Көне Грек әдебиетінің архаикалық дәуірі
Антикалык әдебиет курсының пәні – көне грек және рим құлиеленушілік қоғамдарының әдебиеті. «Антик», «антикалық» деген термин «antiquus» деген латын сөзінен туған. Оның мағынасы «ежелгі, ертедегі, көне» болады.
Антикалық әдебиет деп қазіргі біздің заманымыздағы жоқ әдебиетті атайды. Оны біз не үшін оқып білуіміз қажет? Біріншіден, антикалық әдебиет – Батыс Еуропа әдебиетінің бастауы. Грек және рим мәдениеті Еуропаның ежелгі өркениеті болып есептеледі. Мәдениет тарихында антикалық әдебиет ерекше орын алады. Ол бүкіл дүниежүзілік мәдениеттің дамуына зор ықпал жасады. Сонымен қатар, антикалық әдебиеттің бірнеше негізгі қасиеті бар:
1) антикалық әдебиеттің маңыздылығы, ақиқатты кең қапсыруы, адам, қоғам, табиғаттың қарым-қатынастарын көрсетуі (мысалы, қазіргі кездегі маңызды мәселелер – адам және саясат, әйел адамның қоғамдағы ролі, экология т.б. проблемалар сол кездің өзінде-ақ көтерілген);
2) антикалық әдебиеттің өмірге орайлығы;
3) антикалық әдебиеттің саяси мазмұнды болуы (сол кездегі болған саяси оқиғалардың барлығы антикалық әдебиетте бейнелеуін тапты);
4) антикалық әдебиеттің өзінің заманының тілектеріне сай келген және көп ғасырлардан өтіп, балаусалығын жоймаған көркем шығармаларды жаратуы (қанша ғасыр өтсе де, антикалық әдеби шығармалар әлі күнге дейін өз қызығын жоймаған);
5) антикалық әдебиеттің көркем түрлерінің әр алуандығы (грек және рим әдебиетінде сол кездің өзінде-ақ жаңа заман әдебиетінің барлық жанрлары болған; олардың көбі әлі күнге дейін антик атауларын сақтаған, мысалы: лирика, эпос, поэма, драма, трагедия, комедия, роман);
6) антикалық әдебиетте мифологияның зор роль атқаруы (басқа әдебиеттермен
Антикалық әдебиет деп қазіргі біздің заманымыздағы жоқ әдебиетті атайды. Оны біз не үшін оқып білуіміз қажет? Біріншіден, антикалық әдебиет – Батыс Еуропа әдебиетінің бастауы. Грек және рим мәдениеті Еуропаның ежелгі өркениеті болып есептеледі. Мәдениет тарихында антикалық әдебиет ерекше орын алады. Ол бүкіл дүниежүзілік мәдениеттің дамуына зор ықпал жасады. Сонымен қатар, антикалық әдебиеттің бірнеше негізгі қасиеті бар:
1) антикалық әдебиеттің маңыздылығы, ақиқатты кең қапсыруы, адам, қоғам, табиғаттың қарым-қатынастарын көрсетуі (мысалы, қазіргі кездегі маңызды мәселелер – адам және саясат, әйел адамның қоғамдағы ролі, экология т.б. проблемалар сол кездің өзінде-ақ көтерілген);
2) антикалық әдебиеттің өмірге орайлығы;
3) антикалық әдебиеттің саяси мазмұнды болуы (сол кездегі болған саяси оқиғалардың барлығы антикалық әдебиетте бейнелеуін тапты);
4) антикалық әдебиеттің өзінің заманының тілектеріне сай келген және көп ғасырлардан өтіп, балаусалығын жоймаған көркем шығармаларды жаратуы (қанша ғасыр өтсе де, антикалық әдеби шығармалар әлі күнге дейін өз қызығын жоймаған);
5) антикалық әдебиеттің көркем түрлерінің әр алуандығы (грек және рим әдебиетінде сол кездің өзінде-ақ жаңа заман әдебиетінің барлық жанрлары болған; олардың көбі әлі күнге дейін антик атауларын сақтаған, мысалы: лирика, эпос, поэма, драма, трагедия, комедия, роман);
6) антикалық әдебиетте мифологияның зор роль атқаруы (басқа әдебиеттермен
Көне Грек әдебиетінің архаикалық дәуірі
Антикалык әдебиет курсының пәні – көне грек және рим құлиеленушілік
қоғамдарының әдебиеті. Антик, антикалық деген термин antiquus деген
латын сөзінен туған. Оның мағынасы ежелгі, ертедегі, көне болады.
Антикалық әдебиет деп қазіргі біздің заманымыздағы жоқ әдебиетті
атайды. Оны біз не үшін оқып білуіміз қажет? Біріншіден, антикалық әдебиет
– Батыс Еуропа әдебиетінің бастауы. Грек және рим мәдениеті Еуропаның
ежелгі өркениеті болып есептеледі. Мәдениет тарихында антикалық әдебиет
ерекше орын алады. Ол бүкіл дүниежүзілік мәдениеттің дамуына зор ықпал
жасады. Сонымен қатар, антикалық әдебиеттің бірнеше негізгі қасиеті бар:
1) антикалық әдебиеттің маңыздылығы, ақиқатты кең қапсыруы, адам,
қоғам, табиғаттың қарым-қатынастарын көрсетуі (мысалы, қазіргі
кездегі маңызды мәселелер – адам және саясат, әйел адамның қоғамдағы
ролі, экология т.б. проблемалар сол кездің өзінде-ақ көтерілген);
2) антикалық әдебиеттің өмірге орайлығы;
3) антикалық әдебиеттің саяси мазмұнды болуы (сол кездегі болған саяси
оқиғалардың барлығы антикалық әдебиетте бейнелеуін тапты);
4) антикалық әдебиеттің өзінің заманының тілектеріне сай келген және
көп ғасырлардан өтіп, балаусалығын жоймаған көркем шығармаларды
жаратуы (қанша ғасыр өтсе де, антикалық әдеби шығармалар әлі күнге
дейін өз қызығын жоймаған);
5) антикалық әдебиеттің көркем түрлерінің әр алуандығы (грек және рим
әдебиетінде сол кездің өзінде-ақ жаңа заман әдебиетінің барлық
жанрлары болған; олардың көбі әлі күнге дейін антик атауларын
сақтаған, мысалы: лирика, эпос, поэма, драма, трагедия, комедия,
роман);
6) антикалық әдебиетте мифологияның зор роль атқаруы (басқа
әдебиеттермен
салыстырғанда, антикалық әдебиетте мифологиялық бейнелер орасан зор
роль атқарады).
Антикалық әдебиеттің негізін грек және римдік ақын-жазушыларының
әдеби мұралары құрайды. Бірақ антик дәуірінің ескерткіштерінің көбі
сақталмаған, ал сақталғандардың ішінде бізге толығымен жеткендері аз.
Біздің заманымызға дейін жеткен дүниелердің ішінде – Эсхил, Софокл,
Еврипидтің шығармалары. Мысалы, Эсхилдің 90 пьесасынан толығымен 7 жеткен,
Софоклдың 123 драмасынан 7 қалған, Еврипидтің 92 шығармасынан 19 жеткен.
Антикалық әдебиетке әр түрлі уақытта көптеген ақын-жазушылар назар
аударған. Антикалық әдебиеттің сюжеттері мен сарындары орта ғасырлардағы
Вергилий (Энеида поэмасы), ХVІІІ ғасырдағы И.В. Гете, И.Ф.Шиллер
(Прометей туралы поэмалары), ХІХ ғасырдағы Д.Г.Н.Байрон, П.Б.Шелли
шығармаларында кездеседі.
Грек әдебиеті
Еуропаның оңтүстігінде шағын ғана таулы ел – Греция орналасқан. Б.э.б.
ІІ мың жылдықтарда Грецияның неғұрлым құнарлы аймақтарында құлиеленушілік
құрылыс қалыптаса бастап, мемлекет пайда болған. Ежелгі гректер жат
елдердің ұлан байтақ жерлеріне тарап, қоныстанса да, өздерін біртұтас
халықпыз деп есептеді. Олар отанын Эллада деп, ал өздерін эллиндерміз деп
атаған.
Грек әдебиеті грек халқының құл иелену заманында туған, Еуропадағы
ең көне әдебиет.
Грек әдебиетінің кезеңдері:
І. Архаикалық кезең – б.д.б. V ғ. басы;
ІІ. Аттикалық кезең – б.д.б. V-VІ ғ.;
ІІІ. Эллинистикалық кезең – б.д.б. ІV-І ғ.;
IV. Римдік кезең – б.д.б. І ғ. аяғы;
Антикалық әдебиеті дамуының бірінші кезеңі – архаикалық кезең. Бұл
кезеңге халықтың ауыз әдебиеті жатады. Біздің заманымызға дейін антикалық
ауыз әдебиетінің үлгілері жеткен жоқ. Бұл кезеңнен тек қана б.з.д. VI ғ.
жазылған грек әдебиетінің екі ұлы ескерткіші – Илиада және Одиссея
поэмалары сақталды.
Екінші кезең – грек классикалық әдебиетінің құрылуы мен гүлденуі.
Бұл кезең классикалық кезең деп те аталады. Осы кезеңде лирика, драма,
прозаның көп түрі дүниеге келген. Екінші кезеңге грек философтарының,
тарихшы, шешендердің еңбектері жатады.
Үшінші кезең – антикалық әдебиеттің эллинистикалық кезеңі.
Төртінші кезеңге рим әдебиеті де кіреді, сол себепті бұл кезеңді
римдік кезең деп атайды.
Гректердің мифиологиялық образдар мен сюжеттерді мол пайдалануы грек
әдебиетінде алуан жанрлардың тууына негіз болды. Көне дәуірде яғни б.ғ.д.
97 ж. құл иеленушілік пайда болған кезден бастап грек халқының өмірі
түбегейлі өзгерістерге ұшырады. Оның әдебиеті туып, өркен жая бастады.
Алайда, грек мифологиясы әдебиетінің негізгі арқауы болып қала берді. Бұл
кезеннің ұлы ескерткіштері - Илиада мен Одиссея. Ру - тайпалық қарым-
қатынастардың күйреу кезінде Гесиодтың (8-7ғ.) дидактикалық поэмасы
Теогония (құдайлардың тегі) туды. Бұл дәуірде лирика жетекшілік роль
атқарды. Б.з.д. 6 ғасырда Анаксимандр, Анаксимин, Гераклит сияқты
философтар сөздерінің ой-пікірлерін прозалық трактат түрінде жазды. Өмірде
болғанды хроника жолымен хабарлау –тарихнаманы, ал өмір көрінісін
фольклорлық сыңайда баяндау - новелланы туғызды. Құл Эзопқа байланысты аңыз-
әңгімелер – осының бір көрінісі. Эзоп тек прозалық фольклордың негізгі
кейіпкері ғана емес сонымен қатар талай мәнді де құмарлы мысалдардың
авторы болды деген жорамал бар.
Ежелгі грек әдебиетінің ең бір гүлденген шағы Аттика дәуірі, бұл
кезде яғни 5-4 ғ. Афина мәдени биігіне көтерілді. Осы кезеңде Эсхил өзінің
Парсылар, Орестея, Данаиды, Прометей сияқты шығармаларымен трагедия
жанрының шоқтығын көтерсе, Софокл Антигона, Филоктет, Эдип патша
арқылы драма жанрын қалыптастырды. Сол дәуірдің үлкен тұлғасы Еврипидтің
Медея, Ипполит, Геракл т.б. шығармаларында адамның іс-әрекетін,
күйініш-сүйінішін көрсетті.
Ежелгі грек мифологиясы
Эгей теңізі аймағында ежелгі тұрғындарының ой-санасында барша табиғат
күштері мен құбылыстары аса құдіретті, мәңгі жасайтын тіршілік иелері
құдайлар кейпінде бейнеленіп, адам баласына тән барлық сезімдермен (қуаныш,
қайғы, ашу-ыза, қызғаныш, өшпенділік т.б.) керемет кіршіксіз адамдар
түрінде елестеген.
Ежелгі грек мифтері ішінара тәңірілік әрекеттер туралы баяндаса,
ішінара ғажайып құдірет-күш, ептілік пен батылдық дарыған әр алуан ерлі-
зайыпты құдайлар ұрпағы есептелетін қаһармандардың ерліктері мен бастан
кешкен оқиғаларын суреттеуге арналған. Жерорта теңізі әлемі халықтарының
арасында кеңінен тараған бұл бағзы хикаялар мен аңыздарды римдіктер де
пайдаланған. Жаңа дәуірде ол хикая аңыздар ежелгі грек мифологиясы дейтін
ортақ атаққа ие болды.
Гректер құдайлар Грекияның ең биік тауы Олимпте тұрады деп сенді.
Оларды Олимп құдайлары деп атады (Зевс және негізгі құдайлар). Гректер
Олимптегі құдайлар тұрмысын шонжарлардың тұрмысына ұқсатты. Шонжарлар
тайпаларды қалай басқарса, Зевс бастаған Олимпиялықтар адамдар мен
табиғатты солай басқарды. Құдайлар да мансапқор, қатал, кекшіл келеді-міс.
Құдайлар біреуді бай әрі шонжар, енді біреуді кедей, тағы біреуді құл етіп
жаратқан. Кімде-кім құдайлар орнатқан тәртіпке қарсы шықса, ол адам
құдайлардың қаһары мен аяусыз жазаға ұшырайды-мыс.
Бұлт айдаушы Зевстің еркімен жаңбыр жауады немесе қуаңшылық болады.
Өзін ашуландырған адамдар мен құдайларды құдіретті Зевс алтын жебелермен –
жай оғымен жайратады-мыс.
Гректер Жерді тербетуші – теңіз құдайы Посейдоннан қаһарлы Зевстен
кем қырықпаған. Посейдон өзінің үш тісті орасан зор найзасымен жерді
сілкінтіп, теңізге алапат дауыл тұрғызып, кемелерді суға батырып жібереді.
Күн құдайы Гелиос ақша қардай аппақ аттар жегілген алтын арбасымен
аспанда жүріп өткенде күн туады-мыс. Жарық пен өнердің құдайы – Аполлон.
Күзде өсімдіктердің қурауы мен көктемде табиғаттың жандануы
құнарлылықтың әйел құдайы Артемидаға байланысты болған.
Адам өлген соң, оның жаны жер асты патшалығының әміршісі қатыгез Аид
билік ететін, өлген адамдардың қапас жер асты патшалығына түседі-міс.
Аидтың аяғының астында үш басты төбет отырады, ол жер асты патшалығына
келгендерді кіргізеді де, бірақ одан ешкімді де шығармайтын болған.
Гректер басты құдайларды мәңгі өлмейтін, сұлу, тұлғалы, алып адам
бейнесінде елестетті. Ал орман құдайлары сатырларды үсті-бастары жүн басқан
ешкі аяқты, ешкі құлақты адамдарға ұқсатты. Бұлақтардың әйел құдайларын қыз
түрінде бейнелеп нимфалар деп атады.
Шаруашылықтың әр саласының, егіншіліктің, мал шаруашылығының,
аңшылықтың, қол өнердің әрқайсысының қамқоршы құдайлары бар деп саналды.
Шарап жасау ісінің құдайы Дионис адамдарға жүзім өсіріп, шарап
жасауды үйретсе керек. Оның құрметіне мейрамдар өткізіліп отырған.
Гректер металл өңдеуді игере бастаған кезде ұсталардың жарылқаушысы –
Гефест құдай туралы аңыз шықты. Гефест жер астындағы ұстаханада өзі жұмыс
істейді екен. От пен түтін атқылап жатқан жанар таулар оның жер астындағы
ұстаханасынан шығады. Гефест үстіне қолөнершілердің қарапайым киімін киеді,
беті-қолы қап-қара, күйе болып жүреді-міс.
Сауда-саттықтың өркен жаюына байланысты оның жарылқаушысы – Гермес
құдай пайда болды. Ол Зевстің тапсырмасын орындап, бір қаладан екінші
қалаға ұшып жүрген. Сондықтан көбіне ол сандал, қалпақ киген қанатты адам
кейпінде бейнеленген.
Зевстің әйелі Гера – неке, ана мен баланың қамқоршысы. Артемида –
аңшылық құдайы, Аполлон – өнер, жарық құдайы, Афродита – сұлулық, махаббат
құдайы, Арес – соғыс құдайы, Афина – қалалардың қамқоршысы, Тюхэ – бақыт
құдайы, Ника – жеңіс құдайы, Фемида – заңдарды сақтаушы құдай, Мойралар
– тағдыр құдайлары, өлім құдайы – Танат, ұйқы құдайы – Гипнос, Пан –
орман құдайы, табиғаттың қамқоршысы, Эрида – араздық құдайы т.б..
Антикалық шығармаларда мифтік әңгімелер жиі кездеседі, әсіресе грек
өнерінің көптеген шығармаларында құдайлар мен қаһармандар образы
бейнеленген.
Антикалық грек-рим мәдениеті осы заманғы барлық еуропалық халықтардың
мәдени дамуына өте күшті ықпал жасады. Грек жазуы көптеген алфавиттерге
негіз болды. Гректің толып жатқан сөздері қазіргі тілдерге де енді:
школа, арифметика, театр, хор, история т.б. Күнделікті әңгімеде
ескі грек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Антикалык әдебиет курсының пәні – көне грек және рим құлиеленушілік
қоғамдарының әдебиеті. Антик, антикалық деген термин antiquus деген
латын сөзінен туған. Оның мағынасы ежелгі, ертедегі, көне болады.
Антикалық әдебиет деп қазіргі біздің заманымыздағы жоқ әдебиетті
атайды. Оны біз не үшін оқып білуіміз қажет? Біріншіден, антикалық әдебиет
– Батыс Еуропа әдебиетінің бастауы. Грек және рим мәдениеті Еуропаның
ежелгі өркениеті болып есептеледі. Мәдениет тарихында антикалық әдебиет
ерекше орын алады. Ол бүкіл дүниежүзілік мәдениеттің дамуына зор ықпал
жасады. Сонымен қатар, антикалық әдебиеттің бірнеше негізгі қасиеті бар:
1) антикалық әдебиеттің маңыздылығы, ақиқатты кең қапсыруы, адам,
қоғам, табиғаттың қарым-қатынастарын көрсетуі (мысалы, қазіргі
кездегі маңызды мәселелер – адам және саясат, әйел адамның қоғамдағы
ролі, экология т.б. проблемалар сол кездің өзінде-ақ көтерілген);
2) антикалық әдебиеттің өмірге орайлығы;
3) антикалық әдебиеттің саяси мазмұнды болуы (сол кездегі болған саяси
оқиғалардың барлығы антикалық әдебиетте бейнелеуін тапты);
4) антикалық әдебиеттің өзінің заманының тілектеріне сай келген және
көп ғасырлардан өтіп, балаусалығын жоймаған көркем шығармаларды
жаратуы (қанша ғасыр өтсе де, антикалық әдеби шығармалар әлі күнге
дейін өз қызығын жоймаған);
5) антикалық әдебиеттің көркем түрлерінің әр алуандығы (грек және рим
әдебиетінде сол кездің өзінде-ақ жаңа заман әдебиетінің барлық
жанрлары болған; олардың көбі әлі күнге дейін антик атауларын
сақтаған, мысалы: лирика, эпос, поэма, драма, трагедия, комедия,
роман);
6) антикалық әдебиетте мифологияның зор роль атқаруы (басқа
әдебиеттермен
салыстырғанда, антикалық әдебиетте мифологиялық бейнелер орасан зор
роль атқарады).
Антикалық әдебиеттің негізін грек және римдік ақын-жазушыларының
әдеби мұралары құрайды. Бірақ антик дәуірінің ескерткіштерінің көбі
сақталмаған, ал сақталғандардың ішінде бізге толығымен жеткендері аз.
Біздің заманымызға дейін жеткен дүниелердің ішінде – Эсхил, Софокл,
Еврипидтің шығармалары. Мысалы, Эсхилдің 90 пьесасынан толығымен 7 жеткен,
Софоклдың 123 драмасынан 7 қалған, Еврипидтің 92 шығармасынан 19 жеткен.
Антикалық әдебиетке әр түрлі уақытта көптеген ақын-жазушылар назар
аударған. Антикалық әдебиеттің сюжеттері мен сарындары орта ғасырлардағы
Вергилий (Энеида поэмасы), ХVІІІ ғасырдағы И.В. Гете, И.Ф.Шиллер
(Прометей туралы поэмалары), ХІХ ғасырдағы Д.Г.Н.Байрон, П.Б.Шелли
шығармаларында кездеседі.
Грек әдебиеті
Еуропаның оңтүстігінде шағын ғана таулы ел – Греция орналасқан. Б.э.б.
ІІ мың жылдықтарда Грецияның неғұрлым құнарлы аймақтарында құлиеленушілік
құрылыс қалыптаса бастап, мемлекет пайда болған. Ежелгі гректер жат
елдердің ұлан байтақ жерлеріне тарап, қоныстанса да, өздерін біртұтас
халықпыз деп есептеді. Олар отанын Эллада деп, ал өздерін эллиндерміз деп
атаған.
Грек әдебиеті грек халқының құл иелену заманында туған, Еуропадағы
ең көне әдебиет.
Грек әдебиетінің кезеңдері:
І. Архаикалық кезең – б.д.б. V ғ. басы;
ІІ. Аттикалық кезең – б.д.б. V-VІ ғ.;
ІІІ. Эллинистикалық кезең – б.д.б. ІV-І ғ.;
IV. Римдік кезең – б.д.б. І ғ. аяғы;
Антикалық әдебиеті дамуының бірінші кезеңі – архаикалық кезең. Бұл
кезеңге халықтың ауыз әдебиеті жатады. Біздің заманымызға дейін антикалық
ауыз әдебиетінің үлгілері жеткен жоқ. Бұл кезеңнен тек қана б.з.д. VI ғ.
жазылған грек әдебиетінің екі ұлы ескерткіші – Илиада және Одиссея
поэмалары сақталды.
Екінші кезең – грек классикалық әдебиетінің құрылуы мен гүлденуі.
Бұл кезең классикалық кезең деп те аталады. Осы кезеңде лирика, драма,
прозаның көп түрі дүниеге келген. Екінші кезеңге грек философтарының,
тарихшы, шешендердің еңбектері жатады.
Үшінші кезең – антикалық әдебиеттің эллинистикалық кезеңі.
Төртінші кезеңге рим әдебиеті де кіреді, сол себепті бұл кезеңді
римдік кезең деп атайды.
Гректердің мифиологиялық образдар мен сюжеттерді мол пайдалануы грек
әдебиетінде алуан жанрлардың тууына негіз болды. Көне дәуірде яғни б.ғ.д.
97 ж. құл иеленушілік пайда болған кезден бастап грек халқының өмірі
түбегейлі өзгерістерге ұшырады. Оның әдебиеті туып, өркен жая бастады.
Алайда, грек мифологиясы әдебиетінің негізгі арқауы болып қала берді. Бұл
кезеннің ұлы ескерткіштері - Илиада мен Одиссея. Ру - тайпалық қарым-
қатынастардың күйреу кезінде Гесиодтың (8-7ғ.) дидактикалық поэмасы
Теогония (құдайлардың тегі) туды. Бұл дәуірде лирика жетекшілік роль
атқарды. Б.з.д. 6 ғасырда Анаксимандр, Анаксимин, Гераклит сияқты
философтар сөздерінің ой-пікірлерін прозалық трактат түрінде жазды. Өмірде
болғанды хроника жолымен хабарлау –тарихнаманы, ал өмір көрінісін
фольклорлық сыңайда баяндау - новелланы туғызды. Құл Эзопқа байланысты аңыз-
әңгімелер – осының бір көрінісі. Эзоп тек прозалық фольклордың негізгі
кейіпкері ғана емес сонымен қатар талай мәнді де құмарлы мысалдардың
авторы болды деген жорамал бар.
Ежелгі грек әдебиетінің ең бір гүлденген шағы Аттика дәуірі, бұл
кезде яғни 5-4 ғ. Афина мәдени биігіне көтерілді. Осы кезеңде Эсхил өзінің
Парсылар, Орестея, Данаиды, Прометей сияқты шығармаларымен трагедия
жанрының шоқтығын көтерсе, Софокл Антигона, Филоктет, Эдип патша
арқылы драма жанрын қалыптастырды. Сол дәуірдің үлкен тұлғасы Еврипидтің
Медея, Ипполит, Геракл т.б. шығармаларында адамның іс-әрекетін,
күйініш-сүйінішін көрсетті.
Ежелгі грек мифологиясы
Эгей теңізі аймағында ежелгі тұрғындарының ой-санасында барша табиғат
күштері мен құбылыстары аса құдіретті, мәңгі жасайтын тіршілік иелері
құдайлар кейпінде бейнеленіп, адам баласына тән барлық сезімдермен (қуаныш,
қайғы, ашу-ыза, қызғаныш, өшпенділік т.б.) керемет кіршіксіз адамдар
түрінде елестеген.
Ежелгі грек мифтері ішінара тәңірілік әрекеттер туралы баяндаса,
ішінара ғажайып құдірет-күш, ептілік пен батылдық дарыған әр алуан ерлі-
зайыпты құдайлар ұрпағы есептелетін қаһармандардың ерліктері мен бастан
кешкен оқиғаларын суреттеуге арналған. Жерорта теңізі әлемі халықтарының
арасында кеңінен тараған бұл бағзы хикаялар мен аңыздарды римдіктер де
пайдаланған. Жаңа дәуірде ол хикая аңыздар ежелгі грек мифологиясы дейтін
ортақ атаққа ие болды.
Гректер құдайлар Грекияның ең биік тауы Олимпте тұрады деп сенді.
Оларды Олимп құдайлары деп атады (Зевс және негізгі құдайлар). Гректер
Олимптегі құдайлар тұрмысын шонжарлардың тұрмысына ұқсатты. Шонжарлар
тайпаларды қалай басқарса, Зевс бастаған Олимпиялықтар адамдар мен
табиғатты солай басқарды. Құдайлар да мансапқор, қатал, кекшіл келеді-міс.
Құдайлар біреуді бай әрі шонжар, енді біреуді кедей, тағы біреуді құл етіп
жаратқан. Кімде-кім құдайлар орнатқан тәртіпке қарсы шықса, ол адам
құдайлардың қаһары мен аяусыз жазаға ұшырайды-мыс.
Бұлт айдаушы Зевстің еркімен жаңбыр жауады немесе қуаңшылық болады.
Өзін ашуландырған адамдар мен құдайларды құдіретті Зевс алтын жебелермен –
жай оғымен жайратады-мыс.
Гректер Жерді тербетуші – теңіз құдайы Посейдоннан қаһарлы Зевстен
кем қырықпаған. Посейдон өзінің үш тісті орасан зор найзасымен жерді
сілкінтіп, теңізге алапат дауыл тұрғызып, кемелерді суға батырып жібереді.
Күн құдайы Гелиос ақша қардай аппақ аттар жегілген алтын арбасымен
аспанда жүріп өткенде күн туады-мыс. Жарық пен өнердің құдайы – Аполлон.
Күзде өсімдіктердің қурауы мен көктемде табиғаттың жандануы
құнарлылықтың әйел құдайы Артемидаға байланысты болған.
Адам өлген соң, оның жаны жер асты патшалығының әміршісі қатыгез Аид
билік ететін, өлген адамдардың қапас жер асты патшалығына түседі-міс.
Аидтың аяғының астында үш басты төбет отырады, ол жер асты патшалығына
келгендерді кіргізеді де, бірақ одан ешкімді де шығармайтын болған.
Гректер басты құдайларды мәңгі өлмейтін, сұлу, тұлғалы, алып адам
бейнесінде елестетті. Ал орман құдайлары сатырларды үсті-бастары жүн басқан
ешкі аяқты, ешкі құлақты адамдарға ұқсатты. Бұлақтардың әйел құдайларын қыз
түрінде бейнелеп нимфалар деп атады.
Шаруашылықтың әр саласының, егіншіліктің, мал шаруашылығының,
аңшылықтың, қол өнердің әрқайсысының қамқоршы құдайлары бар деп саналды.
Шарап жасау ісінің құдайы Дионис адамдарға жүзім өсіріп, шарап
жасауды үйретсе керек. Оның құрметіне мейрамдар өткізіліп отырған.
Гректер металл өңдеуді игере бастаған кезде ұсталардың жарылқаушысы –
Гефест құдай туралы аңыз шықты. Гефест жер астындағы ұстаханада өзі жұмыс
істейді екен. От пен түтін атқылап жатқан жанар таулар оның жер астындағы
ұстаханасынан шығады. Гефест үстіне қолөнершілердің қарапайым киімін киеді,
беті-қолы қап-қара, күйе болып жүреді-міс.
Сауда-саттықтың өркен жаюына байланысты оның жарылқаушысы – Гермес
құдай пайда болды. Ол Зевстің тапсырмасын орындап, бір қаладан екінші
қалаға ұшып жүрген. Сондықтан көбіне ол сандал, қалпақ киген қанатты адам
кейпінде бейнеленген.
Зевстің әйелі Гера – неке, ана мен баланың қамқоршысы. Артемида –
аңшылық құдайы, Аполлон – өнер, жарық құдайы, Афродита – сұлулық, махаббат
құдайы, Арес – соғыс құдайы, Афина – қалалардың қамқоршысы, Тюхэ – бақыт
құдайы, Ника – жеңіс құдайы, Фемида – заңдарды сақтаушы құдай, Мойралар
– тағдыр құдайлары, өлім құдайы – Танат, ұйқы құдайы – Гипнос, Пан –
орман құдайы, табиғаттың қамқоршысы, Эрида – араздық құдайы т.б..
Антикалық шығармаларда мифтік әңгімелер жиі кездеседі, әсіресе грек
өнерінің көптеген шығармаларында құдайлар мен қаһармандар образы
бейнеленген.
Антикалық грек-рим мәдениеті осы заманғы барлық еуропалық халықтардың
мәдени дамуына өте күшті ықпал жасады. Грек жазуы көптеген алфавиттерге
негіз болды. Гректің толып жатқан сөздері қазіргі тілдерге де енді:
школа, арифметика, театр, хор, история т.б. Күнделікті әңгімеде
ескі грек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz