Діни экстремимнің пайда болуымен теориялық негіздері
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Құран туралы жалпы түсiнiк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. ҚҰРАННЫҢ ҒЫЛЫМИ ФЕНОМЕНДЕРI ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. ӘЛЕМНIҢ ПАЙДА БОЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. ӘЛЕМДЕГI ТӘРТIП ПЕН ЗАҢДЫЛЫҚТАР ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды
1. Құран туралы жалпы түсiнiк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. ҚҰРАННЫҢ ҒЫЛЫМИ ФЕНОМЕНДЕРI ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. ӘЛЕМНIҢ ПАЙДА БОЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. ӘЛЕМДЕГI ТӘРТIП ПЕН ЗАҢДЫЛЫҚТАР ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды
Мазмұны
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Құран туралы жалпы түсiнiк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. ҚҰРАННЫҢ ҒЫЛЫМИ ФЕНОМЕНДЕРI ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. ӘЛЕМНIҢ ПАЙДА БОЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. ӘЛЕМДЕГI ТӘРТIП ПЕН ЗАҢДЫЛЫҚТАР ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
КІРІСПЕ
Әуелі барлық әлемдерді Құран нұрымен нұрлы қылған Ұлы Раббымыз Аллаһ-
Тағалаға сансыз алғыс-мақтауларымыз болсын, Ал заттың сүйікті пендесі және
пайғамбары болған әзіреті Мұхаммедке (с.а.у) дуа сәлемдеріміз болсын. Міне,
1400 жылдан артық уақыттан бері адамзат әлемін бір Ұлы Кітап нұрлы қылып,
жарқыратып келеді. Ол Аллаһ Тағаланың Өз пайғамбары Мұхаммед алйһис-
сәлемге, ол кісі арқылы барлық адамдарға түсірген қасиетті Құраны.
Аллаһ Тағала бүкіл әлемді жаратып, сосын ол әлемге иелік қылсын,
басқарсын деп адамзатты дүниеге келтірген соң, оған және оның ұрпақтарына
жер жүзінде нағыз адам болып жасап өтулері үшін илааһи қолданба қылып
Өзінің көрсетпелерін- кітаптарын жіберіп тұрды. Сол илаһи кітаптардың ең
соңғысы және сонау Қияметке щейін жоғалмай бұзылмай тұрғаны және тұратыны
Құрани Кәрім болып есептеледі. Бұл қасиетті кітаптың адамзат ғұмырындағы
мәртебесін адам денесіндегі жанға ұқсатсақ еш бір қате кетірмеген боламыз.
Өйткені адамның басқа жанзаттардан айырмасы, басқаша айтқанда,адамды
айуаннан ажыратып тұрған нәрсе оның діні-иманы болса, сол діннің дінгегі-
негізі Құран екендігі шексіз. Құран біздің, мұсылмандардың Қасиетті Кітабы
болудан тыс, теңдессіз ұқсасы жоқ бір илаһи керемет. Сөз де болып, жалғыз
мұсылмандар емес, басқа діндердің өкілдері де оған өзгеше сый-құрмет
көрсетеді. Оның сырттай қарапайым көрінген аяттарындағы, сөздеріндегі өте
терең мағына, бір аяттың өзіндегі тірлік дүниесі ақыретпен, жер тұрмысы
аспанмен жанаса келтірілгені, ол түгілі, Құран мәнісінен бейхабар адам да
оның өзгеше жағымды және өте әсерлі үнін ұққан кезде, өзі сезбеген жағдайда
рахаттанып, демін ішіне тартып, құлақ түріп қалуы, ол түгіл тұла бойымен
беріліп тыңдауы- бұлардың барлығы осы Ұлы кітап қарапайым адамның емес
керісінше Жаратқан Аллаһтың сөзі екндігіне ашық-айқын дәлел. Міне, 14 ғасыр
болады, бұл кітап мұсылмандарға илаһи қолданба болып және басқа барлық
адамдарды да өзіне тартып, таң қалдырып келеді. Құран Аллаһ Тағала
тарапынан пайғамбарымыз Мұхаммед алейһис-сәләмге түсіріле бастаған уақыттың
өзінде бұған таң қалу басталған. Белгілі болғанындай, сол мезгілде
арабтарда әдебиет өте дамып, ақындардың арасында әрдайым әдеби бәсекелер
өткізіліп тұрған. Сондай сынақтарда жеңіске жеткен ең күшті шығармаларды
сыйлық қатары, оларды Қағбаның дуалына іліп қоятын. Ел ол шығармаларды
оқып, оларды жазған ақындарға алғыстарын айтатын. Сонда пайғамбарымыздың
сахабаларының бірі, жеңіске жеткен шығармалардың қатарында Құрандағы ең
қысқа сүре- КӘУСАР сүресін іліп қойғанда, бұл сүрені оқып көрген ең күшті
ақындар бір ауыздан Бұл сөз-адамның сөзі емес деп таң қалған. Бұл оқиға
Құран Аллаһ Тағаланың сөзі екендігіне ашық-айқын бір дәлел болса, енді
Құранның басқа илаһи Кітаптардан айырмасы және де анық. Құраннан ілгері
түсірілген Тәурат, Інжіл сияқты илаһи кітаптардың біреуінің де түп нұсқасы
қалмаған, керісінше олардың барлығы түрлі тілдердегі аудармалардан оқылары
мәлім. Ал енді Құран болса, дүниенің көп тілдеріне аударылғанына
қарамастан, оның асыл нұсқасы бір таңбасы да бұзылмаған жағдайда қолымызда
тұр. Бұған не себеп болды екен? Біз бұл сұрауымызға Құранның өзінен анық
жауап табамыз. Аллаһ Тағала былай дейді :
Әлбетте, бұл ескертпені ( Құранды) Біз Өзіміз түсірдік және шек
күмәнсіз, Өзіміз сақтаушымыз. ( һижыр сүресі 9 аят )
Түсінік: осы қасиетті аят ғасырлар бойы осы Құранның илаһи кітап
екендігін қайта-қайта бекемдеп, анықтап келуде. Бізге шейінгі өткен ұзақ
уақытты былай қояйық, 20- ғасырдың өзіндеғ бұл қасиетті- әзіз кітапты жоқ
қылу үшін қанша- қанша әрекеттер болды. Оны отқа өртеді, өзендерге ағызды,
қабірлерге көмді. Бұл ғана емес. Құранды жүрегінде-ділінде жаттап алған
немесе өмірін осы илаһи Кітапқа амал қылып өткізуді қалаған миллиондаған
адамдарды түрмелерге қамап, қырып жойып жіберді. Кейін ше? Кейін басқа
миллиондардың қолдарында, тілдерінде және ділдерінде бірер таңбасы да
бұзылмаған осы қасиетті-әзіз Кітап қайта пайда болды. Шек-күмәнсіз,
Өзіміө оны сақтаушымыз деген илаһи сөздер өзінің нағыз шын екенін
көрсетті. Ислам тәлімі бойынша Құран илаһи кітаптардың соңғысы. Сондықтан,
міне осы аятта, оны сонау қияметке дейін жоғалтпай, бұзбай сақтауды Аллаһ
Тағала Өз мойнына алған. Сол себептен, басқа бұрынғы үмбеттерге түсірілген
илаһи кітаптарға өзгерістер енгізіліп, бұзылған ахуалда ( мәселен :
Інжілдің жетпістен артық аудармалары бар , бәрі біріне бірі қарама-қайшы,
бірақ түп нұсқасы еш жерде табылмайды ). Құран міне он төрт ғасырдан бері
пайғамбар алейһис –сәлемге қандай түсірілгген болса, тура сондай қалыпта,
өзгерместен сақталып келуде.
ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫМНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН БАСТЫ МІНДЕТІ:
Біз қазақ қауымы ислам руханиятын түгелдей басынан бастауға, қалпына
келтіруге, қайта тұрғызуға, алға кеткендерді, қуып жетуге мәжбүр халдегі ел
екенімізді түсінуіміз керек. Илаһи ілімде Құран мазмұны қанша терең ,
соншама кең ауқымды болса, оның тарихы да ұланғайыр бай. Сондай-ақ,
ғылымның дамуына байланысты соңғы кездері пайда болған технологиялық
жетістік, Құран Аллаһ Тағаланың сөзі екендігін, растай түсуде. Құрметті
отандастар осы еңбекпен танысу арқылы бұрын соңдв Құран жайлы түсінігін,
білімін одан ары тереңдете түседі деген үміттемін.
ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫМНЫҢ ҒЫЛЫМИ ЖАҢАЛЫҒЫ
Құрани- Кәрімдеггі әлемнің жоқтан жаратылуы, оның алты күнде жаратылуы
және осы әлемдегі тәртіптілік пен заңдылықтарын Аллаһ Тағала тарапына
екендігін ғылым тұрғысынан ашып көрсету. Сонымен қатар Құрани Кәрім барлық
ғылымның атасы және 14 ғ бұрынғы Құранның болжамдаының, қазіргі ғылым
концепциясы Құранның аяттарын қуаттап растауына талдау жасау.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫМНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫ
Бұл зерттеу жұмысым кіріспеден, бiр тараудан, әр тарауда үш
бөлімшеден, қорытындыдан, және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
ҚҰРАННЫҢ ҰЛЫ ЖАРАТУШЫНЫҢ КІТАБЫ БОЛУЫНЫҢ ДӘЛЕЛДЕРІ
Құранның 6 ғасырда Меккеде басталып , 23 жылда Абдулмутталибтің
немересі және Абдуллаһтың ұлы Мұхаммед (с.а.у) атты хат танымаған умми
кісіден араб тілінде адамзатқа таблиғ етілгені баршаға аян. Бұл мәселе
жайында мұсылман мен дінсіздер арасында ешқандай қайшылық жоқ. Алайда
хазіреті Мұхаммед (с.а.у) осы кітапты қайдан алды? Ұстазы кім еді ?
Әуелі осы сұраққа Құранның өзі: Арыш иесінің қасында беделді,
күшті, сөзі тыңдалатын сенімді, ардақты елшінің әкелген сөзі,- деп жауап
береді. Аяттағы елщі- Жәбрәйіл Ұлы Жаратушыдан Құранды алып, хазіреті
Мұхаммедке (с.а.у) тұтастай жеткізген. Пайғамбарымыздың ешқандай алып
қосары болмаған. Құранда : Аяттарымыз оларға ап анық оқылған кезде,
Бізбен қауышуға үміттенбегендер : Бұдан басқа бір Құран әкел , яки мынаны
өзгерт,-деді. Оларға айт: Оны өзгертуге менің шамам әсте жетпейді. Мен
тек уахи етілгенге ғана еремін. Уахи етілгеніне байланысты бұдан басқа да
аяттар Құранда көп кездеседі. Әрі Құранның сөз тұрғысынан да уахи етілгені
жайлы аяттар жеткілікті. Біз оны арабша Құран етіп түсірдік
Раббыңның Кітабынан саған уахи етілгенді оқы. Оның сөздерін
өзгертетін ешкім жоқ. Мүзәмміл сүресінде : Құранды анықтап, салмақтап
оқы.
Аяттардың арабша болуы мен тіләуәт етіп оқылуы- Құранның мағынасы да,
сөзі де Аллаһ Тағаладан келгені айдан анық.
Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.а.у) Құранды алғаннан кейінгі міндеттері
төмендегідей еді :
1. Жатқа білу.
2. Адамдарға жеткізіп, таблиғ ету.
3. Түсіндірме жасап тәпсірлеу.
4. Іске асыру.
Ендігі кезекте Құранның Аллаһтың кітабы екендігін ақыл таразысына
салып, Пайғамбарымыздың өмірі мен өскен ортасына және Құранға ден қойып,
пайымдап көрейік.1
ҚҰРАН ЖАЙЫНДА ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
Адамды жаратып, оның әлсіздігі мен мұқтаждықтарын білетін Аллаһ
тағала оны мына дүниеде қараусыз қалдырмады. Адамзаттың атасы хазіреті
Адамнан бастап ақыр заманның үмбетіне дейін әр дәуірде адамзаттың
қажеттілігі мен сана деңгейіне қарай илаһи хабарды сол қауым ішіндегі
арнайы таңдалған пайғамбарлар арқылы жіберді. Адамзаттың санасы бұрынғыдан
гөрі дамып, толықсыған уақытта ақырғы пайғамбар хазіреті Мұхаммед
(с.а.с.) арқылы 23 жыл бойы уахи етіп, Құранды с түсірді.
Құран-адамзаттың қараңғылыққа көмілген заманда қапастан құтқарып,
нұнрға бөлеген нұр мен рақымға толы кітап. Құранда Аллаһ Тағала былай
деді: Ол сендерді қараңғылықтан жарыққа шығару үшін құлына ап-ашық аяттар
түсірді. Сөзсіз Аллаһ седерген тым мейірімді, аса рақымды. Біз
мұсылмандарға Құраннан шипа мен рақымды түсіреміз. Бұл залымдардың зиянын
ғана арттырады.
Құраннан – тарихтағы өзіне дейінгі адамдардың қолымен бұрмаланған
зге илаһи кітаптарға ұқсамаған жалғыз уаһидық кітап. Осы жағынан Құран-өзге
кітап пен діндерді бағалауда жалғыз құқылы кітап. Оның неқты мәнісі –
Таурат, Інжіл, Зәбур, және құранның біо бастаудың келуінле. Сабап – Тәурат
пен Інжіл ғасырлар бойы адамдардың бұрмалауына үшырап, Құранның әлі
күнге бір әрпі де өзгертілмей сақталуында.
Құран – жоқтан жаратылған жеті кат әлем атты алып кітаптың шексіз
тәржімесі. Ұлы Жаратушы әлемді Өзінің ұлылығы мен құдіреттілігін таныту
үшін жаратқан, Қасиетті хадисте Аллаһ Тағала: Мен құпия қазына едім.
Мені танып білсін деп әлемді жараттым, -дейді. Әлем кітабын адамзатқа
арнайы ұсынып, сол кітабы арқылы бізбен тілдеседі. Едеше, адам баласы
алып кітапты оқып, оның тылсым сырын-атқарып, негізгі мақсатты табуы шарт.
Әлемнің мән мағынасын ұғынуы керек. Бірақ адам пендесінің санасы өлшеулі.
Сансыз болмыстың құпия сырын адамзат Ұлы жаратушының пайғамбары арқылы
жіберген кітап кілтімен ғана аша алады. Ол – Ұлы жаратушының әлемді көз
алдымызға елестетеіп бізге танытқан Құран кітабы .
Құран адамзаттың сан ғасырлар бойы санасы дамып , кемелдік деңгейге жеткен
сәтте түскен. Ол осыдан он бес ғасыр бұрын түссе де , қазір де, қияметке
дейін де адамзаттың барлық мәселелерін шешуге жетіп артылады. Құранда Алаһ
тағала : Болашақта дәлелдерімізді ғаламзат және өз жаратылыстарында
көрсетеміз. Сол кезде олар оның Құранның ақиқат екндігіне анық көздері
жетеді дейді. Яғни, келешекте адамзаттың күллі болмысы мен Құран
арасындағы тылсым байланысты түгел зерттеп , ақыр соңында Құранның Ұлы
Жаратушының кітабы екндігіне нағыз ақыл иелерінің көздері жетеді. Құранның
бұрынғы кітаптардан тағы бір ерекшелігі- алғашқы түскен парақтар мен барлық
кітаптардың мазмұнын қамтуда.
