Несие операцияларының сипаты

Жоспар
Кіріспе

Несиелік мәміледе қарызға алушы несие берушіге тәуелді, оған несие беруші өз талаптарын қояды. Алайда, қарызға алушы мен несие беруші несие қатнастарының толық құқықты жақтары болып табылады. Олар міңдетті түрде қатысуы керек. Және бұл жағдайда орындарын ауыстыруы мүмкін. Несие беруші мен қарызға алушы өзара іс әрекеттеріне қарама-қайшылықтың бірлігі сипатын көрсетеді. Несиелік мәміленің қатысушылары ретінде олар оның қарама-қарсы жақтарында тұрады. Олардың мүдделері де бөлек, несие беруші неғұрлым жоғары пайыздық несие бергісі келсе, қарыз алушыға мүмкіндігінше арзан несие алып, қосымша қаржылар табу мүддесі болады.
Несие операцияларының сипаты. Несие операциялары коммерциялық банктердің активті қызметінің негізін құрайды, өйткені оны табысты түрде жүзеге асыру кіріс әкеледі, банктердің сенімділігі мен тұрақтылығын арттыруға әсерін тигізеді, ал олардың кедейленуі мен банкроттыққа ұшырауы несие берудегі сәтсіздіктерге әкеп соғады;
Екіншіден, банктер елдің экономикасын дамытуға бағытталған инвестицияларға несие беру үшін меншікті және тартылған ресурстарды шоғырландыруға шақырылған;
Үшіншіден, бұл қызметті табысты жүзеге асырған кезде оның барлық қатысушыларына-несие ұйымдарына, қарыз алушыларға және тұтастай трде қоғамға пайда әкеледі.
Несие операциялары-бұл несие берушінің қарыз алушыға ақылы, жеделдік, қайтарушылық, қамтамасыз етушілік жағдайларында ақша қаражаттарының белгіл бір сомасын беру бойынша қатынасы.
Қайтарушылық түрінде қарыз алушының несие берушіге келсімде көрсетілген негізгі қарыз сомасын міндетті түрде төлеуі түсіндіріледі. Бұл ерекшелік несиені тауар-ақша қатнастарының басқа экономикалық категорияларынан өзгешелеп тұрады. Қайтарушылық несиенің негізгі белгісі болып саналады.
Банк несиенің ақылы болуы несие беру кезінде банктің көрсететін қызметінің өтелетін сипатына негізделеді. Банк ссуда бергені үшін, негізінен,

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Негізгі бөлім
а) Несие операцияларының сипаты
ә) Банктің алушылармен несиелік қатынасы және несие шартының рөлі
б) Несие құжаттамасы және несие беру процедурасы
в) Несиенің жекелеген түрлерін ұйымдастыру және несиені қайтару тәртібі

Несиелік мәміледе қарызға алушы несие берушіге тәуелді, оған несие
беруші өз талаптарын қояды. Алайда, қарызға алушы мен несие беруші несие
қатнастарының толық құқықты жақтары болып табылады. Олар міңдетті түрде
қатысуы керек. Және бұл жағдайда орындарын ауыстыруы мүмкін. Несие беруші
мен қарызға алушы өзара іс әрекеттеріне қарама-қайшылықтың бірлігі сипатын
көрсетеді. Несиелік мәміленің қатысушылары ретінде олар оның қарама-қарсы
жақтарында тұрады. Олардың мүдделері де бөлек, несие беруші неғұрлым жоғары
пайыздық несие бергісі келсе, қарыз алушыға мүмкіндігінше арзан несие алып,
қосымша қаржылар табу мүддесі болады.
Несие операцияларының сипаты. Несие операциялары коммерциялық
банктердің активті қызметінің негізін құрайды, өйткені оны табысты түрде
жүзеге асыру кіріс әкеледі, банктердің сенімділігі мен тұрақтылығын
арттыруға әсерін тигізеді, ал олардың кедейленуі мен банкроттыққа ұшырауы
несие берудегі сәтсіздіктерге әкеп соғады;
Екіншіден, банктер елдің экономикасын дамытуға бағытталған
инвестицияларға несие беру үшін меншікті және тартылған ресурстарды
шоғырландыруға шақырылған;
Үшіншіден, бұл қызметті табысты жүзеге асырған кезде оның барлық
қатысушыларына-несие ұйымдарына, қарыз алушыларға және тұтастай трде
қоғамға пайда әкеледі.
Несие операциялары-бұл несие берушінің қарыз алушыға ақылы, жеделдік,
қайтарушылық, қамтамасыз етушілік жағдайларында ақша қаражаттарының белгіл
бір сомасын беру бойынша қатынасы.
Қайтарушылық түрінде қарыз алушының несие берушіге келсімде
көрсетілген негізгі қарыз сомасын міндетті түрде төлеуі түсіндіріледі. Бұл
ерекшелік несиені тауар-ақша қатнастарының басқа экономикалық
категорияларынан өзгешелеп тұрады. Қайтарушылық несиенің негізгі белгісі
болып саналады.
Банк несиенің ақылы болуы несие беру кезінде банктің көрсететін
қызметінің өтелетін сипатына негізделеді. Банк ссуда бергені үшін,
негізінен, сыйақы түрінде белгілі бір ақы алады. Оның мөлшерін несие шарты
бойынша тараптар белгілейді.
Несие берушіден жедел несие беру жағдайында алынған қаржыларды
қайтарудың алдын ала көрсетілген мерзімдері түсіндіріледі. Яғни жеделдік-
оны бұзу белгілі бір санкциялар қолдануға әкелетін несиені қайтарудың
уақытша айқындығы. Несие беру мерзімі ссудалық қаржылардың қарыз алушының
иелігінде болуының шекті мерзімі болып саналады.
Банк несиесін берудің жоғарыда атап өткен қағидаларынабойынша
жіктеледі тағы несиенің қайтарушылығын қамтамассыз етуді қосуға болады.
Қамтамасыз ету-бұл кепілге беру, банк кепілдері, сақтандыру және
заңдылықтармен, сондай ақ әріптестер арасындағы шартпенен қаралған өзгеде
тәсілдердің көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін банк несиесін қайтарудың
тәсілі.
Банк несиелері келесі белгілер бойынша жіктеледі:
- мақсатты белгілену бойынша (тұтыну, сауда, ауылшаруашылық,
инвестициялық және т.б.);
- қайтару мерзімдері бойынша ( қысқа мерзімді, орта мерзімді және
ұзақ мерзімді);
- қамтамасыз етушілік дәрежесі бойынша ( қамтамасыз етілген және
қамтамасыз етілмеген);
- пайыздық ставкалар түрлері бойынша ( пайыздық ставкасы белгіленген
және пайыздық ставкасы өзгеріп отыратын несиелер).
Банктің қарыз алушылармен несиелік қатынасы және несие шартының рөлі.
Банктің несие берудегі делдалдық қызметі толық көрінген кезде нақты
экономикалық өмірдегі баніктің рөлін көрсетеді.
Нарықтық экономика кезінде коммерциялық банктер несиелік қатынасын көптеген
клиенттермен байланысты құр отырып,күрделі мәселелерді шешеді. Осылардың
барлығы несие берудің аса ауқымды процесі арқылы жүзеге асады.
Несие беру-сауда, кәсіпкерлік қызметпен пайда табуды қамтамасыз
ететін бактердің маңызды операциялары болып саналады.
Несие беру теориясы мен тәжербиесінде банктің қарыз алушылармен
өзарақатынасының жалпы негіздері мен қағидалары, терең психологиясы бар
екендігін әлемдік тәжербие дәлелдейді.Несие беру: субъектілердің несие
беру прцесіне қатынасы; несие берушілермен қарыз алушылардың өзарақатынасы;
несие ресурстарының жеткіліктілігі; қарыз алушылардың ссудаларды
пайдалануы; қарыздардың болуы сияқты көптеген проблемаларды қамтиды.
Банк қарыз алушылармен несие қатнастарын орнату үшін клиенттің
несиеге деген нақты қажеттілігінің пайда болуына сенімді болуы тиіс.
Клиенттің несиеге объективті қажеттілігігн білу және несиені қарызға, тек
субъективтік қажеттіліктерді қанағаттандыру жағдайы үшін беру несиелік
өзарақатнастардың беріктігін және ссудаларды қайтару мүмкіндігін көрсетеді.
Коммерциялық банктер қарыз алушыларға несиелер бере отырып,
тәуекелге барады, сондықтн несие беру процесінің маңызы ссудаларды берудің
техникалық ережесін жиынтық түрде орындау және бақылаумен мерзімінде
қайтарудан ғана тұрмайды, сонымен бірге несие берушімен қарыз алушының
міндеттемелері бойынша әрбір нақты жағдайда шешімдер қабылдауды да
білдіреді.
Нарықтық ортада несие беру бизнесі тұрғысынан отандық банктер үшін
ендігі жерде талдау техникасымен несие беру процедурасы емес, ең негізгі
болып кең ауқымды пайымдау мен ұтымды шешімдер қабылдай білу
қатысады.Сонымен бір мезгілде несие беру жағдайы өзіне несие беру үшін
қарыз алушы орындауы тиіс талаптардыда енгізеді.
Банк қарыз алушыға несие беру процесі басталмай тұрып тәуекелді жою
немесе оны төмендету мақсатымен әлуетті қарыз алушыға талдау жасайды .
Банктің бұл мақсаттағы міндеті клиенттің несие төлеу қаблетін анықтауға
бағытталған.
Әлуетті қарыз алушыныңнесие төлеу қаблеті туралы дұрыс қортынды
жасаған жағдайда, банк несие шартының жағдайларын әзірлеуге кіріседі. Бұл
кезең ссуданы құрылымдау деп аталады, банк аталмыш процес кезінде: несие
мақсатын, сомасын, қайтару тәртібін, ссудалардын мерзімін, қамтамасыз
етуді, несие бағасын, өзгеде жағдайларды анықтайды.
Нарықтық экономика жағдайында ссуда беруші мен қарыз алушы екі жақ
та бірдей мүдделік танытқанда ғана банктің несие қатнастары дамитын болады.
Бірінші тарап, яғни несие беруші өзінің несие беру бизнесін дамыта отырып,
ссуданың пайыздарымен қоса мезгілінде қайтарылуын қалайды. Ал қарыз алушы
ссуданы ала отырып, оны қызмет процесіндегі қажеттіліктерді
қанакғаттандыруға бағыттайды.
Дамушы елдердің банк жүйесіндегі несие беру бизнесі несиені
басқарудың келесідейнегізгі ережелерін қамти отырып, көптеген жылдар
ішінде өзін берік бекітті деуге болады.
Ол ережелер бойынша:
-банктің несие қаблеті капиталдың жеткіліктігімен өтімділігіне
негізделген. Банк ақша іздейді, орта ставкаларды қайта қаржыландыру
ставкалврымен, банкаралық несиелер бойынша ставкалармен салыстыра отырып,
депозиттердің тартымдылығын талдайды. Несие беруді қымбат ресурстар
есебінен дамыту банкке пайдалы емес;
- қарыз алушының бизнестегі бағытын, клиенттің өндірістік
мүмкіндіктерін білуді талап ететін несиелерді шоғырландыру банк ұшін
маңызды мәселе. Бұл жерде негізгі шешімді қабылдау банктің жоғары шенді
қызметкерлерінің үлесіне қалады;
- несие беру өкілеттігі банктің несие саясатын жүргізу әрекетін
қамтиды. Несие бруге қатысы бар банктің әрбір қызметкері несие беру
процесін жылдамдатуы; несие тәуекелін азайтға жұмыс істеуі тиіс.
Қызметкерлердің өз өкілеттіктері мен міндеттерін білуі маңызды болып
саналады:
- банктердің тиісті комитеттеріне, өзінің міндеттері шеңберінде
клиенттермен келіссөздер жүргізетін, несие беру жағдайын, несие
бағасын, қайтару мерзімдерін анықтайтын ағка қызметкерлерге
келіссөздер жүргізуге өкілеттіктер берілген;
- келіссөздер жүргізу кезінде банктің шешім қабылдауына мүмкіндік
бере отырып, құжаттама тәуекелден қорғауды қамтамассыз етеді.
Қаржылық және заңды құжаттамалар несие беру процедураларын белгілеу
ұшін негіз болып қатысады;
- бекіту қарыз алушыға несие беру тәртібін аяқтайды. Несие комитеті
несие берілуін мақұлдайды және оның сомасын анықтайды.
Банктің қарыз алушылармен несие қатынасы әлемдік тәжербиеде өзіне
клиенттің несие туралы өтінішінен бастап, несиені толық қайтарғанға дейінгі
аралықты қмтитын қадамдарын енгізеді.
Коммерциялық банктердің несие саясатын жүргізу мақсатында қакрыз
алушығанесие беру кезіндегі несие шарттарын жасауы маңызды процес болып
саналады.
Несие шарты – бұл несиеге қатынасы бойынша әрбір тараптың құқықтарымен
міндеттері ескерілетін банк пен қарыз алушылар арсындағы контракт. Несие
шарты қарыз алушының қаржылық жағдайын ұстап тұру немесе жақсарту; банктің
мүддесін қорғай отырып, ақша қаражатының қозғалысы мен пайдалылық деңгейін
жақсартатындай етіп құрылатын жағдайлар мен қосымша ескертпелерден және
шектеулерден тұрады.
Несие шартының экономикалық және заңдық жақтары олардың мазмұнында
көрсетіледі, оған мыналар кіреді:
- ссуданы алу мақсатын, сомасын, аудару туралы жарлықты, төлем жасау
кестесімен процедураларын енгізетін несие беру қаржысының
сипаттамасы;
- терминология анықтамасы, қарыз беру күні, жұмыс күні, пайыздық
кезең, пайыздар төлеу күні, көрсетілген шарттарды орындамау жағайы,
келісімнің күшін жою күні, растаушы құрал және т.б қамтиды;
- қарызды дәлелдеу- қаралуы қажет құжаттамаларды сипаттайды;
- пайыз және коммисиялық ставка пайыздық төлемдер бойынша коммисиялық
ставкаларды анықтайды;
- алдын ала төлемдер жасау, төлеу кезіндегі айыппұлдар және оны
басқару жағдайын қамтиды;
- ссуданы жабу құқығы, қарыз алушы тарапынан шарттарды орындамаған
жағдайда, банк өзінің талабын қарыз алушы арқылы жабады және қарыз
алушының кез келген активіне иеліек ете алады;
- кепілдер: оның заң ережесі, зайымдарды реттейтін басқа тұлғаларды
қолдау сияқты банкке беілген, әртүрлі ақпараттарға сүйенетін қарыз
алушының өтініші оның қаржылық есебінің дұрыстығы, соңғы қаржылық
жағдайға байланысты материалдарда кері өзгерістің болмауы, қарыз
алушыға қарсы талаптың жоқтығы, қарыз алушының активтеріне қарсы
берешектктері үшін мүліктерін ұстап қалудың кез келген құқығын
сипаттау немесе оның болмауы.
Банктің ссуда алушылармен несие қатынастарын жетілдіруіне қатысты
несие шарты құқықтық және нормативтік ережелермен толықтырылуы мүмкін.
Осыған орай несие шартының өзгермейтін формалары болмайды деп бекітуге
болады. Көпшілік елдердегі банктер аталмыш заң құжатына өз қатынастарын
барынша дәл айқындайды. Несие шартының экономикалық және заңдық күші
банктің қарыз алушыға өз талабын қоюына белгілі бір міндеттемелерді
көздеуге немесе қажет болған жағдайда банкті келесідей ақпараттармен
қамтамассыз етуге мүмкіндік береді:
-нақты бір күнге арналған мәліметтер, ссуданың бүкіл мерзімі ішіндегі
мерзімді аудиторлық және есеп қаржы құжаттары;
-нақты капиталдың немесе меншікті капиталдың белгілі бір деңгейін
белгілеу;
-негізгі коэфиценттер бойынша белгілі талаптарға жауап беру;
-ескертілген мерзімдер бойынша көрсетілген шарттардың орындалмау
оқиғалары туралы жазбаша хабарлама беру;
- қарыз алушының меншігіндегі кітаптарға және инспекцияларға, оның
операциялары бойынша банкке өту мүмкіндігіне рұқсат ету;
-барлық қауіптер мен міндеттемелерге қарсы сақтандыруды қолдау;
-салықтарды уақытында төлеу;
-қосылуға қатыспау және өз активтерінің маңызды бөлігін сату;
-шарқа қол қою уақытындағыдан үздк саналатын басқа қызмет түрімен
айналыспау.
Қазақстан Республикасының банк тәжербиесіндегі несие шартын арнай
құжат ретінде белгілі бір кесте бойынша коммерциялық банктер жасайды және
оны тиісті талаптарға сәйкес рәсімдейді. Несие шарты белгілі бір ақы төлеу
арқылы толтырылады.
Несие шартының бірінші бөлігінде банк несиесінің, сондай ақ кепілдеме
немесе кепілдік берушіліктің бөліп көрсетілуімен, заңды тұлға Жарғысы
негізінде әрекет ететін банктің және қарыз алушының атауы көрсетіледі.
Одан әрі шарттың заты – несие объектісі, қысқа мерзімдік ссудалар
сомасы , ссудалардың мерзімі, қайтару күні, несие үшін пайыздық ставка,
пайыздарды төлеу тәртібі мен мерзімдері көрсетіледі.
Несие құжаттамасы және несие беру процедурасы.Қарыз алушы ссуда алу
үшін негізгі жазбаша түрдегі өтінішпен банкке жүгінеді, онда ссуданың
мақстты бағыты, оның сомасы, қайтару мерзімдері, сондай ақ несие берілетін
шараның қысқаша сипаттамасы атап көрсетіледі. Өтініш үш дана етіп
толтырылады: бірінші және екінші дана (проводка)үшін негіз болып қызмет
етеді, үшінші данасы несие қызметкерінің ісінде қалады. Ссудалық есеп шоты
банкте, негізінен, банктің есеп шоты ашылған жерде ашылады. Клиентке басқа
банк қызмет көрсететін болған жағдайда, соңғы банк несие берушінің сұратқан
бүкіл қажетті құжаттарын тапсыруға міндетті.
Қарыз алушы төмендегідей құжаттар пакетін тапсырған жағдйда неисе беру
жүзеге асырылады:
1.Несие берілетін шараның техникалық экономикалық негіздері:
-өтініш білдірушінің қызметіне және оның өндіретін өніміне сипаттама;
-несие есебінен өндірілетін өнімдердің тізімдемесі, оның экспорттық
мүмкіндіктері, ішкі және әлемдік нарықта шығарылатын ұқсас өнімдермен
салыстырмалы сипаттамасы;
-экспортқа шығарылады деп болжанған өнімдердің өткізу нарықтарына
талдау жаса, соған сәйкес өнімдер үрдісі мен оған сұраныс, бәсекелстік,
халықаралық нарыққа шығу стратегиясы, өнімдерді экспортқа шығару туралы
шетелдік фирмалармен келісімдердің болуы;
-қарыз алушының өнімдер экспортына меншік құқығын бекітетін құжаттар,
ссудаға берешекті қайтаруға бағытталған түсімдер:
-өнімдерді экспортқа шығаратын лицензияның болуы;
-жобаны жүзеге асыру мерзімдері;
-импорт төлемдерінің балансы мен экспорттан түсетін түсімдерді қоса
алғандағы өзін өзі ақтау есептері;
-қажет болған жағдайда жоғарыда келтірілген деректерді бекітетін
басқа ұйымдардың ақпараттары.
2.Барлық қосымшалармен контрактылардың, шарттардың, келісімдердің
көшірмелері.
3.Бухгалтерлік есеп, пайдалармен шығындар туралы есеп, кірістер туралы
декларациялар және белгілі бір кезендегі қарыз алушының қаржылық жағдайы
мен несие төлеу қаблетін анықтау үшін өзге де мәліметтер.
4.Қажетті деңгейде ресімделген, ссуда беруге тапсырыс.
5.Қарыз алушы туралы ақпарат.
6.Тауар материалдыққұндылықтардың қозғалысы туралы мәлімет.
7.Шұғыл міндеттемелер.
8.Несие шарты.
9.Қамтамассыз ету туралы ақпарат, сондай ақ бизнес жоспар.
Банкпен тұрақты несие қатынасын орнатқан, жақсы беделге ие қарыз
алушыларға несие алу үшін тапсыруға тиіс құжаттардың тізімін банк
қысқартуы мүмкін. Қажеттілік болған жағдайда банк қарыз алушының қаржылық
шаруашылық қызметі туралы аудиторлық ұйымдардың қортындысын, қарыз алушының
есеп айрысу, ссудалық және валюталық есеп шоттары ашылған банктердің
атауын, олардың ссудалық қоржыныңдағы қарыздарының жіктеуі көрсетілуімен
ссудаға берешектерінің көлемін, сондай ақ банк тәжербиесінде қабылданған
үлгілер бойынша несиені уақытында қайтаруды қамтамасыз ету жөніндегі
міндеттемелерді: кепілдік міндеттемесін, кепілдік беру хатын,
қарсыкепілдікті, кепілдік берушілікті талап етуі мүмкін.
Банктің несие бөлімі несие беру мәселелері бойынша құжаттарды және
өткізумен байланысты бүкіл жұмысты басқарады, несие берумен байланысты
өзге де қызметтердің жұмысын үйлестіреді және қарыз алушылар тапсыратын
мәліметтердің жеделдігімен сенімділігіне жауап береді.Несие беру кезінде
несие бөлімі мамандарының құзырына несие ресурстарының болуын, несие алу
үшін қажетті тапсырылған құжаттардың толықтығын қарау, тапсырылған
техникалық экономикалқ негіздеу есептерінің шынайлығын анықтаумен қарыз
алушының несие төлеу қабілетін талдау, ссуданы қайтармауға әкелуі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.