Жаһандану процесі және оның Қазақстанға ықпалы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

І тарау. Жаһандану процесінің теоретикалық - методологиялық аспектілері . . . 7

1. 1. Жаһандану процесінің посткеңестік кеңістікте зерттелу деңгейі . . . 9

1. 2. Жаһанданудың негізгі бағыттары . . . 11

1. 3. Жаһанданудың әлемдік жүйеге ықпалы . . . 14

1. 4. Жаһандану және интеграция процесі . . . 21

ІІ тарау. Жаһандану процесі және оның Қазақстанға ықпалы . . . 24

2. 1. Жаһандану әлемдегі Қазақстанның саяси бағыты . . . 25

2. 2. Ұлттық қауіпсіздікті нығайту жылындағы Қазақстан . . . 36

2. 3. Жаһанданудың Қазақстан эканомикасына әсері . . . 45

2. 4. Жаһандану жағдайындағы Қазақстан мәдениеті . . . 49

Қорытынды . . . 58

Сілтемелер . . . 61

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 63

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың тақырыбы «Жаһандану процесі және оның Қазақстанға ықпалы». Бұл жұмыс жаһандану процесіне әлемдік қауымдастықтағы ролі, соның ішінде Қазақстандағы жаһандану көріністерін анықтауға бағыталған.

Жаһандану халықаралық қатынастағы және әлемдік қауымдастықтан үстем етуші фактор екені белгілі. Расында да жаһандану процесі қоғамның саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени т-б салаларын қамтиды. «Елу жылда ел жаңа» дегендей, ХХІ ғасырда да өзінің жаһандану талаптарымен ерекшеленіп отыр. Ал жаһандану кезеңі - адамзаттың біртұтас ақпарат және коммуникациялар кеңістігінде жан - жақты бірігуімен, бүкіл планетаның біртұтас экономикалық рыногқа айналуымен ерекшеленеді. Жаһандану біреулер үшін қолайлы да тиімді, алайда біраз себептерге байланысты, біреулердің көңілін көншітпейді. Әлемдік қауымдастық енді - енді біріге бастауға немесе бірігуге ден қоюда, бірақ әзірше көптеген нәрселер жүзеге аса қойған жоқ.

Тақырыптың өзектілігі; Қазіргі кезеңде жаһандану процесіне мемлекеттердің, әлемнің, азаматтардың қатысу жағдайы өзекті мәселе болып отыр. Жаһандану экономикалық даму мен мемлекеттердің өзара бірлесе әрекет етуінің жаңа мүшкіндіктерін аша түседі, бірақ санымен қатар, қазіргі кезде белгілі болып отырғандай, халықаралық деңгейдегі қауіпсіздік мәселесін ушықтырып, адамзат баласының алдына көптеген ғалымдар сұрақтарды, да көлденең тартады.

Әзірше бүкіл мемлекеттерді түп - түгел интеграцияға ынталандыратындай жаһандық дүние реттеудің әмбебап нысаны болмай тұрған да сияқты. Себебі, жаһанданудың барлық нысанына қолдануға жарайтындай бәрін қамтитын идеяда, сындарлы тетік те жоқ. Оның үстіне адамдардың бірлігі мен ұлт іргетасының нысаны тұрғысындағы мемлекет идеясы беделден жұрдай болып қана қойған жоқ, сонымен бірге өзінің болашақтағы өміршеңдігін де көрсетіп отыр.

Жаһандану мәңгі шиеленістің әлемі, себебі әзірше таза және қалаулы қалпында жаһандану жүзеге аспайды; жаһандану мен мемлекеттілік идеясы өлмей тұрып, регионализм өлмек емес.

Сондықтан, әлемнің жаһандану процесіне қатысуын зерттеу ғылымның маңызды да өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі; Жаһандану әлемдік құрылысқа әсер ететін фактор бола отырып, жаңа мәселелерді күн тәртібіне шығады. Міне осы жаңа құбылыстар мен үрдістер әлемдік саясаттың өзекті проблемаларына қатынаста жаңа уағдаластықтарды, көпжақты пікірлерді, тетіктерді қайта ой елегінен өткізуді және тыңайта беруді талап етеді.

Жалпы, жаһандану процесі зерттеу отандық, ресейлік, батыстық зерттеушілермен кеңінен жүргізілуде. Бүгінгі күні зерттеушілермен жаһандану процесін зерттеу әдістері, оны болжау мүмкіндіктері туралы тұжырымдар қалыптастырылған. Жаһандану теорияларын зерттеген П. Катценштейн, Р. Кохэйн, С. Краснер еңбектерінде жаһандануды траспарентті шекара ұғымымен байланыстырады.

Ресей зертеушілеріне келетін болсақ, А. Уткин жаһандануды саясатты алға бастайтын құбылыс деп түсінеді. Ал, Қ. С. Гаджиев жаһандану - адамзат қоғамының дамыған кезеңі, яғни жаңа әлемдік тәртіптің орнауы дейді.

Ал қазақстандық зертеушілерге келетін болсақ, Ашимбаев М. С, Нысанбаев Ә, Арыстанбекова А. Х, Қуанова Р. секілді зертеушілер еңбектерінде жаһандану процесінің зерттелуіне ерекше көңіл бөлген. Мәселен, отандық зерттеушілердің бірі Е. Т. Іңкәрбаевтың пікірінше, жаһандану - өте күрделі, қарама - қайшы процесі; оның алары да, берері де мол. Cондай - ақ, елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың пікірінше, жаһандану - ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігіне аса жоғары талап қоюшы фактор. Ал, бәсекеге қабілетті болу үшін ғылым мен білімді, жаңа технологияларды дамыту қажет.

Негізінде, ғылыми зерттеулердің басым көпшілігінде авторлар жаһандану процесін тек өз зерттеу объектілерінің шеңберінде қарастырады.

Тақырыптың мақсаты: Әлемді жаһандануға алып келген негізгі себепкер факторларды анықтау, жаһандану процесінің зерттелу деңгейіне ерекше көңіл бөлу, жаһанданудың Қазақстандағы көріністерін ашып көрсету, сондай - ақ, жаһандану процесінен қашып құтылу мүмкін деген сұраққа жауап іздеу.

Зертеу міндеттері: Аталмыш тақырыпты зерттеу жұмысының мақсаты да жаһандануды және оның Қазақстандағы сипатын терең әрі жан - жақты зерттеу. Осы мақсатқа сәйкес келесі міндеттер айқымдалады:

Жаһандалу процесін қарастыру барысында қалыптасқан көзқарастарды жүйелі түрде зерттеу.
Қазіогі заманда қалыптасып отырған жаһандану туралы тұжырымдарды талдау
Әлемнің, мемлекеттердің және азаматтардың жаһандық тәртіпке қатысуын анықтау
Жаһанданудың негізгі бағыттарын айқындау.
Жаһандану мен интеграцияның ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау
Қазақстанның жаһандық әлемге енуін аймақтық салыстыру негізінде зерделеу
Жаһанданудың Қазақстанның әр саласына ықпалын ашып көрсету

Зерттеу әдістері: Тақырыпқа зерттеу жүргізу барысында жаһандану туралы тұжырымдар мен болжамдар басшылыққа алынады. Зерттеуде жүйелік, логикалық, социологиялық (сауалнама жүргізу), статистикалық, салыстырмалы әдістер кеңінен қолданылады. Сонымен бірге, зерттеу жұмысында негізінен басшылыққа алынған салыстыру әдісін қолдануға отандық және шетелдік зерттеушілер еңбектерінің ықпалы зор болды. Зерттеу жұмысында салыстырмалы әдістің бинарлық және аймақтық сияқты тәсілдері де жан - жақты пайдаланылады. Бұл өз кезегінде объективті қорытындылар жасауға мүмкіндік береді.

Деректемелік негізі: Аталмаш тақырып бойынша тақырыптың деректемелік негізін отандық және ресейлік авторлардың еңбектері, Қазақстандық бағдарламалық құжаттар, архив материалдары құрайды.

Сонымен қатар, зерттеу жұмысына Қазақстан саясаттанушылары мен сараптамашылар ассоциациясы, ҚР мәдениет және ақпарат министірлігі, сондай - ақ тұрғындар арасында жүргізілген сауалнама нәтижелері негіз болды.

І тарау

Жаһандану процесінің теоретикалық-методологиялық аспектілері

Бүгінгі таңдағы әлемдік қауымдастықтың өмірінің барлық тұстарын қамтып отырған жаһандану әлемдік саясаттағы және халықаралық қатынастардағы үстем факторға айналуда. Жаһандану-әлемнің экономикалық, саяси әлеуметтік мәдени т. б. салаларын қамтитын, дүниежүзілік сипат алатын маңызды аспект болып табылады.

«Жаһандану» терминінің өзі ғылыми айналымға кеңінен 1990 ж енді. Қазіргі кездегі жаһандану түсінігінің әлемдік саяси, экономикалық және әлеуметтік ой-пікірі, әр түрлі мемлекет пен қоғам өміріне дендеп енгені соншалық, оған ешқандай балама жоқтамай көрінеді. Шынымен де бұл процесті ауыздықтау мүмкін емес пе? Бүгінгі әлем дамуының мәндік сипаттамасын анықтайтын жалғыз жаһандану ма? Олай болса, неге белгілі бір мемлекеттер үшін ол өркендеудің сара жолы іспеттес, ал екіншілері үшін күрмеуі көп мәселелердің шешуін табу былай тұрсын, елдерін кедейшілік пен оқшаулыққа бастап, қоғамның әртүрлі мүшелерінің ашу-ызасын туғызуда?

Жаһандану процесі «елдердің арасындағы әкімшілік кедергіні азайтып, аймақтық қаржылық рыноктарды ғаламдық деңгейде қауымдастырып, бүкіл адамзаттың іс-әрекетін білдіретін қаржылық-ақпараттық біртұтас кеңістік қалыптастырады», - деп сипаттаушы ресейлік зерттеуші М. Делягиннің пікіріне сілтеме жасай отырып, белгілі қазақстандық ғалым, профессор Ә. Нысанбаев «десек те, дәл бүгінгі күні жаһанданудың дүние жүзі мойындаған концепциясы жоқ. Бұл термин әр елде, әр қоғамда, әр аймақта әртүрлі тұрғыда ұғынылып жүр. Жаһандану процесі біздің ойымызша, әлі де теориялық тұрғыдан көп талқылауды, көп нақтылауды қажет етеді», - деп ой түйеді ¹ .

Расында да, жаһандану өте күрделі, қарама-қайшылықты процесс. Сондықтан да, «жаһандану ұғымын қалай түсінесіз» деген сұраққа жауап алу үшін, Қазақстан даму институты және «Саясат» ақпараттық-сараптама журналы Алматы тұрғындарының арасында 2005 жылдың соңында сауалнама жүргізген болатын. Зерттеу барысында алынған нәтижелер сауалнамаға қатысушылардың «жаһандану» түсінігін анықтауда қиналатынын байқатты. Олардың берген жауабы төмендегідей:

- респонденттердің 36, 4 % - і жаһандану - ғаламдық экономикалық және саяси мәселелерді шешетін процесс деп есептейді;

- 33 % - і жаһандануды қаражат-ақпараттық ресурстар технологиясы негізінде бітұтас жалпы әлемдік кеңістікті қалыптастыру деп түсінеді;

- 17 % - і жаһандануды халықаралық интеграция процесі деп қарастырады;

- 2, 3 % - і жаһандану дегеніміздің мәні - дамыған елдердің артта қалушы елдерге қысым жасау деп қабылдайды.

Расында, жаһандану деген не? Ондай заманда адам дербес дами ала ма? Жарты ғасыр өткеннен кейін әрбір ұлттық мемлекет өз тәуелсіздігін, ұлттығын, мәдениеті мен салт-дәстүрін сақтап қала ала ма? Осы сауалдарға дәлелді жауап табу-қазіргі замандағы қоғам алдында тұрған өзекті мәселе.

Бүгінгі күні әлемді аралап кеткен жаһандану құбылысының жүзден аса әртүрлі анықтамалары бар екен, оның бір-біріне ұқсас түсініктері болуымен қатар, өзара бірін-бірі жоққа шығарып жататындары да бар екендігін ескерсек, бұл процестің біртекті еместігін аңғару қиын емес.

Мәселен француз зерттеушісі Б. Бади жаһандануды тұрақты түрде өтетін тарихи процесс деп түсінсе, ресейлік зерттеуші К. Гаджиев жаһанданудың астарынан экономикалық және әлеуметтік құбылысты қарастырады.

Сондай-ақ жаһандануды «әлемдік тұрғыдағы біркелкілендіру» деп қарастырсақ, онда мұны жаңа колониализм немесе мәдени империализмнің жаңа бір түрі деп түсініп қалуға әбден болатындай. Өйткені, жаһандану туралы теориялық еңбектердің авторлары, негізінен американдық, ағылшындық, австриялық ғалымдар. Сондықтан да басқа ел ғалымдары мұны «олардың өз пікірлерін өзгеге таңып телуі» деп қабылдап жүр. Содан да болар, қазіргі ғылыми әдебиеттерде жаһандану мен батыстандырудың ара қатынасы жайлы екі түрлі көзқарас қалыптасқан. Бірінші көзқарасты жақтаушылардың көзқарасы бойынша, жаһандану-модернизацияның жалғасы, ал модернизация - Батыс өркениетінің жемісі. Демек, мұны кеңейтілген батыстандыру, яғни Батыстың капитализмі мен институттарының қанатын кеңге жаюы деп түсіну қажет. Ал, бұларға қарсы көзқарас иелерінің айтуына сүйенсек, жаһандану - батыстандырудан әлдеқайда кең, тереңғ көпқырлы процесс, соның дәлелі - Шығыс Азия елдері. Олардың дәлелденуінше, Шығыс Азия елдері өздерінің менталитеттерін сақтап қалды, батыстандыруға ұрындырған жоқ.

Ал, француз зерттеушісі М. Весестің пікірі бойынша «жаһандану тек әлемнің күрделенуімен байланысты. Ол жаңа қауіптердің жүзеге асып отырғанын дәлелдеуші процесс» дейді ² .

Дегенмен, жаһандану ұғымына қатысты зерттеушілердің көптеген бөлігіне тән түсінік жаһанданудың қоғам өмірінің барлық саласында (экономикалық, әлеуметтік, саяси, рухани) интернационалдаудың тым жедел даму қарқынын сипаттайтын әлемдік дамудың жаңа дәуірі екендігі.

1. 1. Жаһандану процесінің посткеңестік кеңістікте зерттелу деңгейі

Кеңестік кеңістіктегі жаһандануға қарсылық және бір сәттік проблемалар мен өткінші мәселелердің толқыны, қалай дегенмен де, бүгінгі геосаяси ахуал да әлдебір жарастық құрылымын жасақтаудан жалтартпай қойған жоқ. Ондай социзм Кеңестер Одағынан мұра болып қалған мәдени, кеңістіктік, конфессиялық, қоғамдық және идеологиялық әртектіліктің жайдасыз мол мүддесіне жауап берген болар еді.

Анығын айтқанда, бізге ашық та демократиялық қоғамды кезең-кезеңімен қалыптастыруда, «нәрсіздеу» десе де болғандай процестерді қаперге ілу ғана емес, олардың қажеттілігін де мойындау керек болды, сонымен бірге қазіргі жер-жаһандық және аймақтық қоғамдастықтардың геосаяси трансформациясы мен динамикасындағы мейлінше әртекті әрі тұрақсыз процестерін анықтап алу қажет еді.

Кейінгі уақыттарға дейін, яғни жаһандануға қарсы жаппай қозғалыстар өрістегенше саяси зерттеулер жүйесінде жаһандану түсінігі негізінен идеология мен саясаттағы үстем неолибералдық ағымға сүйеніп дамыды. Жалпы жаһандану процесінің тұжырымдамаларының ішінде ең кең тарағаны неолибералдық ағым, ол бойынша бүкіл әлемдік процес ретінде жаһанданудың болмай қоймайтыны ақиқат, ол әсіресе халықаралық қатынастардың жеке субъектісі - ұлттық мемлекеттік құрылымдарға қатысты айқын аңғарылады ³ . Оның белең алған кезеңі ХХ ғ 70-жылдарының соңында отаршылдық жүйе құлап, осы азат етілген елдердің дербес дамуы бұрынғы әлемдік экономикада қалыптасқан ахуалды өзгертумен анықталады. Германия мен Жапониядағ экономикалық ғажайыптар олардың халықаралық аренадағы жағдайының күшеюіне жағдай жасады, мұнда Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталған уақыттан бері АҚШ пен оның одақтастарының өкімі жүретін. Германия мен Жапония секілді бәсекелестердің нығаюы жаңа әлемдік шаруашылықтың нобайын және соған сай саяси және экономикалық реттеу тетіктерінің жаңаша қарым-қатынасын айқындап берді.

Реалистер мен неореалистер әлемдік тәртіптегі өзгерістерді мойындай отырып, жаһандануды әлемнің эволюциялық даму процесі ретінде қарастырады. Және ол екі әлемдік жүйеге көптеген жаңа туындылар алып келді, сондықтан ол адамзат қоғамындағы үлкен бір серпілік дейді. Ал, онда жауапкершілікті мемлекет атқарады дейді. Неомарксистер жаһандануды капитализмнің дамуының соңғы сатысы және ол саяси тұрақсыздық нәтижесі деп түсінеді. Сонымен бірге, ол экономикалық параметр бойынша әлемнің поляризациялануы деп тұжырым жасайды ⁴ .

1. 2. Жаһанданудың негізгі бағыттары

Жаһандану - әлеуметтік жүйелердің жаңару, заманымызға бейімделу процесі, ол «күшті мәдениеттер» атынан айтылған жай талап емес. Едәуір дәрежеде оны дүниеге әкелген ішкі факторлар, оның тарихи қажеттілігі де осыдан туындайды. Әрине, жаһандану бір жылда бола қалған дүние емес, оның туындауына себепші болған факторлар: капиталдың еркін қозғалысы, адамдардың кедергісіз жүріп-тұруы, тауарлардың елдер мен экономиканы секторлары арасындағы қозғалысы, халықаралық валюта рыноктарындағы валюталық операциялардың жоғарғы қарқынмен дамуы, ақпарат пен интеллектуалдық өнім идеялардың еркін қозғалысы ⁵ .

Ал жаһанданудың негізгі бағыттарына келсек олар:

- бүкіл әлемдік қаржы мен экономиканың интеграциялануы;

- мемлекеттік реттеуге келмейтін және нұсқауға бағынбайтын қаржы ақпараттық трансшекаралық ағымдардың белең алуы;

- мемлекеттің дәстүрлі құндылықтарының әлсіреуі және мемлекеттің ұлттық егемендігінің шектелуі;

- саяси, экономикалық, әлеуметтік, ақпараттық, идеологиялық және т. б. процестер негізінде ішкі және сыртқы шекаралардың жойылуы;

- бүкіл әлемдік батыс құндылықтарының (әсіресе американдық) таралуы;

- АҚШ жетекшілігіндегі батыстың абсолюттік билігінің орнауы.

Жаһанданудың әкелері де, берері де мол. Мәселе жаһанданудың заңдылықтарын байыппен зерттеп, оларды дұрыс пайдалана білуде. Интернеттің электрондық поштаның, халықаралық телефон мен ұялы телефонның жедел таралуына байланысты дүние жүзіндегі елдер бір-біріне жақындай түсті. Осы прогрестің адымдап алға кетуі адамзат баласының алдына жаңа әлемдік даму стратегиясын жасау қажеттігін көлденең тартты ⁶ .

Алғашқыда жаһандану ең жаңа технология мен қаржы-ақпараттық ресурстардың негізінде біртұтас жалпы әлемдік кеңістікті қалыптастыруды көздесе, уақыт өте келе бірқатар ұлттық экономика мүдделерінің өз шегінен асып кетуі халықаралық сауда көлемінің ұлғаюына байланысты елдердің өзара тәуелділігін арттыруға жағдай жасайды. Ол тек қана тауар айырбастау емес, қызмет көрсету, капитал ағымын да кеңінен қамтыды. Анығында жаһанданудың негізгі белгілерінің бірі - қаржы ресурстарының тым шапшаңдығы. Оның үстіне, алдыңғы қатарлы технологиялар, транспорт, телекоммуникациялық және басқа да есептеулерді қысқарта отырып, ұлттық рыноктардың ғаламдық интеграциясын жеңідетеді. Сонымен бірге, жаһандану еңбек күшінің ауыс-күйісі, капиталдың шекарадан өтуі секілді кедергілерді жеңілдетеді. Жаһандану процесі, сонымен қатар, қоғамның әлеуметтік мәдени саласын да қамтып, нәтижесінде саяси деңгейге көтеріледі.

Егер, әлемдік шаруашылық жүйесін сауда-өндірістік, қаражат, ақпараттық - коммуникациялық байланыстар арқылы біріккен елдердің ұлттық шаруашылықтарының жиынтығы деп есептесек, олардың барлығы нарықтың экономикалық заңдарымен дамып, ретке келтіріліп отырады. Әрбір ел немесе оның сыртқы экономикалық субъектілері халықаралық еңбек бөлінісіне қатыса отырып, пайда табуға ұмтылады. Оның экономикадағы серіктестерінің де көздеген мақсаты осы. Мұндай өзара біріккен іс-әрекеттердің арқасында тараптар екі жаққа да пайдалы бір ынтымақтастыққа келеді, көздеген мақсаттың жүзеге асуынан әлемдік қауымдастықтың да ұтатыны белгілі.

Осы атап өткендей ақпараттық және өзге де технологиялардың дамуы, экономикалық байланыстардың күшеюі, шегі жоқ әлемдік рынокқа шығу, бүкіл әлем елдерімен сауда жасау мүмкіндіктері, бөтен елде білім алу - қазіргі заманғы әлемнің халыққа берген мүмкіндіктері. Осы мүмкіндіктерді пайдалану және олардан елдер мен оның халқы үшін пайда түсіру өте маңызды. Бұған қарапайым мысал ретінде Үндістанды алуға болады. Бұл ел компьютерді бағдарламамен қамтамасыз етуде әлемдегі жетекші елдердің бірі. Үнді бағдарламашылары бүгінгі күнде өте белелді және олар көптеген беделді компанияларда жұмыс істейді. Бүгінгі таңда Үндістан жылына шамамен 7 млрд доллар көлемінде жоғары технологиялық өндірістерді шығарады.

Осы жетістіктерге қарамастан, жаһанданудың келеңсіз жақтары да бар. Олардың қатарына соңғы жалдар жер-жерде бой көтеріп, зардап шектіріп жүрген лаңкестікті, өршіп тұрған есірткі саудасын жатқызуға болады. Адамзатпен бірге жасасып келе жатқан эпидемиялар жаһанданудың әсерінен қауіпке айналды. Жаһанданудың келеңсіз жақтарын экологиялық апаттар, ақпараттық соғыстар да жатқызылады. Сонымен бірге, әлемдегі әлеуметтік-экономикалық дамудың әркелкілігі күшеюде. Жаһанданудың тиімділігін әзірге әлемдегі ең дамыған мемлекеттердің аз тобы ғана сезінді және де аз иеліктеріне пайдалануда. Өкініштісі, дүниежүзілік ортақ «өркендеу кеңістігі» орнына бірқатар өңірлерде «қайыршылық кеңістігі» мен әлеуметтік құлдырау орнын алуда. Сонымен қатар, жаһандану халықаралық өте қатал бәсекелестікті ала келді. Экономикасы дамыған елдер дамуы төмен елдерді ығыстырады. Ал, әзірге ғаламдық деңгейде бұл теңсіздіктерді теңестіру үшін құралдар мен механизмдер жоқ және де бұл жағдайлар жуық арада өзгереді деп те айту қиын. 2000 жылы БҰҰ-ң баяндамасында көрсетілгендей, жаһанданудың бүгінгі күндегі келеңсіз салдары, зардаптары планета халықтарының көптеген бөлігі үшін тереңдетілуде. Мамандардың пікіріне сүйенсек, жуық арадағы 30-50 жылда артта қалған елдердің дамыған елдердің деңгейіне жету мүмкіндігі іс жүзінде жоғалады, ол әлемде жаңа қарама-қайшылықтар мен шиеленісулерді туғызады.

Бұл проблемаларды шешуде БҰҰ басты роль атқарады. БҰҰ-ң бас Ассамблеясының 54-сессиясында ұсынылған ұйым қызметі жөніндегі баяндамасында бас хатшы жаһандану қойып отырған, мемлекеттердің өз күшімен шеше алмайтын мәселелер көпжақты бірлестіктерді күшейту қажет екендігін ескертті. Осы тұрғыда, БҰҰ басқа да көпжақты ұйымдармен біріге отырып, әлемдік экономикалық әділ және көбірек тиімді іс-қимылына жәрдемдесетін нормативті, құқтықтық және ұйымдық шеңберінде күшейтуге ұмтылады.

ХХ ғасырдың 90-жылдарынан бастап БҰҰ-ң Бас Ассамблеясы үкіметаралық деңгейде жаһандану мәселелерімен белсенді түрде айналыса бастады. Жаһанданудың тағы бір келеңсіз нәтижесі болып табылатын экологиялық проблемалардың күшеюі де БҰҰ назарынан тыс емес. 2003ж БҰҰ-ң инициативасы бойынша шақырылған Иоханнесбургтегі халықаралық кезеңде мемлекет және үкімет басшылары тұрақты даму халықаралық күн тәртібіндегі негізгі элемент екенін атап көрсетіп, кедейшілікпен күресуге, қошаған ортаны және су ресурстарын қорғауға міндеттеледі. БҰҰ-ң Бас Хатшысы жариялағандай: «Біздің де міндетіміз - жаһанданудың бүкіл әлемге игіліктер алып келуін және әлемнің бүкіл халықтарына әрқашан мүмкіндіктердің ашылуын, оларды қауіпсіздік тұрғысынан қамтамасыз ету» ⁷ .

1. 3. Жаһанданудың әлемдік жүйеге ықпалы.

ХХІ ғасыр өзінің қоғамға адып келген жаңалықтарымен ерекшеленеді. Өйткені, дүниежүзілік қоғамдық қауымдастықта жаһандану процесі жүру үстінде.

Осы арада мынадай үрдісті де атай кеткен артық болмас. Қоғамда вестернизация (батыстану) деген термин бар, бұл бүкіл әлемді батыстың үлгісімен дамыту мүддесін білдіреді. Жаһандану процесі өмірдің барлық саласын қамтиды, әрі одан тыс қалатын ел де болмайды, өйткені ешбір мемлекеттің оқшаулықта өмір сүруі мүмкін емес. Мәселен, осы тұрғыда келсек, ғаламдастырудың әрбір ұлттық әлеуметтік және рухани болмысына тигізетін әсерін тілге тиек етіп, өткір де өзекті мәселенің өзіндік салдарын қарастыру заңды құбылыс деу орынды.

Жаһандану барлық елдер мен халықтар үшін ортақ та жазмыштық құбылыс емес. Саяси құрылымдағы және экономикалық ықпалдастықты кеңейтуде байқалып отырған кейбір үрдістер жаһандану процесіне үйлесе алмайтын немесе ол үшін қандай бір гоесаяси, яғеи экономикалық мүдделесті туғызбайтын елдерді қамти алмайды. Бір сөзбен айтқанда, жаһандану процесіне етене кіргізу немесе барлық күш-қуаттар мен одан сырт қалуға тырысу-мұның бәрі әлемдегі көптеген елдердің ішкі және сыртқы саясатына бірден-бір байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.