Батыр Баян
«Батыр Баян» мұнда айтылған оқиға бір кездегі қазақ пен қалмақ арасындағы жаугершілік заман жайынан. Бұл оқиға өзі поэмалардың ішіндегі ең күрделісі, көркемдік жағынан да, сюжет желісі мен сұлулығы жағынан да ерекше болып табылады. Ақынның осы оқиғаны жазуы бойынша, бұл хикаяға Абылай ханның кезінде екі ел арасындағы бейбітшілік, достық қарым-қатынас орнағанға дейінгі оқиға өзек болған. Ашу үстінде қол бастаушы батыр Баян өзі қамқор болып жүрген кіші бауыры Ноян мен сұлу қалмақ қызын өлтіріп салады. Жазығы-олардың көңіл қосып елден қашуы. Бұған дейін Батыр Баянның өзінің жас қалмақ қызына көңілі қатты ауған еді, бірақ қыз ыңғай бермеген соң,оны қарындас ретінде ұстаған. Алайда екі жастың Баянның айтқанына көнбей, қашып шығуының аяғы трагедиялық жағдайға әкеп соғады. Қыздың сұлулығын ақын былай сипаттайды.
Сол сұлу, сұлу екен атқан таңдай,
Бір соған бар сұлулық жиылғандай.
Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сөздері су сылдырлап құйылғандай.
Бір улап,көзқарасы бір айнытқан,
Жұлдыздай еркелеген сөнбей-жанбай.
Лебізі-Жібек лебі, жұмақ желі,
Кәусардай татқан адам қалар қанбай .
Шын ер ғой батыр Баян алп қайтқан
Еліне сол сұлуды естен танбай.
деп суреттеген ақын.
Батыр Баян
Жүрегім, мен зарлымын жаралыға,
Сұм өмір абақты ғой саналыға.
Сол сұлу, сұлу екен атқан таңдай,
Бір соған бар сұлулық жиылғандай.
Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сөздері су сылдырлап құйылғандай.
Бір улап,көзқарасы бір айнытқан,
Жұлдыздай еркелеген сөнбей-жанбай.
Лебізі-Жібек лебі, жұмақ желі,
Кәусардай татқан адам қалар қанбай .
Шын ер ғой батыр Баян алп қайтқан
Еліне сол сұлуды естен танбай.
деп суреттеген ақын.
Батыр Баян
Жүрегім, мен зарлымын жаралыға,
Сұм өмір абақты ғой саналыға.
Батыр Баян
Батыр Баян мұнда айтылған оқиға бір кездегі қазақ пен қалмақ
арасындағы жаугершілік заман жайынан. Бұл оқиға өзі поэмалардың ішіндегі ең
күрделісі, көркемдік жағынан да, сюжет желісі мен сұлулығы жағынан да
ерекше болып табылады. Ақынның осы оқиғаны жазуы бойынша, бұл хикаяға
Абылай ханның кезінде екі ел арасындағы бейбітшілік, достық қарым-қатынас
орнағанға дейінгі оқиға өзек болған. Ашу үстінде қол бастаушы батыр Баян
өзі қамқор болып жүрген кіші бауыры Ноян мен сұлу қалмақ қызын өлтіріп
салады. Жазығы-олардың көңіл қосып елден қашуы. Бұған дейін Батыр Баянның
өзінің жас қалмақ қызына көңілі қатты ауған еді, бірақ қыз ыңғай бермеген
соң,оны қарындас ретінде ұстаған. Алайда екі жастың Баянның айтқанына
көнбей, қашып шығуының аяғы трагедиялық жағдайға әкеп соғады. Қыздың
сұлулығын ақын былай сипаттайды.
Сол сұлу, сұлу екен атқан таңдай,
Бір соған бар сұлулық жиылғандай.
Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сөздері су сылдырлап құйылғандай.
Бір улап,көзқарасы бір айнытқан,
Жұлдыздай еркелеген сөнбей-жанбай.
Лебізі-Жібек лебі, жұмақ желі,
Кәусардай татқан адам қалар қанбай .
Шын ер ғой батыр Баян алп қайтқан
Еліне сол сұлуды естен танбай.
деп суреттеген ақын.
Батыр Баян
Жүрегім, мен зарлымын жаралыға,
Сұм өмір абақты ғой саналыға.
Қызыл тіл,қолым емес, кісендеулі,
Сондықтан жаным күйіп жанады да.
Қу өмір қызығы жоқ қажытқан соң,
Толғанып қарауым сол баяғыға .
Түйіннің тоқсан түрлі шешуі бар
Әдемі ертегідей баяғыда .
Әдемі өткенді ойлап айнымасам,
Сұм өмір күшті уын аяды ма?
Ертегі уатпай ма баланы да,
Сөз сиқыр ғой,жазбай ма жараны да?
Ақын да бір бала ғой айға ұмтылған,
Еркімен өзі-ақ отқа барады да.
Жай тақтақ жабайыдан жол қалғанда,
Қанды ор боп ақын жолы қалады да.
Ойлайды,күңіренедітолғайды ақын,
Күрсініп көзіне жас алады да.
Ақында адамзаттан дос болмайды,
Жалғыз-ақ сырын сөйлер қаламына.
Мен де ойды ағытамын қаламыма,
Арқаның көз жіберсем алабына:
Сарыарқа-сары дария ,қиыры жоқ
Көз болсын,қандай қыран,талады да.
Ішінде сары дария көз тоқтатар
Көшетау –Сарыарқаның аралы да.
Көкшеде күні кеше қойдай өрген
Түрлі аң: бөрі,бұғы ,маралы да.
Айрылып асау ,ерке аңдарынан
Көкшенің тас жүрегі жаралы да!
Арқада жер жетпейді Бурабайға,
Бөленген бұйра сыпсың қарағайға.
Бұлт құшқан мәңгі мең-зең Көкшетауға
Бөлектау :Ой бауырым !-дер анадайда.
Оқжетпес найза қия –қыранға ұя,
Қарасаң жанның шері тарамай ма?
Солардың ортасында Бурабай –Арқа аралы,жер еркесі,
Ертеде қоныс болған Абылайға.
Дұшпанның қалғандай боп табасына .
Арқаға аяқ салып,түскен барып.
Екі оттың-орыс, қытай арасына.
Күндерде сонау- қара ,тапсырған ел
Тағдырын Абылайдай данасына.
Сол күнде ел қорғаған Абылайдың
Қылсаң да аз қанша тәуеп моласына.
Жиылды өңшең ноян ығай-сығай,
Байжігіт ,Тасболат пен би Толыбай,
Ту баста Абылайды хан көтерген
Қамқоры Қарауылдың шешен Қанай.
Ашуы жауған қардай, шөккен нардай
Қарт қыран Қанжығалы қарт Бөгенбай,
Бөкеңнің жас жолбарыс жеткіншегі
Аузынан жалын шашқан жас Жанатай.
Найзасын нажағайдай ойнататын
Жас барыс Бәсентиін Сарымалай.
Әрі ақын ,әрі батыр Қарабұжыр,
Айтатын өрлеп барып аспанға сыр.
Бұқар мен тәтіқара жырлағанда,
Толқынды тұңғиық боп төгілер жыр.
Осылай думанменен күндер өтіп,
Батырлар ерікті енді жатқанға құр.
Аттан деп әлі айтпаған Абылайға
Көкжалдар дей бастады:Жүр енді,жүр!
Алайда Абылайдан сөз болмады,
Сондықтан бұғып, бықсып туды күбір.
Жиналған өңшен бөрі Бурабайға,
Алаштың кебесіндей ізгі жайға.
Батырлар бұғаудағы арыстандай,
Абылай тұңғиық бір терең ойда.
Бәрі де ел қорғаны- батыр, билер,
Аттанбай тек жатудан таппай пайда:
Жүрелік, жау басынар!- деген сөзбен
Салады Қанай биді Абылайға.
Би Қанай:Бұ қалай?- деп бастағанда,
Абылай сұрайды одан:Баян қайда?
Қанайым ,ойың удай,тілің шаян,
Амал не,келген жоқ қой батыр Баян.
Көп жаудың албастысы,ел еркесі
Баянның батырлығы алашқа аян.
Баянның аруақты құр атынан
Көп қалмақ болмаушы ма ед қорқақ қоян?
Наркескен,өрттей,қайтпас болат
Баянсыз қанатымды қалай жаям?!
Би Қанай !Аттанбайды хан Абылай ,
Келмесе қандыбалақ батыр Баян!-
Деген соң ойы теңіз хан Абылай,
Аяңдап батырларға қайтты Қанай.
Байлаулы бөрілерді аза қылмай,
Кестелеп ,сөзбен сипап айтты Қанай,
Күндеу ме,көтеру ме?-кім біліпті,-
Батырлар десті жалғыз Баян бала –ай
Көкшенің бауырында өңшең көкжал
Күңіреніп күтіп жатты күндер талай.
Жау!- десе жатпайтұғын батыр Баян,
Апыр-ай, келмеуінің мәні қалай?
Жас Баян жауды талай көрмеп пе еді,
Сорғалап сұнқардайын төнбеп пе еді,
Майданда жолбарыстай жалғыз ойнап,
Сан қолға аш бөрідей кірмеп пе еді?!
Жебесі көбе бұзып,жүректі үзбей,
Найзасын,сірә,шалғай сермеп пе еді?
Бірін айт,бәрін айт та,басқа батыр
Баяндай алашым!- деп еңіреп пе еді?
Бұл жолы кешігуі жай емес қой,
Тұлпарым кез болды ғой орға , тегі!
Арақада бір өзенді дер Обаған,
Сол жерде азғана Уақ қоныс қылған.
Уақыттың ерте күнде өжет-қайсар
Ер Кокше, Ер Қосайдай ері болған.
Сол ері ерте ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Батыр Баян мұнда айтылған оқиға бір кездегі қазақ пен қалмақ
арасындағы жаугершілік заман жайынан. Бұл оқиға өзі поэмалардың ішіндегі ең
күрделісі, көркемдік жағынан да, сюжет желісі мен сұлулығы жағынан да
ерекше болып табылады. Ақынның осы оқиғаны жазуы бойынша, бұл хикаяға
Абылай ханның кезінде екі ел арасындағы бейбітшілік, достық қарым-қатынас
орнағанға дейінгі оқиға өзек болған. Ашу үстінде қол бастаушы батыр Баян
өзі қамқор болып жүрген кіші бауыры Ноян мен сұлу қалмақ қызын өлтіріп
салады. Жазығы-олардың көңіл қосып елден қашуы. Бұған дейін Батыр Баянның
өзінің жас қалмақ қызына көңілі қатты ауған еді, бірақ қыз ыңғай бермеген
соң,оны қарындас ретінде ұстаған. Алайда екі жастың Баянның айтқанына
көнбей, қашып шығуының аяғы трагедиялық жағдайға әкеп соғады. Қыздың
сұлулығын ақын былай сипаттайды.
Сол сұлу, сұлу екен атқан таңдай,
Бір соған бар сұлулық жиылғандай.
Торғын ет, шапақтай бет, тісі меруерт,
Сөздері су сылдырлап құйылғандай.
Бір улап,көзқарасы бір айнытқан,
Жұлдыздай еркелеген сөнбей-жанбай.
Лебізі-Жібек лебі, жұмақ желі,
Кәусардай татқан адам қалар қанбай .
Шын ер ғой батыр Баян алп қайтқан
Еліне сол сұлуды естен танбай.
деп суреттеген ақын.
Батыр Баян
Жүрегім, мен зарлымын жаралыға,
Сұм өмір абақты ғой саналыға.
Қызыл тіл,қолым емес, кісендеулі,
Сондықтан жаным күйіп жанады да.
Қу өмір қызығы жоқ қажытқан соң,
Толғанып қарауым сол баяғыға .
Түйіннің тоқсан түрлі шешуі бар
Әдемі ертегідей баяғыда .
Әдемі өткенді ойлап айнымасам,
Сұм өмір күшті уын аяды ма?
Ертегі уатпай ма баланы да,
Сөз сиқыр ғой,жазбай ма жараны да?
Ақын да бір бала ғой айға ұмтылған,
Еркімен өзі-ақ отқа барады да.
Жай тақтақ жабайыдан жол қалғанда,
Қанды ор боп ақын жолы қалады да.
Ойлайды,күңіренедітолғайды ақын,
Күрсініп көзіне жас алады да.
Ақында адамзаттан дос болмайды,
Жалғыз-ақ сырын сөйлер қаламына.
Мен де ойды ағытамын қаламыма,
Арқаның көз жіберсем алабына:
Сарыарқа-сары дария ,қиыры жоқ
Көз болсын,қандай қыран,талады да.
Ішінде сары дария көз тоқтатар
Көшетау –Сарыарқаның аралы да.
Көкшеде күні кеше қойдай өрген
Түрлі аң: бөрі,бұғы ,маралы да.
Айрылып асау ,ерке аңдарынан
Көкшенің тас жүрегі жаралы да!
Арқада жер жетпейді Бурабайға,
Бөленген бұйра сыпсың қарағайға.
Бұлт құшқан мәңгі мең-зең Көкшетауға
Бөлектау :Ой бауырым !-дер анадайда.
Оқжетпес найза қия –қыранға ұя,
Қарасаң жанның шері тарамай ма?
Солардың ортасында Бурабай –Арқа аралы,жер еркесі,
Ертеде қоныс болған Абылайға.
Дұшпанның қалғандай боп табасына .
Арқаға аяқ салып,түскен барып.
Екі оттың-орыс, қытай арасына.
Күндерде сонау- қара ,тапсырған ел
Тағдырын Абылайдай данасына.
Сол күнде ел қорғаған Абылайдың
Қылсаң да аз қанша тәуеп моласына.
Жиылды өңшең ноян ығай-сығай,
Байжігіт ,Тасболат пен би Толыбай,
Ту баста Абылайды хан көтерген
Қамқоры Қарауылдың шешен Қанай.
Ашуы жауған қардай, шөккен нардай
Қарт қыран Қанжығалы қарт Бөгенбай,
Бөкеңнің жас жолбарыс жеткіншегі
Аузынан жалын шашқан жас Жанатай.
Найзасын нажағайдай ойнататын
Жас барыс Бәсентиін Сарымалай.
Әрі ақын ,әрі батыр Қарабұжыр,
Айтатын өрлеп барып аспанға сыр.
Бұқар мен тәтіқара жырлағанда,
Толқынды тұңғиық боп төгілер жыр.
Осылай думанменен күндер өтіп,
Батырлар ерікті енді жатқанға құр.
Аттан деп әлі айтпаған Абылайға
Көкжалдар дей бастады:Жүр енді,жүр!
Алайда Абылайдан сөз болмады,
Сондықтан бұғып, бықсып туды күбір.
Жиналған өңшен бөрі Бурабайға,
Алаштың кебесіндей ізгі жайға.
Батырлар бұғаудағы арыстандай,
Абылай тұңғиық бір терең ойда.
Бәрі де ел қорғаны- батыр, билер,
Аттанбай тек жатудан таппай пайда:
Жүрелік, жау басынар!- деген сөзбен
Салады Қанай биді Абылайға.
Би Қанай:Бұ қалай?- деп бастағанда,
Абылай сұрайды одан:Баян қайда?
Қанайым ,ойың удай,тілің шаян,
Амал не,келген жоқ қой батыр Баян.
Көп жаудың албастысы,ел еркесі
Баянның батырлығы алашқа аян.
Баянның аруақты құр атынан
Көп қалмақ болмаушы ма ед қорқақ қоян?
Наркескен,өрттей,қайтпас болат
Баянсыз қанатымды қалай жаям?!
Би Қанай !Аттанбайды хан Абылай ,
Келмесе қандыбалақ батыр Баян!-
Деген соң ойы теңіз хан Абылай,
Аяңдап батырларға қайтты Қанай.
Байлаулы бөрілерді аза қылмай,
Кестелеп ,сөзбен сипап айтты Қанай,
Күндеу ме,көтеру ме?-кім біліпті,-
Батырлар десті жалғыз Баян бала –ай
Көкшенің бауырында өңшең көкжал
Күңіреніп күтіп жатты күндер талай.
Жау!- десе жатпайтұғын батыр Баян,
Апыр-ай, келмеуінің мәні қалай?
Жас Баян жауды талай көрмеп пе еді,
Сорғалап сұнқардайын төнбеп пе еді,
Майданда жолбарыстай жалғыз ойнап,
Сан қолға аш бөрідей кірмеп пе еді?!
Жебесі көбе бұзып,жүректі үзбей,
Найзасын,сірә,шалғай сермеп пе еді?
Бірін айт,бәрін айт та,басқа батыр
Баяндай алашым!- деп еңіреп пе еді?
Бұл жолы кешігуі жай емес қой,
Тұлпарым кез болды ғой орға , тегі!
Арақада бір өзенді дер Обаған,
Сол жерде азғана Уақ қоныс қылған.
Уақыттың ерте күнде өжет-қайсар
Ер Кокше, Ер Қосайдай ері болған.
Сол ері ерте ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz