Мектепке дейіңгі балалардың құрдастармен қарым-қатынасына ата - аналардың тәрбие стилінің әсерін зерттеу

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ САЯСАТТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

Жалпы психология кафедрасы

Бітіру жұмысы

Мектепке дейіңгі балалардың құрдастармен қарым-қатынасына

ата - аналардың тәрбие стилінің әсерін зерттеу

Орындаушы,

4 курс студентіАбдуллаева А. Л.

(қолы, күні)

Ғылыми жетекші,

аға оқытушы Құдайбергенова С. К.

(қолы, күні)

Норма бақылаушы,

этникалық және педагогикалық

психология кафедрасының

оқытушысы Баймолдина Л. О.

(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді

« »2007ж

жалпы психология

кафедрасының меңгерушісі

биол. ғыл. к., доцентБайшукурова . А. Қ.

( қолы, күні)

Алматы 2007ж

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ. . .: КІРІСПЕ . . .

4: 4

КІРІСПЕ. . .: 1. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ

4: 5

КІРІСПЕ. . .:

1. 1. Психологиядағы қарым-қатынастың теориялық

көзқарастары . . .

4: 5

КІРІСПЕ. . .:

1. 2. Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас ерекшелік

тері мен негізгі формалары . . .

4: 9

КІРІСПЕ. . .:

1. 3 Мектеп жасына дейінгі баланың тұлғалық дамуындағы

жанұялық қарым- қатынастың маңызы . . .

4: 17

КІРІСПЕ. . .:

1. 4 Жанұялық тәрбие стилінің баланың қарым-қатынас

қабілеттілігінің дамуына әсері . . .

4: 23

КІРІСПЕ. . .: 2. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ

КІРІСПЕ. . .: 2. 1. Эксперименттік зерттеу мақсаты, міндеттері, болжамы . . .

4: 30

КІРІСПЕ. . .: 2. 2. Әдістеменің сипаттамасы мен қолдану аясы . . .

4: 31

КІРІСПЕ. . .:

2. 3. Эксперементтік зерттеу барысы . . .

2. 4. Мәліметтердің сапалық психологиялық талдауы . . .

КІРІСПЕ. . .:

КІРІСПЕ. . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

4: 41

КІРІСПЕ. . .: ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

4: 42

КІРІСПЕ

Жас сәби шыр етіп дүниеге келгеннен бастап, әр адамның өзіндік, қайталанбас психологиялық өмірбаяны басталады. Қоршаған ортаны танып білуге көмек беріп, сүйеніш, қамқоршы болатын оның өз ұясы, жақын туыстары. Баланың ана мейірімін сезінбеуі оның келешектегі ақыл-ой дамуына кенжелеп қалуымен мінез - ұлқының нашар болуының негізін қалайды. Отбасында бала үлкендерге еліктеуді үйренеді, өмірге қажет тәжірибе жинақтайды. Отбасының балаға ықпалы өзіндік ерекшелігімен көзге түседі, бала өз үйінде ғана шын мәнінде еркін сезінеді, дамиды, ойнайды, ересектерден жылы сөз, мейірім күтеді. Басқа жерде байқала бермейтін шығармашылық ойлау қасиеттерінің бойына сіңіруіне үй іші қарым - қатынасының ықпалы өлшеусіз маңызды.

Адамды адам ететін қоршаған орта және тәлім тәрбие десек мектеп жасына дейінгі балалардың тұлғалық творчестволық қабілеттерінің қалыптасуына жанұя, жанұялық қарым-қатынас, жанұяның психологиялық ахуалы, тәрбиелеу стилінің маңызы зор екенін естен шығармаған жөн. Бір ортада өскен, бір әке, бір шешеден туған балалардың өзара бір-бірінен тұлғаның саналарымен қатар шығармашылықлық қабілет икемділіктері табиғаты жағынана да бір-бірінен ерекшеленеді.

Баланың дүниеге келгендегі бірінші көретін адамы ата-анасы, жанұясы. Оның әлеуметтік ортасы бала дамуына жан-жақты әсер етеді. Өйткені, әрбір от басының мүшесі дара тұлға болғандықтан бір-бірінің дамуына едәуір ықпал жасайды.

Әсіресе жанұяда ересектердің арасында жалғыз өзі тәрбиеленіп, балабақшаға бармайтын бала өзімен құралпас балалармен қарым-қатынас ты қатты қажетсінеді. Олар үшін жанұяда жырақ жерде құралпас балалармен қарым қатынас орнату үлкен ресмилікті қажет етеді. Бала қарсыласының «мінез-құлқымен» санасып барып онымен қарым-қатынас орнатуна керек болады.

Баланың өзімен құралпас балалармен қарым-қатынасты қалай орнатқанына байланысты оның болашақ қоғамдағы адамдармен қарым-қатынасы қалыптасады. Қолымызда бар деректер балалардың өзімен құралпас балалардың қарым-қатынасы туралы ерекшеліктерді қарастыруға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының мақсаты: жанұялық тәрбие стилінің мектеп жасына дейінгі балалардың бойында қарым - қатынас қабілетінің дамуына әсерін психологиялық зерттеу.

Жұмыстың болжамы - мектеп жасына дейінгі балалардың қарым - қатынас қаблетінің қалыптасып дамуы жанұялық қарым-қатынаспен тәрбие стилінің ерекшеліктеріне тікелей тәуелді болады.

Зерттеу нысаны - мектеп жасына дейінгі балалары бар жанұялар тобы Эксперименттік зерттеу барысында “ Ата - ана қатынасын анықтау сұрақнама тесті (A. Варга, В. Столин), және проективті әдістемелер (бақылау проективті интервью, “Жанұя “ суреті ) қолданылады.

Кілттік сөздер: стиль, қарым-қатынас, мектепке дейінгі балалар, ата-аналардың әсері.

1. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ

Психологиядағы қарым-қатынастың теориялық көзқарастары

Бүгінде қарым-қатынас проблемасы әр түрлі маман иелерінің назарын аулап отыр. Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасын философия, жалпыпсихология, сияқты әр түрлі салалар зерттеуде.

Л. С. Выготскийдің адамдардың өнімді әрекетіне, адамдардың бір-бірімен ара қатынасының арқасында жүзеге асып, дамитын қарым-қатынастарына анализінінің арқасында ішкі әрекет туралы түсінік қалыптасты.

Осы түсінікті басшылыққа ала отырып Л. С. Выготский адамда болатын психлологиялық процесстердің ерекшелігін айқындайтын екі жағдайды ұсынды. Ол - әрекеттің мінез құлқы және оның басқа адамдармен қарым-қатынас жүйесіне «батып кетуі». Адамды тек заттық әлеммен ғана емес әрекеттің жанамасы болады дейді ол. [1]

Психологиялық ғылымның ары қарай дамуына әрекет теориясы ықпал етті. Осы теорияның төңірегінде зерттеулер жүргізудің арқасында субьектің өзін қоршаған ортамен қарым-қатынасының ерекшелігін айқындауға мүмкін болды. Әрекет пен қарым-қатынас адам болмысының маңызды жақтарын айқындайды. Сол үшін де олардың арасындағы байланыс- жалпы психологиялық ғылымға ғана емес оның барлық салаларына маңызды.

Осы жанамалықтық арқасында адам жекеленген және қоғамдық тәжірбиені үйренеді. Адам баласында психикалық процесстер тек қарым-қатынас кезінде ғана дамиды. Алдымен олар интерпсихологиялық болады. Сосын жекеленген әрекетінің сыртқы келбетін жоғалтқаннан кейін интрапсихологиялық болады.

А. Н. Леонтьев еңбектің байда болу көзін қарастырып қана қоймай, еңбек қарым-қатынас құралмен қатар коллективті әрекет нәтижесінде жасалатынын да атап өтті. Адам тек табиғатпен қарым-қатынас жасау арқылы ғана емес, оны қоршаған адамдармен яғни қоғамның мүшелерімен қарым-қатынас орнату арқылы еңбек процессіне түседі. Тек басқа адамдармен қарым-қатынас орнату арқылы адам тікелей табиғатқа шыға алады.

Тіршілік процессі кезінде, еңбек процессі кезінде адам әрдайым басқа адамдармен өзара іс-әрекет жасасқанда қарым-қатынасқа түседі. Онымен қоймай жекеленген сананың дамуы сөйлеудің қалыптасуы тек өзара қарым-қатынастың арқасында ғана жүзеге асады. Жекеленген сананың дамуы оның қоғамдық-тарихи процесін қайталамайды.

Басқа адамдарда қалыптасқан түсінік сияқты әрекеттің саналы кескіні адамның миына тікелей проекцияның нәтижесінде пайда болмайды. Оның санасы- басқа адамдармен қарым-қатынас орнату арқылы қол жеткізген оның әрекетінің нәтижесі. Соның нәтижесінде оларға адамзаттың рухани байлығы деген атақ беріледі. [2] Осылайша субъектің тіршілік әрекетінің жағдайын толық суреттеу әрекет категориясы мен қарым-қатынас категориясын қатар қарастырғанда ғана мүмкін болады.

«Қарым-қатынас» ұғымы көп мәнділілер қатарына жатады. Қарым-қатынасты зерттеудегі ғылымдар дифференцияциясы зерттеу деңгейін шектеу арқылы жүзеге асады.

Әлеуметтік-психологиялық деңгей әлеуметтік әрекетті жүзеге асыру процессіндегі қарым-қатынасқа қа жасалған анализбен тікелей байланысты. Бұл деңгейдегі қарым-қатынас операциялық, мінезқұлықтық жағынан зерттеледі. Қарым-қатынастың әсер ету механизімінің адамдардың санасы мен мінез-құлқына қалай әсер ететіні қарастырылады. (2) 345 Бүгін келесі көз-қарастарды шартты түрде атап өтуге болады. Олар: қарым-қатынас ол әрекет түрі, қарым-қатынас -субьект белсенділігінің өзіндік формасы, қарым-қатынас әрекеттің өзі де болады, әрекеттен басқа бір түрі де бола алады.

Қарым-қатынас субьектің әрекеті, оның обьектісі басқа адам, қарым-қатынастағы серігі деген көз-қарас кеңінен таралған. Сонымен бірге қарым-қатынас субьектісі бір уақытта келесі адамға обьект болады, немесе керісінше. Қарым-қатынастың обьект және субьект түсінігінен, серіктердің бір-біріне хабар беру, әрекет етуге түрткі болу сияқты түсінік қалыптасады.

Бұл процесстің жемісі ретінде обьекте болып жатқан өзгерістер, сонымен бірге оның дүниетаным дәрежесі мен оған деген қатынастың мінез-құлығы қарастырылады. Яғни қарым-қатынасты кең ұғымда өзара әрекет деп қарастыруға болады. Ол -өте қиын және көп қырлы процесс, сонымен бірге информациялық процесс, бір-біріне ықпал ету процесі, және бір-бірімен түсінісу процесі.

Тар шеңберде қарым-қатынас тікелей бақыланатын шындық және «барлық қоғамдық қарым-қатынасты айқындау, тұлғалық қалып», адами қатынастың сырт келбеті деп түсіндіріледі.

Шет елдерде қарым-қатынастың көптеген дефинициялары яғни анықтамалары ұсынылған. А. А. Леонтьев[18] Д. Денсаның жазғандарына сілтеме жасай отырып, 1969жылы тек ағылшын тілінде жарық көрген әдебиеттердің өзінде қарым-қатынастың 96 анықтамасы ұсынылған екен. Қарым-қатынас дегеніміз жәй әншейін әрекет қана емес, өзара әрекет болып табылады. Ол қатысушылар арасында жүзеге асады және әрқайсысы белсенділік танытып өздерінің серіктеріне осы әрекетті ұсынады.

М. И. Лисинаның пікірінше қарым-қатынас дегеніміз екі немесе одан да көп адамдардың өзара қарым-қатынас қалыптастыру мақсатында ортақ нәтижеге қол жеткізу әрекеттері.

Адамдардың қарым-қатынас кезінде маңызды сипаттамасы: оған қатысушы әрбір адам белсенді, яғни әрқайсысы өз алдына субьект. Белсенділік адамның қарым-қатынас кезінде өзінің серігіне ынталылығын білдіруінен, және серігінің оның іс-әрекетін қабылдап соған қарсы жауап беруінен байқалады. Екі адам сөйлесіп тұрған кезде екеуі кезек бір-бірінің әрекеттеріне қарсы әрекет жасайды.

Сол себепті М. И. Лисина бір жақты белсенділікті қарым-қатынасқа жатқызбайды. Мысалға, лектор радио арқылы өзіне белгісіз аудиторияға сөйлесе немесе сыныптың ішінде емес теледидар арқылы сабақ берсе ол қарым-қатынасқа жатпайды дейді. [6]

Сонымен бірге қарым-қатынасқа түскен адамдар зат яғни құр «дене» ғана емес жекелеген тұлға болулары керек. Сөйлесу барысында адамдар олардың сөзіне жауап қайтарылады деп күтеді. Осыған сүйеніп Б. Ф. Ломов «қарым-қатынас» дегеніміз адамдардың субьект ретінде өзара әрекетке түсулері дей келіп, «Қарым-қатынас болу үшін ең құрымағанда екі адам қажет, олардың әр-қайсысы субьект ретінде сөйлеулері қажет» дейді. [7] Отандас психологтар болатын болса олардың арасындағы әртүрлі пікірлерге қарамастан, бәрі бірауыздан қарым-қатынас әрекетсіз, әрек қарым-қатынассыз болмайды деген пікірге келіп отыр.

Қарым-қатынас пен әрекеттің байланысын әртүрлі түсінуге болады. Мысалға, Г. М. Андрееваның пікірінше олардың екеуі жеке адамның әлеуметтік болмысының кескінін көрсететін бір-біріне пара пар категория ретінде қарастыруға болады. Сонымен бірге сөйлесуді әрекет жағынан, ал әрекетті сөйлесудің шарты ретінде қарастыруға болады. Оның үстіне қарым-қатынас әрекеттің ерекше түрі деп те қарастыруға болады дейді Г. М. Андреева.

Г. М. Андреева әрекет пен қарым-қатынастың арасындағы байланысты одан да кең мағынада түсіну керек дейді. Ол қарым-қатынасты өзара әрекет ретінде (себебі әрекет тек еңбек қана емес еңбек кезіндегі қарым-қатынас та бола алады) және оның өзінше бір туындысы ретінде қарастыруға болады дейді. [8] . Н. Леонтьевтің концепциясын әрекеттің ерекше түрі ретінде қарым-қатынасқа жасалған анализін қолданып оны «коммуникативті әрекет» дген терминмен атай аламыз. Бұл пікірдің батыстық әлеуметтік психологияда коммуникативті процессті сыртқы мінез-құлықтың көрінісі деп қалыптасқан пікірге ұқсамайтынын атап өту керек. Қарым-қатынасты әрекет ретінде түсік зерттеушінің бірінші орынға маңызды жағын қойып, оның қажеттілігі мен мотивациялық аспектілерін назарға алуға итермелейді.

Қарым-қатынастың әрекеттері келесі құрылымдарға бөлінеді: Қарым-қатынас нысанасы- ол қарым-қатынас кезіндегі субьект ретіндегі серігі, басқа адам. Қарым-қатынасқа қажеттілік адамның басқа адамдарды тануға және оларды бағалауға ұмтылудан тұрады. Ал ол арқылы, соның көмегімен зін-өзі тауға және өзін өзі бағалауға қол жеткізеді. Адамдар өздері туралы және өзін қоршаған орта туралы әртүрлі әрекеттердің арқасында қол жеткізеді. Себебі адамдар солардың әрқайсысының бөлігі. Бірақ қарым-қатынас бұл қатынаста ерекше орынға ие. Себебі қарым-қатынас басқа адамға өзінің нысанасы ретінде бағытталады. Осылайша танушының өзі танылушы болып қарым-қатынасқа қатысушы болады.

Қарым-қатынас болу үшін жасалатын шара коммуникативті мотивтер деп аталады. Жоғарыда келтірілген қарым-қатынас әрекеті түсінігі қарым-қатынас мотиві іске асу керек деген тұжырым. Немесе А. Н. Леонтьевтің терминологиясы бойынша «заттанады». Ол дегеніміз адамның бойындағы қасиеттердің маңайындағы адамдарға әсер етуі. Қарым-қатынас әрекеті ол коммуникативті әрекеттің бірлігі, өзінің объектісі ретінде басқа адамға бағытталған толық бір акт. Қарым-қатынас әрекетінің екі негізгі категориялары олар: ынталылық акті және жауап беру акті.

Қарым-қатынас міндеті - адамның коммуникативті әрекетінің мақсаты нақты жағдайларда өзінің қарым-қатынас кезіндегі қажеттіліктерін қанағаттандыру. Міндеттің пайда болуына ересектермен қатынасы кезінде баланың әлеуметтік актісі мүмкіндік туғызады. Баланың алдында қарым-қатынастың қандай да бір міндеті туады ( сұраққа жауап беру, өзі сұрақ қою, осындай жағдайларда қолайлы қарым-қатынас түрін орнату) . [9]

Қарым-қатынас міндеттерінің мазмұны бір қатар шарттарға тәуелді. Бұл шарттар ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Ішкі шарттарға а) баланың қарым-қатынасты қолдануы және б) оның бұрын ол адаммен қарым-қатынас орнату тәжірбиесі жатады. Ал сыртқы қатынасқа а) баланың ересектермен қарым-қатынас орнайтын ортақ жағдай б) баланың жүрегінде қалып қойған серкінің жеке қарым-қатынасы жатады. Қарым-қатынас құралы деп баланың ересектерге сөйлеуі арқылы олардан өзіне керегін біліп алу операциясын айтады. Қарым-қатынас құралының үш негізгі категориясы бар. Олар: Экспрессивті -мимикалық, локомоцияның өзгеруі және нысана әрекеті, сөйлесу.

Қарым-қатынас нәтижесі дегеніміз қарым-қатынас кезінде материялды және рухани мінез-құлықтың я болмаса құндылықтың қалыптасуы. Оларға бірінші орында жоғарыда қарым-қатынас түсінігін талдаған кезде айтқанымыздай «ортақ нәтиже». Сонымен бірге өзара қарым-қатынас, таңдаулы жақсы көрушілік және ең бастысы өзіңнің бейнеңнің және басқа да адамдардың, яғни қарым-қатынасқа қатысушылардың бейнесінінің қалыптасуы. Зерттеліп отырған түсініктің болмысын анықтау қарым-қатынастың негізгі функциясы болады.

1. Адамдардың бірігіп әрекет ету ұйымы (ортақ нәтижеге қол жеткізу үшін ымыраға келік күштерді біріктіру)

2. Тұлғалардың арасында қарым-қатынастың қалыптасуы мен дамуы

( қарым-қатынас орнату мақсатында өзара әрекет ету) .

3. Адамдардың бір-бірін танулары.

Бұл функциялар бір жағынан қарым-қатынастың негізгі «жұмысын» көрсетсе, ал екінші жағынан адам өміріндегі қарым-қатынастың маңыздылығын көруге мүмкіндік беріп, бұл мәселені психологиялық ғылымның барлық жүйесінің даму барысында зерттеу қажеттілігін түсіндіреді.

Осылайша, қарым-қатынасты әрекет деп қарастырған оң нәтиже береді. Қарым-қатынас яғни сөйлесу екі немесе одан да көп адамның өзара қатынас орнатып, ортақ нәтижеге қол жеткізу үшін ымыраға келіп ортақ күш жұмсап әрекет жасаулары. Қарым-қатынас субъект, объект, мотив, құрал, мақсат, нәтиже сияқты құрылым бөліктерден тұрады. Қарым-қатынас әртүрлі функцияларды жүзеге асырады. Ол функциялардың негізгілері: бірігіп әрекет ету ұйымы, тұлғалардың арасында қарым-қатынастың қалыптасуы мен дамуы және адамдардың бір-бірін танулары.

1. 2 Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас ерекшеліктері мен негізгі формалары

Баланың ересектермен қарым-қатынас орнатуы жайында қалыптасқан пікірлердің дамуының тарихы бар. Ұзақ уақыттан бері бұл қарым-қатынаста негізгі роль ересектердің қолында деген пікір қалыптасып, балаға ең пассифті функция беріліп келген еді.

Алайда біртіндеп басқа көз қарас қалыптасты. К. Лоренц қалыптасқан түсінікті жоққа шығаруға тырысып зерттеу жұмыстарын жасады. Ол өз зерттеуінде баланы активті жаратылыс ретінде ал ересекті пассивті жаратылыс ретінде қарастырды.

Біртіндеп баланың да ересектің де қарым-қатынаста белсенділігі бірдей деген позиция кеңінен тарала бастады. Ос шеңберде жасалған зерттеулер қарым-қатынастың бастапқы кезінің өзінде-еқ сәби мен ересек адам арасындағы қарым-қатынастың белсенді және пәс болуы мүмкін екендігін көрсетті. Мысалға, Белл балалардың дауысын зерттеуі кезінде бала 49-61 пайз жағдайда белсенді болып шықты.

Баланың психикалық дамуындағы проблемаларды зерттеп жүрген ғалымдар олардың қарым-қатынасы алдында өмір сүрген ұрпақтың тәжірбиесінен тұратынын, яғни «әлеуметтік мұрагелік» болатынын айтады.

Ересекпен қарым-қатынас орнату баланың даму бағыты мен шапшаңдығын анықтайды деген тезистің шын екенін балаларға қоршаған адамдардың қарым-қатынасының жетпеуі кесірінен болған жаман зардаптары дерек бола алады.

Кейінгі жылдары психологтар «госпитализмнің» жаман түрі баланың денесі мен психолгиялық дамуының кешігуі және оның мінез-құлқы мен жүріс тұрысындағы ауытқуларды зерттеп келді. Сол кезден бастап баланың ересектермен арадағы қарым-қатынас мәселесі де терең зерттеле бастады.

Жекеленген аспектілірдің өзгеруі қарым-қатынастың дамуындағы әр-түрлі құрылым компоненттерін көрсететін қажеттілік, мотивтер, операциялар мен басқалары, бірлескенде ортақ құрылымды тудырады коммуникативті әрекеттің даму деңгейін көрсетеді. Қарым-қатынас онтогенезінің этаптары болып табылатын бұл сапалы спецификалық құрылымды М. И. Лисина «қарым-қатынас қалыбы» деп атады. [11]

Сонымен қарым-қатынас қалыбы деп белгілі бір даму кезіндегі коммуникативті әрекетті айтады. Оны бірнеше параметрмен қарастырыды. Оның негізгілері төменде келтірілген бес параметр:

1. Бұл қарым-қатынас қалыбының мектепке дейінгі уақыт аралығында пайда болу уақыты;

2. Баланың тіршілік әрекеті жүйесіндегі орны;

3. Осы қалыптағы қарым-қатынас кезіндегі балалардың қанағаттанатын қажеттіліктің негізгі мазмұны;

4. Баланың даму кезінің белгілі бір кезеңінде қоршаған адамдармен қарым-қатынас орнату үшін қоздыратын жетелеуші мотивтер;

5. Қарым-қатынастың негізгі құралдары, оның көмегімен баланың адамдармен коммуникациясы жүзеге асады.

М. И. Лисина баланың туғаннан жеті жасқа дейінгі кезеңінде төрт түрлі қарым-қатынас түрі болады деп қарастырыды.

1. Оқиғалы-тұлғалық қарым-қатынас түрі.

Қарым-қатынастың бұл түрі баланың екі айлық уақытына дейін ғана жалғасады. Кейде баланың алты айлығына дейін де жалғасып жатады.

Ситуативтi тұлғалық қарым-қатынастың ерекшелiгi ересектердiң жылы қабағына мұқтаж баланың қанағаттануында. Сәби үшiн ересек адамның жылы көңiлi өте қажет. Оның себебi түсiнiктi де. Барлық назары сәбиде болып айналып толғанып жатқан ересек сәби үшiн қауiпсiздiк пен мейiрiмдiлiктiң обьектiсi болып сезiледi. Бұны сәбилер ересек тарапынан көрсетiлетiн ең маңызды әрекет деп түсiнедi.

Алғашқы алты айлық кезiнде ересек тарапынан көрсетiлген суық қабақ пен енжарлық балаға ерекше әсер етедi. Сәбиде үрей мен қауiп, ренiш сияқты сезiмдер пайда болады. Сол себептi сәбиде жауап беру мiнез-құлқы бiрден тежелiп қалады.

Алты айға дейiнгi сәби ересек адамның интинсивтi яғни, жымыйу, сөйлесу, еркелету сияқты көңiл күйiн тез аңғарып қояды. Алайда олардың ашулану, шаршау сияқты терiс көңiл күйiн аңғара алмайды.

Тек алты айдан асқанда барып ересек адамның терiс көңiлiн сезедi, алайда ол өз тарапына ондай мiнез құлықтың көрсетiлгенiне қарсы екенiн өзiнiң әрекеттерiмен көрсетедi. Мәселен, қабақтарын түйiп алады, аулақ кетуге тырысады, кейбiрi өкпелеп қалады немесе жылайды.

Ситуативтi-тұлғалық қарым-қатынас шеңберiнде ерсек адамның жылы қабағына қажеттiлiк сәбидiң бойынан терiс көңiл күйге мән бермеушiлiктi оятады. Бала ересек ұрсқан кезде тек өзiне көңiл аударылып жатқандығына ғана мән берiп, қалғанын елемей қояды.

Тағы бiр ситуативтi-тұлғалық қарым-қатынастың ерекшелiгi коммуникативтi әрекет шеңберiнде сәбилер ересектердiң оларға көрсеткен көңіл күйлерiн ғана ажырата алады. Сонымен бiрге сәби ол кезде бiр ересек адамды екншiсiнен ажырата алмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.