Бирманың XVI-XIX ғғ әлеуметтік-экономикалық дамуы

Жоспар

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

II. Бирма мемлекетінің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
2.1. Табиғаты,Халқы,Орналасқан жері ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.2. Қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7

III. Бирманың XVI.XIX ғғ. әлеуметтік.экономикалық дамуы ... ... ... .9
3.1. Бирма халқының отаршылдыққа қарсы күресі ... ... ... ... ... ..9
3.2. Экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

IV. ХХ ғ. 40.70 Бирма халқының әлеуметтік экономикалық дамуы.17
4.1. Экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
4.2. Мәдениеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24

V. Қорытынды бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
VI. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..3
II. Бирма мемлекетінің қысқаша тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
2.1. Табиғаты,Халқы,Орналасқан жері ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.2. Қысқаша
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
7

III. Бирманың XVI-XIX ғғ. әлеуметтік-экономикалық дамуы ... ... ... .9
3.1. Бирма халқының отаршылдыққа қарсы
күресі ... ... ... ... ... ..9
3.2. Экономикалық
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...14

IV. ХХ ғ. 40-70 Бирма халқының әлеуметтік экономикалық дамуы.17
4.1.
Экономикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..17
4.2.
Мәдениеті ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...24

V. Қорытынды
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...29

VI. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі

Курстық жұмыс

Бирманың(Мьянма)
XVI-XIX ғғ.әлеуметтік-экономикалық дамуы.

Алматы 2006

Кіріспе
Курстық жұмыстың өзектілігі.

Оүңтүстік Шығыс Азиядағы орналасқан Бирма мемлекеті бүкіл адамзат
тарихында елеулі орын алады.Себебі бұл мемлекет кезінде көптеген
қиыншылықтар кездесті. Алғашқы кезде мұнда көрші алып Қытай мемлекетімен
талай жылдар бойы тәуелсіздік үшін күрес жүргізді. XVI ғасырда
Португалдықтар кейін ғаламдықтар келк бастады.Португалдық Бриту XVII
ғасырдың басында Сирианда мемлекет құрды. XVII ғасырдың I ширегінде Таунгу
әкімі Анаупхелун бүкіл Бирманы қайта біріктірді де, Аваны астана жасады.
XVII ғасырдың 40 жылдары Таунгу мемлекеті ыдырап, бірнеше феодалдық
иеліктерге бөлінді. Мондар Пегу мемлекетін қалпына келтіріп, 1752 жылы
Аваны жаулап алды да, Таунгу әулетін ⁿқұлатты.
Бирма Мон күресіне Бирма жағалауын жаулап алуды көздеген ағылшындар
мен Француздардың Ост – Үнді компаниялары қол сұқты. XVIII ғасырдың
ортасынан бастап Бирмалықтар елді түгел біріктіріп, феодализмді дамыту
жолына түсті. 1752 жылы конбаундар әулетін құрушы Бирманың ұсақ феодал
Алаунпая монғолдарға қарсы Жоғарғы Бирмада көтеріліс жасады.
Мінекей, Бирманың кішкене болсын тарихын келтіре тұра мен тақырыптың
өзектілігін осыдан туу керек деймін. Басқаша айтқанда Бирма халқының
тәуелсіздік үшін жүргізген ұлт азаттық күресі арқылы жалпы Азия
халықтарының отаршылдыққа қарсы күресін көрсетуі болды.Сондай-ақ қазіргі
Бирманың халықаралық қатынастарда алатын орны мен ролін анықтау.

Курстық жұмыстың зерттелу деңгейі.

Курстық жұмысты жазу барысында көптеген жалпы теориялық және
тікелей жұмысыма Ресей ғалымы В.В Василевтің Очерк истории Бирмы атты
еңбегі үлкен көмек көрсетті. Мұнда Василев Бирманың бүкіл тарихына қысқаша
шолу жасаған. Сонымен қатар А.С. КауфманныңРабочий класс и националность
Бирмыатты еңбегі үлкен көмек берді. Өкінішке орай тікелей тақырыбыма
байланысты әдебиеттерді таба алмадым, сондықтан еңбегім көбінесе Василевтің
еңбегі негізінде жазылды. Бұған қарамастан курстық жұьысымдағы мәселені
көрсетуге тырыстым. Сондай – ақ осы курстық жұмыс жазуыма біздің Елбасшы
Н.Ә.Назарбаевтың еңбектері жалпы әдістемелік нұсқау ретінде маған үлкен
көмек берді. Себебі бұл еңбектерде көптеген әдістер бар. Мысалы:
салыстырмалы тарихи әдісі, хронологиялық әдісі, болжау әдісі және тағы да
басқа.

Курстық жұмыстың мақсаты.

Курстық жұмыстың мақсаты өзектілігінен шығады. Яғни XVI – XIX
ғасырдағы Бирма мемлекетінің әлеуметтік – экономикалық дамуын көрсете тұра
халқының отаршылдарға қарсы ұлт – азаттық қозғалысын көрсету.

Курстық жұмыстың міндеттері.

1. Бирма мемлекетінің тарихын қысқаша шолу.
2. Бирма халқының XVI – XIX ғасырдағы әлеуметтік – экономикалық дамуын
көрсету.
3.Бирма халқының XVI –XIX ғасырдағы отаршылдарға қарсы ұлт – азаттық
қозғалысын көрсету.

Құрылымы.
Титулдық беттен, жоспардан, кіріспеден, негізгі бөлімнен,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
II. Бирма мемлекетінің қысқаша тарихы.
2.1.Табиғаты, халқы, орналасқан жері.
Бирма одағы (бирмаша Мьянма (Бама), Пьидаунзу мьянмайнган) - Оңтүстік-
Шығыс Азиядағы мемлекет. Бирма федеративтік республика. 1962 жылғы марттағы
мемлекеттік төңкерістен кейін, 1947 жылғы конституция тоқтатылып, тұратын
және жоғары заң шығару органы қызметін атқаратын Рев. советке көшті.
Мемлекет басшысы - Революциялық советтің председателі, ол әрі Министрлік
Советінің Председателі, қорғаныс министрі және Қарулы Күштер Бас штабының
бастығы. Жоғары атқару өкіметінің құрамында Министрлік Советінің
Председателімен министрлері бар Министрлік Советі жүзеге асырады. Ұлттық
мемлекеттерде Революциялық совет тағайындаған мемлекеттік жоғарғы советтер
құрылған. Жергілікті жерлердегі басқару органдары - әкімшілік пен
қауіпсіздендіру комитеттері. Сот өкілдігін Бас сот атқарады.
Табиғаты. Бирманың жері негізінен таулы. Батысындағы Ракхайн тауының
(биікт. 1500-3000 м) Паткай, Кумун жоталары (биікт. 5881 м-те дейін) елдің
солтүстігін, Шан және Тенассерим (Танинтайи) таулы қыраттары шығысын алып
жатыр. Орталық бөлігінде белесті Иравади жазығы бар. Климаты субэкваторлық,
ыстық, ылғалды1. Ең ыстық кез - сәуір айының орта температурасы 30-32° С,
ал январьда 15-25° С. Таудың теңіз жақ беткейінде түсетін жауын-шашын
мөлшері 6000-6500 мм, жазық бөлігінде 500
_________________________________
1Л.И.Луракова.,Бирма.Природные райоры и ландшафты, М., 1967;
5
мм. Ірі өзені Иравадидің (1440 км бойында кеме жүзеді) басты салалары:
Чиндуин, Салуин, Ситаун. Таулы өңірі орманды, құнарсыз сары, құба, кейде
қызыл топырақты, ал жазық жерлері сортаңды қызғылт және қоңыр топырақты
келеді. Жерінің 60 % -і мәңгі жасыл, қарағайлы, қылқан жапырақты орман
(таулы бөлігі мен теңіз жағалауында). Орманында сусар, виверра, даласында
жабайы бұқа, керік, жолбарыс, қабылан, піл мекендейді. Құстар, бауырымен
жорғалаушылар, қос мекенділер өтө көп.
Халқы. Бирмада 70-ке тарта халықтар мен тайпалар тұрады. Олар тіліне
қарай тибет -Бирма (Бирмалықтар, карендер, кая, нага т. б.), тай (шандар т.
б.) тіл топтарына, монкхмер (мондар, палаун, ва) тіл семьясына жатады.
Халқының көбі Бирмалықтар (20 млн-ға жуық, Бирма халқының 73 %-і), олар
елдің оңтүстік және орталық бөлігіне қоныстанған. Мемлекеттік тілі - Бирма
тілі. Дінге сенушілердің көбі буддистер мен мұсылмандар. Халықтың орташа
тығыздығы. 1 км2-те 41 адамнан, бірақ барлық жерде біркелкі орналаспаған.
Иравади өзенінің бойында 1 км2 жерге 500 адамнан келсе, солтүстік таулы
бөлігі мен Шан таулы қыратында 4-10 адамнан аспайды. Халқьның 20%-і қалада
түрады. Үлкен қалалары: Рангун, Мандалай, Моламьяйн. Жыл санауы б.з. 638
жылынан басталады.

6
2.2. Қысқаша тарихы.

Тарихы. Неолит дәуірінде Бирманы осы күнгі мондардың арғы тегі монкхмер
тайпалары мекендеген. Сірә, б.з. Бирма 2-мың жылдықта Бирмаға солтүстіктен
осы күнгі аракандықтар мен чиндердің арғы аталары – тибет-бирма тайпалары,
сонан соң пьюлер жылжи бастаса керек; Б.з. Бирма 2 және 1-мың жылдықта
тай халықтарының топтары келе бастаған, ал біздің заманымызда Бирмада
шандар т.б. пайда болған. (Біздің заманымыздың басында рулық құрылыс
ыдырап, Бирмада алгашқы мемлекеттер құрылды. Біздің заманымыздың алғашқы
ғасырларында Бирманың оңтүстік жағалауында мондардың өз алдына мемлекеті
болған құл иеленуші қалалары дүниеге келді2. Араканда мемлекет
құрылды. 4 ғасырдағы алғашқы деректерге қарағанда, пьюдің Шрик-шетр
мемлекеті өмір сүрді, гүлдену дәуірінде (7 ғ.) ол Солт. және Орт. Бирманы
қамтиды. Халқы негізінен егіншілікті кәсіп етті. Алғашқы мемлекеттердің
діні буддизм мен брахманизм болды. 832 ж. Наньчжао (Қытайдағы мемлекет)
әскерлері Шрикшетрді талқандады. 10-11 ғасырда Бирмадағы мон қалаларының
бірлестігі - Раманадеса құрылды. 7-9 ғасырда қазіргі Бирмалықтардың
арғы атасы - мранмалар мен мьянмалар Солт.- Батыс және Оңт.Бат. Қытайдан
ауып келіп қоныстанды. 9 ғасырда олар Иравади өзені алқабындағы Чаусхе
аймағына орнықты да, мондарды ығыстырып, пьюлерді өздеріне бағындырып
алды3.
_____________________________
2И.В.Можейко.,История стран Юго – Восточной Азии, М.,1968
3И.Ф.Васильев.,Очерки истории Бирмы 1885 – 1947, М.,1962
7
Бирма көсемдері арасындағы бақастық күресте Анораттар (Анарудтар) жеңіске
жетіп (1044), Паган мемлекетін құрды. Бұл
Татон қалалар бірлестігін талқандап (1057), Солт. Араканмен қоса бүкіл
Бирманы жаулап алды да, 11-12 ғасырда Оңтүстік-Шығыс Азиядағы іргелі елге
айналды. Осы тұста Бирмада буддизм біржолата орнықты. Паган кейінгі
ұрпағына архитектураның өшпес үлгісін қалдырды. Елде пал, мон, пью,
кейіннен Бирма тілдерінде жазбалар тарады: әдебиет, сурет, мүсін өнері
дүниеге келді. 13 ғасырда Паган мемлекеті ыдырай бастады, ақыры 1283 ж.
монғолдардың соққысынан біржолата күйреді. Бирмада феодалдық бытыраңқылық
басталды. Аракан қайтадан дербестік алды. Орталық және Солт. Бирманы шандар
басып алды. 14 ғасырдың басында олар монғолдардың шабуылын тойтарып,
бірнеше князьдықтар құрды (Ппнья, Ава, Сагайн т. Бирма) 1287 ж. мон
мемлекеті - Пегу пайда болды. 14-15 ғасырда Ава мен Пегу Бирмадағы
үстемдікке таласты. 16 ғасырда Таунгу князьдығының билеушілері Бирманы
біріктірді. Билеуші Табиншветхи Пегу қаласын (1539) жаулап алып, Төменгі
Бирмаға тугелдей үстемдік жүргізді. Оның мирасқоры Байиннаун Авуды алып
(1555), Солт. Бирманы өзіне бағындырды, шан князьдыктарына бақылау орнатты,
16 ғасырдың аяғында бұл мемлекет әлсіреді.

8
III. Бирманың XVI – XIX ғ.ғ. әлеуметтік – экономикалық дамуы.
3.1. Бирма халқының отаршылдыққа қарсы күресі.
16 ғасырда португалдықтар, кейін голландықтар мен ағылшындар келе
бастады. Португалдық дя Бриту 17 ғасырдың басында Сириамда (Төменгі Бирма)
мемлекет құрды. 17 ғасырдың 1-ширегінде Таунгу әкімі Анаупхелун бүкіл
Бирманы қайта біріктірді де, Аваны (1635) астана жасады. 18 ғасырдың 40
жылдарында Таунгу мемлекеті ыдырап, бірнеше феодалдық иеліктерге бөлінді.
Мондар Пегу мемлекетін қалпына келтіріп, 1752 ж. Аваны жаулап алды да,
Таунгу әулетін құлатты. Бирма - мон күресіне Бирма жағалауын жаулап алуды
көздеген ағылшындар мен француздардың Ост-Үнді компаниялары қол сұқты. 18
ғасырдың ортасынан бастап Бирмалықтар елді түгел біріктіріп, феодализмді
дамыту жолына түсті. 1752 ж. Конбаундар әулетін құрушы Бирмалық ұсақ феодал
Алаунпая монғолдарға қарсы Жоғарғы Бирмада көтеріліс жасады. 1755 ж. ол
Жоғарғы Бирманы біріктіріп, монғолдарға күйрете соққы берді, 1757 ж.Пегуді
басып алды; Бирмада үстемдік жасау жолындағы Бирмалықтар мен монғолдардың
ғасырлар бойғы күресі мондардың жеңілуімен тынды, Алаунпая шан
князьдықтарына бақылау орнатты. Конбаундар мемлекеті Үндіқытай жарты
аралығындағы ең күшті мемлекетке айналды. 18 ғасырдың 00 жылдарының
аяғында Қытай шабуылына тойтарыс беріп, 1770 ж. бітім шартын жасасты4.
1784 ж. Аракан, 19 ғасырдың 1-ширегінде Манипур мен
___________________________
4А.С.Кауфман,Рабочий класс и нац.- освобод.движ. в Бирме,М.,1961;
9

Ассам ба 19 ғасырда Бирманы ағылшын отаршылдары басып ала бастады. 1- (1824-
26) және 2- (1852) ағылшын-Бирма соғыстарының салдарынан Бирма Британ
Үндісінің шекарасындағы жаулап алған жерлерінен, Араканнан, Тенассеримнен,
Пегуден айрытылды. Бұл аймақтарда 1862 ж. Британ Бирмасы деп аталатын
ағылшын отары құрылды.
Миндон билік жүргізген (1853-78) тұста Бирма реформа жолына түсті,
біртұтас ақша салығы енгізілді, мемл. мануфактура құрылысы басталды.Бір
жағынан феодалдық мемлекет нығайып, екінші жағынан товарлы-ақша қатынасы
дамыды. Реформа дәуірі Бирма мәдениетінің гүлденген кезеңі болды.
1857 ж. негізі қаланған жаңа астана . Мандалай қаласы Бирмада
буддизмнің, әдебиет пен өнердің орталығына айналды.
1885 ж. 14 ноябрьде Ұлыбритания Бирмаға қарсы 3-отарлық соғыс ашты, 28
ноябрьде Мандалайды жаулап алды, бұрын Тибо баскарған Бирма жері 1886 ж. 1
январьда Британия қол астына өтті. Ұлыбританияның Бирманы түгел билеп-
төстеуі елде партизан соғыстарын туғызды, бұларды отаршылдар бірнеше жыл
өткеннеи кейін ғана әрең басты. Отарлау кезеңінде Бирманың әлеуметтік-
экономик. дамуында капит. қатынастар көрініс берді. Бирмада шетел
капиталы (ағылшын, үнді, қытай) ; шешуші роль атқарды; феодалдық және
патриархтық қатынастардың көптеген сарқыншақтары арылмаған ұсақ товарлы
уклад басым болды; ұлттық шет аймақтарда феодалдық және патриархалдық уклад
сақталды. 19 және 20 ғасырда Бирма халқы отаршылдыққа қарсы күресті күшейте
түсті. Алғашқыда ол отаршылдық үстемдік кезінде құлдырап кеткен Бирма
мәдениетін көркейту түрінде болды. Ұлттық қозғалысқа 1914-18 жылғы 1-дүн.
жүз. соғыс, Россиядағы Ұлы Окт. соц. революциясы үлкен әсер етті. Саяси
реформаларды жүзеге асыру жолындағы тұңғыш қозғалысқа жалпы Бирмалық
алғашқы саяси ұйым - Бирма ассоциацияларының Бас советі (1920 ж. құрылып,
1930 жылға дейін жұмыс істеді) басшылык, өтті. 1918 жылдан жұмысшылар,
әсіресе мұнайшылар ереуіл жасай бастады (1923 және 1926), 1930-32 ж.
Бирмада шаруалардың отаршылдыққа қарсы ірі көтерілісі болды. 30 жылдардың 2-
жартысында ұлт-азаттық қозғалысы өрістей түсті. Оны Добама асиайон атты
патриоттық және рев. демокр. ұйым басқарды. 1939 ж. Вирма Коммунистік
партиясы құрылды. Халық бұқарасының қысымымен 1935 ж. Бирма біраз
жеңілдікке ие болды: конституция қабылдады, отарлық парламент құрылды,
премьер-министр сайланды, алайда губернатордың төтенше өкілдігі бұрынғы
күйінде сақталды. 1937 ж. Бирма Үндістаннан бөлініп, жеке отар болды.
2-дүн. жүз. соғыс кезінде (1939-45) Бирма ағылшын отары ретінде
Ұлыбритания жағында соғысқа тартылды. Соғыс басталғаынан кейін Бирмадағы
ұлттықалапатриоттық және рев. күштер арасында Жапонияны ағылшын
империализміне қарсы күреске пайдалану идеясы кең тарады. Бұл оларды жапоп
соғыс құмарларышен уақытша ынтымақ жасауға әкеліп тіреді. Бирманың
тәуелсіздік армиясы құрылды. 1941 ж. декабрьде жапон әскерлері Бирмаға
басып кіріп, 1942 жылғы майға салым оның негізгі аудандарын алды. Бирма
әскери-отарлық фашистік тәртіптің құрсауында қалды. Бұл кезде елдегі
патриоттық, рев. топтардың бәрі, оның ішінде коммунистер Халық
бостандығының фашистерге қарсы лигасына (ХБФҢЛ, 1944 ж. құрылған) топтасты,
оның басшысы Бирманың ұлттық батыры Аун Сан болды. Не Вин басқарған
патриоттық армия 1945 ж. 27 мартта жалпы ұлттық көтерілістің негізгі күші
болып, жапон басқыншыларың талқандауда шешуші роль атқарды. Бирма жапон
басқыншыларынан босатылғаннан кейін, ХБФҢЛ бастаған азаттық күресі елге
қайта оралған ағылшын империалистеріне қарсы бағытталды. 1945-47 ж. бұл
күреске халықтың барлық тобы қатысты. 1946 ж. сентябрьде жалпы халықтық
саяси ереуіл болды. Отаршылдық тәртіптің қайта орнамайтынына көзі жеткен
ағылшын үкіметі 1947 ж. январьда Лондондағы келіс сөзде Бирмаға тәуелсіздік
беруге, Құрылтай жиналысына арнап санлау өткізуге келісті. Сайлауда ХБФҢЛ
депутаттары жеңіп шықты. Панлонда болған конференцияда (12 февр.) Бирма
Одағып құру жөнінде шешім қабылданды. 1947 ж. 24 сентябрьде Құрылтай
жиналысы Бирма Одағының конституциясын қабылдады. 1947 ж. 15 октябрьде
Бирма Одағын тәуелсіз сувероиді мөмлекет деп таныған ағылшын-Бирма шартына
қол қойылды. Бирма Британ империясынан шықты. Бирма Одағының мемл.
тәуелсіздігі 1948 ж. 4 январада ресми түрде жарияланды.
Бирма тәуелсіздік алар қарсаңда солшыл күштердің бұрынғы біртұтас
лагері бөлшектеніп әлсіреді. 1946 жылдың басында-ақ Бирма Коммунистік
партиясы жікке бөлініп, оның мүшелерінің бір бөлігінен Қызыл жалау атты
солшыл сектанттық ұйым құрылды. 1946 жылдың аяғында ХБФҚЛ мен Компартпия
жікке бөлініп кетті. Аун Санды өлтіруді (19 июль, 1947) ұйымдастырған
реакцияшыл топ солшыл күштерге қатты соққы берді. Елде ұлттық буржуазия
басшылыңқа ие болды. Үкімет басына У Ну келді, Партиялық тұрғыдан қарағанда
бұл ХБФҢЛ мен Соц. партияның үкіметі еді 1939 ж. құрылып, 1945 жылға дейін
Халық рев. партиясы деп аталын келген).
Ұлт-азаттық күштерінің өз ішіндегі 1946 жылғы ала ауыздық
пен жікке бөліну 1948 жылғы өзара қарулы қақтығысқа әкеліп соқты. Компартия
астыртын жұмысқа көшіп, ұлттық үкіметке қарсы қарулы курес бастады.
Көтеріліске Бирма армиясы мен 1946 ж. Аун Сан құрған Халықтық ерікті
ұйымның (ХЕҰ) кейбір бөлім-шелері қосылды. 1950 жылдардың басында үкімет
әскерлері еріктілер бөлімшелерін ығыстырын тастады.

3.2. Бирма мемлмкетінің экономикалық дамуы.

Бирма БҰ-на (19 апр, 1948) ңабылданды, өзге елдермен (Совет Одағымен 18
февр., 1948) дипломатиялық қатынас орнатты, бейбіт, позитивті бейтараптылың
саясат жургізді. Бирма үкіметі капит. елдермен, 1950 жылдардьң ортасынан
бастап соц. елдермен қарым-қатынас орнатты. 1955 ж. бірқатар құрылыс
орындарыя салу жөнінде совет - Бирма келісіміне қол койылды.
Бирма Бандунг конферепциясын (1955) ұйымдастыру-шылардың әрі оған
белсене қатысушылардың бірі болды.
1950 жылдардың басынан 1958 жылға дейін экономикасы да, саяси бапты да бір
шамада болды. Бірақ бул ұзаққа бармады. Пьидот программасының (ел
экономикасын қалпына келтіріп, дамытудың 8 жылдық программасы) негізгі
экономикалық міндеттері орындалмады, аграрлық реформа іші-нара жүзеге
асырылды, ел ішінде қарулы қақтығыстар болып шатты. Мұның бәрі жалпы ұлттық
саяси дағдарысына әкеліп соқтырды. 1962 ж. 2 мартта Бирмада мемлекеттік
төңкеріс болды. Үкімет басына Не Вин басқарған патриоттық және рев.
бағыттағы армия офицерлерінен құрылған Рев. совет келді. 1962 ж. 30
апрельде Рев. совет Бирманың социализмге барар жолы атты саяси декларация
жариялап, дамудың капит. жолынан бас тартты. Бирма тарихында
антиимпериалистік, антифеодалдық және антикапиталистік сипат алған елеулі
өзгерістердің жаңа кезеңі басталды. 1962 жылдың өзінде Рев. совет Бирмадағы
империалистік насихат орталықтарының шеңберін тарылту жөнінде тиісті
шаралар қолданды5. 1963-66 ж. мұнай өнеркәсібі, банкілер, сыртқы сауда,
энергетика, байланыс түгелімен, өңдеу және кен өнеркәсібінің, құрылыс пен
ішкі сауданың негізгі бөлігі мемлекет меншігіне алынды. 60 жылдардың 2-
жартысында мемлекеттік сектордың жалпы өнімдегі үлес салмағы 50%-тен асты,
ал өңдеу өнеркәсібінде 60%-ке жуық, саудада 70-80% болды. 1962-65 ж.
помещиктер мен өсімқорларға қарсы бағытталған маңызды заңдар қабылданды,
жоғары оқу орындарында (1964 жылдан) реформа жүргізіліп жатыр, тегін мед.
қызмет көрсету тәртібі енгізілді. 1964 ж. 28 мартта Рев. совет Ұлттық
бірлікті қорғау туралы заң қабылдады. Осыған сәйкес Бирма соц. программасы
партиясынан (1962 ж. құрылған) басқа барлың саяси партиялар мен ұйымдар
(кәсіподақтармен қоса) таратылды. 1966-67 ж. халықтық жұмысшы советтері мен
халықтық шаруалар советтері құрыла бастады.
Сыртқы саясатта Рев. совет үкіметі бұрынғысынша бейбіт және позитивті
бейтараптылық бағыт ұстады. Соц. және капит. елдермен тең праволы қарым-
қатынасты нығайта түсті. 1960 жылдардың 2-жартысында бұрын жемісті түрде
дамып келе жатқан бирма-қытай қатынасы нашарлап кетті Ұлттық топтасуды
көздеген Рев. советі 1968 жылдыц декабрінде Бирма Одағының ішкі бірлігінің
мәселелері жөнінде кеңесші орган құрды, оған әр түрлі бағыттағы саяси
қайраткерлері (У Ну да бар) енгізілді.

1. Құрылыс бамбуктерін ағызу. 2. Күріш өнімін жинау.
3. Енекемен тик ағашын тасу.

15
Алайда оның мүшелерінің көзқарастарында алшақтық болғандықтан, бұл орган
тиісті бір тоқтамға келе алмады. Бирмадан қашып кеткен (Тайландқа) ойшыл
оппозицияның қайраткерлері (У Ну т. б.) Парламенттік демократия партиясы
деп аталган саяси орталык, құрып, Рев. советтің тәртібіне іріткі салу үшін
әрекет жасай бастады.
1969 ж. ноябрьде өткен 4 партиялык сөминарда өзге мәселелөрмен қатар Б-
ның жаңа конституциясын жасау және елде кооперацияны кеңінен өрістету
мәселесі қойылды. 1970 ж. 28 майда Рев. совет кооперациялык қоғамдар
(барлығы 24 мыңнан астам, ол 10 млн-нан артық адамды қамтиды). Құру жөпінде
заң қабылдады.
Саяси партиялары мен қоғамдык ұйымдары. Бирма социалистік программа
партиясы (БСПП) 1962 ж. июльде қүрылды. Уставқа сәй-кес ол еңбекшілер
партиясы болып табылады, әрі революцияның нағыз көсемі болуға тиіс. Қанаушы
элементтер партияға алынбайды. 1125 мүше-сі, 300 ыың кандпдаты, 730 мыңнан
астам тілеулестері (1970) бар. Астыр-тын партиялар мен ұйымдар блогы,
біріккен ұлттық демократиялық майданы (БҰДМ) 1959 ж. құрылған. Ол Бирма
Коммунистік партиясы (1939 ж. құрылған, 1948 жылдан астыртын жұмысқа
көшкен) мен шағын ұлттардың кейбір ұйымдарын біріктірді. 60 жылдардын;
аяғында БҰДМ жікке бөлініп кетті. Парламенттік демократия партиясы. 1969 ж.
құрылған оңшыл оппозицияның эмиграциядағы басшысы - У Ну.

16
IV. XX ғасырдың 40 – 70 жж Бирма халқының әлеуметтік экономикалық
дамуы.

4.1. Бирма мемлекетінің экономикасы

Қоғамдық ұйымдар. Халықтық жұмысшы советтері, Халықтық шаруа советтері,
Буддистік монахтардың бүкіл бирмалық ассоциациясы, Соғыс ардагерлерінің
Бирма ассоциациясы, СССР-мен достық және мәдени байланыстық. Бирма
ассоциациясы 1952 ж. құрылған.
Экономикасы. Бирма - аграрлық ел. Экономикасынын негізі - аң
шаруашылығы. Аң шаруашылығы - елдегі халықтың 14 бөлігінің күн көріс көзі.
Өнеркәсіп өндірісінде қол-өнершілік басты орын алады. Өнөркәсіп жабдықтары
негізінен шеттен әкелінеді.
Тәуелсіздік алғарнан бері (1948) Бирма отаршылдықтың зардабын жою және
шетел капиталына кіріптарлықтан құтылу жолында бірнеше әлеуметтік-экономик.
жаңаруды бастан кешірді. Өнеркәсіпте, сыртқы саудада, финанс -кредит
жүйесінде, байланыста мемл. сектор басым, ал жөке меншік пен ұсақ товарлы
секторда а. ш-на шоғырлану етек алған. Қоғамдық жиынтық өнімнің жалпы
құнының (196768 ж. 16,1
млрд. джа) 20%-і а. ш-ның (балық аулауды қосқанда), 40% -і өнеркәсіптің
(орман, энергети-а, құрылысты қосқанда) үлесіне тиеді6.
Ауыл шаруашылығы. 196869 ж. 8,7 млн. га жер жыртылды,
_____________________________
6И.П.Азовский.,Государственный сектор в экономике Бирмы, М., 1965;
17
оның ішінде суармалы жер - 0,8 млн. га. Егістіктің 60%-іне күріш, 15%-іне
майлы (арахис, күнжіт) дақылдар, 8%-іне бұршақ, 5%-іне тары, бидай, жүгері,
3%-іне жеміс (цитрус, банан, манго, ананас), шай, қант құрағы, темекі, 2%-
іне мақта егіледі. Кейбір даңылдардан жылына 2-3 рет өнім алынады. 1969 ж.
мына мөлшерде өнім жиналды (мың т): күріш 7896, бидай 25,4, жүгері 60,8,
арахис (аршылмаған) 392; күнжіт 82, мақта 32, қант ңұрағы 1287, темекі 56,
шай 35,7, джут 21. Бирмадағы барлық күріш егісінің 80%-ке жуығы Төм.
Бирмада, әсіресе, Иравади өзенінің аты-рауында, тары, жүгері, мақта -
Орталық жазық бөлігінде, бидай, цитрус жемістері мен шай елдің шығысындағы
Шан мемлекетінің жерінде егіледі.
1968-69 жылғы мал басы (млн.): ірі қара 7,2, енеке 1,5, шошқа 1,7; 10
млн-нан астам құс өсіріледі. Жылына 300-400 мың т-ға жуық балық ауланды.
Өнеркәсібі. Ағаш дайындау және оны өңдеу - Бирма енеркәсібінің басты
саласының бірі. Ағаштың қатты түрлерін, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.