Құранның түсуі аса қажет еді. Адамзат- жеті қат алып сарайдың аса
қадірлі қонағы . Бүкіл әлем тек адамға арналып жаратылған. Адамзат дүниеге
Ұлы Жаратушының жарлығын орындап, ғаламат сарайын тамашалай жүріп , щған
ғибадат етіп, хазіреті Мұхаммедтің (с.а.у) : Адамның жақсысы-адамға
пайдалысы дегеніндей, ізгілік жасап , халыққа пайдасын тигізіп, кейінгі
ұрпаққа өшпестей жақсы із қалдырып, жасаған жақсылығының қарымтасына алдағы
ақырет әлемінен мәңгілік бақыт мекенін сатып алуға келген . Егер ақырет
әлемі мен ондағы мәңгілік өмір болмаса , бұл өмір мен жаратылыстың ешбір
мән мағынасы қалмас еді. Адам баласы бұ дүниеге текке келіп, құр қол кеткен
болар еді. Алайда әлемнің жаратылыс мақсаты- адам. Әлем- алып ағаш, адам
соның жемісі мен мәнісі Адамның жемісі мен мәнісі –мәңгілік бақытты ғұмыр
кешу. Ендеше, ақырет болмаса, бұл ғұмыр босқа жаратылды деген мағына шықпай
ма ?2
Адамзатты бұл фәниге қастерлеп әкелген Ұлы Жаратушының онымен
тілдеспеуі, емтихан әлеміне нендей мақсатпен шақырғанынан хабар бермеуі
мүмкін емес. Сөзсіз, елшісі арқылы хабар беруі тиіс еді. Сол хабардың
ақырғысы осы Құран. Егер Құран болмаса , бұл ғұмырға неге келгенін ұға
алмай, сахарада сағым қуған жанға ұқсар еді. Бұдан бұрынғы түскен кітаптар
түгелдей адам қолымен бұрмаланғандықтан, Ұлы Жаратушыдан толық мәлімет ала
алмай санасы сарсаңға түсері хақ. Әрі бұрынғы кітаптар сол заманның
санасынан аса алмаған еді.
Құран- Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттарының жер мен көкте жасырылған
рухани қазыналарын табушысы. Онсыз Аллах Тағаланы тани алмайтын едік. Әлем-
Ұлы Жаратушының есімдері мен сипаттарының шағылдары. Құран бізге әлемдегі
сол шағылдарға көз тастатып, солардың нағыз иесінің қандайлығын танытады.
Көзімізді мысал етейікші. Көру қасиетінің қайнары – Аллаһ Тағаланың Басир
(көруші) сипаты. Басир Жаратушы күллі жаратылысты көреді. Біздікі шектеулі.
Әрі бүгін бар, ертең жоқ . Мерзімі біткенде ғайыпқа айналады. Ендеше көру
қасиеті тікелей бізге тән емес. Бар болғаны тасқа түскен сәуледей, Аллаһ
Тағаланың Басир сипатынан түскен шағыл ғана. Күннің жарығы да Жаратушының
Нұр есімін танытқан шағылы ғана. Күнге зер салсақ оның сөнуге бет алған
дене екенін байқаймыз. Ендеше, ондағы сәуле мен қуаттың қайнары-Аллаһтың
Нұр есімі. Құран әлемнің таңғажайыптылығынан сөз қозғай келе, олардың
қайнар көзі- Ұлы Жаратушының есімдері екендігін айтып, адамзатқа ғибрат
береді.
Құран- Исламның рухани кеңістігінің көгінде жарық шашқан нұрлы шырақ.
Құран – Исламның негізі мен мәні. Құран-ақірет әлемінің де қасиетті
картасы. Ол- тек қана бұл ғұмырлық адамдар арасындағы қарым қатынас емес,
сонымен қатар келешек мәңгі әлемді де тамаша түсіндірген кітап. Құран
ақыреттік мекен жайды, ондағы жәннаттың аса ғажайыптығы мен сұлулығын және
жаһаннамның жан шошырлығы мен қорқыныштылығын суреттеп, бізге нендей қам
жасауымызды үйреткен кітап. Задында, адам баласының Отаны- жәннат.
Адамзаттың ата- анасы сол жерден келген. Бірақ адам баласы сол Отанына
жеткенше әлі талай сапар шекпек. Құран- осы Отанына асығып, бұл ғұмырдан
өтіп бара жатқан жолаушының қолына берілген жол картасы. Құрансыз адамзат
күні ертең алдынан не күтіп тұрғанын біле алмай, қатты күйзеліске түсер
еді.3
Құран әрі адамзаттың тәрбиешісі. Құранның басты мақсаты- адам
баласының жан-тәнін кірден арылтып, рухына ғайыптық қанат тағып, жәннатқа
лайық ету. Асылында, Құраннан тәлім-тәрбие алған адам рухының бұл дүниесі
де жәннатқа ұқсас. Өйткені, адамның жан дүниесі мен болмысын тәрбиелеуде ең
кемел әдісті адамды жоқтан жаратқан Аллаһ Тағала ғана біледі. Ендеше, Құран-
адамзаттың жалғыз тәрбиешісі.
Құран- күллі адамзаттың заттық және рухани қажеттілігіне сай,
кең ауқымға ие, қасиетті дара кітап. Құран- адам баласының тән азығы мен
жан азығы, бұл фәнилік ғұмыры мен ақыреттік өмірі, адамның жеке басы мен
отбасы, экономика, саясат, басқару жүйесіне бірдей жеткілікті кітап. Құран
адам өміріне немқұрайдылықпен қарамай, оның барлық қажеттілігін қамтыған
кітап. Адам баласы дүрбелең өмірдегі бөгеттер мен асулардан соның көмегімен
өтіп, дертінің дауасын, рухының азығын Құраннан ғана таба алады. Құран-сөзі
де, мағынасы да өзіне тән Хақ Тағаланың адамзатқа жіберген ақырғы
кітабы.4
Құранның қайнар көзі
Құран-Ұлы Жаратушының сөзі. Біз оның барлық жағыныа ой салып қарасақ,
оның илаһи қайнардан келгенін анық байқай аламыз. Құранның Аллаһ сөзі
екендігіне оның өзі дәлел. Оның қырық түрлі мұғжизалық жағы бар. Бірақ бұл
жағын әзірге қоя тұрып , оның сыртқы қайнарларына көз салып көрейік. Яғни ,
Құранның он төрт ғасыр бұрынғы түскен аймағын зерттеп , оның уахи жолымен
түскеніне күмәнмен қараған адамдарға қисын жолымен жауап берейік. Ендеше,
осы мәселеге тереңнен талдау жасайық:
Құранның уахи жолымен түскеніне күманданғандардың оның негізгі қайнар
көзі турасындағы пікірлері мынадай . Ханифтер, пұтқа табынушылар, сабиилер,
еврейлер мен христиандар, хазіреті Мұхаммед пайғамбардың (с.а.у)
саяхаттары, хазіреті Мұхаммед пайғамбардың (с.а.у) умми болуы, өзіндік
жеке пікірлер бар. Жерде өмірге қажеттінің борлығы бар. Солардың
бірі, тірі организмдері ғарыштың зиянды жерлерінен қорғайтын ауа
қабаты , қалқан есебінде. Бүгінде, жердегі ауа қабатының бірнеше
қабаттан тұратыны белгілі, бір-бірімен қабаттасқан қабаттар . Жер
атмосферасы дәл. Құран аяттарында айтылғандай, жеті қабаттан тұрады,
бұл да Құран феномендерінің бірі болып табылады.
Аятта үйлесімділікке деп аударылған, Араб тіліндегі тибакан
сөзінің басқа да мағынасы бар: ол қабат жабу немесе жамылғы, бір
нәрсені бүркеп тұрған, жоғарғы қабат төменгі қабат көлемімен дәл
келетінін баса айтады. Және де бұл аятта, араб тілінде табака табака
деп айтылатын осы сөз көпше түрде атмосфера қабаттарының құрылымын
физиоллгиялық түрде анық көрсетіп тұр.
Бұл білім ғалымдар әлеміне және халыққа, ғылым дамуымен,
техника дамуының арқасында, және қазіргі заманғы өлшем құралдары мен
жүйелерін ойлап табудың арқасында тек 20-шы жүзжылдықта мәлім болды.
Қазіргі заманғы зерттеулер, 1400 жыл бұрын Құрандағы жерге түскен
білім, абсолютті Ақиқат және сирек ғылыми феномендер екенін, айқын
растайды.
Қорғалан көк аспан күмбезі Құранда жоғарғы тәңір, сенушілерге
аспан күмбезінің құрылымының маңызды ерекшелігі туралы хабарлайды.
(“Біз аспанды қорғалынған қабаттардан тұрғыздық, бірақ олар
сонда да бұл құбылыстардан жеркенеді ( Әнбия сүресі, 21,32).)
Құранда айтылған аспан күмбезінің ерекшеліктері ғылыми
зерттеулердің нәтижесінде тек 20 ғасырдың екінші жартысында
Табылып анықталды. Жер шарын барлық жағынан қорғап тұрған
атмосфера, , тірі организмдердің және біздің өміріміздің қорғанысы
мен жаңа жағдайларда қолдау бағытында, өте маңызды функцияларды
атқарады. Мысалыға, ол Жерге жақындаған үлкен және кіші аспан
метеорларын, меотериттер мен басқа да ғарыш денелерін, ерітіп жібереді
және жояды, осылайша олардың аспан бетіне құлауының алдын алады.5
Құранның ғылыми феномендерi
Әлемнiң пайда болуы
Қай кезде де адамдарды, бiздiң шексiз әлемiмiздiң қалай пайда
болғандығы туралы сұрақ ойландырып келдi. Ол тыныштықта ма әлде қозғалыста
ма, онда теңсiздiкпен реттiлiктi сақтап тұратын, заң қалай жұмыс iстейдi?
Әйтседе 20-шы ғасырдың басында ғалымдар бұл сұрақты терең зерттеудi қолға
алмады,әлде 19-ға да тараған ғылыми түсiнiкке сай, әлем мәңгiлiк және
бастауы жоқ деген түсiнiк қалыптасты.Ғалымдар бұл факттi дәлелденген пiкiр
ретiнде қабылдады.Сондықтан пайда болу туралы түсiнiктi талқылау идеясын
ешкiм ойламады да. Әлем, бұл материяның бiрлiгi, мәңгiлiк жалғасады деп
болжанды. Осылайша, бұл болжам әлемнiң статикалық моделi атына ие болды.
Осылайша жаратылыс түсiнiгiнiң өзi ақылға келмедi, себебi бiр келкi пiкiр
бойынша әлем әрқашан бар болды демек оның бастауының болу мүмкiндiгi
туралы, ой, ең аз дегенде логикаға саи келмедi. Бұл пiкiр материалистiк
көзқарастың негiзiнде қаланып материяның мәңгiлiктi өзгермейтiндiгiн
қабылдап, ғылым жаратушыны жоққа шығарды. Әлемдi бейболмыстан жаратқан
жаратушыны жоққа шығарды, мойындамады. Әйтседе 20ғ- да үздiксiз дамып
отырған ғылым мен техниканың ашылуы, сол уақыттың барлық жабайы
көзқарасын және материалистiк философия көзқарасын талқандады, осылайша
статикалық және әлемнiң мәңгiлiгi туралы тезис жоққа шығарылды. Бүгiнде
21 ғ басында қазiргi заманғы физика және астрономия көптеген
эксперименттердiң нәтижесiнде , бақылау мен есептеулер дәлелдегендей, әлем
жаратылысының белгiлi бiр уақыты болған және күштi қуатты жарылыс
нәтижесiнде бейболмыстан пайда болған. Сонымен қоса әлем тiптен өзгерiссiз
және статикалық емес, бiрақ үздiксiз қозғалысқа және өзгерiске бейiмделген.
Бүгiнде бұл фактiлер ғылыми әлемде ақиқат ретiнде қабылданды. Әйтседе 14
ғасыр бұрын, Құран, Құранға сенушiлерге әлемнiң қалай пайда болғандығы
туралы хабарлаған. ( Ол сол аспан мен жердi жоқтан жаратқан Бақара сүресi
101) бұл адамзатқа Құранмен жiберiлген уахи қазiргi заманғы ғылым
жаңалығымен толық үйлесiмдi. Астрофизика тұжырымдаған толассыз фактiлер
ғылым әлемiн мынандай қорытындыға әкелдi. Әлем өзiнiң материалды және
уақытша алыптығымен қоса бiр уақытта қуатты жарылыс нәтижесiнде пайда
болған. Үлкен жарылыс теориясы немесе басқаша “Биг Бенг” теориясы әлемнiң
бейболмыстан колоссалдi жарылыс нәтижесiнде бiр нүктеден нөлдiк уақыт
сәтiнде, 15 милиард жыл бұрын пайда болған. Үлкен жарылысқа дейiн
кеңiстiкте материя деген атқа ие болатындай, ешқандай субстанция болмаған.
Бейболмыс метафизикалық сипаттама, онда заттылық, энергия, тiптi уақытта
жоқ. Үлкен жарылыс осы тiзiлгендердiң бәрiнiң бiр уақытта пайда болуына
себеп болды. Қазiргi заманғы астрофизика тұжырымдаған фактiлер, адамзатқа
1400 жыл бұрын сыйға түскен Құранмен хабарланған. 14 ғ бұрын, тiптi
астрономия түсiнiгi ғылым ретiнде болмаған кездiң өзiнде, Құранда
әлемнiң үздiксiз кеңеюi туралы бiлiм түсiрiлдi.6
(“Бiз аспанды өз ұлылығымызбен тұрғыздық, және Бiз кеңейтушiлермiз.”
51сүре 47.) Аятта айтылған аспан сөзi ар. тiлiнде “сама а” аспан, көптеген
құран аяттарында ғарыш немесе әлемдi бiлдiру үшiн қолданылады. Мысалы: Бiз
аспанды ұлы күшпен тұрғыздық, және Бiз кеңейтушiмiз. Оны аятта “Бiз оны
кеңейтемiз” сипатында араб тiлiнде “инна ля мусиуна” деп айтылады. “Муси
уна” сөзi кеңейту дегендi бiлдiредi, және “әусаа” етiстiгiнен шығады. “Ля”
лөмекшi сөзi Зат есiмнiң немесе сын есiмнiң алдында тұрса, оған мағына және
екпiн түсiредi Өте көп немесе күшпен. Осылайша, аяттың мағынасы Бiз аспанды
тұрғыздық әлемдi және Бiз кеңейтушiлермiз оны күшпен. Қазiргi заманғы
астрономия келген қорытындыға келетiн болсақ, Құранда түсiрiлгенмен толық
сәйкес. 20 ғ басына дейiн ғылым әлемiнде әлем статикалық құрылымда және
мәңгiлiк жасаған деген түсiнiк биледi. Әйтседе қазiргi технологиялар мен
жасалынған- зерттеулер, бақылаулар мен есептеулер, әлемнiң дәл бастауының
болғандығын, өз бастауынан берi қарай үздiксiз дамып келе жатқанын
дәлелдедi. Алғаш, Әлемнiң тұрақты дамуы және сонысымен қоса кеңеюiн
болжаған, 20ғ басында, орыс физигi Александр Фридманом және белгиялық
астрономы Георг Леметр болатын. Өз есептеулерiнiң теориялық негiзiне
сүйенiлген, бұл болжау 1929ж Ақш-та өз экспериментальдық расталуына ие
болды. Маунт Уилсон обсерваториясында Калифорния штатында Американдық
астроном Эдвин Хаббл, аспан сферасын қуатты телескоп арқылы бақылады , және
таңқаларлық құбылысты тапты. Жұлдыздар мен галактика бiр бiрiнен үздiксiз
алыстап жатқанын байқады. Бұл жаңалық астрономия тарихындағы ұлы ашылу және
ғылым дамуындағы өзгерiс сәтi болды. Бұл бүкiл ғылым әлемiн дүр
сiлкiндiрдi. Сонымен қоса Хаббл жұлдыздардың жерден алыстау дәрежесiне
қарай, қызылға жуық жарық шашатынын байқады.Физиканың фундаментальдi
заңдарына сәйкес бақылау нүктесiне ұмтылған, жарық сәулелер спектор
диапазоны шамасында, күлгiн түске ұмтылады, ал спектр сәулесi, бақылаушадан
алыстаған қызыл түске ұмтылады. Бұл жұлдыздардың жерден үздiксiз алыстауын
көрсетедi.Бiраз уақыт өткеннен кейiн Хаббл тағы бiр маңызды ашылым жасады,
жұлдыздар мен галактика тек бiзден ғана емес, жер планетасынан, сонымен
қатар бiр бiрiнен де алыстайтындығын бақылады. Жалғыз қорытынды, көптеген
бақылаулар негiзiнде, бiр бiрiнен тәнiмен алшақтаған космостағылар мәнi,
әлем үнемi кеңейiп жатыр. Бұл қорытынды соңғы бiрнеше жылда расталды.20ғ
басында бұл факт теориялық тұрғыда ұлы ғалым Альберт Эйнштейнмен
анықталған. Бiрақ Эйнштейн мұндай қорытындыға келе отырып, өз болжамдарын
дереу жариялай алмады, өйткенi сол уақытта ғылым әлемiнде толық билiк
еткен , Әлемнiң статикалық моделi тезисiне қарсы шықпады. Эйнштейн кейiннен
бұл жағдайды өз өмiрiндегi ең үлкен қателiк деп мойындады. Бұл ғылым дамуын
өзгерткен қадам, ғылыми факт, Құранда14 ғасыр бұрын хабарланған, бұл
дегенiмiз Құран жаратушы Тәңiрдiң Бiздiң әлемiмiздi жаратушының және
бүкiл әлем Билеушiсiнiң сөзi екенiн дәлелдейдi.
Әлемнiң тiршiлiгiнiң соңы және үлкен қақтығыс.
Бiз жоғарыда айтқанымыздай әлем үлкен жарылыстан пайда болған, және осы
жарылыс сәтiнен бастап, әлем үздiксiз кеңеюдi бастан кешiрiп келедi.
Ғалымдардың айтуынша әлемнiң кеңею массасы белгiлi бiр өзiне сай
максималды мөлшерге жеткенде , жердiң тартылыс күшiнiң әсерiмен әлемнiң
кеңеюi тоқтатылады, сөйтiп керi процесс басталады. Әлем тартыла бастағанда
өз iшiнде қысқара бастайды. Қысқару процесi, үнемi үдеп отыратын
температурамен қысым әсерiнен, әлем максималды жоғарғы концентрациялы
көлемге қысқармайынша және ақырына дейiн қысқармайынша, өз тiршiлiгiн
жойып, бейболмыста қалай пайда болса солай жоғалғанға дейiн бола беретiн
процесс. Есептеу бойынша, қысқару процесi және қысылу ,және әлемнiң
тiршiлiгiнгң тоқтауы, колоссальдi қуатты дыбыспен және үлкен қақтығыспен
бiрлеседi. Ғалымдардың айтуы бойынша Үлкен қақтығыс әлде немесе “биг
кранч” деп аталады . Әлемнiң өз iшiнде жоғалуы, дегенiмiз жерде тiршiлiк
ететiн барлық тiршiлiк иесiнiң жоғалуы. Стенфорд университетiнiң
профессорлары, физиктер- Ренат каллеш және Андрей Линде мынандай талдау
жүргiздi, Әлемнiң тартылыс процесiн түсiндiретiн Әлем ауыртпалығы ,оның
бастапқы қысылу сәтiне үздiксiз қозғалып келедi, және нәтижесiнде жоғалады.
Бiз жан жағымызды көрiп жүргеннiң бәрi, барлық колоссальдi әлем кеңiстiгi
бiрте бiрте бiр протон көлемiндей болып қосылады, тура қара нүктедей
болады. Бiз қара энергия мәнiн тапқандаймыз. Қара энергия бiртiндеп, керi
күшке айналады, қоюланып түнере түседi. Әлемнiң тепе теңдiк заңының бәрiне
әсер етедi, және оны өзiне тартады, ал сосын түгелдей өз iшiнде
талқандайды. Қара күш жағымсыз күшке ауысатынын , физиктер бiледi, және
әлем жақын болашақта қысыла бастайды. Әйтседе бүгiнде бiз бұл процестiң
басында емес екенiмiздi көрудемiз, әйтседе бiз қазiр бiздiң әлемiмiздiң
өмiрiнiң орталық айналымындамыз деп бастауға болады. Физиктердiң
есептеулерi нәтижесiнде келген болжамдар туралы Құранда да нұсқаулар бар.
( “Кiтап бетiн жапқан сияқты, Бiз аспанды бүктеген күнi, Бiз оны
қайтадан қалпына келтiремiз.Бiз оны бастапқы қалпына әкелемiз. Бұл бiздiң
антымыз. Ақиқатында бiз оны орындаймыз. Әнбия сүресi 21-104.” )
Басқа аятта әлем былай сипатталады
( “Олар Аллаға лайық мақтауды тиiсiнше бағаламады, бiрақ ахiрет күнi
бүкiл әлем Оның қолында бiр уыс болады, және Оның қолы орама түтiк. Ол
алдын ала таза және одан жоғары, Оған тең келтiретiндердiң бәрiнен. 39-67.”
)
Үлкен қақтығыс теориясына сай, бастапқыда әлемнiң кiшiреюi, ақырын
процесс және бiлiнбейтiн процес, бiрақ осыдан кейiн сығылу процесi өсе
бастайды, және жылдамдығын арттыра бастайды. Осының нәтижесiнде Әлем
тығыздық концентрациясы материясымен және температурасымен қоса шексiз кiшi
нүктеге айналады. Физиктердiң есебi бойынша, Үлкен қақтығыс болжамы, адам
қолымен жасалынған дәлел және тiптен Құран бiлiмiнен жат адамдар
ойы,Жоғарғы жаратушының Құрандағы түсiрген жазбалармен үлкен сәйкестiгi
болып жатыр. Әйтседе Ақиқат тек Аллаға мәлiм.7
ЫСТЫҚ ТҮТIННЕН ЖАРАТЫЛЫС
Бiздiң заманымызда ғалымдар қазiргi заманғы күштi аспаптар көмегiмен,
жұлдыздардың газдан тұратынын, бұлттар ыстық газдар жиынтығы екенiн бақылай
алады.Жұлдыздардың ыстық газдар массасынан пайда болуы туралы сипаттаулар,
қазiргi ғалымдардың жаңалығының дұрыстығын көрсетедi.
(“Ол жерде шайқалмайтын таулар тұрғызды, Онда игiлiк жаратты және төрт
күн қатарынан ондағы барлық мұқтаждарға қорек үлестiрдi. Ол сосын аспан
жаратылыстарын нығайтты, аспан онда түтiннен жасалынған жапқыш
болатын.Осылайша Ол оған да әмiр еттi және жерге ерiктерiң мен немесе
ерiксiз келiңдер. Және олар айтты Бiз жақсылықпен құлақ салып келдiк. 41-
10-11” )
Жоғарғы аятта қолданылған Аспан сөзi Араб сөзiнде “сама а” деп
айтылады, және Әлем дегендi бiлдiредi.Аятта айтылған түтiн сөзi, араб
тiлiнде “духанун” деп айтылады, және тура мағынасында ғарыштық ыстық
түтiндi бейнелейдi.Әлемнiң материя болып қалыптасуына дейiн болған орны,
бүгiнде ғылыммен дәлелденiп отыр.Материяның қатты заттылығынан және ұшқыш
бөлшектерден тұратын , ғарыштық ыстық түтiн қызған газ массасы болып
саналады. Көрiп отырғанымыздай, Құрандада дәл сондай сөздер Әлемнiң
физикалық жағдайын осы сатысын бейнелеу үшiн қолданылған. Ал астрофизиктер
Әлемнiң ыстық түтiн массасынан тұратынын тек 20ғ ортасында ғана тапты.
Бұдан басқа “сосын” сөзi арабша “сүммә” аят жолдарында кездесетiн. “Сосын
ол аспанды жаратты, түтiннен жапқыш болған”. Мұның басқа да мағынасы бар,
(“осыдан кейiн , бұлардан басқа, оның үстiне, тағы да”).Бұл сөздер уақытты
бiлдiрмейдi, ал керiсiнше процестi қосымша түсiндiрiп тұр. 14ғ бұрын
Құранда түсiрiлген сирек мағлұматтар,-Құранның көптеген ғылыми
феномендерiнiң бiрi екенiне күмәнiмiз жоқ.
АСПАННЫҢ БӨЛIНУI ЖӘНЕ ЖЕР ҚАТТЫЛЫҒЫ
Құран аяттарынан , Құрандағы аспанның жаратылысын бейнелейтiн бiрнеше
мысалдар келтiрейiк:
“ Имансыздар, аспан мен жер бастапқыда бiрегей масса болғанын көрмей
ме? Бiз оны бөлшектерге бөлдiк және барлық тiршiлiктердi ылғалдан
жараттық. Олар тағы да сенбей ме. ӘНБИЯ сүресi 21-30”.
“Ратк” сөзi , аятта “бiрегей” деп аударылған, араб тiлiнде бөлiнбейтiн,
бiр-бiрiнен ажырамастай бiрiктiрiлген және екi субстанцияны сипаттау үшiн
қолданылады, бөлiнбейтiн бiр бүтiндi құрайтын. “Бөлдi” етiстiгi аятта
қолданылған араб тiлiнде “Фатх” деп айтылады және ажырау процесiн сипаттау
үшiн қолданылады. Бөлiну және обьектiнiң сыртқа жарылуға ұмтылысы, ратк
түрiнде, демек бастапқыда бiр бүтiн. Мысалы, жерден тұқым шыққандай, одан
бүршiк жару және оның одан кейiнгi дамуы араб тiлiнде осы етiстiкпен
айтылады. Ендi қайтадан аятқа оралайық. Аятта жер мен аспан бiрiккен
ретiнде, ажырамас масса ретiнде, “ратк” халiне келудi айтады. Осыдан кейiн
аспан мен жер ажырайды, ол факт етiстiгiмен сипатталады, демек олардың
бiреуi басқасын жарып, сыртқа шығады. Шындығында үлкен жарылыс процесiнiң
басын модельдесек, онда бiр нүкте бүкiл материяны өзiнде ұстаған деп
болжауға болады. Бұл әлемнiң бүкiл обьектiлерi, және де әлi қалыптаспаған
жер мен аспан. Осыдан кейiн қуатты жарылыс болады, соның салдарынан әлемнiң
бүкiл материалды обьектiлерi пайда болады.
АСПАН МЕН ЖЕР АРАСЫНДАҒЫ БАРЛЫҚ ТIРШIЛIКТIҢ ЖАРАТЫЛУЫ
Құранда жердiң жаратылысы , аспан және олардың арасындағы жаратылыстар
туралы көптеген аяттар бар:
“Бiз жер мен аспанды жараттық. Және барлық арасындағыларды да, ол нағыз
шындық , ақиқат. Сол сәттiң жақындап келе жатқанына күмән жоқ, олай болса
олармен жақсы үндеумен аралас. ( “АЛЬ ХИЖР” сүресi, 15-85.”)
“ Оған аспандағы да жердегi де және олардың арасындағы да, ылғалды
жердегi де тән. (“ТА-ХА” сүресi, 20-6”)
“Бiз жердегi мен аспандағыны және олардың арасындағыларды ермек үшiн
жаратпадық.( “ӘНБИЯ” сүресi. 21-16.”)
Ғалымдардың айтуы бойынша, бастапқыда жарылыстан кейiн , ыстық газ
массасы сығылған күйде, шоғырланған халде болған, кейiн масса галлактика
материясын құраған.Ал сосын жұлдыздар мен планетаны. Басқа сөзбен айтқанда,
барлық планеталар,бiздiң жердi қоса, газды массадан бөлiнген бөлшектер. Осы
бөлшектердiң кейбiрi күндi планетаны құрады, осылайша көптеген күн жүйелерi
және галактикалар қалыптасты.Бiз бастапқы тарауларда түсiндiргендей , Бiз
әлем деп атап жүргенiмiз бастапқыда, ажырамас, бiрiккен “ратк” халiнде
болған. 8
ЖЕРДIҢ ШАР ТӘРIЗДIЛIГI
“Ақиқатында Ол аспан мен жердi жаратты.Ол түндi күнмен орайды, және
күндi түнмен орайды. (39-5.)”
Әлемнiң құрылымын бейнелеу үшiн Құран аяттарындағы пiкiрлердi қолдану
есте қаларлықтай .Құранда қолданылған “юкәууиру” сөзi жоғарғы аятта
“орайды” деп аударылады. Мысалыға бұл түрiк тiлiнде бұл сөз “орау” домалақ
қандайда бiр нәрсенi шырмау, орау” дегендi бiлдiредi. Араб сөздiгiнде бұл
етiстiк бас киiмдi айтқанда қолданылады, адамның басын орайтын сәлде.
Аятта айтылған күн мен түннiң ауысуына қатысты мәлiметтер ( күндi жабатын
түн, және түндi жабатын күн) сонымен қоса жердiң формасы туралы және
құрылымы туралы толық ақпарат берiп тұр.Аятта айтылған процес тек жердiң
домалақ болған жағдайында ғана жүзеге аса алады. Осылайша, адамзатқа 7-шi
жүзжылдықта түскен, Құранда жердiң шартәрiздiлiгi хабарланған.
Құран түскен кезеңде адамдардың ғарыш пен әлем туралы түсiнiгi ең
жабайы даму сатысында болғанын, ұмытпағанымыз жөн. Қоғамда жердiң
құрылымының жазықтығы туралы түсiнiгi, ең жабайы даму сатысында болғанын,
ұмытпағанымыз жөн. Қоғамда жердiң құрылымының жазықтығы туралы болжамдар
болды, және барлық есептер, алғашқы зерттеу тiзбегiне жатқызуға болатын осы
түсiнiк шеңберiнде болды. Жердiң шартәрiздiлiгi туралы факт тек 20ғ-да
астрономия ғылымының алға басуының арқасында және аспан сферасын жаңарған
бақылау құралдарымен бақылау арқасында анықталды. Әйтседе аспан денелерiнiң
әлемде белгiлi бiр орбитамен қозғалатындығы Құранда 14ғ. Бұрын айтылған.9
ЖЕРДIҢ АЙНАЛУ БАҒЫТЫ
“Сен тауларды көресiң және оларды қозғалыссыз деп есептейсiң: бiрақ
олар қозғалыста, бұлттардың қозғалатыны сияқты Аллахтың жаратылысы осылай,
бәрiнде кемелдi етiп жаратылған. Ақиқатында, ол сiздiң жасағаныңыздың
бәрiнен хабардар (құмырсқа сүресi 27-28”)
Ара сүресiнiң бiр аятында тек қана жер айналымы туралы емес, сонымен
қатар оның бағыты да айтылған. 3500-4000 метр биiктiктегi болатын,
бұлттардың негiзгi бөлiгi әрқашан батыстан шығысқа қарай жылжиды.
Сондықтанда ауарайын үнемi батыстағы ауа-райы қалпына қарап болжайды.
“Егер олар сенгенде және дiн тәртiбiн ұстанғанда онда олар Алланың
разылығын алар едi. Олар тек бiлгенде ғой. (Бақара сүресi,2-103”)
“Сен аспан мен жер арасындағы және үстiндегi билiк Аллаға тән екенiн
сен бiлмейтiн бе едiң. Аллахтан басқа, сiздердiң басқа қорғаушыларыңыз да
жақтаушыларыңыз да, жоқ. (Бақара сүресi, 2-107”)
Бұлттар массасының батыстан шығысқа қарай жылжуының негiзгi себебi,-
жердiң айналу бағыты. Бүгiнде ғылым экспериментальдi жолмен растаған,
Бiздiң жер планетамыз батыстан шығысқа қарай жылжиды. Бұл ғылыми факт,
алайда, тек ондаған жылдар бұрын ғана ашылды, ал Құранда 7-ғ. да айтылған
болатын, ол кезде адамдар әлi де, жердiң жазық және өгiздiң басында
орнатылған деген сенiмде едi.
ЖЕРДIҢ ГЕОИДТI ПIШIНI
(“Сосын Ол жердi жайып созды. 79-30”)
Аятта аударылған “ жайды, созды” сөздерi, араб тiлiнде “деха”
етiстiгiмен айтылады, “дахв” етiстiгiнiң түбiрiнен шығатын, “созылу, ұзару”
дегендi бiлдiредi. Бұл сөз, жер үстiн сипаттау үшiн қолданылған. Өз
кезегiнде мағынасына таңқаларлықтай дәл келетiндiгiне назар аударуымыз
қажет.”Дахл"”филологиялық етiстiгi өте терең және өте мағыналы. Бұл етiстiк
мұнан өзге, “түзулеу” процесiн, домалақ бiр нәрсенi толтыру дегендi де
бiлдiредi.
Араб тiлiндегi барлық сөздер, “дахв” етiстiгiнiң түбiрiнен тарайтын,
дөңгеленудiң осы немесе басқа да мағынасын бiлдiредi. Мысалы гольф
ойынындағы доптың шұңқырға түсуi, жердегi саңылауға доп лақтыру ойыны. Осы
ойындардың бәрiн “дахв” етiстiгi бiлдiредi.
Мысалы, жердi ойып алу үшiн, түйеқұс жұмыртқалаған жердi осы бiр
түбiрлес сөздер түйеқұстың жұмыртқасын айту үшiн қолданылады және
шындығында да, жердiң геоидтi пiшiнi түйеқұстың жұмыртқасының элипсоидтi
пiшiнiне өте ұқсас.
Адамдар жүздеген жылдар бойы Жердi жазық, тегiс деп келдi. Жердiң шын
пiшiнi тек технология мүмкiндiктерiнiң дамуының арқасында анықталды. Бiздiң
жер домалақ, әйтседе ол тiптен шар немесе абсолюттi қабат емес. Жер
сфералық шектелген формадан полюстермен жаншылған және жеңiл томпайған,
континенттерге созылған денеден тұрады.
Жердiң бұл ерекше геометриялық пiшiнiнiң өзiндiк атауы бар, ол-ГЕОИД.
Жердiң геоидтi пiшiнi тек 20ғ ашылған, ал Құранда 14ғ бұрын жердiң пiшiнi
туралы анық айтылған.
Аяттардың бiрiнде былай делiнедi :
(“ Сосын Ол жердi жайып, созды. 79-30”.) Аятта қолданылған “деха” сөзi,
көрiнiп тұрғанындай, бiзге жердiң құрылу формасы, Жаратушы Тәңiрден
түскенiн анық нұсқап тұр.
Күмән жоқ, 14ғ. Бұрын адамдардың әлем туралы түсiнiгi жабайы болды,
және Құранда көрсетiлген соншалықты бағалы, сирек ақпараттар ғалымдармен
тек жақында ғана табылды. Бiздiң сенiмiмiздi бекiтетiн, Құран феномендерi
екенi анық, және Ол, Құран, Жоғарғы жаратушының сөзi.10
ЖЕРДIҢ ДИАМЕТРI ЖӘНЕ ГАЛАКТИКА
(“Ей жындар мен адамдар. Егер сендер аспан мен жердiң шегiнен шығып
оған өте алсаңдар, онда барыңдар. Бiрақ сендер оны, Тәңiрдiң рұхсатынсыз,
өте алмайсыңдар. 55-33”)
Жоғарыдағы аятта “аспан шегi” деп аударылған сөз араб тiлiнде “актар”
деп айтылады. “Актар” араб сөзi “қутур” сөзiнiң көпше түрi, бұл “диаметр”
“мөлшер” дегендi бiлдiредi, және жермен аспанның көптеген мөлшерi мен
диаметрi бар екенiн көрсетедi. Араб тiлi морфологиясында қолданылған сөздiң
қай түрде тұрғанын анық бiлуге болады. Жекеше екiлiк немесе көпше ме (
демек мұнда екiден артық екенiн бiлдiредi).
Осылайша аятта қолданылған сөздiң нәтижесiнде көпше түрдегi, екiден
артық диаметрге нұсқайтын, мұнда тағы да Құранның ғылыми феноменi айтылады.
Барлығымызға белгiлi, диаметр түсiнiгi жекеше түрде тек денеге байланысты
қолданылады, домалақ пiшiндi дененiң. Ал “ диаметрлер” сөзi көпше түрде
ерекше мәндi және жердiң геоидтi домалақтығына нұсқайды. Тағы да бiр айта
кететiн жайт аятта жер мен аспанның диаметрi екi бөлек айтылады. Альберт
Эйнштейннiң теориясына байланысты: Әлем үнемi кеңейiп отырады. Әйтседе бұл,
галактика мен космос денелерi, ғарышта ретсiз қозғалысқа ұшырайды дегендi
бiлдiрмейдi. Әлемнiң кеңеюi дегенiмiз - ғарыштық кеңiстiк кеңейедi және
галактикамен арасында пропорционалды үлкейедi деген сөз.
Шапағатшылар сүресiнiң 33- аятында айтылған “аспан шегiн” анықтау,
кеңейiп жатқан әлем құрылысының шартәрiздес екенiн көрсетедi. Әйтседе
Ақиқат Аллаға ғана аян. Осылайша, әлем мен галактиканың диаметрi, галактика
мен әлемнiң әр түкпiрiнде әр түрлi болады, және де әлемнiң кеңеюi күшiне
байланысты, оның диаметрi де үнемi кеңейiп отырады, демек өзгередi. Бұған
байланысты ерекше атап өткенiмiз жөн. жоғарыда айтылған аяттағы диаметр
сөзi көпше түрде жазылған , бұл Құранның жоғарғы жаратушының сөзi екендiгiн
дәлелдейдi. Ол өзiнiң бiлiмiмен жаратқанының барлығын хабарлаған.
(“Ол күндi де, айды да, жұлдызды да жаратты, және оларды өз билiгiне
бағындырды. Оған жаратылыс та билiк те тән екенiн бiлiңдер.Аллах разылыққа
бөлнген , әлемнiң Тәңiрi. “ Аль- араф сүресi , 7-54”)
АТМОСФЕРА ҚАБАТЫ
Құран аяттарында әлемнiң құрылымы туралы ,сондай ақ атмосфераның жетi
қабатының құрылымы туралы да толық мәлiметтер бар.
(“ Ол-Сол жердегi сiздердiң мұқтаждарыңа барлық тiршiлiктi жаратушы.
Сосын Ол аспанды мөлшерледi және жетi аспан қабатын жаратты. Ақиқатында
Ол , барлығынан хабардар. Бақара сүресi, 2-29”)
Бiр ғана өзгешiлiкпен Құранда уақыт сатыларына байланысты анық
нұсқаулар бар.
“Ақиқатында, Тәңiр алдындағы сенiң бiр күнiң мың жылға тең. ( Хадж
сүресi 2-74”)
(“Ол өз билiгiн әр iске байланысты аспаннан жерге түсiрдi. Сосын жерде
iске асып, ол бiр күнде оған қайта оралады. Бiздiң санауымызша мың жыл
ұзақтығымен. 32-5.”)
“Перiштелер мен Рух (Жәбрәйл а.с) Оған бiр күнде шығады. Елу мың жыл
ұзақтықта болған. 70-4”
Құрандағы соншалықты анық нұсқаулар , 610 ж бастап түсе бастаған,
уақытқа байланысты таптырмас мәлiметтер, тағы да бұл кiтаптың Аллах
тарапынан түсiрiлгендiгiн дәлелдедi.11
ӘЛЕМНIҢ АЛТЫ КҮНДЕ ЖАРАТЫЛУЫ
“Ақиқатында, сiздiң Тәңiрлерiңiз-Аллах, аспан мен жердi алты күнде
жаратты. Кейiн Өзiн тақта бар әлем растады. (аль араф сүресi 7-54”)
Құран аяттары мен қазiргi ғылыми жаңалықтардың сәйкестiгiн
куаландыратын-әлемнiң жасы тағы да бiр ғылыми факт. Астрофизиктердiң
есептеуi бойынша, бiздiң әлемнiң жасы 15-17 миллиард жыл. Ал Құран болса,
Әлем алты күнде жаратылды дейдi. Бiр қарағанда бұл уақыт кезеңдерi өзара
ешқандай байланысы жоқ сияқты. Бiрақ егер мұқият қарайтын болсақ, олар бiр-
бiрiмен таңқаларлық үйлесiмдiлiкте. Шындығында, бұл екi сан, ғылым және
Құранда әлемнiң жасы туралы хабар, өте дұрыс. Демек, Әлем, Құранда
айтылғандай алты күнде жаратылған, және бiздiңше, осы күн 16-17 миллиард
жылды құрайды.
1915 ж Эйнштеин, уақыт ағымының жылдамдығы өзгермелi категорияға жатады
,және орынға бағынышты, деп болжады, сол сәттегi жиханкездiң жылдамдығы мен
жердiң тартылыс күшiне де , Құранда жетi түрлi аятта әлемнiң жаралу уақыты
туралы айтылады, және егер бiз осы аяттардағы нұсқауды уақыт категориясының
өзгеруiн белгiлейтiн ғалымдардың деректерiмен салыстырсақ, онда бiздiң
алдымызда бiз таңқаларлық сәйкестiктi көремiз.
Құранда айтылған, 6-күн мерзiмiн, 6 кезең ретiнде де қарастыруға
болады, себебi егер уақытқа қатысты, “күн” сөзi қазiргi заманда қабылданған
уақыт бөлiгi 24 сағатты бiлдiредi. Әйтседе әлемнiң басқа бөлiгiнде, басқа
уақыт кезеңiнде және басқа жағдайда “күн” сөзi уақыт бөлiгiнiң бiрнеше есе
көп уақытын бiлдiрген.
Мысалы, Құран аяттарында 4-сүре 3 сүре Худ сүресi-7, Темiр сүресi, “каф
сүресi”-38, Аль араф-54 сүре “күндер” сөзi, “алты күн” ұғымын бiлдiруде
кездесетiн( ситтатин-эииалин) де “дәуiр, кезең, сәтб,” мерзiм дегендi
бiлдiру үшiн қолданылады.Әлемнiң алғаш тiршiлiк ету кезеңдерiнде уақыт
теңдессiз жылдам болды, және оның ағымының жылдамдығы қазiргiден көп есе
артық болды. Бұның себебi мынада : Үлкен жарылыс кезiнде бүкiл әлем
колоссальдi массаның бiр нүктесiне шоғырланды. Үлкен жарылыс сәтiнен
бастап және осы уақыттағы әлемнiң кеңею күйi және жайылуы, оның салмағының
ғарыштық кеңiстiкте әлем шекарасын миллиардтаған әлемдiк жылдар бойы
жайылды.
Мысалы: Үлкен жарылыс сәтiнен бергi үздiксiз кеңею және ғарыштық
кеңiстiктiң созылуы, осы уақытқа дейiн әлемдегi уақыт уақыт ағымының
жылдамдығына колоссальдi әсер еттi. Үлкен жарылыс сәтiндегi энергия әлем
уақытының, ағымының жылдамдығын миллион рет, ал дәлiрек 10 12 ге
ақырындатты. Әлем жаратылғандағы уақыт ағымының жылдамдығы, қазiргi
қабылданған уақыт жылдамдығымен салыстырғанда, милионның милион дәрежесiнде
жылдам болды. Осылайша, бiз өмiр сүрiп жатқан жер планетасының, әлем
масштабының сағатымен милион минуттың милион дәрежесi тек бiр минутқа тең.
Егер уақыт кезеңiнiң 6 күнiн, уақыт категориясының қатынасын есептесек,
онда жер уақытының масштабының өлшемiнiң бұл периодын есептегенде 6 миллион
күннiң алты миллион дәрежесiне тең болады, демек триллион күнге. Әлемдiк
уақыт ағымының жылдамдығы жер уақытының ағымының жылдамдығынан артық
болғандықтан онда 6 триллион күн есептеуiмiзше әлем уақытымен 16,427
миллиард жылға тең. Бұл мерзiм әлем жасына байланысты ғалымдар айтқан уақыт
пен тең.
6000.000.000.000. күн \ 365,25-16427 104,723 жыл
“Аллах- бiр одан өзге, Құдай жоқ, Ол тiрi және мәңгiлiк тiршiлiк
етушi. Оны ұйқы да, қалғу да меңдемейдi. Барлық аспандағылар да жердегiлер
де тек оған тән. Кiм Оның алдында Оның рұхсатынсыз кiре алады. Ол бәрiн
бiледi, оларға дейiн не болғанын және артынан не болатынын. Және олар Оның
бiлiмiнен, тек ол рұхсат бергендердi ғана меңгере алады. Оның Даңқы
Құдiретi, барлық аспан мен жерге тарады. Ақиқатында, Ол Ұлы және жоғарғы
мәртебелi. (Бақара сүресi, 2:255” )
Басқа жағынан, әрбiр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Құран туралы жалпы түсiнiк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. ҚҰРАННЫҢ ҒЫЛЫМИ ФЕНОМЕНДЕРI ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. ӘЛЕМНIҢ ПАЙДА БОЛУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. ӘЛЕМДЕГI ТӘРТIП ПЕН ЗАҢДЫЛЫҚТАР ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
КІРІСПЕ
Әуелі барлық әлемдерді Құран нұрымен нұрлы қылған Ұлы Раббымыз Аллаһ-
Тағалаға сансыз алғыс-мақтауларымыз болсын, Ал заттың сүйікті пендесі және
пайғамбары болған әзіреті Мұхаммедке (с.а.у) дуа сәлемдеріміз болсын. Міне,
1400 жылдан артық уақыттан бері адамзат әлемін бір Ұлы Кітап нұрлы қылып,
жарқыратып келеді. Ол Аллаһ Тағаланың Өз пайғамбары Мұхаммед алйһис-
сәлемге, ол кісі арқылы барлық адамдарға түсірген қасиетті Құраны.
Аллаһ Тағала бүкіл әлемді жаратып, сосын ол әлемге иелік қылсын,
басқарсын деп адамзатты дүниеге келтірген соң, оған және оның ұрпақтарына
жер жүзінде нағыз адам болып жасап өтулері үшін илааһи қолданба қылып
Өзінің көрсетпелерін- кітаптарын жіберіп тұрды. Сол илаһи кітаптардың ең
соңғысы және сонау Қияметке щейін жоғалмай бұзылмай тұрғаны және тұратыны
Құрани Кәрім болып есептеледі. Бұл қасиетті кітаптың адамзат ғұмырындағы
мәртебесін адам денесіндегі жанға ұқсатсақ еш бір қате кетірмеген боламыз.
Өйткені адамның басқа жанзаттардан айырмасы, басқаша айтқанда,адамды
айуаннан ажыратып тұрған нәрсе оның діні-иманы болса, сол діннің дінгегі-
негізі Құран екендігі шексіз. Құран біздің, мұсылмандардың Қасиетті Кітабы
болудан тыс, теңдессіз ұқсасы жоқ бір илаһи керемет. Сөз де болып, жалғыз
мұсылмандар емес, басқа діндердің өкілдері де оған өзгеше сый-құрмет
көрсетеді. Оның сырттай қарапайым көрінген аяттарындағы, сөздеріндегі өте
терең мағына, бір аяттың өзіндегі тірлік дүниесі ақыретпен, жер тұрмысы
аспанмен жанаса келтірілгені, ол түгілі, Құран мәнісінен бейхабар адам да
оның өзгеше жағымды және өте әсерлі үнін ұққан кезде, өзі сезбеген жағдайда
рахаттанып, демін ішіне тартып, құлақ түріп қалуы, ол түгіл тұла бойымен
беріліп тыңдауы- бұлардың барлығы осы Ұлы кітап қарапайым адамның емес
керісінше Жаратқан Аллаһтың сөзі екндігіне ашық-айқын дәлел. Міне, 14 ғасыр
болады, бұл кітап мұсылмандарға илаһи қолданба болып және басқа барлық
адамдарды да өзіне тартып, таң қалдырып келеді. Құран Аллаһ Тағала
тарапынан пайғамбарымыз Мұхаммед алейһис-сәләмге түсіріле бастаған уақыттың
өзінде бұған таң қалу басталған. Белгілі болғанындай, сол мезгілде
арабтарда әдебиет өте дамып, ақындардың арасында әрдайым әдеби бәсекелер
өткізіліп тұрған. Сондай сынақтарда жеңіске жеткен ең күшті шығармаларды
сыйлық қатары, оларды Қағбаның дуалына іліп қоятын. Ел ол шығармаларды
оқып, оларды жазған ақындарға алғыстарын айтатын. Сонда пайғамбарымыздың
сахабаларының бірі, жеңіске жеткен шығармалардың қатарында Құрандағы ең
қысқа сүре- КӘУСАР сүресін іліп қойғанда, бұл сүрені оқып көрген ең күшті
ақындар бір ауыздан Бұл сөз-адамның сөзі емес деп таң қалған. Бұл оқиға
Құран Аллаһ Тағаланың сөзі екендігіне ашық-айқын бір дәлел болса, енді
Құранның басқа илаһи Кітаптардан айырмасы және де анық. Құраннан ілгері
түсірілген Тәурат, Інжіл сияқты илаһи кітаптардың біреуінің де түп нұсқасы
қалмаған, керісінше олардың барлығы түрлі тілдердегі аудармалардан оқылары
мәлім. Ал енді Құран болса, дүниенің көп тілдеріне аударылғанына
қарамастан, оның асыл нұсқасы бір таңбасы да бұзылмаған жағдайда қолымызда
тұр. Бұған не себеп болды екен? Біз бұл сұрауымызға Құранның өзінен анық
жауап табамыз. Аллаһ Тағала былай дейді :
Әлбетте, бұл ескертпені ( Құранды) Біз Өзіміз түсірдік және шек
күмәнсіз, Өзіміз сақтаушымыз. ( һижыр сүресі 9 аят )
Түсінік: осы қасиетті аят ғасырлар бойы осы Құранның илаһи кітап
екендігін қайта-қайта бекемдеп, анықтап келуде. Бізге шейінгі өткен ұзақ
уақытты былай қояйық, 20- ғасырдың өзіндеғ бұл қасиетті- әзіз кітапты жоқ
қылу үшін қанша- қанша әрекеттер болды. Оны отқа өртеді, өзендерге ағызды,
қабірлерге көмді. Бұл ғана емес. Құранды жүрегінде-ділінде жаттап алған
немесе өмірін осы илаһи Кітапқа амал қылып өткізуді қалаған миллиондаған
адамдарды түрмелерге қамап, қырып жойып жіберді. Кейін ше? Кейін басқа
миллиондардың қолдарында, тілдерінде және ділдерінде бірер таңбасы да
бұзылмаған осы қасиетті-әзіз Кітап қайта пайда болды. Шек-күмәнсіз,
Өзіміө оны сақтаушымыз деген илаһи сөздер өзінің нағыз шын екенін
көрсетті. Ислам тәлімі бойынша Құран илаһи кітаптардың соңғысы. Сондықтан,
міне осы аятта, оны сонау қияметке дейін жоғалтпай, бұзбай сақтауды Аллаһ
Тағала Өз мойнына алған. Сол себептен, басқа бұрынғы үмбеттерге түсірілген
илаһи кітаптарға өзгерістер енгізіліп, бұзылған ахуалда ( мәселен :
Інжілдің жетпістен артық аудармалары бар , бәрі біріне бірі қарама-қайшы,
бірақ түп нұсқасы еш жерде табылмайды ). Құран міне он төрт ғасырдан бері
пайғамбар алейһис –сәлемге қандай түсірілгген болса, тура сондай қалыпта,
өзгерместен сақталып келуде.
ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫМНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН БАСТЫ МІНДЕТІ:
Біз қазақ қауымы ислам руханиятын түгелдей басынан бастауға, қалпына
келтіруге, қайта тұрғызуға, алға кеткендерді, қуып жетуге мәжбүр халдегі ел
екенімізді түсінуіміз керек. Илаһи ілімде Құран мазмұны қанша терең ,
соншама кең ауқымды болса, оның тарихы да ұланғайыр бай. Сондай-ақ,
ғылымның дамуына байланысты соңғы кездері пайда болған технологиялық
жетістік, Құран Аллаһ Тағаланың сөзі екендігін, растай түсуде. Құрметті
отандастар осы еңбекпен танысу арқылы бұрын соңдв Құран жайлы түсінігін,
білімін одан ары тереңдете түседі деген үміттемін.
ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫМНЫҢ ҒЫЛЫМИ ЖАҢАЛЫҒЫ
Құрани- Кәрімдеггі әлемнің жоқтан жаратылуы, оның алты күнде жаратылуы
және осы әлемдегі тәртіптілік пен заңдылықтарын Аллаһ Тағала тарапына
екендігін ғылым тұрғысынан ашып көрсету. Сонымен қатар Құрани Кәрім барлық
ғылымның атасы және 14 ғ бұрынғы Құранның болжамдаының, қазіргі ғылым
концепциясы Құранның аяттарын қуаттап растауына талдау жасау.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫМНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫ
Бұл зерттеу жұмысым кіріспеден, бiр тараудан, әр тарауда үш
бөлімшеден, қорытындыдан, және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
ҚҰРАННЫҢ ҰЛЫ ЖАРАТУШЫНЫҢ КІТАБЫ БОЛУЫНЫҢ ДӘЛЕЛДЕРІ
Құранның 6 ғасырда Меккеде басталып , 23 жылда Абдулмутталибтің
немересі және Абдуллаһтың ұлы Мұхаммед (с.а.у) атты хат танымаған умми
кісіден араб тілінде адамзатқа таблиғ етілгені баршаға аян. Бұл мәселе
жайында мұсылман мен дінсіздер арасында ешқандай қайшылық жоқ. Алайда
хазіреті Мұхаммед (с.а.у) осы кітапты қайдан алды? Ұстазы кім еді ?
Әуелі осы сұраққа Құранның өзі: Арыш иесінің қасында беделді,
күшті, сөзі тыңдалатын сенімді, ардақты елшінің әкелген сөзі,- деп жауап
береді. Аяттағы елщі- Жәбрәйіл Ұлы Жаратушыдан Құранды алып, хазіреті
Мұхаммедке (с.а.у) тұтастай жеткізген. Пайғамбарымыздың ешқандай алып
қосары болмаған. Құранда : Аяттарымыз оларға ап анық оқылған кезде,
Бізбен қауышуға үміттенбегендер : Бұдан басқа бір Құран әкел , яки мынаны
өзгерт,-деді. Оларға айт: Оны өзгертуге менің шамам әсте жетпейді. Мен
тек уахи етілгенге ғана еремін. Уахи етілгеніне байланысты бұдан басқа да
аяттар Құранда көп кездеседі. Әрі Құранның сөз тұрғысынан да уахи етілгені
жайлы аяттар жеткілікті. Біз оны арабша Құран етіп түсірдік
Раббыңның Кітабынан саған уахи етілгенді оқы. Оның сөздерін
өзгертетін ешкім жоқ. Мүзәмміл сүресінде : Құранды анықтап, салмақтап
оқы.
Аяттардың арабша болуы мен тіләуәт етіп оқылуы- Құранның мағынасы да,
сөзі де Аллаһ Тағаладан келгені айдан анық.
Хазіреті Пайғамбарымыздың (с.а.у) Құранды алғаннан кейінгі міндеттері
төмендегідей еді :
1. Жатқа білу.
2. Адамдарға жеткізіп, таблиғ ету.
3. Түсіндірме жасап тәпсірлеу.
4. Іске асыру.
Ендігі кезекте Құранның Аллаһтың кітабы екендігін ақыл таразысына
салып, Пайғамбарымыздың өмірі мен өскен ортасына және Құранға ден қойып,
пайымдап көрейік.1
ҚҰРАН ЖАЙЫНДА ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
Адамды жаратып, оның әлсіздігі мен мұқтаждықтарын білетін Аллаһ
тағала оны мына дүниеде қараусыз қалдырмады. Адамзаттың атасы хазіреті
Адамнан бастап ақыр заманның үмбетіне дейін әр дәуірде адамзаттың
қажеттілігі мен сана деңгейіне қарай илаһи хабарды сол қауым ішіндегі
арнайы таңдалған пайғамбарлар арқылы жіберді. Адамзаттың санасы бұрынғыдан
гөрі дамып, толықсыған уақытта ақырғы пайғамбар хазіреті Мұхаммед
(с.а.с.) арқылы 23 жыл бойы уахи етіп, Құранды с түсірді.
Құран-адамзаттың қараңғылыққа көмілген заманда қапастан құтқарып,
нұнрға бөлеген нұр мен рақымға толы кітап. Құранда Аллаһ Тағала былай
деді: Ол сендерді қараңғылықтан жарыққа шығару үшін құлына ап-ашық аяттар
түсірді. Сөзсіз Аллаһ седерген тым мейірімді, аса рақымды. Біз
мұсылмандарға Құраннан шипа мен рақымды түсіреміз. Бұл залымдардың зиянын
ғана арттырады.
Құраннан – тарихтағы өзіне дейінгі адамдардың қолымен бұрмаланған
зге илаһи кітаптарға ұқсамаған жалғыз уаһидық кітап. Осы жағынан Құран-өзге
кітап пен діндерді бағалауда жалғыз құқылы кітап. Оның неқты мәнісі –
Таурат, Інжіл, Зәбур, және құранның біо бастаудың келуінле. Сабап – Тәурат
пен Інжіл ғасырлар бойы адамдардың бұрмалауына үшырап, Құранның әлі
күнге бір әрпі де өзгертілмей сақталуында.
Құран – жоқтан жаратылған жеті кат әлем атты алып кітаптың шексіз
тәржімесі. Ұлы Жаратушы әлемді Өзінің ұлылығы мен құдіреттілігін таныту
үшін жаратқан, Қасиетті хадисте Аллаһ Тағала: Мен құпия қазына едім.
Мені танып білсін деп әлемді жараттым, -дейді. Әлем кітабын адамзатқа
арнайы ұсынып, сол кітабы арқылы бізбен тілдеседі. Едеше, адам баласы
алып кітапты оқып, оның тылсым сырын-атқарып, негізгі мақсатты табуы шарт.
Әлемнің мән мағынасын ұғынуы керек. Бірақ адам пендесінің санасы өлшеулі.
Сансыз болмыстың құпия сырын адамзат Ұлы жаратушының пайғамбары арқылы
жіберген кітап кілтімен ғана аша алады. Ол – Ұлы жаратушының әлемді көз
алдымызға елестетеіп бізге танытқан Құран кітабы .
Құран адамзаттың сан ғасырлар бойы санасы дамып , кемелдік деңгейге жеткен
сәтте түскен. Ол осыдан он бес ғасыр бұрын түссе де , қазір де, қияметке
дейін де адамзаттың барлық мәселелерін шешуге жетіп артылады. Құранда Алаһ
тағала : Болашақта дәлелдерімізді ғаламзат және өз жаратылыстарында
көрсетеміз. Сол кезде олар оның Құранның ақиқат екндігіне анық көздері
жетеді дейді. Яғни, келешекте адамзаттың күллі болмысы мен Құран
арасындағы тылсым байланысты түгел зерттеп , ақыр соңында Құранның Ұлы
Жаратушының кітабы екндігіне нағыз ақыл иелерінің көздері жетеді. Құранның
бұрынғы кітаптардан тағы бір ерекшелігі- алғашқы түскен парақтар мен барлық
кітаптардың мазмұнын қамтуда.
Құранның түсуі аса қажет еді. Адамзат- жеті қат алып сарайдың аса
қадірлі қонағы . Бүкіл әлем тек адамға арналып жаратылған. Адамзат дүниеге
Ұлы Жаратушының жарлығын орындап, ғаламат сарайын тамашалай жүріп , щған
ғибадат етіп, хазіреті Мұхаммедтің (с.а.у) : Адамның жақсысы-адамға
пайдалысы дегеніндей, ізгілік жасап , халыққа пайдасын тигізіп, кейінгі
ұрпаққа өшпестей жақсы із қалдырып, жасаған жақсылығының қарымтасына алдағы
ақырет әлемінен мәңгілік бақыт мекенін сатып алуға келген . Егер ақырет
әлемі мен ондағы мәңгілік өмір болмаса , бұл өмір мен жаратылыстың ешбір
мән мағынасы қалмас еді. Адам баласы бұ дүниеге текке келіп, құр қол кеткен
болар еді. Алайда әлемнің жаратылыс мақсаты- адам. Әлем- алып ағаш, адам
соның жемісі мен мәнісі Адамның жемісі мен мәнісі –мәңгілік бақытты ғұмыр
кешу. Ендеше, ақырет болмаса, бұл ғұмыр босқа жаратылды деген мағына шықпай
ма ?2
Адамзатты бұл фәниге қастерлеп әкелген Ұлы Жаратушының онымен
тілдеспеуі, емтихан әлеміне нендей мақсатпен шақырғанынан хабар бермеуі
мүмкін емес. Сөзсіз, елшісі арқылы хабар беруі тиіс еді. Сол хабардың
ақырғысы осы Құран. Егер Құран болмаса , бұл ғұмырға неге келгенін ұға
алмай, сахарада сағым қуған жанға ұқсар еді. Бұдан бұрынғы түскен кітаптар
түгелдей адам қолымен бұрмаланғандықтан, Ұлы Жаратушыдан толық мәлімет ала
алмай санасы сарсаңға түсері хақ. Әрі бұрынғы кітаптар сол заманның
санасынан аса алмаған еді.
Құран- Аллаһ Тағаланың есімдері мен сипаттарының жер мен көкте жасырылған
рухани қазыналарын табушысы. Онсыз Аллах Тағаланы тани алмайтын едік. Әлем-
Ұлы Жаратушының есімдері мен сипаттарының шағылдары. Құран бізге әлемдегі
сол шағылдарға көз тастатып, солардың нағыз иесінің қандайлығын танытады.
Көзімізді мысал етейікші. Көру қасиетінің қайнары – Аллаһ Тағаланың Басир
(көруші) сипаты. Басир Жаратушы күллі жаратылысты көреді. Біздікі шектеулі.
Әрі бүгін бар, ертең жоқ . Мерзімі біткенде ғайыпқа айналады. Ендеше көру
қасиеті тікелей бізге тән емес. Бар болғаны тасқа түскен сәуледей, Аллаһ
Тағаланың Басир сипатынан түскен шағыл ғана. Күннің жарығы да Жаратушының
Нұр есімін танытқан шағылы ғана. Күнге зер салсақ оның сөнуге бет алған
дене екенін байқаймыз. Ендеше, ондағы сәуле мен қуаттың қайнары-Аллаһтың
Нұр есімі. Құран әлемнің таңғажайыптылығынан сөз қозғай келе, олардың
қайнар көзі- Ұлы Жаратушының есімдері екендігін айтып, адамзатқа ғибрат
береді.
Құран- Исламның рухани кеңістігінің көгінде жарық шашқан нұрлы шырақ.
Құран – Исламның негізі мен мәні. Құран-ақірет әлемінің де қасиетті
картасы. Ол- тек қана бұл ғұмырлық адамдар арасындағы қарым қатынас емес,
сонымен қатар келешек мәңгі әлемді де тамаша түсіндірген кітап. Құран
ақыреттік мекен жайды, ондағы жәннаттың аса ғажайыптығы мен сұлулығын және
жаһаннамның жан шошырлығы мен қорқыныштылығын суреттеп, бізге нендей қам
жасауымызды үйреткен кітап. Задында, адам баласының Отаны- жәннат.
Адамзаттың ата- анасы сол жерден келген. Бірақ адам баласы сол Отанына
жеткенше әлі талай сапар шекпек. Құран- осы Отанына асығып, бұл ғұмырдан
өтіп бара жатқан жолаушының қолына берілген жол картасы. Құрансыз адамзат
күні ертең алдынан не күтіп тұрғанын біле алмай, қатты күйзеліске түсер
еді.3
Құран әрі адамзаттың тәрбиешісі. Құранның басты мақсаты- адам
баласының жан-тәнін кірден арылтып, рухына ғайыптық қанат тағып, жәннатқа
лайық ету. Асылында, Құраннан тәлім-тәрбие алған адам рухының бұл дүниесі
де жәннатқа ұқсас. Өйткені, адамның жан дүниесі мен болмысын тәрбиелеуде ең
кемел әдісті адамды жоқтан жаратқан Аллаһ Тағала ғана біледі. Ендеше, Құран-
адамзаттың жалғыз тәрбиешісі.
Құран- күллі адамзаттың заттық және рухани қажеттілігіне сай,
кең ауқымға ие, қасиетті дара кітап. Құран- адам баласының тән азығы мен
жан азығы, бұл фәнилік ғұмыры мен ақыреттік өмірі, адамның жеке басы мен
отбасы, экономика, саясат, басқару жүйесіне бірдей жеткілікті кітап. Құран
адам өміріне немқұрайдылықпен қарамай, оның барлық қажеттілігін қамтыған
кітап. Адам баласы дүрбелең өмірдегі бөгеттер мен асулардан соның көмегімен
өтіп, дертінің дауасын, рухының азығын Құраннан ғана таба алады. Құран-сөзі
де, мағынасы да өзіне тән Хақ Тағаланың адамзатқа жіберген ақырғы
кітабы.4
Құранның қайнар көзі
Құран-Ұлы Жаратушының сөзі. Біз оның барлық жағыныа ой салып қарасақ,
оның илаһи қайнардан келгенін анық байқай аламыз. Құранның Аллаһ сөзі
екендігіне оның өзі дәлел. Оның қырық түрлі мұғжизалық жағы бар. Бірақ бұл
жағын әзірге қоя тұрып , оның сыртқы қайнарларына көз салып көрейік. Яғни ,
Құранның он төрт ғасыр бұрынғы түскен аймағын зерттеп , оның уахи жолымен
түскеніне күмәнмен қараған адамдарға қисын жолымен жауап берейік. Ендеше,
осы мәселеге тереңнен талдау жасайық:
Құранның уахи жолымен түскеніне күманданғандардың оның негізгі қайнар
көзі турасындағы пікірлері мынадай . Ханифтер, пұтқа табынушылар, сабиилер,
еврейлер мен христиандар, хазіреті Мұхаммед пайғамбардың (с.а.у)
саяхаттары, хазіреті Мұхаммед пайғамбардың (с.а.у) умми болуы, өзіндік
жеке пікірлер бар. Жерде өмірге қажеттінің борлығы бар. Солардың
бірі, тірі организмдері ғарыштың зиянды жерлерінен қорғайтын ауа
қабаты , қалқан есебінде. Бүгінде, жердегі ауа қабатының бірнеше
қабаттан тұратыны белгілі, бір-бірімен қабаттасқан қабаттар . Жер
атмосферасы дәл. Құран аяттарында айтылғандай, жеті қабаттан тұрады,
бұл да Құран феномендерінің бірі болып табылады.
Аятта үйлесімділікке деп аударылған, Араб тіліндегі тибакан
сөзінің басқа да мағынасы бар: ол қабат жабу немесе жамылғы, бір
нәрсені бүркеп тұрған, жоғарғы қабат төменгі қабат көлемімен дәл
келетінін баса айтады. Және де бұл аятта, араб тілінде табака табака
деп айтылатын осы сөз көпше түрде атмосфера қабаттарының құрылымын
физиоллгиялық түрде анық көрсетіп тұр.
Бұл білім ғалымдар әлеміне және халыққа, ғылым дамуымен,
техника дамуының арқасында, және қазіргі заманғы өлшем құралдары мен
жүйелерін ойлап табудың арқасында тек 20-шы жүзжылдықта мәлім болды.
Қазіргі заманғы зерттеулер, 1400 жыл бұрын Құрандағы жерге түскен
білім, абсолютті Ақиқат және сирек ғылыми феномендер екенін, айқын
растайды.
Қорғалан көк аспан күмбезі Құранда жоғарғы тәңір, сенушілерге
аспан күмбезінің құрылымының маңызды ерекшелігі туралы хабарлайды.
(“Біз аспанды қорғалынған қабаттардан тұрғыздық, бірақ олар
сонда да бұл құбылыстардан жеркенеді ( Әнбия сүресі, 21,32).)
Құранда айтылған аспан күмбезінің ерекшеліктері ғылыми
зерттеулердің нәтижесінде тек 20 ғасырдың екінші жартысында
Табылып анықталды. Жер шарын барлық жағынан қорғап тұрған
атмосфера, , тірі организмдердің және біздің өміріміздің қорғанысы
мен жаңа жағдайларда қолдау бағытында, өте маңызды функцияларды
атқарады. Мысалыға, ол Жерге жақындаған үлкен және кіші аспан
метеорларын, меотериттер мен басқа да ғарыш денелерін, ерітіп жібереді
және жояды, осылайша олардың аспан бетіне құлауының алдын алады.5
Құранның ғылыми феномендерi
Әлемнiң пайда болуы
Қай кезде де адамдарды, бiздiң шексiз әлемiмiздiң қалай пайда
болғандығы туралы сұрақ ойландырып келдi. Ол тыныштықта ма әлде қозғалыста
ма, онда теңсiздiкпен реттiлiктi сақтап тұратын, заң қалай жұмыс iстейдi?
Әйтседе 20-шы ғасырдың басында ғалымдар бұл сұрақты терең зерттеудi қолға
алмады,әлде 19-ға да тараған ғылыми түсiнiкке сай, әлем мәңгiлiк және
бастауы жоқ деген түсiнiк қалыптасты.Ғалымдар бұл факттi дәлелденген пiкiр
ретiнде қабылдады.Сондықтан пайда болу туралы түсiнiктi талқылау идеясын
ешкiм ойламады да. Әлем, бұл материяның бiрлiгi, мәңгiлiк жалғасады деп
болжанды. Осылайша, бұл болжам әлемнiң статикалық моделi атына ие болды.
Осылайша жаратылыс түсiнiгiнiң өзi ақылға келмедi, себебi бiр келкi пiкiр
бойынша әлем әрқашан бар болды демек оның бастауының болу мүмкiндiгi
туралы, ой, ең аз дегенде логикаға саи келмедi. Бұл пiкiр материалистiк
көзқарастың негiзiнде қаланып материяның мәңгiлiктi өзгермейтiндiгiн
қабылдап, ғылым жаратушыны жоққа шығарды. Әлемдi бейболмыстан жаратқан
жаратушыны жоққа шығарды, мойындамады. Әйтседе 20ғ- да үздiксiз дамып
отырған ғылым мен техниканың ашылуы, сол уақыттың барлық жабайы
көзқарасын және материалистiк философия көзқарасын талқандады, осылайша
статикалық және әлемнiң мәңгiлiгi туралы тезис жоққа шығарылды. Бүгiнде
21 ғ басында қазiргi заманғы физика және астрономия көптеген
эксперименттердiң нәтижесiнде , бақылау мен есептеулер дәлелдегендей, әлем
жаратылысының белгiлi бiр уақыты болған және күштi қуатты жарылыс
нәтижесiнде бейболмыстан пайда болған. Сонымен қоса әлем тiптен өзгерiссiз
және статикалық емес, бiрақ үздiксiз қозғалысқа және өзгерiске бейiмделген.
Бүгiнде бұл фактiлер ғылыми әлемде ақиқат ретiнде қабылданды. Әйтседе 14
ғасыр бұрын, Құран, Құранға сенушiлерге әлемнiң қалай пайда болғандығы
туралы хабарлаған. ( Ол сол аспан мен жердi жоқтан жаратқан Бақара сүресi
101) бұл адамзатқа Құранмен жiберiлген уахи қазiргi заманғы ғылым
жаңалығымен толық үйлесiмдi. Астрофизика тұжырымдаған толассыз фактiлер
ғылым әлемiн мынандай қорытындыға әкелдi. Әлем өзiнiң материалды және
уақытша алыптығымен қоса бiр уақытта қуатты жарылыс нәтижесiнде пайда
болған. Үлкен жарылыс теориясы немесе басқаша “Биг Бенг” теориясы әлемнiң
бейболмыстан колоссалдi жарылыс нәтижесiнде бiр нүктеден нөлдiк уақыт
сәтiнде, 15 милиард жыл бұрын пайда болған. Үлкен жарылысқа дейiн
кеңiстiкте материя деген атқа ие болатындай, ешқандай субстанция болмаған.
Бейболмыс метафизикалық сипаттама, онда заттылық, энергия, тiптi уақытта
жоқ. Үлкен жарылыс осы тiзiлгендердiң бәрiнiң бiр уақытта пайда болуына
себеп болды. Қазiргi заманғы астрофизика тұжырымдаған фактiлер, адамзатқа
1400 жыл бұрын сыйға түскен Құранмен хабарланған. 14 ғ бұрын, тiптi
астрономия түсiнiгi ғылым ретiнде болмаған кездiң өзiнде, Құранда
әлемнiң үздiксiз кеңеюi туралы бiлiм түсiрiлдi.6
(“Бiз аспанды өз ұлылығымызбен тұрғыздық, және Бiз кеңейтушiлермiз.”
51сүре 47.) Аятта айтылған аспан сөзi ар. тiлiнде “сама а” аспан, көптеген
құран аяттарында ғарыш немесе әлемдi бiлдiру үшiн қолданылады. Мысалы: Бiз
аспанды ұлы күшпен тұрғыздық, және Бiз кеңейтушiмiз. Оны аятта “Бiз оны
кеңейтемiз” сипатында араб тiлiнде “инна ля мусиуна” деп айтылады. “Муси
уна” сөзi кеңейту дегендi бiлдiредi, және “әусаа” етiстiгiнен шығады. “Ля”
лөмекшi сөзi Зат есiмнiң немесе сын есiмнiң алдында тұрса, оған мағына және
екпiн түсiредi Өте көп немесе күшпен. Осылайша, аяттың мағынасы Бiз аспанды
тұрғыздық әлемдi және Бiз кеңейтушiлермiз оны күшпен. Қазiргi заманғы
астрономия келген қорытындыға келетiн болсақ, Құранда түсiрiлгенмен толық
сәйкес. 20 ғ басына дейiн ғылым әлемiнде әлем статикалық құрылымда және
мәңгiлiк жасаған деген түсiнiк биледi. Әйтседе қазiргi технологиялар мен
жасалынған- зерттеулер, бақылаулар мен есептеулер, әлемнiң дәл бастауының
болғандығын, өз бастауынан берi қарай үздiксiз дамып келе жатқанын
дәлелдедi. Алғаш, Әлемнiң тұрақты дамуы және сонысымен қоса кеңеюiн
болжаған, 20ғ басында, орыс физигi Александр Фридманом және белгиялық
астрономы Георг Леметр болатын. Өз есептеулерiнiң теориялық негiзiне
сүйенiлген, бұл болжау 1929ж Ақш-та өз экспериментальдық расталуына ие
болды. Маунт Уилсон обсерваториясында Калифорния штатында Американдық
астроном Эдвин Хаббл, аспан сферасын қуатты телескоп арқылы бақылады , және
таңқаларлық құбылысты тапты. Жұлдыздар мен галактика бiр бiрiнен үздiксiз
алыстап жатқанын байқады. Бұл жаңалық астрономия тарихындағы ұлы ашылу және
ғылым дамуындағы өзгерiс сәтi болды. Бұл бүкiл ғылым әлемiн дүр
сiлкiндiрдi. Сонымен қоса Хаббл жұлдыздардың жерден алыстау дәрежесiне
қарай, қызылға жуық жарық шашатынын байқады.Физиканың фундаментальдi
заңдарына сәйкес бақылау нүктесiне ұмтылған, жарық сәулелер спектор
диапазоны шамасында, күлгiн түске ұмтылады, ал спектр сәулесi, бақылаушадан
алыстаған қызыл түске ұмтылады. Бұл жұлдыздардың жерден үздiксiз алыстауын
көрсетедi.Бiраз уақыт өткеннен кейiн Хаббл тағы бiр маңызды ашылым жасады,
жұлдыздар мен галактика тек бiзден ғана емес, жер планетасынан, сонымен
қатар бiр бiрiнен де алыстайтындығын бақылады. Жалғыз қорытынды, көптеген
бақылаулар негiзiнде, бiр бiрiнен тәнiмен алшақтаған космостағылар мәнi,
әлем үнемi кеңейiп жатыр. Бұл қорытынды соңғы бiрнеше жылда расталды.20ғ
басында бұл факт теориялық тұрғыда ұлы ғалым Альберт Эйнштейнмен
анықталған. Бiрақ Эйнштейн мұндай қорытындыға келе отырып, өз болжамдарын
дереу жариялай алмады, өйткенi сол уақытта ғылым әлемiнде толық билiк
еткен , Әлемнiң статикалық моделi тезисiне қарсы шықпады. Эйнштейн кейiннен
бұл жағдайды өз өмiрiндегi ең үлкен қателiк деп мойындады. Бұл ғылым дамуын
өзгерткен қадам, ғылыми факт, Құранда14 ғасыр бұрын хабарланған, бұл
дегенiмiз Құран жаратушы Тәңiрдiң Бiздiң әлемiмiздi жаратушының және
бүкiл әлем Билеушiсiнiң сөзi екенiн дәлелдейдi.
Әлемнiң тiршiлiгiнiң соңы және үлкен қақтығыс.
Бiз жоғарыда айтқанымыздай әлем үлкен жарылыстан пайда болған, және осы
жарылыс сәтiнен бастап, әлем үздiксiз кеңеюдi бастан кешiрiп келедi.
Ғалымдардың айтуынша әлемнiң кеңею массасы белгiлi бiр өзiне сай
максималды мөлшерге жеткенде , жердiң тартылыс күшiнiң әсерiмен әлемнiң
кеңеюi тоқтатылады, сөйтiп керi процесс басталады. Әлем тартыла бастағанда
өз iшiнде қысқара бастайды. Қысқару процесi, үнемi үдеп отыратын
температурамен қысым әсерiнен, әлем максималды жоғарғы концентрациялы
көлемге қысқармайынша және ақырына дейiн қысқармайынша, өз тiршiлiгiн
жойып, бейболмыста қалай пайда болса солай жоғалғанға дейiн бола беретiн
процесс. Есептеу бойынша, қысқару процесi және қысылу ,және әлемнiң
тiршiлiгiнгң тоқтауы, колоссальдi қуатты дыбыспен және үлкен қақтығыспен
бiрлеседi. Ғалымдардың айтуы бойынша Үлкен қақтығыс әлде немесе “биг
кранч” деп аталады . Әлемнiң өз iшiнде жоғалуы, дегенiмiз жерде тiршiлiк
ететiн барлық тiршiлiк иесiнiң жоғалуы. Стенфорд университетiнiң
профессорлары, физиктер- Ренат каллеш және Андрей Линде мынандай талдау
жүргiздi, Әлемнiң тартылыс процесiн түсiндiретiн Әлем ауыртпалығы ,оның
бастапқы қысылу сәтiне үздiксiз қозғалып келедi, және нәтижесiнде жоғалады.
Бiз жан жағымызды көрiп жүргеннiң бәрi, барлық колоссальдi әлем кеңiстiгi
бiрте бiрте бiр протон көлемiндей болып қосылады, тура қара нүктедей
болады. Бiз қара энергия мәнiн тапқандаймыз. Қара энергия бiртiндеп, керi
күшке айналады, қоюланып түнере түседi. Әлемнiң тепе теңдiк заңының бәрiне
әсер етедi, және оны өзiне тартады, ал сосын түгелдей өз iшiнде
талқандайды. Қара күш жағымсыз күшке ауысатынын , физиктер бiледi, және
әлем жақын болашақта қысыла бастайды. Әйтседе бүгiнде бiз бұл процестiң
басында емес екенiмiздi көрудемiз, әйтседе бiз қазiр бiздiң әлемiмiздiң
өмiрiнiң орталық айналымындамыз деп бастауға болады. Физиктердiң
есептеулерi нәтижесiнде келген болжамдар туралы Құранда да нұсқаулар бар.
( “Кiтап бетiн жапқан сияқты, Бiз аспанды бүктеген күнi, Бiз оны
қайтадан қалпына келтiремiз.Бiз оны бастапқы қалпына әкелемiз. Бұл бiздiң
антымыз. Ақиқатында бiз оны орындаймыз. Әнбия сүресi 21-104.” )
Басқа аятта әлем былай сипатталады
( “Олар Аллаға лайық мақтауды тиiсiнше бағаламады, бiрақ ахiрет күнi
бүкiл әлем Оның қолында бiр уыс болады, және Оның қолы орама түтiк. Ол
алдын ала таза және одан жоғары, Оған тең келтiретiндердiң бәрiнен. 39-67.”
)
Үлкен қақтығыс теориясына сай, бастапқыда әлемнiң кiшiреюi, ақырын
процесс және бiлiнбейтiн процес, бiрақ осыдан кейiн сығылу процесi өсе
бастайды, және жылдамдығын арттыра бастайды. Осының нәтижесiнде Әлем
тығыздық концентрациясы материясымен және температурасымен қоса шексiз кiшi
нүктеге айналады. Физиктердiң есебi бойынша, Үлкен қақтығыс болжамы, адам
қолымен жасалынған дәлел және тiптен Құран бiлiмiнен жат адамдар
ойы,Жоғарғы жаратушының Құрандағы түсiрген жазбалармен үлкен сәйкестiгi
болып жатыр. Әйтседе Ақиқат тек Аллаға мәлiм.7
ЫСТЫҚ ТҮТIННЕН ЖАРАТЫЛЫС
Бiздiң заманымызда ғалымдар қазiргi заманғы күштi аспаптар көмегiмен,
жұлдыздардың газдан тұратынын, бұлттар ыстық газдар жиынтығы екенiн бақылай
алады.Жұлдыздардың ыстық газдар массасынан пайда болуы туралы сипаттаулар,
қазiргi ғалымдардың жаңалығының дұрыстығын көрсетедi.
(“Ол жерде шайқалмайтын таулар тұрғызды, Онда игiлiк жаратты және төрт
күн қатарынан ондағы барлық мұқтаждарға қорек үлестiрдi. Ол сосын аспан
жаратылыстарын нығайтты, аспан онда түтiннен жасалынған жапқыш
болатын.Осылайша Ол оған да әмiр еттi және жерге ерiктерiң мен немесе
ерiксiз келiңдер. Және олар айтты Бiз жақсылықпен құлақ салып келдiк. 41-
10-11” )
Жоғарғы аятта қолданылған Аспан сөзi Араб сөзiнде “сама а” деп
айтылады, және Әлем дегендi бiлдiредi.Аятта айтылған түтiн сөзi, араб
тiлiнде “духанун” деп айтылады, және тура мағынасында ғарыштық ыстық
түтiндi бейнелейдi.Әлемнiң материя болып қалыптасуына дейiн болған орны,
бүгiнде ғылыммен дәлелденiп отыр.Материяның қатты заттылығынан және ұшқыш
бөлшектерден тұратын , ғарыштық ыстық түтiн қызған газ массасы болып
саналады. Көрiп отырғанымыздай, Құрандада дәл сондай сөздер Әлемнiң
физикалық жағдайын осы сатысын бейнелеу үшiн қолданылған. Ал астрофизиктер
Әлемнiң ыстық түтiн массасынан тұратынын тек 20ғ ортасында ғана тапты.
Бұдан басқа “сосын” сөзi арабша “сүммә” аят жолдарында кездесетiн. “Сосын
ол аспанды жаратты, түтiннен жапқыш болған”. Мұның басқа да мағынасы бар,
(“осыдан кейiн , бұлардан басқа, оның үстiне, тағы да”).Бұл сөздер уақытты
бiлдiрмейдi, ал керiсiнше процестi қосымша түсiндiрiп тұр. 14ғ бұрын
Құранда түсiрiлген сирек мағлұматтар,-Құранның көптеген ғылыми
феномендерiнiң бiрi екенiне күмәнiмiз жоқ.
АСПАННЫҢ БӨЛIНУI ЖӘНЕ ЖЕР ҚАТТЫЛЫҒЫ
Құран аяттарынан , Құрандағы аспанның жаратылысын бейнелейтiн бiрнеше
мысалдар келтiрейiк:
“ Имансыздар, аспан мен жер бастапқыда бiрегей масса болғанын көрмей
ме? Бiз оны бөлшектерге бөлдiк және барлық тiршiлiктердi ылғалдан
жараттық. Олар тағы да сенбей ме. ӘНБИЯ сүресi 21-30”.
“Ратк” сөзi , аятта “бiрегей” деп аударылған, араб тiлiнде бөлiнбейтiн,
бiр-бiрiнен ажырамастай бiрiктiрiлген және екi субстанцияны сипаттау үшiн
қолданылады, бөлiнбейтiн бiр бүтiндi құрайтын. “Бөлдi” етiстiгi аятта
қолданылған араб тiлiнде “Фатх” деп айтылады және ажырау процесiн сипаттау
үшiн қолданылады. Бөлiну және обьектiнiң сыртқа жарылуға ұмтылысы, ратк
түрiнде, демек бастапқыда бiр бүтiн. Мысалы, жерден тұқым шыққандай, одан
бүршiк жару және оның одан кейiнгi дамуы араб тiлiнде осы етiстiкпен
айтылады. Ендi қайтадан аятқа оралайық. Аятта жер мен аспан бiрiккен
ретiнде, ажырамас масса ретiнде, “ратк” халiне келудi айтады. Осыдан кейiн
аспан мен жер ажырайды, ол факт етiстiгiмен сипатталады, демек олардың
бiреуi басқасын жарып, сыртқа шығады. Шындығында үлкен жарылыс процесiнiң
басын модельдесек, онда бiр нүкте бүкiл материяны өзiнде ұстаған деп
болжауға болады. Бұл әлемнiң бүкiл обьектiлерi, және де әлi қалыптаспаған
жер мен аспан. Осыдан кейiн қуатты жарылыс болады, соның салдарынан әлемнiң
бүкiл материалды обьектiлерi пайда болады.
АСПАН МЕН ЖЕР АРАСЫНДАҒЫ БАРЛЫҚ ТIРШIЛIКТIҢ ЖАРАТЫЛУЫ
Құранда жердiң жаратылысы , аспан және олардың арасындағы жаратылыстар
туралы көптеген аяттар бар:
“Бiз жер мен аспанды жараттық. Және барлық арасындағыларды да, ол нағыз
шындық , ақиқат. Сол сәттiң жақындап келе жатқанына күмән жоқ, олай болса
олармен жақсы үндеумен аралас. ( “АЛЬ ХИЖР” сүресi, 15-85.”)
“ Оған аспандағы да жердегi де және олардың арасындағы да, ылғалды
жердегi де тән. (“ТА-ХА” сүресi, 20-6”)
“Бiз жердегi мен аспандағыны және олардың арасындағыларды ермек үшiн
жаратпадық.( “ӘНБИЯ” сүресi. 21-16.”)
Ғалымдардың айтуы бойынша, бастапқыда жарылыстан кейiн , ыстық газ
массасы сығылған күйде, шоғырланған халде болған, кейiн масса галлактика
материясын құраған.Ал сосын жұлдыздар мен планетаны. Басқа сөзбен айтқанда,
барлық планеталар,бiздiң жердi қоса, газды массадан бөлiнген бөлшектер. Осы
бөлшектердiң кейбiрi күндi планетаны құрады, осылайша көптеген күн жүйелерi
және галактикалар қалыптасты.Бiз бастапқы тарауларда түсiндiргендей , Бiз
әлем деп атап жүргенiмiз бастапқыда, ажырамас, бiрiккен “ратк” халiнде
болған. 8
ЖЕРДIҢ ШАР ТӘРIЗДIЛIГI
“Ақиқатында Ол аспан мен жердi жаратты.Ол түндi күнмен орайды, және
күндi түнмен орайды. (39-5.)”
Әлемнiң құрылымын бейнелеу үшiн Құран аяттарындағы пiкiрлердi қолдану
есте қаларлықтай .Құранда қолданылған “юкәууиру” сөзi жоғарғы аятта
“орайды” деп аударылады. Мысалыға бұл түрiк тiлiнде бұл сөз “орау” домалақ
қандайда бiр нәрсенi шырмау, орау” дегендi бiлдiредi. Араб сөздiгiнде бұл
етiстiк бас киiмдi айтқанда қолданылады, адамның басын орайтын сәлде.
Аятта айтылған күн мен түннiң ауысуына қатысты мәлiметтер ( күндi жабатын
түн, және түндi жабатын күн) сонымен қоса жердiң формасы туралы және
құрылымы туралы толық ақпарат берiп тұр.Аятта айтылған процес тек жердiң
домалақ болған жағдайында ғана жүзеге аса алады. Осылайша, адамзатқа 7-шi
жүзжылдықта түскен, Құранда жердiң шартәрiздiлiгi хабарланған.
Құран түскен кезеңде адамдардың ғарыш пен әлем туралы түсiнiгi ең
жабайы даму сатысында болғанын, ұмытпағанымыз жөн. Қоғамда жердiң
құрылымының жазықтығы туралы түсiнiгi, ең жабайы даму сатысында болғанын,
ұмытпағанымыз жөн. Қоғамда жердiң құрылымының жазықтығы туралы болжамдар
болды, және барлық есептер, алғашқы зерттеу тiзбегiне жатқызуға болатын осы
түсiнiк шеңберiнде болды. Жердiң шартәрiздiлiгi туралы факт тек 20ғ-да
астрономия ғылымының алға басуының арқасында және аспан сферасын жаңарған
бақылау құралдарымен бақылау арқасында анықталды. Әйтседе аспан денелерiнiң
әлемде белгiлi бiр орбитамен қозғалатындығы Құранда 14ғ. Бұрын айтылған.9
ЖЕРДIҢ АЙНАЛУ БАҒЫТЫ
“Сен тауларды көресiң және оларды қозғалыссыз деп есептейсiң: бiрақ
олар қозғалыста, бұлттардың қозғалатыны сияқты Аллахтың жаратылысы осылай,
бәрiнде кемелдi етiп жаратылған. Ақиқатында, ол сiздiң жасағаныңыздың
бәрiнен хабардар (құмырсқа сүресi 27-28”)
Ара сүресiнiң бiр аятында тек қана жер айналымы туралы емес, сонымен
қатар оның бағыты да айтылған. 3500-4000 метр биiктiктегi болатын,
бұлттардың негiзгi бөлiгi әрқашан батыстан шығысқа қарай жылжиды.
Сондықтанда ауарайын үнемi батыстағы ауа-райы қалпына қарап болжайды.
“Егер олар сенгенде және дiн тәртiбiн ұстанғанда онда олар Алланың
разылығын алар едi. Олар тек бiлгенде ғой. (Бақара сүресi,2-103”)
“Сен аспан мен жер арасындағы және үстiндегi билiк Аллаға тән екенiн
сен бiлмейтiн бе едiң. Аллахтан басқа, сiздердiң басқа қорғаушыларыңыз да
жақтаушыларыңыз да, жоқ. (Бақара сүресi, 2-107”)
Бұлттар массасының батыстан шығысқа қарай жылжуының негiзгi себебi,-
жердiң айналу бағыты. Бүгiнде ғылым экспериментальдi жолмен растаған,
Бiздiң жер планетамыз батыстан шығысқа қарай жылжиды. Бұл ғылыми факт,
алайда, тек ондаған жылдар бұрын ғана ашылды, ал Құранда 7-ғ. да айтылған
болатын, ол кезде адамдар әлi де, жердiң жазық және өгiздiң басында
орнатылған деген сенiмде едi.
ЖЕРДIҢ ГЕОИДТI ПIШIНI
(“Сосын Ол жердi жайып созды. 79-30”)
Аятта аударылған “ жайды, созды” сөздерi, араб тiлiнде “деха”
етiстiгiмен айтылады, “дахв” етiстiгiнiң түбiрiнен шығатын, “созылу, ұзару”
дегендi бiлдiредi. Бұл сөз, жер үстiн сипаттау үшiн қолданылған. Өз
кезегiнде мағынасына таңқаларлықтай дәл келетiндiгiне назар аударуымыз
қажет.”Дахл"”филологиялық етiстiгi өте терең және өте мағыналы. Бұл етiстiк
мұнан өзге, “түзулеу” процесiн, домалақ бiр нәрсенi толтыру дегендi де
бiлдiредi.
Араб тiлiндегi барлық сөздер, “дахв” етiстiгiнiң түбiрiнен тарайтын,
дөңгеленудiң осы немесе басқа да мағынасын бiлдiредi. Мысалы гольф
ойынындағы доптың шұңқырға түсуi, жердегi саңылауға доп лақтыру ойыны. Осы
ойындардың бәрiн “дахв” етiстiгi бiлдiредi.
Мысалы, жердi ойып алу үшiн, түйеқұс жұмыртқалаған жердi осы бiр
түбiрлес сөздер түйеқұстың жұмыртқасын айту үшiн қолданылады және
шындығында да, жердiң геоидтi пiшiнi түйеқұстың жұмыртқасының элипсоидтi
пiшiнiне өте ұқсас.
Адамдар жүздеген жылдар бойы Жердi жазық, тегiс деп келдi. Жердiң шын
пiшiнi тек технология мүмкiндiктерiнiң дамуының арқасында анықталды. Бiздiң
жер домалақ, әйтседе ол тiптен шар немесе абсолюттi қабат емес. Жер
сфералық шектелген формадан полюстермен жаншылған және жеңiл томпайған,
континенттерге созылған денеден тұрады.
Жердiң бұл ерекше геометриялық пiшiнiнiң өзiндiк атауы бар, ол-ГЕОИД.
Жердiң геоидтi пiшiнi тек 20ғ ашылған, ал Құранда 14ғ бұрын жердiң пiшiнi
туралы анық айтылған.
Аяттардың бiрiнде былай делiнедi :
(“ Сосын Ол жердi жайып, созды. 79-30”.) Аятта қолданылған “деха” сөзi,
көрiнiп тұрғанындай, бiзге жердiң құрылу формасы, Жаратушы Тәңiрден
түскенiн анық нұсқап тұр.
Күмән жоқ, 14ғ. Бұрын адамдардың әлем туралы түсiнiгi жабайы болды,
және Құранда көрсетiлген соншалықты бағалы, сирек ақпараттар ғалымдармен
тек жақында ғана табылды. Бiздiң сенiмiмiздi бекiтетiн, Құран феномендерi
екенi анық, және Ол, Құран, Жоғарғы жаратушының сөзi.10
ЖЕРДIҢ ДИАМЕТРI ЖӘНЕ ГАЛАКТИКА
(“Ей жындар мен адамдар. Егер сендер аспан мен жердiң шегiнен шығып
оған өте алсаңдар, онда барыңдар. Бiрақ сендер оны, Тәңiрдiң рұхсатынсыз,
өте алмайсыңдар. 55-33”)
Жоғарыдағы аятта “аспан шегi” деп аударылған сөз араб тiлiнде “актар”
деп айтылады. “Актар” араб сөзi “қутур” сөзiнiң көпше түрi, бұл “диаметр”
“мөлшер” дегендi бiлдiредi, және жермен аспанның көптеген мөлшерi мен
диаметрi бар екенiн көрсетедi. Араб тiлi морфологиясында қолданылған сөздiң
қай түрде тұрғанын анық бiлуге болады. Жекеше екiлiк немесе көпше ме (
демек мұнда екiден артық екенiн бiлдiредi).
Осылайша аятта қолданылған сөздiң нәтижесiнде көпше түрдегi, екiден
артық диаметрге нұсқайтын, мұнда тағы да Құранның ғылыми феноменi айтылады.
Барлығымызға белгiлi, диаметр түсiнiгi жекеше түрде тек денеге байланысты
қолданылады, домалақ пiшiндi дененiң. Ал “ диаметрлер” сөзi көпше түрде
ерекше мәндi және жердiң геоидтi домалақтығына нұсқайды. Тағы да бiр айта
кететiн жайт аятта жер мен аспанның диаметрi екi бөлек айтылады. Альберт
Эйнштейннiң теориясына байланысты: Әлем үнемi кеңейiп отырады. Әйтседе бұл,
галактика мен космос денелерi, ғарышта ретсiз қозғалысқа ұшырайды дегендi
бiлдiрмейдi. Әлемнiң кеңеюi дегенiмiз - ғарыштық кеңiстiк кеңейедi және
галактикамен арасында пропорционалды үлкейедi деген сөз.
Шапағатшылар сүресiнiң 33- аятында айтылған “аспан шегiн” анықтау,
кеңейiп жатқан әлем құрылысының шартәрiздес екенiн көрсетедi. Әйтседе
Ақиқат Аллаға ғана аян. Осылайша, әлем мен галактиканың диаметрi, галактика
мен әлемнiң әр түкпiрiнде әр түрлi болады, және де әлемнiң кеңеюi күшiне
байланысты, оның диаметрi де үнемi кеңейiп отырады, демек өзгередi. Бұған
байланысты ерекше атап өткенiмiз жөн. жоғарыда айтылған аяттағы диаметр
сөзi көпше түрде жазылған , бұл Құранның жоғарғы жаратушының сөзi екендiгiн
дәлелдейдi. Ол өзiнiң бiлiмiмен жаратқанының барлығын хабарлаған.
(“Ол күндi де, айды да, жұлдызды да жаратты, және оларды өз билiгiне
бағындырды. Оған жаратылыс та билiк те тән екенiн бiлiңдер.Аллах разылыққа
бөлнген , әлемнiң Тәңiрi. “ Аль- араф сүресi , 7-54”)
АТМОСФЕРА ҚАБАТЫ
Құран аяттарында әлемнiң құрылымы туралы ,сондай ақ атмосфераның жетi
қабатының құрылымы туралы да толық мәлiметтер бар.
(“ Ол-Сол жердегi сiздердiң мұқтаждарыңа барлық тiршiлiктi жаратушы.
Сосын Ол аспанды мөлшерледi және жетi аспан қабатын жаратты. Ақиқатында
Ол , барлығынан хабардар. Бақара сүресi, 2-29”)
Бiр ғана өзгешiлiкпен Құранда уақыт сатыларына байланысты анық
нұсқаулар бар.
“Ақиқатында, Тәңiр алдындағы сенiң бiр күнiң мың жылға тең. ( Хадж
сүресi 2-74”)
(“Ол өз билiгiн әр iске байланысты аспаннан жерге түсiрдi. Сосын жерде
iске асып, ол бiр күнде оған қайта оралады. Бiздiң санауымызша мың жыл
ұзақтығымен. 32-5.”)
“Перiштелер мен Рух (Жәбрәйл а.с) Оған бiр күнде шығады. Елу мың жыл
ұзақтықта болған. 70-4”
Құрандағы соншалықты анық нұсқаулар , 610 ж бастап түсе бастаған,
уақытқа байланысты таптырмас мәлiметтер, тағы да бұл кiтаптың Аллах
тарапынан түсiрiлгендiгiн дәлелдедi.11
ӘЛЕМНIҢ АЛТЫ КҮНДЕ ЖАРАТЫЛУЫ
“Ақиқатында, сiздiң Тәңiрлерiңiз-Аллах, аспан мен жердi алты күнде
жаратты. Кейiн Өзiн тақта бар әлем растады. (аль араф сүресi 7-54”)
Құран аяттары мен қазiргi ғылыми жаңалықтардың сәйкестiгiн
куаландыратын-әлемнiң жасы тағы да бiр ғылыми факт. Астрофизиктердiң
есептеуi бойынша, бiздiң әлемнiң жасы 15-17 миллиард жыл. Ал Құран болса,
Әлем алты күнде жаратылды дейдi. Бiр қарағанда бұл уақыт кезеңдерi өзара
ешқандай байланысы жоқ сияқты. Бiрақ егер мұқият қарайтын болсақ, олар бiр-
бiрiмен таңқаларлық үйлесiмдiлiкте. Шындығында, бұл екi сан, ғылым және
Құранда әлемнiң жасы туралы хабар, өте дұрыс. Демек, Әлем, Құранда
айтылғандай алты күнде жаратылған, және бiздiңше, осы күн 16-17 миллиард
жылды құрайды.
1915 ж Эйнштеин, уақыт ағымының жылдамдығы өзгермелi категорияға жатады
,және орынға бағынышты, деп болжады, сол сәттегi жиханкездiң жылдамдығы мен
жердiң тартылыс күшiне де , Құранда жетi түрлi аятта әлемнiң жаралу уақыты
туралы айтылады, және егер бiз осы аяттардағы нұсқауды уақыт категориясының
өзгеруiн белгiлейтiн ғалымдардың деректерiмен салыстырсақ, онда бiздiң
алдымызда бiз таңқаларлық сәйкестiктi көремiз.
Құранда айтылған, 6-күн мерзiмiн, 6 кезең ретiнде де қарастыруға
болады, себебi егер уақытқа қатысты, “күн” сөзi қазiргi заманда қабылданған
уақыт бөлiгi 24 сағатты бiлдiредi. Әйтседе әлемнiң басқа бөлiгiнде, басқа
уақыт кезеңiнде және басқа жағдайда “күн” сөзi уақыт бөлiгiнiң бiрнеше есе
көп уақытын бiлдiрген.
Мысалы, Құран аяттарында 4-сүре 3 сүре Худ сүресi-7, Темiр сүресi, “каф
сүресi”-38, Аль араф-54 сүре “күндер” сөзi, “алты күн” ұғымын бiлдiруде
кездесетiн( ситтатин-эииалин) де “дәуiр, кезең, сәтб,” мерзiм дегендi
бiлдiру үшiн қолданылады.Әлемнiң алғаш тiршiлiк ету кезеңдерiнде уақыт
теңдессiз жылдам болды, және оның ағымының жылдамдығы қазiргiден көп есе
артық болды. Бұның себебi мынада : Үлкен жарылыс кезiнде бүкiл әлем
колоссальдi массаның бiр нүктесiне шоғырланды. Үлкен жарылыс сәтiнен
бастап және осы уақыттағы әлемнiң кеңею күйi және жайылуы, оның салмағының
ғарыштық кеңiстiкте әлем шекарасын миллиардтаған әлемдiк жылдар бойы
жайылды.
Мысалы: Үлкен жарылыс сәтiнен бергi үздiксiз кеңею және ғарыштық
кеңiстiктiң созылуы, осы уақытқа дейiн әлемдегi уақыт уақыт ағымының
жылдамдығына колоссальдi әсер еттi. Үлкен жарылыс сәтiндегi энергия әлем
уақытының, ағымының жылдамдығын миллион рет, ал дәлiрек 10 12 ге
ақырындатты. Әлем жаратылғандағы уақыт ағымының жылдамдығы, қазiргi
қабылданған уақыт жылдамдығымен салыстырғанда, милионның милион дәрежесiнде
жылдам болды. Осылайша, бiз өмiр сүрiп жатқан жер планетасының, әлем
масштабының сағатымен милион минуттың милион дәрежесi тек бiр минутқа тең.
Егер уақыт кезеңiнiң 6 күнiн, уақыт категориясының қатынасын есептесек,
онда жер уақытының масштабының өлшемiнiң бұл периодын есептегенде 6 миллион
күннiң алты миллион дәрежесiне тең болады, демек триллион күнге. Әлемдiк
уақыт ағымының жылдамдығы жер уақытының ағымының жылдамдығынан артық
болғандықтан онда 6 триллион күн есептеуiмiзше әлем уақытымен 16,427
миллиард жылға тең. Бұл мерзiм әлем жасына байланысты ғалымдар айтқан уақыт
пен тең.
6000.000.000.000. күн \ 365,25-16427 104,723 жыл
“Аллах- бiр одан өзге, Құдай жоқ, Ол тiрi және мәңгiлiк тiршiлiк
етушi. Оны ұйқы да, қалғу да меңдемейдi. Барлық аспандағылар да жердегiлер
де тек оған тән. Кiм Оның алдында Оның рұхсатынсыз кiре алады. Ол бәрiн
бiледi, оларға дейiн не болғанын және артынан не болатынын. Және олар Оның
бiлiмiнен, тек ол рұхсат бергендердi ғана меңгере алады. Оның Даңқы
Құдiретi, барлық аспан мен жерге тарады. Ақиқатында, Ол Ұлы және жоғарғы
мәртебелi. (Бақара сүресi, 2:255” )
Басқа жағынан, әрбiр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz