Қазақстанның Республикасының қызмет көрсету дамуының қазіргі деңгейі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Диплом жұмысының тақырыбының өзектілігі. Қазіргі әлем жоғары ғылыми сиымды технологияларға өтумен халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеумен, әлемдік экономикалық инфрақұрылымды құру қажеттілігімен шартталған интеграциялық процестер үстемдік ететін экономиканы қосқанда, адам өмірі процестерінің жарандануымен сипатталады. Жаһандық әлемдік экономикалық, ақпараттық және мәдени кеңістік қалыптасуда.

Осы уақытта жаһанданудың жалпы әлемдік процестері дамыған елдердің шикізат, тауарлар мен қызметтері өткізудің жаңа көзін қалыптастыруға бағытталған протекционизмнің өсуімен ілесуде. Және сондықтан, жаһандану процесімен қатар аймақтандыру процесінің дамуы жүріп жатыр (географиялық, экономиклық саяси немесе басқа да ортақ қызығушылықтар негізінде белгілі бір елдер топтарының әртүрлі интеграциялық бірігуін құру) .

Көптеген экономисттердің ойынша, қазіргі уақытта әлемдік экономиканың дамуында айтарлықтай жоғарғы деңгейге өтуі байқалады. Айтарлықтай жоғары мәнді экономикалың үшінші секторының, яғни қызмет көрсету сферасының дамуы алып отыр. Бұл өзгеріс, ең алдымен, экономикасы қызмет көрсету экономикасы ретінде анықталатын дамыған елдер үшін тән, бірақ дамушы мемлекеттерде бұл өзгерістер жоғары қарқынға ие болмаса да орын алып отыр.

90-шы жылдардың соңына қарай қызмет көрсету сферасы экономиканың ірі секторы болды және қазіргі кезде тауарлы өндіріспен салыстырғанда тез дамуда.

Қызмет саудасы - 1994 жылдан бері Дүниежүзілік Сауда Ұйымының компетенциясына кірген іс- әрекеттің салыстырмалы жаңа сферасы [5, 202 б. ] .

Қызмет көрсету сферасының дамуындағы қажеттіліктер экономика шектерінен шығады. Мемлекеттерінің дамуының қазіргі денгейі адам дамуы параметрлерімен, адамның жетілуіне, оның интеллектуалдық және физиқалық мүмкіндіктеріне, оның мәдени, рухани және әлеуметтік талптарын қанағаттандыруға бағытталған қызмет көрсету кешенінің кеңеюі мен анықталады.

Рыноктық экономикасымен жаңа мемлекеттер араласатын ішкі және сыртқы жағдайлар халықаралық сауда, сонымен қатар қызмет саудасына олардың интегралану процестері күрделенуде.

Қазақстанда қызмет көрсету сферасының дамуы және жаңа индустриалды мемлекеттерде қызмет көрсету рыногының қарқынды дамуы болып жатыр. Ғылыми технихалық прогреске, ақпараттық, технологиялық, өнеркәсіптік эволюциялар арқасында жаңа қызмет көрсету түрлері пайда болуда.

«Қазақстан-2030» стратегиясында көрсетілгендей; «халықаралық ынтымақтастықтағы басқа елдердің тәжірибесін зерттей аламыз және зерттеуіміз керек, қолайлы тенденцияларды пайдалана алуымыз керек болса да, тек қана өзіміз біздің балалар мен ұрпақ мақтана алатын Қазақстанды құру үміт пен аранды жүзеге асыру үшін қажетті үлкен жұмыс жасауымыз керек» [1] .

«Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясының» негізінде ұлттық тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру есебінен Қазақстанның халықаралық рыноктарға шығуы үшін өңірлік және жаһандық экономиканың артықшылықтарын пайдалану алынған [2] .

Қазақстан бәсекеге қабілетті 50 ел қатарына кіру үшін, физиктардың терминологиясына сүйенсек, «кесіп өту» арқылы жылжуы керек. Экономилық қарқын алу стратегиясы Президентпен 2006 жылғы 1 наурызындағы халқына Жолдауында көрсетілген.

Тактикалық іс-шараларды жасауда қандай іргелі қағидаларға сүйену керек?

Біріншіден, тарихи ескірген немесе басқа елдер тәжірибесіне (тәжірибемен алмасуды шатастырмай) ұқсатудан бас тарту керек. Егер де Қазақстан дамыған елдердің «тапталған жолымен» жүрсе, онда Қазақстан «ылғи да дамушы мемлекеттер» қатарында қала береді.

Екіншіден, «кесіп өту» арқылы жүру үшін ішкі қарама-қайшылықтарымен жаһандану процестерін қабылдау қажет және жиналған потенциалды, соның ішінде өндіріс факторлары, экономикалық қатынастар жүйелеріндегідей интеллектуалды, жеке бәсекелік артықшылықтарды максималды пайдалану керек.

Үшіншіден, тек қана монетарлы экономикалық өсуді ғана емес, сонымен қатар өндіріс салаларындағы физикалық өсуді ескеру керек, сондай - ақ бұл барлық салалар және сфералардың мультипликативті өсуінің мүмкіндігі.

Төртіншіден, конструктілі іс-әрекеттер моделін жасағанда, сандық мәнге ғана сүйенуге болмайды, себептік - зерттеу байланыстарын, әлеуметтік және экономикалық тәуелділікті түсінуге, экономикалық логикаға сүйену керек [25, 3 б. ] .

Қазақстанның халықаралық экономикалық өрістегі бәсекеге толыққанды қатысуы халықаралық техникалық стандарттар талаптарын орындауды талап етеді.

Техникалық стандарттау өнім мен қызмет сапасын қамтамасыз ету құралы ретінде ғана емес, біздің тауарларымыз бен қызметтердің жаһандық экономикадағы бәсекеге қабілеттілігін жүзеге асырудың міндетті шарты ретінде де қарастырылуы керек[3] .

Диплом жұмысының мақсаты. Қазақстандағы қызмет көрсету рыногының ары қарай дамуының мүмкін жолдарын республикадағы қызмет көрсету рыногының қазіргі жағдайын және мемлекетаралық деңгейдегі дамуын талдау негізінде қарастыру болып табылады.

Диплом жұмысының міндеттері. Жоғарыда көрсетілген мақсат келесі міндеттерді орындау арқылы жүзеге асырылады:

- қызмет көрмету рыногының теориясын зерттеу;

- қазақстандық қызмет көрмету рыногының қазіргі және болашақтағы даму қарқынын талдау;

- Қазақстандағы қызмет көрсету рыногының мәселелерін айқындау және шешу;

- Дүниежүзілік Сауда Ұйымының әлемдік қызмет саудасын реттеу;

- қызмет көрсетуде Қазақстан мен Дүниежүзілік Сауда Ұйымының өзара қатынасының бағыттаын қарастыру;

- қызмет көрсету сферасын реттеу әдісін жасау;

- Қазақстандағы қызмет көрсету рыногын реттеудің экономикалық және құқықтық механизмдерін жетілдіру және дамыту ұсыныстарын жасау.

Диплом жұмысының пәні. Қазақстан Республикасының қызмет көрсету рыногының мәселелері, ерекшеліктері және ары қарай дамуының мүмкін бағыттары, сонымен қатар дамыған мемлекеттерде және Дүниежүзілік Сауда Ұйымы жүйесінде қызмет саудасын реттеу әдістері.

Диплом жұмысының объектісі. Қазақстанның қызмет көрсету рыногы және Дүниежүзілік Сауда Ұйымының шеңберіндегі қызмет саудасы бойынша Басты Келісім.

Жұмыстың негіздемесі. Бірінші тарауда экономиканың жеке объектісі ретіндегі қызмет көрсету рыногының пайда болуы және дамуының негізгі алғышарттары бейнеленген, теориялық жағы баяндалған, берілген сфераның тиімді дамуының құраушы құралы ретінде қызмет көрсету сапасына талдау берілген. Сонымен бірге Қызмет Саудасы бойынша Басты Келісімнің негізгі ережелері, мүше мемлекеттердің жалпы және арнпйы міндеттемелері, Дүниежүзілік Сауда Ұйымына Қазақстанның қатысу болашағы қарастырылған.

Екінші тарауда Қазақстан Республикасының статистика бойынша есебі және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің төлем балансы бойынша есебі негізінде қазіргі кездегі қазақстандық қызмет көрсету рыногының жағдайы баяндалды. Республикадағы қызмет көрсету рыногының мәселелері мен ерекшеліктері, қызмет көрсету сферасының негізгі салаларын реттеудің құқықтық негіздері қарастырылған.

Үшінші тарау әлемдік тенденцияларды ескергендегі Қазақстанда қызмет көрсету сферасын даму перспективаларына арналған. Осында сонымн қатар Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мониторинг жүйесі мен оны жетілдірудің мүмкін жолдары келтірілген. Сонымен әлемдік қызмет көрсету рыногының қалыптасуына және елдердің әлемдік қызмет саудасына қатысуға акцент жасалған; қызмет көрсету рыногы қалыптасуының ішкі рыноктарға кіруді реттеу және қорғау механизмдерінің қағидалары мен тәсілдеріне талдау жасалған. Қызмет саудасын кеңейту және Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру перспективалары қарастырылған.

Жұмыста Әубәкіров Я. Ә., Төлегенова М. Б., Нарибаев К. Н., Джумамбаев Б. К., Шеденов Ө. Қ., Ильясов Д. К., Дәулиева Ғ. Р., Сухова Л. Ф., Исенгарин Н. К., Кенжегузин М. Б. сияқты қазақстандық экономистердің ғылыми жұмыстары қолданылды.

Сонымен қатар ресей ғалымдары Демидова Л. Б., Иноземцев В., Алдакушина Е. Б., Усоскин В. Н. және басқалардың көзқарастары қарастырылды.

Сонымен бірге диплом жұмысын зерттеуде А. Тоффлер, Дж. Гэлбрэйт, Д. Бэлл, К. Макконел және басқа да шетелдік авторлардың жұмыстары қолданды.

ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ РЫНОГЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІҚызмет көрсету рыногы дамуының эволюциялы ұйымдастырушылық кезеңдері

Қызмет көрсету экономикада тарихи маңызды роль атқарды. Бір қызметтердің ролі өндірістік сфераға, өндіріс жүйесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін бөлу процестеріне материалдық өндірістің өнімдерін ауыстыру мен тұтынуға қызмет көрсетумен бірге байланысты. Басқа қызмет көрсетулердің ролі адам дамуымен, денсаулығының қатаюы мен еңбекке қабілеттілігімен, оның білім алу және мәдени-техникалық деңгейінің өсуімен, адамдардың демалуы және көңіл көтеруімен байланысты [32, 25 б. ] .

Соңғы 10-20 жылдарда қызмет көрсету аясында жұмысбастылардың әлемдегі үлесі бірнеше себептер бойынша тез өсе бастады. Материалдық өндірістегі жетілдірулер еңбек өнімділігін айтарлықтай арттыруға жағдай жасады, ол болса жұмысшылардың материалдық өндіріс сферасынан әр түрлі қызметтер көрсету сферасына ауысуына әкелді. Басқа фактор ақпараттық айырбасқа негізделген қызмет көрсетудің көптеген түріне жаңа шабыт берген ғылыми-техникалық прогресс болып табылады (мысалы, ондаған жылдар бұрын болмаған-Интернет) . Сондай-ақ қызмет көрсету сферасының екпінді өсуі тауар өндірушілердің жаңа құрылған арнайы фирмаларға ертеде тауар өндірісі процестеріне енген қызмет көрсету түрлерін «берді». Сонымен, осы факторлар қызмет көрсету сферасының әр түрлі аяларында жұмысбастылардың көбеюіне әкелді [31, 24 б] .

Қызмет көрсету сферасы тауарлы өндіріспен салыстырғанда біртекті емес, бірақ барлық қызметтер оларды тауарлардан ерекшелейтін жалпы ерекшеліктерге ие. Сонымен қатар осы сфераның даму эволюциясы туралы отандық және шетел экономистерінің көзқарастары әртүрлі.

Негізінде қызмет көрсету сферасының даму эволюциясының теориялық негізі американдық экономисттермен жасалған. Қызмет көрсету сферасына қатысты барлық экономикалық теориялар экономикалық дамуға негізделген. Әр түрлі теориялар арасынан әлеуметтанушы Даниэл Бэллдың теориясын айтып өтуге болады. Оның теориясында индустриализациялану біткен кездегі қоғамның даму ерекшеліктері қарастырылған. Ол постиндустриалды қоғамның бес негізгі сипаттамалық ерекшеліктерін көрсетеді: жұмысбасты халық арасында білікті мамандар мен техниктер санының айтарлықтай артуымен, теоретикалық білім ролінің артуымен, технико-экономикалық ортаның техника және технологияны бақылауға бейімделуімен, шешім қабылдау процесін қамтамасыз етуде «интеллектуалды технологияның» артықшылығымен ілесетін «тауар экономикасынан» «қызмет көрсету экономикасына» өту [6, 956 б. ] .

Әлеуметтанушы Алвин Тоффлер «Үшінші толқын» (1980 ж. ) кітабында қоғам дамуын «өзгеріс толқындарын» ауысуы көзқарасынан түсіндіреді. Бірінші толқын - аграрлық, шамамен он мың жыл бұрын басталды. Екінші «планетарлық өзгеріс» толқынына өту түрткісі XVII ғ. Соңында Еуропада басталған өнеркәсіптік эволюция болып табылады. XX ғасырдың 60-шы жылдарынан «үшінші толқынның» жақындалуы басталды, бұл кезде «өндіріс және тұтынуға бағытталған индустриалды индивидтен» «рухани құндылықтарға бағытталған жаңа тұлғаға» өту басталды [7, 69 б. ] .

Американдық экономист Джон Гэлбрэйт «Жаңа индустриалды қоғам» (1967 ж. ) кітабында күрделі және айтарлықтай жетілдірілген техниканы пайдалану, алдыңғы қатарлы технологиялардың дамуын капитализмнің ішкі қайта туылуға рыноктың тұтыну тауарларына толуына және жақсы ұйымдастырылған қызмет көрсету жүйесінің дамуын ынталандырады. Сонымен қатар Гэлбрэйт капитализм жүйесінде екі әртекті секторды - «жоспарлайтын жүйені» (ТҰК) және «рыноктық жүйені» (шағын бизнес) [8, 544 б. ] .

Енді «қызмет көрсету» терминін анықтайық. Егер тауар материалдық нысанға ие болса және де физикалық бірліктермен (метр, килограмм, т. б. ) сипатталса, бұл критерийлер қызмет көрсетуге пайдаланбайды. Қызмет көрсетуді сандық бірліктермен өлшеуге (құннан басқа) және нақты сандық баға беру мүмкін емеб. Бірақ та халықаралық саудада осы терминнің мынадай жалпы түсінігі бар: «қызмет көрсету ол барлық сатылатын, бірақ тауар емес» немесе «қызмет - барлық сатылатын, бірақ сіздің аяғыңызға құлап кете алмайды» [9, 163 б. ] . Қызмет көрсетуге көбінесе өнерксіптік және сауда сипатындағы іс-әрекеттер, қолөнершілер мен еркін мамандар іс-әрекеттерін қосады.

Қазіргі әдебиеттерде қызметті “жаңа материалды-заттай өнім жасамайтын, бірақ бұрыннан бар өнімінің сапасын өзгертетін іс-әрекеттер түрлері” ретінде түсіндірілетін анықтамасы кездеседі[16, 496 б. ] . Келесі зерттеушілер қызметті “бір жақ екінші жаққа ұсынатын кез келген іс-әрекет немесе игілік ретінде ” қарастырады және қызметтін сезілмейтіндігін, меншікті иемденуге әкелмейтіндігін көрсетеді[11, 1056 б. ] .

Соңғы жылдары американдық зерттеуші Т. Хиллдың анықтамасы кең танымал болып отыр. Оның пікірінше, “қызмет алдын ала келісім бойынша бірінші экономикалық бірліктің іс-әрекеті нәтижесінде тұлғаның немесе екінші экономикалық бірлікке тиесілі тауар жағдайының өзгеруі” [12, 5 б. ] . Кейбір авторлар қызметті “нәтижесі пайдалы әсер түрінде адамның қажеттілігін қанағаттандыратын мақсатты бағытталған іс-әрекеті” ретінде анықтайды[14, 556 б. ] .

Қызметтің ерекше тауар ретіндегі сипаты оның келесідей ерекшеліктерінен туындайды[19, 12 б. ] : қызмет білінбейді - яғни оның пайдалы әсерін тек тұтынудан соң ғана бағалауға болады; қызмет қызмет көрсету көзінен немесе субъектіден ажырамайды(тұтастығы) - егер материалды-заттай түрдегі тауар өндірушіден бөлек, дербес өмір сүрсе, қызмет өндірушіден бөлектене алмайды; қызметті өндіру немесе тұтыну бір мезгілде қатар жүреді; қызмет сапасы өзгермелі - яғни қызмет сапасы қызмет көрсетушінің біліктілігіне, қызмет көрсету уақытына, орнына тәуелді; қызметтің индивидуалдылығы - әр тұтынушының өзіндік ерекшеліктерін, оның талап-тілегін қызмет көрсетуде ескеруді қажет етеді; қызметтің тауардан ерекшелігі - қызметтер бірін-бірі өзара алмастырмайды.

Нарибаев К. Н, Б. К. Джумабаев және Б. М. Куница Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейінгі қызмет көрсету теориясының даму тарихын үш кезеңге бөлді: I кезең - 1930 жылға дейін, II кезең - 1930-1940 ж. ж., III кезең - 1940-1985 ж. ж.

Бірінші кезең экономистері (А. Аболин, Д. Розенберг, Б. Струмлин, А. Петров) қызмет көрсету сферасы туралы ой-пікірлерін К. Маркстың еңбектің өнімділігі мен өнімсізділікті талқылауына негіздеді. Қызмет көрсетулер өнімсіз еңбектің категориясына қатысты болды және материалдық өндіріс негізгі болған кезде көмекші функцияны атқарды.

А. Аболин сол кезен экономистерінің арасында алғашқы болып қызмет көрсетуді пайдалы эффект немесе адамның белгілі бір қажеттілігін қанағаттандыратын тұтынушы ретінде қарастырады.

Қызмет көрсету материалдық емес тұтыну құнын, өнімсіз еңбек өнімін білдіреді. Ұлттық табыс есебіне жұмысшы тап көзқарасы бойынша қоғамдық пайдалы болып табылатын қызметтер енеді.

Үшінші кезен экономистері (Б. Струмлин, А. Пашков, Ш. Турецкий, Я. Кродора) «материалдық-өндірістік еңбек» түсінігін анықтаумен сәйкес қызмет көрсетулерді қоғамдық өндіріске қосуға және оларды жиынтық қоғамдық өнімге кіргізуге тырысты. Бұл кезде материалды өнім және қызмет көрсетулердің жеке көрсеткіштерін еңгізу ұсынылды.

Үшінші кезең экономистері (П. Москвич, Т. Рябушкин, И. Писарев, А. Лившиц, В. Комаров) қызмет көрсету сферасын құндық есепке кіретін және осыған байланысты халықтың әл-ауқат денгейі нақтырақ сипаттауға мүмкіндік беретін тұтыну құндардың жеке көзі ретінде қабылдау мәселелерін қарастырды.

В. Комаров ұлттық шаруашылықты үш сфераға бөлді: материалдық өндіріс сферасы, қызмет көрсету сферасы және өндірістік емес сфера. Ұлттық табыс құрылатын және тұтынылатын алғашқы екі сфера өндірістік еңбек құраушылары болып табылады. Үшінші сфера-өндірістік емес еңбек аясы. Қызмет көрсету сферасын еңбек және қызмет нысаны ретіне көрінген салалардан тұрады, ал өндірістік емес іс-әрекет өндіріс, бөлу және тұтынуға (мемлекеттік басқару, несиелік-қаржылық іс-әрекет, қоғамдық тәртіп) қызмет көрсетуге бағытталды. Осы кезеңнен бастап қызмет көрсету сферасы ұлттық шаруашылықтың құраушы бөлігі болады.

Ұлттық шаруашылық үшін қызмет көрсету сферасының маңыздылығы туралы үшінші кезең экономисттерінің пікірлері бөлініп кетті. Біреулері осы сфераны елдің әл-ауқат деңгейін есептеуге қосу қажет деп есептесе, екіншілері өндірістік еңбектің заттық трактовкасына негізделді және қызметтерді экономикалық анализден толық алып тастады [17, 27 - 31 б. ] .

Қызмет көрсету сферасының жеке секторға шығуымен байланысты американдық экономисттер өндірістік емес сфераны құрайтын келесідей қызмет түрлерін бөліп көрсетті: көтерме және барлық бөлшек сауда түрлері, көлік, байланыс, банк, қаржылық және сақтандыру қоғамының қызметтер, жылжымайтын мүлік қызметтері, заң қызметтері, білім беру, денсаулық сақтау, мамандардың біліктілік қызметтері әр түрлі іскерлік қызметтер, емалыс және көңіл көтеру мекемелерінің қызметтері, жөндеу және шеберлік қызметтері, мемлекеттік, азаматтық және әскери аппарат қызметтері және үй қызметкершінің еңбегі.

Сол кездердегі әйгілі американдық экономист Ф. Котлер қызметке мынандай анықтама берді: «Қызмет - бұл бір жақ екінші жаққа ұсына алатын кез-келген іс-әрекет немесе игілік. Қызмет мәні бойынша сезілмейді және жеке меншік иелігінде болмайды» [11, 718 б. ] .

Жоғарыда аталған К. Нарибаевтың, Б. Джумамбаевтың және Б. Куницаның теорияларын талдауға негізделе отырып, сол кезде кеңестік және батыс экономистерініңөызмет көрсету трактовкалары арасында айтарлықтай айырмашылықтар болды. Ол мынамен байланысты: Одақтағы қызмет көрсету сферасы екінші ретті өызмет көрсетуші сектор ретінде қарастырылған және экономикалық категориялар трактовкасына идеологиялық қөзқарас болды, Батыста еркін рынок талдау болды, бұл талдау экономика құраушыларын бір бүтінді өзара толықтырушы және өзара байланыстырушы құраушылар ретінде қарастырылды.

Посткеңестік кезеңде отандық ғылымда «қызмет» терминіне алғашқы анықтамалардың бірін Л. Ф. Сухова профессорымен берілген: «қызмет - еңбектің ерекше өнімі. Ол заттай нысанды дұрыс және тұтыну құны заттан өнімнің тұтыну құнымен салыстырғанда сатып алу сату обьектісі, тұтыну құралы ретіндегі еңбектің пайдалылық нәтижесінде қорытындылады. Қызметтердің пайдалы эффектісі қандай да бір зат түрінде қызмет өндіру процесінен бөлек болмайды, өндіру және тұтыну процесі бір сәтте болады» [18, 85 б. ] .

Шеденов Ө. Қ. және Ильясов Д. К. қызмет көрсету түсінігіне басқа анықтама берді, олар қызметті «өндіруші мен тұтынушы арасындағы еңбек өнімі, материалдық игіліктер және еңбектің тұтынылуы түріндегі материалдарды, материалдарды емес сипаттағы және әлеуметтік-мәдени бағытталған игіліктерді индивидуалды талаптарға сәйкес нақты тұтынушыларға жеткізу қатынастарының жүйесі» ретінде қарастырады.

Экономикалық сөздіктерде қызметке мынандай анықтама берілген: «Қызметтер - бұл заттай түрде емес, іс-әрекет нысанында көрсетілетін игілік» [15, 895 б. ] .

Қызмет мәні туралы әлеуметтік-экономикалық категория ретінде айтқанда оның екі негізгі түрін бөліп көрсетеміз: матриалдық қызмет «зат, өнім және т. б. ретінде» және таза қызмет (іс-әрекет ретінде) . Материалдық қызмет көрсеткен кезде іс-әрекет нәтижесі еңбек өніміне айналады, осы өнім тұтынушының индивидуалды талғамы мен талаптарына сәйкес жасалады (машиналарды жөндеу бойынша қызметтер, киім, аяқкиімді индивидуалды тігу және т. б. ) . Еңбек заты қызмет өндіруші жасайтын материалды-заттық тұтыну құны болып табылады.

Өндіруші қызмет көрсеткенде адамға оның қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін іс-әрекет түрінде әсер етеді (дәрігер, шаштараз, ұстаз және т. б. қызметтері) . Таза қызмет көрсеткенде қызмет заты мен обьектісі - адам. Таза қызметтің атқаратын қызметі жоғарғы тәртіптегі қажеттіліктерді қанағаттандыру - рухани, интеллектуалды, мәдени.

Қызмет көрсету рыногының тауарлы рыноктан негізгі айырмашылықтары анықталған:

Рыноктық процестердің жоғары динамикалығы, сонынмен қатар қызметтердің сапа тұрақсыздығы мен сақталмауы.
Аумақтық сегментация немесе қызмет көрсету сферасының өндірістік қорларын аумақтық бекітілуі (әуе компаниялары, жолдар, ателье, мектеп және т. б. ) .
Қызметті өндіру мен тұтынуды локальды сипаты, яғни қызмет көрсетушілер тұтынушылардан бөлектенбейді.
Салынған қаражаттың тез қайтарылымына байланысты капитал айналымының жоғары жылдамдығы, салыстырмалы көп емес салымдар және де материалды сфера мен салыстырғанда өндірістің аз циклі.
Қызметтің тауар өндірісінен тәуелсіз және жиналмау сияқты қасиеттерімен түсіндірілетін рыноктық коньюнктураның өзгерістеріне жоғары сезімталдылығы.
Осы сферада шағын кәсіпорындардың болуы.
Қызмет көрсетушілер мен тұтынушылардың жеке бар болуын қажет ететін қызмет көрсету процесінің спецификасы.
Өндірістің индивидуализациясы және жеке тұтынылуымен байланысты қызметтерінің әртүрлілігі.
Қызмет көрсету бойынша іс-әрекеттің нәтижесінің анық орындалмауы.

Басқаша айтқанда, қызмет көрсету сферасының тауарлы-материалдық сферадан ерекше айырмашылығы - қызметтің көрсетілуі мен тұтынылуы бір уақытта жүзеге асырылуы және де оның сақталмауы. Қызмет көрсету сферасы тауарлы сфераға қарағанда мемлекет тарапынан сыртқы бәсекелестерден қорғау үшін қамқорлықты талап етеді. Байланыс, көлік, қаржы және сақтандыру, ғылым, білім беру, денсаулық сақтау, тұрғын-үй, коммуналдық шаруашылық сияқты экономика салалары көбінесе мемлекет меншігінде [33, 89 - 96 б. ] .

Қызметтердің әртүрлілігі экономисттердің қызметтерді әртүрлі факторларға негізделе отырып классификациялауына әкеледі. Американдық экономист Стентон коммерциялық негіздегі қызметтерді он топқа бөледі:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.