Инвестициялық саясат

Жоспар

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ

І. Инвестициялық қызметтің экономикалық мәні мен мазмұны
1.1. Инвестицияның пайда болуы және даму тарихы
1.2. Инвестицияның қызметі мен операциялары
1.3. Инвестиция функциясы

ІІ. Инвестициялық саясат
2.1. Қазақстанның инвестициялық саясаты
2.2. Тікелей шет ел инвестициялары
2.3. Инвестициялық қорлардың бөлінуі

ІІІ. Қазақстандағы және шет елдердегі инвестициялық қызмет
3.1. Шет мемлекеттердегі инвестициялық қызметті қаржыландыру
барысында тартымды ресурстардың құрылымы мен даму ерекшелігі
3.2. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қызметті реформалау заңдары

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АЛМАТЫ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ СТАТИСТИКА АКАДЕМИЯСЫ

Пәні: Экономикалық теория
Курсы: 1курс
Тобы: 11UA1SK0301

Курстық жұмыс

Тақырыбы:

Қазақстанның инвестициялық саясаты

Орындаған: 11UA1SK0301 тобының

студенті Бекбатырова С.Қ.
Тексерген: Сейткалиева
Н.Т.

Ақтөбе 2011ж.

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
І. Инвестициялық қызметтің экономикалық мәні мен мазмұны
1.1. Инвестицияның пайда болуы және даму тарихы
1.2. Инвестицияның қызметі мен операциялары
1.3. Инвестиция функциясы
ІІ. Инвестициялық саясат
2.1. Қазақстанның инвестициялық саясаты
2.2. Тікелей шет ел инвестициялары
2.3. Инвестициялық қорлардың бөлінуі
ІІІ. Қазақстандағы және шет елдердегі инвестициялық қызмет
3.1. Шет мемлекеттердегі инвестициялық қызметті қаржыландыру
барысында тартымды ресурстардың құрылымы мен даму
ерекшелігі
3.2. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қызметті
реформалау
заңдары

ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Инвестиция - пайда табу, дивиденд алу не болмаса басқандай кіріс
кіргізу мақсатымен кәсіпорындарға, құрылыс жұмыстарына, ауыл шаруашылық
өндірістеріне ұзақ мерзімдік күрделі қаржы, немесе құнды қағаз жұмсау.
Күрделі қаржыны жұмсау орнына байланысты инвестиция:
• ішкі (өз елінде пайдаланатын), сыртқы (шет елге шығарылатын) болып
бөлінеді. Ішкі инвестициялар нақтылы және қаржылы болып бөлінеді;
• сыртқы инвестиция тікелей және портфельді (қаржынды) болып бөлінеді.
Инвестицияны акционерлік және сақтандыру ұйымдары, сауда банктері,
инвестициялық трестер және жеке кәсіпкерлер бере алады. Негізгі капиталды
(қорды) кеңейтуге не орнын толтыруға, мүлік-заттық - өндірістік қорды
молайтуға жұмсалған ішкі инвестиция нақтылы деп аталса, ал құнды қағаздар
(акциялар, облигациялар т.б.) сатып алуға жұмсалған ішкі инвестиция қаржылы
деп аталады.
Қазіргі кезде Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан инвестициялық процесс
әлеуметтік – экономикалық дамуымыздың негізгі алғы шартына айналып,
еліміздегі реформаларды табысты іске асырудың басты себебі болып отыр.
Инвестициялар кез – келген ұлттық экономиканың маңызды да қажетті қоры
болып саналады.
Инвестициялық жобаларды іске асыру өндірісті жетілдіріп, сатылатын
тауарлардың сапасын арттыру онымен қоса жұмыс орындарының көбейіп,
тұрғындарды еңбекпен толығымен қамтамасыз етуге, сөйтіп халқымыздың өмір
деңгейінің өсуіне мүмкіндік береді. Сонымен, елімізде жүргізіліп жатқан
инвестициялық процесті экономикалық пайда кіргізіп, әлеуметтік саланың
өркендеуіне жағдай жасайтын қызмет деп қарастыруымыз керек. Осыған орай,
инвестициялық іс - әрекетті талдауда оның тиімділігіне экономикалық
шаралармен бірдей әсер ететін әлеуметтік шараларды ерекшелеудің маңызы
зор.
Менің бұл курстық жұмысты таңдаған себебім: кез-келген істі бастау үшін
міндетті түрде қаражат керек. Сондықтан қаржыландырудың көздерін анықтап
және оларды қалай басқарудың амалдарын саралап және де Қазақстан
Республикасындағы банктердің, қаржылық институттардың, кәсіпкерліктердің,
ұйымдардың ұзақ мерзімді қаржыландыру көздерінің басқарылуын жан-жақты
талдап, зерттеп білу. Онда кездесетін кемшіліктерді ескеріп, оңтайландыру
шаралары мен бағыттарын ұсыну.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде инвестициялық қызметтің мәні мен
маңызы, қызметі мен операциялары туралы жаздым. Сондай-ақ инвестицияның
функциялары туралы түсінік бердім.
Екінші бөлімде мен инвестициялық саясат туралы сараладым. Қазақстанның және
шет елдердің инвестициялық саясаты туралы жаздым. Сонымен қатар екінші
бөлімнің соңғы бөлімшесінде инвестициялық қорлардың бөлінуіне талдау
жасадым. Инвестициялық қорлар – жеке және ұжымдық тұлғалар ақша
қаражаттарын немесе активтерін басқару үшін кәсіпқой инвестициялық
менеджерлерге беруге мүмкіндік беретін механизм. Курстық жұмыстың соңғы
бөлімінде Қазақстандағы және шет елдердегі инвестициялық қызмет мәселелерін
талқыладым. Олардың алатын деңгейі мен қаншалықты екенің анықтап, сондай-ақ
қаржыландырудың ұзақ мерзімді көздері, яғни инвестициялар мен лизингтер,
бағалы қағаздарда тууы мүмкін мәселелердін шешу және оңтайландыру бағыттары
мен жетілдіру жолдарын қарастырдым.

І. Инвестициялық қызметтің экономикалық мәні мен мазмұны.
1.1. Инвестицияның пайда болуы және даму тарихы

Инвестиция туралы ұғым банк ісі ғылымының арнайы бөлігі болып табылады.
Бұл инвестициялық қызметтің неғұрлым белсенді және ірі ресурстары бар
мүшелер. Сондай – ақ оларды ұйыммен және тұрғындармен жинақтарды тарту,
олардың инвестициялық ресурстары трансформациялануы, өндірісті дамыту үшін
оларды бөлу және пайдалану бойынша туындайтын экономикалық қатынастар болып
табылады. Қазіргі уақытта инвестициялық процесті қаржыландыру, нарықтық
тетікті бір қалыпқа келтіру Қазақстан Республикасы экономикасы дамуының
басты проблемаларының бірі болып табылады. Тиімді инвестициялық тетікті
қалыптастыру арқылы өнеркәсіптік өндірісті қалпына келтіру және сапаны
қайта құру үшін әр түрлі көзқарастар мен тәсілдер ұсынылуда. Осыған
байланысты экономикалық жақсы дамыған сигмент ретінде банктік жүйеге
келтіріледі. Болашақ мамандар инвестициялық процесті ұйымдастыру және
жүзеге асыру саласына, кәсіби білім алуына мақсатты теориялар және
тәжірибелік түрде бағытталған, шет елдерде қалыптасқан инвестициялық
инфрақұрлымның, қызмет ету мөлшері және оларға банктердің қатысу
тәжірибесін қарастырады. Шаруашылық іс-әрекеттер процесінде оған
қатынасушылар күрделі қаржыны жүзеге асырады, реконструкцияға әрекет етуші
ұйымдарды кеңейту және техникалық қайта жарақтандыру, тұрғын үй,
коммуналдық және мәдени тұрмыстық құрылыстарға жұмсалатын шығындар күрделі
салымдарды жүзеге асырады.
Қазақстандағы болашақ басты міндеттердің бірі – XXI ғасырдың ортасына
таман экономиканың алдыңғы қатарлы салаларын бетбұрыс жасау. Мұны іске
асырудағы алғашқы орындардың бірі шетел инвестицияларын кеңінен тартуға
бөлінеді.
"Инвестиция" деген сөз латынның "инвест" (салу) дегенінен шыққан. Енді
кім инвестор, ол не салады, не мақсатпен және қайда салады деген сұрақтарға
жауап туады. Капиталды салады, оның көптеген түрі болады:
Сөйтіп, нені салуға болады? - ірі банктердің қаржылық ресурстары,
өнеркәсіптік фирмалардың миллиардтаған пайдалары, жай адамдардың жинаған
ақшалары, кәсіпқойлық дағды мен қабылеттілік "ноу-хау", әрбір бизнесменнің
денсаулығы мен уақыты. Мұнда инвестиция жөнінде кеңінен қандай да болмасын
қаржыны ірі және ақша ғана болуы емес салудан кейіннен табыс, пайда алу
көзделеді.
Бұл - акцияны сатып алу, олармен биржадағы ойынға қатысу, бартерге жұмсау,
тауарлы-материалдық запастармен сауда жасау және басқадай толып жатқан
ойындар да болуы мүмкін.
Инвестиция дегеніміз – табыс алу мақсатында кәсіпкерлік және басқа да
қызмет түрлері, объектілері, ақша қаражаттар технологиялар, машиналар,
жабдықтар, тауарлық белгілер, несиелер, басқа да мүліктік құқықтық
интелектуалдық құндылықтар.
Инвестициялаудың тар кәсіпқойлық анықтамасы бұдан да қатты, мұнда қаржы
салымы ең алдымен бизнестің материалдық бөлігіне жұмсалады: жабдықтарды
сатып алу және орнату, техникаға, шикізатқа, ғимарат құрлысына. Қандай
болмасын кәсіпорынның материалдық бөлігі негізгі және айналым қаржыларын
енгізеді. Теоретиктер мұның бәрін "нағыз капитал" терминіне қосып атайды.
Енді қаржыны кімдер салады? Негізгі салымшылар кәсіпорындар, фирмалар,
мемлекет және халық.
Инвеетицияны жүзеге асырушы заңды және жеке тұлғалар, бұлар коммерциялық
тәуекелділікке қарай инвесторларға, кәсіпкерлерге, саудагерлерге және
ойыншыларға бөлінеді.
Инвестор - бұл капиталды салған кезде, көбіне басқа біреудің ең
алдымен ойлайтыны тәуекелділіктің аз болуы; инвестор – бұл күрделі
қаржыны қаржыландырудағы делдал.
Кәсіпкер - бұл белгілі бір тәуекелділікпен өз капиталын салушы адам.
Саудагер - бұл белгілі, алдын-ала есептелінген тәуекелділікке баруға
дайын адам.
Ойыншы - қандай да болмасын тәуекелдікке баруға дайын адам.
Инвестициялау мақсаты - табыс, пайда, кіріс. Кірісті қаржыны бизнестің
материалдық бөлігіне салмай-ақ алуға болады. Бірақ белгілі жағдай, ұзақ
мерзімді кәсіпорынның әрекеттерінде, олардың тек қана қаржылық -
саудагерлік іс - әрекеттермен ғана шұғылданып, негізгі қорларын жаңартуды
ұмытып кететіндері де болады. Ондайлар бәсекелестерінен қалып қояды, ал
мұның өзі нарықтық даму жағдайында өте қауіпті болады.
Сыртқы экономикалық қызметтің маңызды аспектісі - шетел инвесторларының
қатысуы және республика экономикасын тұрақтандыру үшін шетел кредиттерін
тарту. Бұл қаражаттар ұлттық шаруашылықтың құрылымын жетілдірудің басым
міндеттерін шешу, рынокты тұтыну тауарларымен молайту және экспорттық
әлуетті кеңейту үшін нысаналы әрі тиімді пайдаланылуы тиіс. Сыртқы
кредиттерді қамтамасыз ету үшін алтын-валюта резервтері жасалған, олар
сонымен бірге ұлттық валютаны да қамтамасыз етеді. Кредиттерді қамтамсыз
етудің басқа нысаны экспорттық тауарлардың қорлары болып табылады.
Шетелдік инвестицияларды тарту үшін қажетті жағдайлар жасалуы тиіс:
1) шетелдік инвесторлардың қызметімен байланысты әкімшілік рәсімдерді
ықшамдау: жұмыс істеу құқығына, ел ішінде жүріп-тұруға, кедендік және
шекаралық бақылаудан өтуге рұқсаттар беру, рұқсатнама беру болып табылады.
2) елдің ұлттық мүдделері үшін қызмет түрлеріндегі басымды салық
жеңілдіктерін және басқа жеңілдіктерді беру жеңілдетілген мөлшерлемелер,
инвестицияларға немесе кредиттерге салықтық шегерімдер, жеңілдетілген
баждар, жеделдетілген амортизация.
3) жерді, жылжымайтын дүние-мүлікті пайдалану құқығын
қамтасасыз ету, қызметкерлерді оқытуға субсидиялар беру;
4) пайда әкетіліміне үкімет кепілдіктерін немесе оны қайта
капиталдандырудың жеңілдетілген шарттарын беру.
Жаңа қоғам өзінің соны өзгерістерін бірге ала келетіні белгілі. Сол
сияқты нарықтық экономика да біздің қоғамға инвестиция ұғымын ала келді.
Бұл өркениетті әлемде әлдеқашан қарым-қатынастың қалыпты заңдылығына
айналып кеткен ұғым болып табылады. Елімізге келген шетелдік инвесторлар
мұнай мен газ саласына көбірек қаржы құйғаны мәлім. Қазіргі уақытта да
инвестицияның басым бөлігі кең-қазба байлықтарын құрайды. Өз кезегінде
Қазақстанның сыртқы саясат саласындағы атқарып жатқан іргелі істері
елімізге шетелдік инвестицияның көптеп келуіне жол ашып отыр. Оның сыртында
елдің ішкі саяси тұрақтылығы, экономикадағы реформаның бірізділікпен жүзеге
асырыла бастауы сырттан келетін қаржының тұрақтылығына мүмкіндік береді.
Дүниежүзілік банк біздің елімізді инвестициялар әкелуге өте қолайлы 20
елдің қатарына қосты. Халықаралық "Мооdy′s Investors Service" рейтинг
агенттігі Қазақстанға қаржыландыру мен инвестициялаудың жаңа, өте жоғары
рейтингін берді. Бұл Қаржы министірлігіне төмен пайызбен, біріншіден,
кредиттер алуына мүмкіндік береді. Екіншіден, екінші деңгейдің барлық
банктерінің тиісті рейтингтері жоғарылайды. Енді бұған Қазақстанның
нарықтық экономика мемлекеті ретіндегі танылғанын қоссақ, бүкіл дүние жүзі
біздің еліміздегі тұрақтылықты, саяси тұрлаулылықты, экономиканың артуы мен
реформалардың біз қалаған бағытта дамып келе жатқанын танып отырғаны
тұлғаланып шығады.
Қазақстанда нарықтық реформаларды табысты жүзеге асыру үшін Бүкіл
дүниежүзілік банк, Халықаралық валюта қоры, Еуропалық қайта құру және даму
банкі, Ислам даму банкі, Азия даму банкі секілді беделді халықаралық қаржы
институттары мен басқа да халықаралық қаржы мекемелерімен іс-әрекетті
үйлестірудің үлкен мәні бар. Сонымен бірге Қазақстан Республикасы бүгінде
дүние жүзіндегі үлкенді-кішілі 55 халықаралық ұйымға мүше болып табылады,
олардың 61-іне қаржылық міндеттемелер төлеу көзделген. Осыған сәйкес
республика халықаралық қаржы-кредит және басқа ұйымдарға қатысудан
туындайтын мүшелік жарналарды, борыштық операциялар мен мәмілелер бойынша
қажетті төлемдерді жүзеге асырады.

1.2. Инвестицияның қызметі мен операциялары

Инвестициялық қызмет бұл – инвестицияларды салып және инвестицияларды
жүзеге асыру бойынша тәжірибелік әрекеттер жиынтығы.
Қазіргі кезде Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан инвестициялық процесс
әлеуметтік – экономикалық дамуымыздың негізгі алғы шартына айналып,
еліміздегі реформаларды табысты іске асырудың басты себебі болып отыр.
Инвестициялар кез – келген ұлттық экономиканың маңызды да қажетті қоры
болып саналады. Инвестициялық жобаларды іске асыру өндірісті жетілдіріп,
сатылатын тауарлардың сапасын арттыру онымен қоса жұмыс орындарының
көбейіп, тұрғындарды еңбекпен толығымен қамтамасыз етуге, сөйтіп
халқымыздың өмір деңгейінің өсуіне мүмкіндік береді. Сонымен, елімізде
жүргізіліп жатқан инвестициялық процесті экономикалық пайда кіргізіп,
әлеуметтік саланың өркендеуіне жағдай жасайтын қызмет деп қарастыруымыз
керек. Осыған орай, инвестициялық іс - әрекетті талдауда оның тиімділігіне
экономикалық шаралармен бірдей әсер ететін әлеуметтік шараларды
ерекшелеудің маңызы зор. Бұл тұрғыдан инвестициялық іс - әрекетті екі
құрамдас бөлікке жіктеуге болады.
Экономикалық құрылым мынадай элементтерден және инвестициялық іс-
әрекеттің нәтижесінен тұрады:
1. Пайда табу. Түскен пайданың өзі екі аспектіні қамтиды: экономикалық,
яғни инвесторлар пайда тауып оны қайта өндіріске жұмсайды –
реинвестирование және әлеуметтік, тапқан пайданының белгілі бір бөлігі
инвестордың әлеуметтік қажеттілігіне жұмсалады.
2. Жоғарыда көрсетілген пайданың негізінде жұмыскерлер де табыс тауып,
соның негізінде өздерінің, жанұяларының әлеуметтік қажеттілігін өтейді.
3. Пайдадан түскен салық пен өтелімдер мынадай мақсаттарға жұмсалады:
•Міндетті медициналық қамсыздандыру қорына;
•Мемлекеттік зейнетақы қорына;
•Аймақтық бюджетке;
•Республикалық бюджетке;
4. Өнеркәсіптік әлеуметтік даму қорын құру.
Егер фирма салымдары бойынша ең жоғары тиімділікке жетуге тырысса, онда
олардың басшылары инвестициялаудың базалық принциптерін есептеуі керек:
1. Инвестициялаудың шектеулі тиімділігі
2. "Замазкалау" принципі.
Сылап, бітеу жұмысына келетіндей инвестиция жүргізейік. Шешімді қабылдап
алғаннан кейін, инвестицияны іске асыру барысында ол еркіндікті енді оған
бармау алмастырады, мәселен, қандай станокты сатып алуға, не жалға алуға
немесе өзің өндіргің келеді де, бұл операцияны жүргізу үшін қанша несие
аласың, оны қандай мерзімге және қанша проценттік мөлшерде алуға шешім
жасауға еріктісіз. Ал, бұл операциялардың бәрін жасап болғаннан кейін,
қайтадан қайту оңайға түспейді, өте қиын болады. Бұл станокты көп жыл
бойына пайдалану керек болады, алған несие үшін проценттерді төлеу керек
болады. Сөйтіп, сылап-бітеу процесінен шыға алмай, байланасың да қаласың,
өйткені инвестициялық жоба күшіне еніп алғаннан кейін еркін қимыл-
әрекеттерге баруың шектеулі болып қалады.
Мұнан еркін шешімділікке және басқа әрекеттерге баруың мүлдем тиылды деуге
болмайды. Әрине, сатып алған станокты қайтадан сатып жіберуге де болады
немесе акциялардан да құтылуға болады да, "дезинвестирование" деп
аталатынды жүргізуге болады. Көбінесе осыны жүргізеді. Қатені кейінге
қалдырудан гөрі, тезірек түзетуге тырысу керек. Бірақ қатені тузеу үшін
уақыт та кетеді, ақша да жұмсалады, басқару қызметінде шәлгездік туады,
іскер серіктестермен байланыс үзіледі. Мысалға, әлгі сатып алынған станокты
алсақ, оны 1 жыл бойы пайдаланып келген. Конъюнктура өзгеріп кетті де, енді
оны пайдалануға мүмкіндік болмай қалды, оны 10 жыл бойы пайдаланбақ болған.
Осы 10 жылға есептеліп кредит алып, әкеліп беруші және сатып алушылармен
келісіп, амортизацияны да есептеп, тиісті ұзақ мерзімді келісім шарттарды
жасап қойған. Дезинвестирование жүргізуге шешім қабылдап, қателіктерді
жөндеуге бару керек болады, бірақ қателіктерді жөндеуге ештене төлемейтін
болды. Кредит үшін (10 жыл) төлеу керек, әкеліп берушіге шартты бұзғаны
үшін айыппұл төлеу керек, өйткені ол станоктың жетіспей қалған бөлшектерін
әкеліп берген болатын, олар да 10 жыл бойы тиімді келісім бойынша пайда
алатынына сенген болатын. Өнімді сатып алушыларға да 10 жыл бойы беріп тұру
жөнінде шартқа отырғандықтан, оларға да төлеу керек. Өткізуші ұйымдарға да
осы тәртіп бойынша төлеу керек. Мұнан да сорақы жағдай, жабдықтарды
қайтадан сатқан кезде туады. Мұны рынокта әлі қалай сата алады? Қандай
бағаға? Диллер саудалық-делдалдық үшін қанша алады?
Сөйтіп, қатені түзеу үшін кететін шығындар түгелімен кәсіпорын қалтасынан
шығады. Осындай батпаққа батқаннан шығу өте қиын болады. Ал, егер осында
"байланып қалу" бір уақытта 3-4 инвестициялық жоба бойынша болғанда не
болады? Капиталды сіңіру саласы үлкен болып қалғанда, іскерлік
серіктестіктер де мықтылар болады да, қатені түзеу үшін көп шығынға
бататының анық болады. Міне, осыдан барып, инвестициялық жобаны іске қоспас
бұрын, алдын-ала оның тиімділігін есептеп алған жөн. Тіпті 100 беделді
фирмалар ақыл бергенімен, қате жібермеймін деп ойлауға болмайды. Нарықтың
аты нарық. Бәрібір тәуекелділіктің аз болғаны дұрыс. Кәсіпорын басшылары
тиісті шешім қабылдаудан қорықпауы керек, олар өздерінің жоспарларын
жөндеуде өте икемді болулары қажет, конъюнктураның уақытша өзгеруіне және
басқадай фактордарды көре біліп, тиімді істерді бастай алулары қажет.
3. Күрделі қаржыны салуда материалдық және тиімділіктерді бағалау
үйлесімділік принципі. Тиімділікті бағалаудың үш варианты бар:
1) Шығындар мен шығарудың салыстырмалы бағаларын салыстыру арқылы, яғни тек
қана құндылық, ақшалай талдау.
Бірақ әлемдік инвестиция жасау тәжірибесі тек қана тиімділіктің ақшалай
бағалануы жеткіліксіз екенін көрсетіп отыр. Әсіресе, мұндай тәсілдік
инфляцияның ауыздықсыз кеткен жағдайында, су түбіне мүлдем батырады.
Сондықтан ақшалай бағалауды техникалық есептеумен толықтыру керек болады.
2) Тиімділіктің ақшалай және техникалық белгілерінің үйлесімділігі. Бұл
тәсіл сенімдірек болады. Өйткені инвестициялық жобаға салынған технологияға
көп жағдай байланысты. Өндірістік күш-қарқынның артуының өзі тікелей
технологияға қарай болады да, осыдан барып, инвестициялық мақсаттардың
жүзеге асуына себебін тигізеді.
3) Тиімділікті бағалаудағы таза түріндегі техникалық тәсіл. Бұл бизнестегі
нарықтық бағалауды есепке алмайды, сондықтан оның қолданылуы: әзірше
Қазақстан жағдайында басты орында болмай тұр.
4. Үйренушілік шығындар принципі.
Үйренушілік шығындар деген не? Бұл - жаңа инвестицяялық ортаға үйренуге
байланысты болған барлық шығындар. Бұларды қайта құрудан және кадрларды
қайта даярлаудан жоғалтқан өнім шығарумен өлшенеді, жаңа жабдықтар
қойылғанда, оны конъюнктура өзгеруіне қарай, қайтадан өзгертіп, құрастыру
керек болады.
Уақытша жоғалту деген - табысты да жоғалтумен бірдей деп есептелінеді.
Әрқашанда да жаңа инвестиция жөніндегі шешім мен оны іс жүзінде асыру,
орнын толтыру арасында уақытша қалып қоюшылық бола береді. Бірден
үйренушілік болмайды. Қандай да болмасын үйренушіліктің өзінің шығындары
болады: жаңа хабарлар керек, жаңа технология, кадрларды қайта даярлауға
қаржы керек болады. Бұлай болмағанда, тездету үшін төлеу керек. Мысалы,
жаңа заводты қайта салу керек болады, оны жарты жыл ішінде. Бірақ мұндай
құрылыстың құны "алтынмен" тең болып кетеді.
Өндірістік инвестициялаудағы үйренушілік шығындары одан да асып кетеді.
Жабдықтарды орнаттық делік, технологиясы да дұрысталды. Бірақ нарықтық
конъюнктура өзгерді де, енді технологияны қайтадан өзгертіп, оған орай
жабдықтарды да қайтадан жаңғырту керектігі туады.
Қол жұмыстарын машинамен ауыстырғыңыз келді делік. Бұл да белгілі
үйренушілік шығындарды керек етеді (тура және жанамалық). Солардың
кейбіреулерін ғана атайық: кадрларды қайта даярлау, ескі жабдықтарды сатып,
жаңаларын орнату, жұмысшылар мен қызметкерлерге жұмыс істемеген уақыттары
үшін төлеу керек (тиісті қысқартулар операцияларды), ескі келісім
шарттардың орындалмай қалғандарына айыппұл төлеу.
Мұнан туындайтын қорытынды : үйренушілік шығындарды жаңадан өндірілген
өнімдерді сататын бағаға қосып жіберу. Бұл баға өндіріске қажетті шикізат,
материалдар, технологиялар, жабдықтарға кететін бағалардан жоғары болғанда
ғана, бұл вариант бойынша капиталды салудың артықтығы айқын көрінеді.
Сіздің өнімге сұраным көбейген сайын, үйренушілік шығынына да іркілмей бара
беретін боласыз.
Сұраным бағасы ұсыным бағасынан көп болып, ең бастысы көп уақыт осылай
тұра берсе, сіздің үйренушілік шығындарына қарамай-ақ , бұл
инвестицияларыңыздың тиімділігін тәжірибе толық көрсетіп берді.
5. Мультипликаторлық (көбейткіш) принципі.
Мультипликаторлық принцип салалардың өзара байланыстылығына сүйенеді.
Бұл дегенің, мәселен, автомобильге деген сұраным өзінен өзі келеді де оның
технологиялық істеріне керек тауарларға да сұранымды арттырады: металдар,
пластмасса, резина және тағы басқалар. Өңдіріс технологиясын білу арқылы
өзара қатынастық коэффициенттерді есептеп шығаруға мүмкіндік туғызады.
Мысалы, егер биржалық баға белгілеуде машина жасаудың құны көтерілетіні
белгілі болса, машина жасаудың технологиялық байланыстылығы бізге белгілі
болғандықтан (басқа салалармен), алдын-ала бұл байланыстылықтың
мультипликациялық күшті әсерін есептеп шығара аламыз. Мәселен, фирма машина
жасауға пластмасса шығарады делік.
Сөйтіп, келешектегі кірістің қандай болатынын білесіз. Мультипликатор
арқылы салалар арасында байланыстылықты анық көрсетіп, оны сан жағынан да
білдіреді.
Күш беруші саланың мультипликатор арқылы нәтижесі әр түрлі және әр түрлі
уақытта болады. Егер мысалы, ондай тасыңыз ауыл шаруашылық техникасы болса,
онда мультипликатор және технологияны жақсы білуіңіз арқылы толқынның сізге
қашан кәсіпорнына келетінін, кірісті көтере немесе азайта ма, бәрін есептеп
аласыз. Инвестициялық стратегияда мұны да есептеу қажет болады.
Мультипликатордың күш әсерінің азаюы сіздің кәсіпорын саласының басқа
саладағы - генераторлық сұраным мен кірісінен біртіндеп алыстай беруіне
қарай болады. Кейіннен мультипликатордың күш әсері уақыты жеткен сайын
әлсірей бастайды. Мұнан кейін күш беретін жаңа сала пайда болады да,
инвестиция стратегиясын қайтадан түзеуге тура келеді. Өйткені, рынок үнемі
қозғалыста болып тұрады.
6.Q-принципі
"Q" - принципі - бұл қор биржасындағы бағалау мен актив құнын нағыз қалпына
келтіру арасындағы өзара тәуелділік. Бұл тәуелділіктің көрсеткіш - қатынасы
: Q ═ дің биржалық бағалануы (құндылығы) бұл активтерді ауыстырудың
(сатып алу) күнделікті шығындары.
Егер бөлшек бірліктен үлкен болса, онда инвестиция жүргізу тиімді
болғаны (үлкен болған сайын, одан әрі тиімді болады). Мәселен, үйдің
рыноктық (биржалық) құнының, оны салудағы күнделікті құнына қарағанда,
артық болуына қарай, үй салуды ынталандырады, өйткені бұл үйді жаңа үймен
ауыстыруға кететін шығындардан ол үйдің бағасының артық болуы.
Сөйтіп, инвестициялау тиімділігі сұраным бағасы мен ұсыным бағасының
өзара қатынастарына байланысты болады. Егер тұтастай кәсіпорнын (фирманы)
сатып алуға инвестицияны салуға есептегенде:
Q ═ фирманың барлық биржалық құны оның материалдық бөліктерін орнына
келтіру шығындары.
Тұтастай алғанда, бұл принциптің қолданылу деңгейінің аз болуы,
мемлекеттік реттеушіліктің көп болуына қарай туады.

1.3. Инвестиция функциясы

Инвестицияның негізгі түрлері:
1.     өндірістік инвестициялар
2.     тауар – материалдық запастарға инвестициялар
3.     тұтыну – үй құрылысына инвестициялар
Егер жалпы инвестиция көлемінен амортизацияны шегеріп тастасақ таза
инвестиция көлемі шығады, ол автоном Іа немесе индуцирлік Іи сипатта
болады. Автоном инвестициялар – бұл ұлттық табыс көлемінің
өзгеріске тәуелсіз жаңа капитал қалыптастыруға жұмсалған шығындар.
Керісінше бұл инвестициялардың өзі және олардың өзгерісі ұлттық табыстың
өсуіне немесе қысқаруына әсер етеді. Автономды инвестициялардың пайда
болуына келесі сыртқы факторлар әсер етеді: техникалық прогрестің өзгерісі,
талғамдардың өзгерісі, халықтың өсімі, сыртқы нарықтың кеңеюі және т.б.
Индуцирлік инвестициялар ұлттық табыс көлеміне функционалды тәуелді ( яғни
оның өсіміне):
ІИ=f (ΔY )

Автономиялық инвестицияның қарапайым функциясы келесі түрде болады: I=e –d
R,
Мұндағы:
І – автономдық инвестициялық шығындар
е - автономды инвестициялар

Инвестицияның табыстан оң тәуелділігі келесі функция түрде болады:
I = e – dR + У
Мұндағы:
е - автономды инвестициялар
R – нақты пайыз мөлшерлемесі
d – инвестицияның пайыздық мөлшерлеме динамикасына икемділігінің
эмпиристтік
коэффиценті
У - инвестицияларға шекті бейімділік
Инвестиция тұрақсыздығының негізгі факторлары:
1.     құрал-жабдықтың қызмет ету мерзімі
2.     инновацияның оқтын еместігі
3.     экономикалық күтудің өзгерістігі
4.     ЖІӨ циклдық тербелісі.

ІІ. Инвестициялық саясат.
2.1. Қазақстанның инвестициялық саясаты

Инвестициялық саясаттың әлеуметтік-экономикалық салдарын ескере
отырып, Қазақстан экономиканың қаржылық тұрақтануы сатысына ену кезеңінде
қатаң әдістерді қолдана бастады, бұл әдістер төмендегі бағыттарды қамтиды:
• үкіметтік несиелер мен кепілдемелерді шектеу (өйткені үкіметтік несие
алдын-ала ақы төлеуді; кепілдемелерді ұсынуды және белгілі сомалардың
процентімен қайтарылуын талап етеді).
Мұндай жағдайда елге келіп жатқан шетел инвесторларын көбейтуге арналған
мүмкіндіктер кеңейіп жатыр. Капиталды тартудың мұндай формасының
басымдылығы әртүрлі түсіндіріледі:
• тікелей шетел инвесторлары донордың ұзақ мерзімдік мүдделерінің
жүзеге
асуына мүмкіндік береді;
• донордың өндірістік процесті басқаруға қатысу мүмкіндігі болуы тиіс;
• елеулі көлемде қаржылық ресурстардың ағылып келуін қамтамасыз етеді,
ол сыртқы қарыздардың төлену проблемасына әсер етпейді;
• тікелей шетел инвестициялары іскерлік және шаруашылық белсенділікті
қамтамасыз ете отырып, өндірістік және ғылыми-техникалық ынтымақтастықтың
әр түрлі формаларының кең түрде таралуына ықпал етеді.
Мұның барлығы Үкіметтің орта мерзімдік инвестициялық бағдарламасын
қабылдау және жүзеге асыру үшін бағыт-бағдар беруге мүмкіндік жасады.
Объектілерді салу және сатып алумен қатар шетел капиталын салу
бағыттарына мыналар жатады:
• біріккен және төл кәсіпорындарды құру;
• шетел компанияларының басқаруына объектілерді беру;
• акционерлеу жолы арқылы кәсіпорындарды жекешелендіру процесіне
донорлардың қатасуын кеңейту;
• банктік мекемелерді инвестициялу.
Қолданылатын бағыттар сипатында елеулі өзгерістер болуда:
• Біріккен кәсіпорындардың делдалдық-өткізу және сатып алу қызметі
салаларында емес, өндірістік, банктік, құрылыстық қызметте, аграрлық
секторда ұлғаюы.
1997 жылы қызмет етіп жатқан біріккен кәсіпорындардың жалпы саны 1388, ал
шетел инвесторларының басқаруына берілген кәсіпорындар саны 100-ден астам
болды.
Бір кеңістіктегі серіктестердің мүдделері, өндірістік міндеттер сияқты,
өнімді өткізудің белгілі бір нарығында тоғысады.
• Қазақстан Республикасы экономикасына тартылатын айналым капиталының
ұлғаюы жеке жобалар бойынша жекешелендіру процесінде көрініс тапты.
Оның өрістеуі белгілі мөлшерде төлем төлемеу дағдарысы сияқты түйінді
мәселені жеңілдетті, өндірістердің іскерлік белсенділігін көтеруге және
озық технологияларға өту процесін жеделдетуге мүмкіндік береді.
Дегенмен, бірқатар жағымсыздықтар да кездеседі, олар республиканың
экономикалық қауіпсіздігіне әсер ететін қатерлердің пайда болуына жағдай
жасайды. Олар мыналар:
1. Бұрынғысынша донор үшін өте тартымды болып табылатын мұнай-газ саласы,
қара және түсті металлургия, ақырғы нәтижесінде олар халық
шаруашылығындағы жекелеген салалардың дамуындағы алшақтықтың ұлғаюына
ықпал етеді.
Шетел инвестицияларын осылайша орналастыру шетел инвесторларының
(темекі, кондитерлік, маргарин өндірісі және т.б.) қызмет етуін
монополиялық тұрғыда бекітілуіне ықпал етті.
2. Шетелдік тікелей инвестициялар құрылымында үлкен үлесті – несиелер,
займдар, ссудалар алып жатыр. Оларды негізгі инвестор кәсіпорыннан
филиалдар мен еншілес компаниялар алады. Мұндай фирмааралық инвестициялау
қияндап бара жатыр. Соның салдарынан фирмааралық қарыздар қалыптасуда
және ұсынудың қатаң жағдайлары кезінде клммерциялық несиелеу
кеңейтілуде.
3. Фирмааралық несиелерді қолдану, сонымен бірге бас компаниядан
қаржылану көп жағдайда инвестициялаудың өзінің көлеміне тең емес пайданың
ауысуына әкеліп соғады.
Мысалы, әлемдік тәжірибедегі шынайы салым жоспарланған инвестициялар
сомасыныың 20%-нен асқан жоқ, ал пайданы қайта инвестициялаудың бұдан
кейінгі процесі бухгалтерлік және басқа да әдістерсіз қаржылардың
негізсіз ағылып кетуіне әкеліп соғады.
Соңғылар тікелей де, жанама да табыстардың елден негізсіз “шығып кетуіне”
ықпал етеді.
4. Ел экономикасындағы өңдеуші емес, шикізат салаларын инвестициялау
теріс жағдайларға әкеліп соғады, олардың ішінде ерекше орынды дивидендтер
алады, олар саланың экспорттық көлемінің елеулі бөлігін құрайды.
Бұл жағдайда кеден арқылы шетелге өнімнің едәуір көллемінің өтуі кезінде
экспорттық валюталық түсім пропорциналды дәрежеде өспейді.
5. Шетелдік инвестициялаудың басқа формаларын салыстырғанда, тікелей
инвестициялар ағымын қатаң түрде реттеу өте ауыр, нәтижесінде ол төлем
балансы жағдайына белгілі дәрежеде әсер етеді.
6. Бүкіл әлемдік тәжірибедегідей, Қазақстан Республикасына тікелей шетел
инвестицияларын тарту ұзақ мерзімдік болашақты айқындай алмайды.
Тәжірибеде көптеген донорлар міндеттемелер шеңберін орындауға қабілетсіз
болып келеді, тиісінше ол төлем балансына, жұмыскерлердің әлеуметтік
тұрақсыздығы жағдайына әсер етеді.
Қазақстандағы объектілер басқаруға өте тиімді жағдайларда беріледі:
әлеуметтік объектілерді қамтамасыз етілуден босатылады, жұмыскерлер санын
қысқартуда еркіндік беріледі және экспортқа бағытталған өндірістер құнға
үстеме салықтан босатылады.
Сонымен бірге, белгілі бір өндіріске салынған инвестициялар кейінгі
жылдары едәуір көлемде коммерциялық несиелеу құнынан асып кетті.
7. Ақпараттық нарықтардың құрылмағандығы – шетелдік басқаруға өту
шарасының шектен тыс жабық түрде жүретіндігін алдын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.