Инновациялық технология мұғалімнің кәсіби шеберлігін дамытудың негізі ретінде

Жоспар

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1 Қазіргі кездегі білім беру факторлары және оның мақсаты мен міндеті ... ... ... ...7
1.1 Қазіргі кездегі әлемдік тәжірибе бойынша педагогикалық кадрлар даярлау тенденциясы..7
1.2 Білім берудегі инновациялық үрдістердің мәні мен мағынасы ... ... ... 12

2 Инновациялық технология мұғалімнің кәсіби шеберлігін дамыту құралы ... ... .18
2.1 Инновациялық технологиялар және олардың жіктелімі (классификация) ... ... .18
2.2 Инновациялық технология арқылы мұғалімнің кәсіби шеберлігін дамыту тәсілдері ... ... .36

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..60
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ФИЛОСОФИЯ ЖӘНЕ САЯСАТТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

Жалпы және этникалық педагогика кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ МҰҒАЛІМНІҢ
КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІН ДАМЫТУДЫҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ

Орындаушы:
4 курс студенті Г. Ж. Хусанова
(қолы, күні)

Ғылыми жетекшісі:
п.ғ.к. Е. Б.Дайрабаев
(қолы, күні)
Рецензент:
ҚазМҚПИ-ның
доценті п.ғ.к. Б. Юсупов
(қолы,күні)
Норма бақылаушы
жалпы және этникалық
педагогика
кафедра оқытушысы А.С. Сатывалдиева
(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді:
2007ж
жалпы және этникалық
педагогика
кафедра меңгерушісі
п.ғ.д., профессор З. А. Исаева
(қолы,
күні)

Алматы 2007
ТҮЙІН
Инновациялық технология мұғалімнің кәсіби шеберлігін дамытудың негізі
ретінде.
Мақсаты: Инновация жағдайында жоғары педагогикалық білім беруде жаңа
формация педагогын дайындаудың жүйесін жасау.
Нысаны: Инновациялық технология- мұғалімнің кәсіби шеберлігін дайындау
жүйесі..
Пәні: Кәсіби шеберлікті дамыту барысында тиімді инновациялық
технологияларды қолдану, дамыту әдістемесі.
Зерттеу болжамы: Инновациялық жетістіктерді тұтына білуге бағдарлау.

Міндеттері:

Білім беру инновациялық үрдістердің мәні мен мағынасын анықтау.

▪ Инновациялық технологиялар және оның жіктелімі (класификация).
▪ Инновациялық технологиялар арқылы мұғалімнің кәсіби шеберлігін
арттырудың жолдары.
Зерттеудің жетекші идеясы: Инновациялық тағлымдарды сараптау.
Жұмыс көлемі: 65
Әдебиеттер тізімі: 61
Кесте саны: 3
Сурет саны: 1
Қосымша: 1

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 Қазіргі кездегі білім беру факторлары және оның мақсаты
мен міндеті
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...7
1.1 Қазіргі кездегі әлемдік тәжірибе бойынша педагогикалық кадрлар
даярлау
тенденциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...7
1.2 Білім берудегі инновациялық үрдістердің мәні мен
мағынасы ... ... ... 12
2 Инновациялық технология мұғалімнің кәсіби шеберлігін дамыту
құралы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.1 Инновациялық технологиялар және олардың жіктелімі
(классификация) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... . .18
2.2 Инновациялық технология арқылы мұғалімнің кәсіби шеберлігін
дамыту
тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 36

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...62
Қосымша

КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасында білім беруді 2005-2010 жылдар аралығында
дамыту туралы мемлкеттік бағдарламада жалпы орта білім берудің жаңа
мемлекеттік жалпыға бірдей стандартты түлектердің базалық біліктілігі түрде
көрініс беретін нәтижеге бағытталған ұлттық білім беру мақсатының жүйесін
дайындайды деп атап көрсетілген.Сонымен бірге қазіргі таңда әлеуметтік
өмірдің барлық аймақтарында болып жатқан түпкілікті өзгерісте ғылым мен
мәдениеттің алға жылжуы, педагогикалық іс- әрекеттегі жаңа қажеттіліктер
білім беру жүйесін модренизациялау қажеттілігін тудырады. Бұл аймақтың
дамуының бірден- бір жолы инновация, яғни педагогикалық жаңалықтарды
қабылдау, бағалау, меңгеру мен қолдануды басқару поцесі болып табылады.
Бұл білім беру мазмұнына, оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен формасына
білім беру мекемелерінің жұмысын ұйымдастыру мен басқару әрекеттеріне
жұмысын ұйымдастыру мен басқару әрекеттерінен қатысты.
Инновация, негізінен қандай да бір дәстүрлі мәселелерді жаңа тәсілдер
арқылы шешу нәтижелерінде,деректерді терең әрі жан- жақты зерттеу барысында
жаңа сапаларға ие болуы нәтижелерінде туындайды. Қазіргі заманғы
инновациялардың көпшілігі тарихи тәжірибемен тығыз байланысты болғандықтан
өткеннен бастау алады. Яғни инновациялық үрдістер- белгілі жағдай мен оның
сәйкес көрсеткіштері үшін өзекті әрі бейімделген болып табылатын заманға
сай идеяларды тарату, қолдану, меңгеру мен қалыптастыруға бағытталған
мотивацияланған, мақсатты әрі сапалы үрдіс. Ол жаңалық енгізілген жүйенің
сапасын жақсартуға бағытталған әрі ол жүйеге қатысушыларға стимул беріп,
олардың көзқарасын жаңалыққа қарай өзгертуге бағытталған.
Білім берудегі инновациялық үрдістің нәтижесі жаңалықтарды теориялық
әрі практикалық жұмыста қолдануда көрінеді. Сонымен қатар, білім беру
жүйесіндегі инновация білім беруге жаңалық енгізу мақсатын да білдіреді:
жаңа мазмұн өңдеу, оқыту мен тәрбиелеудің жаңа әдістері мен формаларын,
мектепті басқарудың жаңа технологияларын құру, оны дамыту, мектепті
эксперимент алаңы ретінде дамыту мектептегі білім беру ісі жаңа бағыт алып,
оқыту мен тәрбиелеудің де жаңалануы кезіндегі оқиғаларды, жағдайларды т. б.
қамтиды.
Қазір, Нәтижеге бағытталған оқыту ұғымы ғылымға енгізілген.Бұл
ұғымды алғаш енгізген Билл Спейди оқытудың нәтижеге бағытталған төрт
принципін анықтап береді, мүмкіндіктердің ұлғаюы, мақсаттың
айқындылығы, күтілетін нәтижелердің жоғары деңгейлігі, жоспарды болар
нәтижелер негізінде құру.[1]
Қазіргі кезеңде Қазақстандық жоғары оқу орындарының мақсаты да жаңа
яғни инновациялық технологияларды меңгерген, оларды өз тәжербиесінде
шығармашылықпен қолдана алатын мамандарды даярлау. Бұл мақсатты шешуде
жоғары орындарының білім беру мазмұнында міндетті түрде оқытылуы тиіс.
Инновациялық технологиялар пәнінің мәні зор. Инновациялық технологиялар
кәсіби және отбасы сферасында бірдей табыс, өзіменде, өзгелермен де
үйлесімді өмір сүре алуға икемді тұлға қалыптастыра алатындай болу қажет .
Бұл курсты оқып үйрену нәтижесінде студенттер де жаңа инновациялық
технологияларды меңгеріп оларды оқу-тәрбие процесінде қолдану дағдылары
қалыптасуы тиіс.
Болашақ тек қана өркениеттілік техникалық прогрсстің деңгейіне және
экономикасының өсуіне ғана байланысты емес. Ол көбінесе адам игілігі үшін
негізгі әлеуметтік-экономикалық мәселерге шешуге дайындығы бар адаммен
анықталады. Сондықтан ХХ ғасырдың екінші жартысында білім беру жүйесін
реформалауды қолға алу тегінен-тегін болмай отыр, бұл мәселе әлемнің түрлі
елдерінде өте мәнді болып табылады. ЮНЕСКО-ның мәліметі бойынша бұл
көріністің бірден-бір себебі әлемдегі өркениетті жоғары бағалау болып
табылса, сондай-ақ адам мәдениеттілікке тәрбиелеудің қажеттілігімен
ғалымдық ойлаумен, әлеуметтік прогресске жедел араласуға қабілетті, өзін
және шынайы қоршаған ортаның өзгерте алатындай үрдіске қоғам саналы түрде
келіп отыр. Бұл ауқымды міндетті жүзеге асыруда жетекші фактор білім беру
жүйесі, мұнда басты әрекет ететін , кәсіби педагогикалық білігін жоғары
деңгейін жетік меңгерген мұғалім болып табылады.[2]
Сонымен, тұтасымен алғанда білім беру жүйесінің негізгі ірге тасы
инновациялық білім беру болып табылады. Бұл тұжырымдама жоғары оқу
орындарын қайта бағдарлау, өздігінен ойлай алатын, алдына мақсат қоя
отырып, оқу үрдісін жоспарлап оны жүзеге асыра алатын, өз іс-әрекетінің
нәтижесіне бақылау жасап, бағалай білетін рухани – азаматтық қажеттілік
дәрежесін, экологиялық көп мәдениеттілік және денсаулық сақтау қазіргі
азамат, жастардың тәрбиесін жүзеге асыру болып табылады.
Егер жалпы және жоғары білім беретін мектептер жас ұрпаққа ұзақ жылдар
бойы жинақталған тәжірибелерді жеткізу мәселесін тиімді түрде шеше алса,
яғни, ақпараттармен жұмыс жасау, жаңа білімдерді игеру , ал, ең басты – күн
санап дамып отырған қоршаған әлем жайында қажетті білім деңгейін
қамтамассыз етсе, онда үздіксіз білім беру идеясы қазірдің өзінде іске асар
еді. Ал, ол үшін әрбір оқытушы мен оқушыға оқыту және оқу процестерін
меңгеруге үш тілді меңгеру қажет – ана тілін, ғылыми тілін және
технологиялар тілін.
Жаңа білім беру парадигмасын іске асыруда технологиялық әдіс-
тәсілдерінің білім берушілік, тәрбиелеушілік мүмкіндіктері шексіз.
Ұсынылып отырған бітіру жұмысы Инновациялық технологиялар-мұғалімнің
кәсіби шеберлігін дамытудың негізі ретінде, ерекшеліктері және қолданып
жүрген түрлі жөнінде мағлұмат береді.
Зерттеу көкейкестілігі: ҚР президенті Н. Ә. Назарбаевтың жаңа әлемдегі жаңа
Қазақстан 2007 жылғы 28- ақпандағы жолдамасына байланысты, ҚР-ның
Крнституциясына, Білім туралы ҚР-ның Заңына, Қазақстан - 2030
стратегиясына, Қазақстанның 2015 жылға дейінгі индустиалдық инновациялық
даму стратегиясына, Білім мемлекеттік бағдарламасында білім беруді
белгілейді және мемлекеттің ҚР- ның ұзақ мерзімге арналған білім беру
саясатын дамытудың негізін қалайды әрі заңнамаға, білім берудің мазмұнына,
білім беру жүйесінің құрлымына, білім беруді басқару жүйесіне, кадрлық және
әлуметтік саясатқа өзгерістер мен толықтырулар енгізу үшін негіз болып
табылады.
Зерттеу мақсаты: Инновация жағдайында жоғары педагогикалық білім беруде
жаңа формация педагогын дайындаудың жүйесін жасау.
Зерттеу нысаны: Инновациялық технология- мұғалімнің кәсіби шеберлігін
дайындау жүйесі.
Зерттеу пәні: Кәсіби шеберлікті дамыту барысында тиімді инновациялық
технологияларды қолдану, дамыту әдістемесі.
Зерттеу болжамы: Инновациялық жетістіктерді тұтына білуге бағдарлау.

Зерттеудің міндеттері:

Білім беру инновациялық үрдістердің мәні мен мағынасын анықтау.

▪ Инновациялық технологиялар және оның жіктелімі (класификация).
▪ Инновациялық технологиялар арқылы мұғалімнің кәсіби шеберлігін
арттырудың жолдары.
Жетекші идеясы: Инновациялық тағлымдарды сараптау.
Күтілетін нәтижелер: тұжырымдаманы іске асырудың нәтижесінде қазақстандық
білім беру жүйесі.
• Нәтижеге бағдарланған толыққанды, сапалы, бәсекеге қабілетті білім
беруді;
• Барлық басқа әлеуметтік салалармен және экономика салаларымен
салыстырғанда білім беруді жеделдете дамытуды,қоғамдық пікірді
қоғамдық дамудың барлық салаларындағы әлеуметтік – экономикалық
прогрестің маңызды шарты ретінде білім беру саласының басымдықтарының
пайдасына қалыптастыруды
• Кадрларды кәсіби даярлаудағы әлеуметтік әріптестікті дамытуды;
• Ғылыми және инновациялық қызметті дамытуды;
Зерттеу жұмысының әдіснамалық және теориялық маңыздылығы; педагогика,
психология және философия ғылымдарының жеке тұлғаны қалыптастыру туралы
ілімдері, педагогикалық технологиялық құбылыстарды зерттеудегі білім-
салыстырмалылық тұжырымдарын бағдарға алдық. Қазақстан Конститутциясы,
Білім беру туралы заңы, жаңа педагогикалық технологиялармен білім беру
тұжырымдамасы әдіснамалық негіз болды. Сондай-ақ жаңа педагогикалық
технологиялар бойынша еңбектер жазған отандық ғалымдар Ж.А. Қараев.,
Жанпейісов., Көпжасарова және А. Маслоу, К. Роджерс, Д. Смигг, А, Комбс, К.
Хорни және т.б. зерттеу жұмыстары басшылыққа алды.

1 ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ БІЛІМ БЕРУ ФАКТОРЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ

1.1 Қазіргі кездегі әлемдік тәжірибе бойынша педагогикалық кадрлар
даярлау тенденциясы
Кез келген қоғамдағы педагогикалық кадрларды дайындау әлеуметтік
экономикалық қажеттілікпен сәйкес өзгереді және оның педагогикалық даму
тенденциясын айқындайды.[3]
Педагогикалық білім беру жүйесін дамыту тенденциясын анықтайтын
әлеуметтік- экономикалық талаптарына сәйкес кез келген қоғамда
педагогикалық кадрларды дайындау өзгеріп келеді.[4]
Әлемдік тәжірибеге жалпы және теориялық талдау жасау негізінде дүние
жүзі бойынша төмендегідей педагогикалық білім беруді дамыту тенденциясы
анықталады:
▪ Білім беруді реформалау мәселесі және мамандар даярлау (мұғалім)
білім беру саласының басыңқы және жүйе түзуші саласы ретінде
қарастырылады;
▪ Болашақ мұғалімдерді даярлау үздіксіз педагогикалық білім берумен
сипатталғандықтан, педагогикалық колледжде,институтта,университетте
білім беруге көшу жетекші мәнде болып табылады;
▪ Мұғалімді кәсіби- педагогикалық тұрғыдан дайындаудың мақсаты қайта
қаралып, педагогикалық білім беру мазмұны жаңарып,жаңа оқу жоспары
өңделіп,бағдарламаға түзету енгізілуде. Сонымен пәндік курсты оқытуға
орташа оқу уақытынан 30 пайызы, педагогикалық пәндеріне (тәжірибесіз)
25 пайыз,базалық жалпы білім беру пәндеріне 25пайыз,бұл психолгиялық –
педагогикалық жағынан мұғалім дайындығын күшейтеді.
▪ Психологиялық – педогикалық циклдерді жаңарту мазмұндағы
теорияландырудың, абстрактілі және схолостиканың артық элементтерін
жою, оқыту формалары және әдістерін : ролдік ойындар, драмалау,
педагогикалық есептерді шешу, мектеп өмірі мен видиофилимдерді қарау
және оларды талқылау , тренингтер және т.б. кең көлемде қолдану арқылы
жүзеге асады. 1997 жылы Санк – Петербургте өткен За свободу
образовани деп аталатын Европалық форумда келтірілген мәлімет бойынша
бекітілген, қорытынды құжатта ұсынылған: мұғалімдерді кәсіби
даярлаудың құрлымы мен мазмұнын анықтау , келесі оқу уақытын дұрыс
бөлуге талпыну ; үштен бірі педагогика ғылымына , үштен бірі ғылымға,
пәнге , үштен бірі педагогикалық практикаға байланысты; [5]
▪ Болашақ мұғалімнің оқу мерзімі оның практикалық даярлығын
бірмезгілде күшейтумен ұлғаяды ( АҚШ-та 4-5 жыл, Англияда 3-5 жыл) ,
педагогикалық практиканың мерзімі 25 аптадан 32 аптаға дейін
ұзартылуда;
▪ Жас маманның педагог –стажер немесе мұғалімге көмекші ретінде
бейімделуінде (1 жылдан 3 жылға дейін) арнайы уақыт бөлінеді.Кәсіби
бейімделу әртүрлі формада өтеді.(Англияда – бір жылдық
байқау,тьюторинг, АҚШ-та – менторинг, Жапонияда – тәлімгерлік);
▪ Дарынды және мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істейтін
педагогикалық кадрларды дайындау үшін гуманитарлық ғылымдар бойынша
мұғалім, жаратылыстану мұғалімдерінің (химия,физика,биология)
интеграциялық дайындығын белсендіру қоғамның талаптарына сай
университеттерде , колледждерде арнайы педагогикалық бөлімдерашылып,
білім берудің икемді жүйесі қалыптасуда;
▪ Жас мұғалімдердің кәсібилігін жетілдіру олардың біліктілігін
жетілдірудің әртүрлі формалары арқылы қалыптасады (мұғалімдер
орталықтары, қашықтықтан оқыту, ауа университетті ), сонымен бірге
екінші мамандық алу қарастырылады.
Қазақстан Республикасындағы жоғары педагогикалық білім беруді дамытуға
теріс әсер ететін негізгі факторларға жататындар:
1. Педагогтың әлеуметтік мәртебесін төмендетуі, оның әлеуметтік
қорғалуының әлсіздігі, нормативтік – құқықтық базаға сәйкестігінің
жоқтығымен байланысты. Қоғамда мұғалім мамандығының жоғары дәрежесінің
тапшылығы салдарынан жоғары педагогика оқу орындарына түсетін талапкердің
жалпы дайындық сапасының төмендігі. Кадрлар мәселесінде феминизмнің жоғары
сатыда болуы, кадрлардың қартаюы. Жоғары оқу орындарының бітірушілер
санының үлесінің азаюы, мұғалім мамандығын таңдап алушылардың және мектепке
барушылардың қысқаруы, экономиканың жоғары ақы беретін саласына жоғары
дәрежедегі мамандықтарға кетуі.
2. Педагогикалық жоғары оқу орындарының іс әрекетінде стратегияның
жоқтығы, қоғамның нәтижесіне қажетті бағытталған кепілдік жетістіктер –
жоғары мамандандырылған білікті педагогтарды дайындауда, арнайы пәндер
саласы бойынша білім меңгеру ғана емес, сонымен қатар педагогикалық
шығармашылыққа қабілетті, белсенді жаңалықты қабылдауға ықыласының жоқтығы.
3. Педагогикалық мамандықтар үшін оқу үрдісін механистикалық тұрғыдан
ұйымдастыру, арнайы пәндермен қатар педагогикалық цикл пәндермен өзара
байланысты болмауынан университеттер мен педагогикалық институттардың
барлық оқу тәрбие үрдісіне механистикалық педагогикалық бағыт беру керек.

4. Қазіргі қоғам талабына сәйке оқу жоспарын негізгі құжат ретінде
болашақ мұғалімдерді дайындаудың мазмұнын айқындау стандарттың
жетілдірілмеуімен.Студенттердің мектепке педагогикалық практика өткенде
мұғалімнің тәлімгерлік жұмысының төмендігі.
5. Болашақ мұғалімдердің кәсіби дайындығында материалдық техникалық,
ақпаратты қамтамассыз ету жеткіліксіз.
6. Жоғары оқу орындарындағы оқытушы профессорлар құрамының оқу
жүктемесінің жоғары болуы кредиттік оқу жүйесі жағдайында мұғалімдердің оқу
әдістемелік және ғылыми зерттеу жұмыстарымен тиімді айналысуына мүмкіндік
береді.
7. Педагогикалық білім беру мазмұнының нақты жағдайы арасындағы қарама
– қайшылық қазіргі заман педагогының кәсіби деңгей біліктілік деңгейі және
және жеке тұлғаға мектептің , қоғамның,мемлекеттің қоятын талабы, оқытудың
пәндік сипатының басым болуы. Қазақстандағы жоғары педагогикалық білім беру
дағдысының тереңдей түсуі және жеткіншек жас ұрпақтардың оқу мен тәрбие
сапасынан байқалады.
8. Болашақ педагогтың адамгершілік рухани, азаматтық – патриоттық,
денсаулық сақтау және экономикалық біліммен тәрбиесінің төмен болуы.
9. Ерекше білімге қажеттілігі бар балаларға арнаулы педагогикалық
кадрлардың жоқтығы.
10. Педагогикалық кадрларға қажетті мониторингтің болмауы мемлекеттік
сұранысты орындауға мүмкіндік бермеуі.
Жоғары педагогикалық білім берудің мақсаты мен міндетті.[2]
Мақсаты: мектеп оқушыларының тұлғалық дамуы мен қалыптасуы
мәселесін шешуге шығармашылық қабілеті жоғары кәсіби білікті жаңа формация
педагогын даярлау.
Міндеттері:
Кәсіби педагогикалық бағытты педагог – оқушы жүйесінде болашақ
мұғалімнің іс әрекетін ұйымдастыруды қамтамассыз ету және олардың кәсіби
сапалық мәнділігін қалыптастыру ;
Жалпы білім беретін гуманитарлық цикл пәндерінің мүмкіндігін толық
пайдалану, арнаулы және психологиялық – педагогикалық пәндердің көп
мәдениетті рухани адамгершілік, азаматтық жауапкершілікті және экологиялық
білімді тұлға қалыптастыруды студенттердің ақыл –ойы мен дүние танымын
дамыту.
Қазіргі заманның оқу тәрбие технологияларын меңгерген студенттерге
педагог – зерттеушілік сапаны педагогикалық білім беру мазмұны арқылы
қалыптастыру;
Тұтас пеагог тұлғасын қалыптастыру мақсатында психологиялық –
педагогикалық цикл және әлеуметтік – гуманитарлық пәндермен арнайы пәндер
арасындағы өзара байланысты жоғары мектептің оқу тәрбие процесінде жүзеге
асыру.
Жаңа формация мұғалімі- ол рухани адамгершілігі жоғары , азаматттық
жауапкершілігі мол, белсенді жасампаз, жан – жақты дамыған, шығармашыл
тұлға, рефлексияға қабілеті басым, экологиялық білімді, өзін - өзі дамыту
және өзін - өзі жүзеге асыруға ұмтытысы, әдіснамалық қалыптасуының жоғары
деңгейін сипаттайтын әлеуметттік, тұлғалық, коммуникативтік, ақпараттық
және біліктіліктің басқа да түрлерімен меңгерілген. Мұғалім нақты өмірде
білімнің өзіндік құндылығын түсіну, мәдениетті адам болу, өз пәнін жан –
жақты меңгерген, болашақ өзінің дамуы мен өсуінде педагогикадағы ,
психологиядағы тұлғалық бағдарлық әдісті қолдану мотивациясын меңгерген.
Болашақ тәжірибелі мұғалім болуы тиіс:
Тек өз пәнін жетік меңгеріп қана қоймай, ол сонымен қатар
педагогикалық процеске қатысушылардың орнын білетін және оқушылардың іс
әрекетін ұйымдастыра алатын, оның нәтижесін көре білетін, кемшіліктерге
түсетулер енгізе алатын;
Оқушылардың біліктілік көздерін қалыптастыруға дайарлықты меңерген
(құндылық – бағдарлық, оқу танымдық, коммуникативтік және т.б.)
Оқушылардың тәрбиесінде рухани адамгершілік, азаматттық – патриоттық ,
көп мәдениетті , білім мен тәрбиесін жүзеге асыра білу.
Білімге ерекше қажеттілігі бар балалар мен жұмыс істеуді жүзеге асыру
(мүмкіндігі шектеулі балалар, дарынды балалар, жетім балалар, ішімдікке,
нашақорлыққа тәуелді балалар т.б.)
Мұндай нәтежиенің жетістігіне жету үшін жоғары оқу орнында болашақ
мұғалімдерді кезеңдермен дайындау оны тұлға ретінде біртіндеп қалыптастыру
үшін жағдай туғызу қажет.[6]
Біріншіден, алынған білім негізінде тұлғаның бағытын айқындалған
сала бойынша кәсіби іс әрекетін қалыптастыру.Болашақ мұғалімдер тәжербиеде
жинақталған теориялық білімдерін , теорияның практикалық әдісінде
қалыптасады, яғни кәсіби технологиялық іс - әрекет жинақталады және кәсіби
өзіндік ойы қалады. Мамандықты меңгерген әрбір адам оның үш аспектісімен
кездеседі – тұлғалық, мазмұндық , процессуалдық. Мұғалімнің кәсіби
дайындығы өзіне жалпы педагогтарға тән пәндердің жеке ерекшеліктер іс -
әрекетінде бейнеленеді.
Екіншіден, болашақ мұғалімдер адам – адам жүйесінде пәндерінде
білім жүйесі болашақ мұғалімдерге жорғары оқу орнының педагогикалық
үрдісінде гуманды қарым-қатынасты саналы меңгеруге көмектеседі.Алайда, бұл
болашақ мұғалімнің балаларымен үздіксіз қарым-қатынас ұйымдастырған
жағдайда ғана болуы мүмкін.
Мұғалім саналы адамгершілік позициясы оның тәрбие жұмысының
әдісінен көрінеді, ол кәсіби сапасынан талап етіледі, оның кәсіби іс -
әрекетінің мақсатына жауапты және қазіргі теориялық зерттеудің негізінде
педагогикалық процесте оқушылардың жаңа ролін түсініп, оқушы объектіден іс-
әрекеттің субъектісіне айналуы тиіс.
Үшіншіден, болашақ мұғалімдердің өндірістік іс-әркетке бейімделу
жағдайында оқу орнында педагогикалық процесте қатынастардың өзара әрекеті
қажет. Бұл біріншіден психологиялық бейімделу педагогикалық процесте
субъектінің психологиялық жағдайын түсінуі. Оқушылардың іс-әрекетінің
ұйымдастырудың әдісін меңгеруі-бұл технологиялық бейімділік. Оқу
орындарының әкімшілік- педагогикалық басқару жүйесінің іс-әркеті болашақ
мұғалімдерді жан-жақты бейімдеу қажет.
Төртіншіден, жаңа формация педагогикалық қалыптастырудағы басты
бағдар болашақ мұғалімді инновациялық, шығармашылық типін тәрбиелеу идеясы
болып табылады, нәтижесінде әлеуметтік маңызды белгілері, қарым-қатынасы,
мақсаты, қызығушылығы бар және негізгі құзырлықты қалыптастырушы тұрақты
жүйе ретінде оқушы жаңа тұлғасы пайда болады.
Бесіншеден, педагогикалық жоғары оқу орындарында білім беру
мазмұнын жаңартудың басты бағыты, басқа халықтардық тарихымен, мәдениетімен
байланыстыра отырып қазақ халқының ұлттық тарих пен рухани мәдениетті
пайдалану болып табылады.
Қазақстан республикасында педагогтарды кәсіби дайындау
болашақ мұғалімдердің мақсатына бағытталған кәсбилігін қалыптастыру бүкіл
оқу барысында шығармашылықө танымдық іс-әркетін дайындау болып табылады.
Жоғары педагогикалық білім берудің құрылымы мен әдістері.[78]
Жоғары педагогикалық білім беру , 12 жылдық жалпы білім беретін
мектептер және басқа білім беру мекемелері үшін мамандандырылған
психологиялық кадрларды дайындайтын үздіксіз педагогикалық білім беру
жүйесінің негізгі бөлігі болып табылады.
Жоғары педагогикалық білім беру (ұзақтығы 4 жыл) педагогикалық білім
беру кредиттік технологиямен оқытылып арнайы пәннен дипломдық жұмыс
(факультеттің бейімділігіне сәйкес) қорғалады, педагогика және арнайы
пәннің оқытылуы әдстемесінен, Қазақстан тарихынан мемлекеттік емтихан
тапсырады. Аяқтағанан кейін студент мұғалім мамандығымен бірге
бакалаврдипломын алады.
Жоғары оқу орнын аяқтағаннан кейін студент білім беру саласында
мұғалім-стажер (1 жыл) ретінде өзінің кәсіби қызметін бастауға мүмкіндігін
беретін бакалавр диппломын алады.Стажировкадан өту барлық педагогикалық
жоғары оқу орндары бітірушілерге міндетті болып табылады.
Мұғалім-стажер ретіндегі қызметі бойынша функцияны анықтайды:
1. Педагогикалық факультеттің түлегін тікелей өндірістік нақты
процеске бейімдейді.
2. Нақты өмірлік старегиясын таңдап, білім беру ұйымдарының кәсіби іс-
әркетін жүзеге асыруына, магистратурада білімін жалғастыруға мүмкіндік
береді.
3.Жинақтаған педагогикалық тәжербие , болашақта жоғары дәрежеде ғылыми
педагогикалық іс-әркеті жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Үздік дипломмен аяқтаған бакалаврда , магистратурада оқуға мүмкіндік
береді. Өндірістік жағдаймен байланысы бар, жоғары білімді тұлға қосымша
мамандық алуға және жаңа кәсіби іс-әркетті жүзеге асыруға мүмкіндік беретін
диплом алуға құқылы.

2. Білім берудегі инновациялық үрдістердің мәні мен мағынасы
Жаңа енгізілген немесе инновация адамның кәсіптік қызметінің
бәріне де тән болғандықтан, ол табиғи түрде зерттеудің, талдаудың және
тәрбиеге енгізудің нысанына айналады. Инновация өздігінен пайда болмайды.
Ол ғылыми ізденістердің, жекеленген мұғалімдер мен тұтас ұжымның озық
педагогикалық тәжербиесі. Бұл процесс стихиялы дамымағандықтан ол басқаруды
қажет етеді.
Қазіргі заманғы білім беру жүйесінің басты қайшылығы - тез өсіп
бара жатқан жаңа білімдер қарқынды мен жеке тұлғаның оларды игерудегі
шектеулі мүмкіндіктері арасында. Бұл қарама- қайшылық педагогикалық
теорияны білім берудің абсолютті идеалынан (жан- жақты дамыған тұлға) бас
тартып, жаңа идеалға- адамның өзін- өзі реттеуі мен өздігінен білім алуы
қабілеттерін барынша дамытуға көшуіне мәжбүр етті. [7]
Сонымен, жаңаша (инновациялық) оқытудағы басты мәселе- бұл білім
алу және өздігінен білім алу негізінде адам қабілеттерін, икемділікерін
дамыту. Жаңа білім беру прадигмасында тұлғаның қызығушылықтарын қамтамасыз
етуде тұтастық, бағыттылықпен бірге мықты негізділік (фундаменталдылық) те
шешуші рольге ие.
ЮНЕСКО- ның халықаралық симпозиумында қабылданған меморандумда бұл
жайында былай делінген: Фундаменталды ғылыми – жаратылыстану және
гуманитарлық білім беру әлемінің қазіргі заманғы ғылыми- жаралыстанушылық
көрінісінен тұтас хабардар етуі, кәсіби қызмет нәтижелерін бағалаудың
ғылыми негізін салуы, тұлғаның шығармашылық тұрғыдан дамуына және адамның
ерекшеліктерін, қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін тану негізінде жеке
өмірлік бағдарламасын құруына көмектесуі тиіс.
Инновация – жаңашылдық, жаңалық өзгеріс деген ұғымды білдіреді.
Инновациялық құрал және процесс ретінде әлде бір жаңалықты енгізу деген
сөз. Педагогикалық процессте инновация оқыту мен тәрбиенің тәсілдері,
түрлері, мақсаты мен мазмұнына , мұғалім мен оқытушының бірлескен қызметін
ұйымдастыруға жаңалықты енгізуді білдіреді.
Инновация ұғымы ағылшын тілінен innovation,аударғанда жаңалық
енгізу дегенді білдіреді
50- жылдарындың соңына қарай, Германия, АҚШ және басқада елдерде
педагогикалық жаңалықтарды зеріттеуге байланысты орталықтар құрыла бастады
сондай-ақ білім беруге, жаңалықтар енгізуге арналған ағымдағы басылымдар
шыға бастады ( мысалы, Information et inavation en eolucation
Eolucational innovation in the United States және т.б).
Инновация, негізінен қандайда бір дәстүрлі мәселелерді жаңа тәсілдер
арқылы шешу нәтижелерінде, деректерді терең әрі жан- жақты зерттеу
барысында жаңа сапаларға ие болуы нәтижелерінда туындайды.Қазіргі заманғы
инновациялардың көпшілігі тарихи тәжірибемен тығыз байланысты болғандықтан,
өткеннен бастау алады.Яғни, инновациялық үрдіс- белгілі жағдай мен оның
сәйкес көрсеткіштері үшін өзекті әрі бейімделген болып табылатын,заманға
сай идеяларды тарату, қолдану, менгеру мен қалыптастыруға бағытталған,
мотивацияланған, мақсатты әрі саналы үрдіс.Ол жаңалық енгізілген жүйенің
сапасын жақсартуға бағытталған әрі ол жүйеге қатысушыларға стимул беріп,
олардың көзқарасын жаңалыққа қарай өзгертуге бағытталған.
Білім берудегі инновациялық процесстердің мәні педагогиканың маңызы
екі проблема олар озық педагогикалық тәжербиені зерттеу, жинақтау және
тарату проблемасы және педагогикалық – психологиялық ғылымдардың жетістігін
практикаға енгізу проблемасы. Соған сәйкес инновация пәні, инновациялық
процесстердің мазмұны мен механизмі осы кезге дейін бір- біріне оқшау
қарастырылып келген өзара тығыз байланысты екі процесстің тұтастығы
тұрғысынан қарастырылуы тиіс, яғни процесстің нәтижесі теориямен
практиканың тоғысуында пайда болатын теориялық және практикалық
жаңалықтарды қолдануға болуы тиіс.
Білім берудегі инновациялық үрдістің нәтижесі жаңашылдықтарды
теориялық әрі тәжірибелік жүмыста қолдануда көрінеді.Сонымен қатар, білім
беру жүйесіндегі инновация бідім беру, жаңалық енгізу мақсатын да
білдіреді: жаңа мазмұн өңдеу, оқту мен тәрбиелеудің жаңа әдістері мен
формаларын, мектепті басқарудың жаңа технологияларын құру, оны дамыту,
мектепте экспримент алаңы ретінде дамыту, мектептегі білім беру ісі жаңа
бағыт алып, оқыту мен тәрбиелеудің де жаңалау кезіндегі
оқиғаларды,жағдайларды т.б. қамтиды.
Осылардың даму негізінде екі топ факторлар бар:
- объективті факторлар, инновациялық іс- әрекеттердің дамытуына түрткі
болатун және оның нәтижелерін қолдануды қамтамасыз ететін жағдай жасау:
- субъективті факторлар инновациялық үрдістегі субъектпен, оның
инновациялық іс-әрекетке дайындық деңгейімен байланысты. Инновациялық
үрдістің субъектісіне ғылым- педагогтар, мұғалімдер мен басқа да білім
беру саласындағы қызметкерлерді жатқызуға болады.
Мұның барлығы педагогикалық жаңалықты жасау, игеру және пайдалануда
басқару қызметінің маңыздылығына көз жеткізе алады. Өйткені мұғалім жаңа
педагогикалық технологияның, теория мен концепцияның авторы, талдау
жасаушы, зерттеуші тұтынушысы және насихатшысы қызметін атқарады. Осы
процессті мұғалімнің өз қызметінде әріптестердің тәжербиесі немесе
ғылымдағы жаңа идеялар, әдістемелерді дұрыс таңдап, бағалы және қолдануына
қамтамасыз етеді, ал пеагогикалық қызметте инновациялық бағыттылықты
қазіргі заманғы білім беру, қоғамды және мәдени даму жағдайында
педагогикалық қызметтің инновациялық бағыттылығының қажеттілігі бір қатар
жағдайлармен айқындалады.
Біріншіден, қоғамда жүріп жатқан әлеуметтік – экономикалық қайта
құрулар білім беру жүйесін, әдістемесі мен түрлі типтегі оқу орындарының
оқу тәрбие процесстерін ұйымдастырыудың технологиясын түбірінен жаңартуды
талап етуде. Педагогикалық жаңалықты жасау, игеру және пайдалануға
негізделген мұғалім мен тәрбиеші қызметін инновациялық бағыттылығы білім
беру саясатын жаңартудың құралына айналуда.
Екіншіден, білім беру мазмұнын ізгілендірудің күшеюі, пәндерінің
көлемі мен құрамының үнемі өзгеріске ұшырауы, жаңа оқу пәндерінің ензізілуі
жаңа ұжымдық формалар мен оқыту технологиясын үздіксіз іздестіруді талап
етуде, осы жағдайда мұғалімдер арасында педагогикалық білімнің рөлі мен
беделі арта түсіп отыр.
Үшіншіден, мұғалімнің педагогикалық жаңалықты игеру және қолдануға
деген қатынасы сипатының өзгеруі. Оқу – тәрбие процессінің мазмұнының қатаң
тәртіпке бағыныдырып қойылған жағдайда мұғалімнің өз бетінше бағдарлама
оқулық таңдаудан бұрын педагогикалық қызметтің жаңа әдіс тәсілдерін
пайдалануға мүмкіншілігі болмады. Егер бұрынғы уақытта инновациялық қызмет
негізінен жоғарыдан ұсынылған жаңалықтарды практикада қолданумен шектелсе,
қазіргі уақытта барынша баламалы, зерттеушілік сипат ала бастады. Сондықтан
да мектеп, білім беру орган басшылыларының қызметіндегі маңызды бағыттардың
бірі мұғалімдердің негізгі инновациясына талдау жасап, баға беру, оны іске
асыруға, қолдануға қолайлы жағдай жасауы тиіс.
Төртіншіден, жалпы білім беретін оқу орындарының натқы қатынастарға
енуі, жаңа типті сынып ішінде мемлекеттік емес оқу орындарынң құрылуы нақты
бәсекелестік ахуал туғызуда.
Оқыту үрдістерінің жүйесі [8] Педагогикалық дидактика оқу үрдісін
іс- әрекет деп түсіндіреді түрде былай жіктейді:
Оқтудың мақсатын анықтап, оны талдау. , сондықтан оның теориялық
жүйесін шартты
Мақсатқа жетудің мазмұны мен құралын сұрыптап, атқарылуға тиісті істі
жоспарлау.
Мұғалім мен оқушының атқаратын жұмыстарын тиімді
ұйымдастырып,білімдендіруге байланысты оқыту ісін жүзеге асыру.
Оқу жұмысының барысын бақылап, қате- кемшілік болса оңан өзгертулер
мен толықтыру жасап отыру.
Оқу нәтижесін талдап, бағалау.
Бұл жүйені басшылыққа алғанда мұғалім алдымен шәкіртке атқарылатын іс-
әрекет жауапкершілікті талап ететіндігіне иландырып,оның тәжірибеде нақты
орындалуына ерекше мән беру керектігін ұғындырады.Ал оқушы іс-әрекет атқару
барысында қойылған мақсат,мазмұны, құралы мен әдісін игеріп, нәтижесін
бақылап бағалауға саналы түрде үйренеді, соған машықтанды.
Мектеп өміріндегі мұғалімнің ең басты әрекетін оқу үрдісін басқарып,
шәкірті еңбектене білуге бағдарлау екені айқын. Алайда, көп жағдайда
мұғалім оқушыға білікті таным-түсінікті ұғындырып, оны жан- жақты тәптіштей
баяндап, бәрін өзі айтып беруге ұмытылады да шәкірт тек жайбарақат тыңдаушы
ретінде қалып қояды да, оларды самарқаулық меңдейді. Ал ондай жолға
жібермей оқушының белсенділігін көтеріп, жайбарақаттықтан айыру үшін
қазіргі дидактиканың ұсынатын жолдары бар. Сол жолдарды тиімді пайдаланып,
шәкіртті жайбарақат тыңдаушы етіп қалдырмай іс- әрекетке белсенді түрде
араластырып, оқылуға тиісті мәселені талдап, талқылауға ынталандырып, оған
бағдар беріп, мүмкіндік жасау мұғалімнің парызы деген ұстаным басшылыққа
алынады. Мәселен тиісті оқу материалын мұғалімнің түсіндіріп айтып беруімен
шектелуге емес, қайта оқушыны ойландырып, әрекеттендіріп, іздену барысында
туатын кедергілер мен тосқауларды жеңуі оларды еңбектене білуге
дағдыландырады. Қиындықты жеңу барысында қалыптасқан түсінік негізінде
білім тианақты да сенімді болумен қатар оқушының саналы түрде ойлана
білуінің арнасын кеңейтеді.Осы тұрғыдан келгенде мұалімнің ұйымдастыруш,
бағдарлаушы,жол нұсқаусылық қызметі оқушының іздене білуіне басшылық жасау
табысты, білім нәтижелі болатындығы ғылыми жағынан да, практикалық
тәжірибеде де дәлелденгені ақиқат.
Оқу үрдісі дидактикалық тұрғыдан қарағанда білімдік мазмұнды
меңгерудегі тұлғаның психологиялық ішкі қарым- қатынасы. Сондықтан танымдық
үрдіс оқушының тиісті мазмұнды қабылдау, ұғыну, ойлану, тұжырымдай білу,
көңіліне бекітуі, жүзеге асырып қолдана алуы болуға тиіс. Жинақтай келгенде
бұл әрекеттердің бәрі оқыту үрдісіндегі психологиялық іс- әрекет екендігін
үнемі ескеріп сабақты жоспарлауда оның ішкі мән- мазмұнына зейін қоя білу
табысқа жетудің тиімді де өміршең жолы болып табылады.
Оқытудың жүйесі мен оның түрлері. Дидактикада оқытудың теориялық
негіздеріне байланысты үрдісті зеріттеуші ғалымдар әр түрлі мәнде
түсіндіреді және оның құрылымдық жүйесі жөнінде де бірыңғай, біртекті ұғым
қалыптаспаған. Ал, оқытудың түрлерін белгілеу оқытудағы іс- әрекет пен оның
сипатына негізделеді. Мұндағы оқытудың мазмұны, әдістемесі, құралына
байланысты басты түрлері мынау:
а) түсіндірмелі иллюстративтік оқыту;
ә) проблемалық оқыту;
б) бағдарлап оқыту т.б.
Оқу орындары арқылы білім беру тарихында ұзақ уақыттан бері пайдаланып
келе жатқан және оқытудағы дәстүрлі жол – түсіндірмелі – иллюстративтік
оқыту. Мұның басты сипаты оқушыға жаңа білімді таныстырып, жаңа ұғымдар мен
теориялар, заңдар туралы түсінік береді. Оқушылар дайын білімді қабылдап,
жаттанды түрде меңгереді де, олардың өздігінен ойлауына көңіл бөлінбейді,
басқаша айтқанда тұлғаның дербестігі мен ішкі мүмкіншіліктері ашылмай тек
айтқанды орындау шеңберінде қалып қояды. [9]
Инновацияның басты талаптары және оның түрлері.
Қазіргі заманғы білім беру жүйесінің басты қайшылағы- тез өсіп бара
жатқан жаңа білімдер қарқыны мен жеке тұлғаның оларды игерудегі шектеулі
мүмкіндіктер арасында, инновацияның басты талаптары. Бұл қарама- қайшылық
педагогикалық білім берудің абсолютті идеалына (жан- жақты дамыған тұлға )
бас тартып, жаңа идеалға- адамның өзін- өзі реттеуі мен өздігінен білім
алуы қабілеттерін барынша дамытуға көшуіне мәжбүр етеді.
Сонымен, инновациялық оқытудағы басты талаптары- бұл білім алу және
өздігінен білім алу негізінде адам қабілеттерін, икемділіктерін дамыту.
Жаңа білім беру прарадигмасында тұлғаның қызығушылықтарын қамтамасыз етеуде
тұтастық, бағыттылықпен бірге мықты негізділік (фундаменталдылық) те шешуші
рөлге ие.[10]
ЮНЕСКО-ның халықаралық симпозиумында қабылданған меморандумда бұл
жайында былай делінген. ...Фундаменталды ғылыми-жаратылыстану және
гуманитарлық білім беру әлемнің қазіргі заманғы ғылыми-жаратылыстанушылық
көрінісінен тұтас хабардар ету, кәсибі қызмет нәтижелерін бағалаудың ғылыми
незгізін салуы, тұлғаның шығармашылық тұрғыдан дамуына және адамның
ерекшеліктерін, қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін тану негізінде жеке
өмірлік бағдарламасына көмектесуіне тиіс.
Қазіргі заманғы оқушының, әсіресе, студенттің басты мақсаты – көптеген
пәндерден, олардағы ұшан-теңіз ақпараттардың ішінен ең негізгісін, мәндісін
тани білу. Бұл мәнді көзқарас жаратылыстану, гуманитарлық, және техникалық
ғылымдардың синтездік жиынтығын қарастырады.
Инновациялық білім беруді ұйымдастыруда мәндік көзқараспен тығыз
байланыста акмелогиялық көзқарас қарастырылады. Акмеология ( акме - грек
сөзі шың,, төбе, бір нәрсенің ең биік басқышы - дегенді білдіреді.) –
зерттеу объектісі өмірдің әртүрлі өзін-өзі көрсету сфераларында өзін-өзі
дамытушылық, өзін-өзі жетілдірушілік динамикасында қарастырылатын адам
болып табылатын ғылыми пәндер кешені, ғылыми білімдердің жаңа аймағы. [11]
Міндет - барлық оқушыларға өзін-өзі дамыту, жетілдіру, өздігінен оқу
мен өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру, себебі, бұл, акме деңгейіне
жетудің негізгі факторлары. Алайда, бұл акмеологиялық факторларды іске
асыру үшін күшті қозғаушы себептер қажет. Бұл себептер жетістікке жетудің
түрткілері (мотивациясы) болуы мүмкін. Оқытушының міндеті – студенттерге
олардың мотивтері мен қажеттіліктерін қалыптастыруға көмектесу.
Инновациялық білім беру технологияларының да басты талабы осында.
Осылайша, инновациялық білім беру өз құрамының – жеке тұлғалық көзқарасты,
білім алудың мақсаты негіздерін, мәндік және акмелогиялық көзқарастарды,
кәсіби шеберлікті, екі мәдениеттің (техникалық және гуманитарлық) синтезін,
жаңа ақпараттық технологияларды қолдануды біріктіреді.
Жаңалықтар жекелеген сұрақтарды шешуде, сол сияқты білім беру
мекемелеріндей жұмыстарда қолданылуы мүмкін. Мекемелер дамуының
қалыптастырушы және инновациялық типтеріне бөледі. Ондағы басқарушылық
шешімдер әлеуметтік-педагогикалық өзгерістердің мүмкіндіктерін ескеру
негізінде қабылданады. Білім беру мекемелердің бірі құрастыру режимінде
жұмыс істесе, басқалары даму режимінде жұмыс жасайды. Соңғысы инновациялық
білім беру мекемелеріне қатысты, себебі, олардың педагогикалық жүйелері
қоғам мен тұлғаның барлық сұраныстарын қанағаттандыру жақын тұрады. Даму
режимінде көптеген авторлық мектептер жұмыс істейді. [12]
Педагогикалық іс-әрекеттің инновациялық бағыттылығына не түрткі
болады? Жауабы былай сипатталады: біріншіден, қоғамда және білім беру
жүйесінде болып жатқан әлеуметтік экономикалық қайта құрулар. Бұндағы
негізгі саясат білім беру мазмұнын гуманитаризациялауды күшейту, оқу
пәндерінің құрамын, көлемін үздіксіз өзгерту, жаңа оқу пәндерін енгізу,
оқытушылардың педагогикалық жаңалықтарды меңгеру фактілеріне деген
қатынастарының өзгеруі, оларда педагогикалық жаңалықтардың пайда болуы мен
құрылуына байланысты зерттеушілік, таңдамалылық сипаттың көрінуі,болып
табылады.
Мектеп практикасында көбінесе мынадай жаңарту жолдары көрсетілген:
- өзінің тәжірибесін дамыту;
- басқа біреудің тәжірибесін қолдану;
- ғылыми өңдеу жұмыстарын меңгеру;
- қате мен қайта көру әдістері;
- эксприменттің өзі;
Бұл идея пайда болғаннан кейін, оның практикада асуы немесе қолданылуына
дейінгі аралықта бірнеше кезеңдерден өтеді, практика дұрыс нәтиже берсе,
онда оны жүзеге асырамыз.

2 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІН ДАМЫТУ ҚҰРАЛЫ

2.1 Инновациялық технологиялар және олардың жіктелімі (классификация)
Жаңа заман талабына сай мұғалімнің шеберлігін арттыруда бiлiм мазмұны
мен оқыту технологияларының рөлі ерекше. Оқыту технологияларын талдағанда,
қазiргi өркениеттi елдер тәжiрибесiнде жүзеге асырылып жатқан бiлiм берудiң
жаңа моделiне – Нәтижеге бағдарланған бiлiм моделiне - сәйкес келетiн оқыту
технологияларын iрiктеудi қажет етедi. [13]
“Оқыту технологиясы” терминi алғаш рет АҚШ-та ХХ ғасырдың ортасында
пайда болды. “Технология” – гректiң techne - өнер, шеберлiк, бiлiктiлiк,
logos –оқу сөздерiнен шыққан. Белгiлi бiр маңызды әрекетте, өнерде,
шеберлiкте мақсатқа жету үшiн қолданылатын әдiс ретінде технологияларды
қолдану қазіргі уақытта өзектілік көрсетіп отыр. [14]
ЮНЕСКО-ның құжаттарында оқыту технологиясына техникалық және адам
ресурстарын, олардың өзара бiрлiгiн ескере отырып, оқытудың тиiмдiлiгiн
арттыруды мiндет етiп қоятын мұғалiмнiң бүкiл оқыту iсi мен оқушының
бiлiмдi меңгеру әрекетiн ұйымдастырудың, қолданудың және анықтаудың жүйелi
әдiстерi- деп анықтама берiлген. Педагог-ғалым В.М.Шепель: Технология –
белгiлi заттың бейнесiн өзгерту үшiн қолданылатын өнер, бiлiктiлiк, әдiс-
тәсiлдер,- дедi. И.Г. Зайнышев: [15]белгiлi затты, тұлғаны сапалы
өзгертуде қолданылатын бiлiм мен әдiс-тәсiлдер жүйесi деген анықтамасын
ұсынады. Е.И.Холостов болса, технологияны белгiлi шығармашылықтан сапалы
нәтиже алу үшiн қолданылатын әрекеттер жиынтығы- деп санайды. Ал
Р.В.Овчарова оған адамның әрекетiн, бiлiктiлiгiн, тәжiрибесiн еңбекке
қажеттi заттарды, әлеуметтiк шындықты сапалы өзгертуге бағытталған
әрекеттер жүйесi- деп қарауды ұсынады. Ресейлiк ғалымдардың iшiнде осы
технологияның мәнiн бiршама анығырақ айтқан Б.Т.Лихачев:” Педагогикалық
технология – оқыту тәсiлдерi мен тәрбие құралдарын, оқытудың түрлерiн
жинақтап, арнайы бiрiктiрудiң жолдарын анықтайтын психологиялық-
педагогикалық установкалардың бiрлiгi, сондықтан да ол – педагогикалық
процестiң инструментарийi болып саналады”, - дейдi. В.П.Беспалько [16]
педагогикалық технологияны “оқу процесiн жүзеге асырудың мазмұндық
техникасы” деп санаса, И.П.Волков[17] “жоспарланған оқыту нәтижелерiнiң
жетiстiктерi процесiнiң сипаттамасы” деп бағалайды. В.М. Монахов[18]
педагогикалық технологияға “оқушы мен мұғалiмге қолайлы жағдай туғызатын
оқу процесiн жобалау, ұйымдастыру және өткiзу бойынша бiрлескен
педагогикалық әрекеттердiң жан-жақты ойластырылған моделi”,- деген анықтама
бередi. Көрiп отырғанымыздай, технология туралы қазiргi ғылымда орныққан
дәл анықтама болмағанымен, олардың бәрiнiң тоғысатын ортақ арналары бар.
Олар, бiрiншiден, технологияның шеберлiкпен, бiлiктiлiкпен байланыстылығы;
екiншiден, технологияның сапалық өзгерiс жасау мақсатында қолданылатыны;
үшiншiден, технологияның бiртұтас әдiс-тәсiлдер жиынтығынан құралатындығы.
Олай болса, технологияның бiлiм мекемелерiнiң кез келген типiнде жаппай
қолдануға қолайлы әрi тиiмдi оқу процесiн құрудың жолдарын iздестiрудiң
нәтижесi ретiнде туған тұжырым екендiгi даусыз. Бiлiм беру, оқыту
процесiндегi технология – “қойылған мақсатқа тиiмдi жолмен қол жеткiзудi
қамтамасыз етушi жүйе, яғни бiлiм мазмұнын жүзеге асырудың тәсiлi.”
Технология, бiр жағынан, бiлiмдiк ақпараттарды өңдеп ұсынудың, өзгертудiң,
ашудың әдiстерi мен құралдарының жиынтығы болса, екiншi жағынан,
мұғалiмнiң қажеттi техникалық және ақпараттық құралдарды оқу процесiнде
қолдана отырып, оқушыларға ықпал етуiнiң тәсiлдерi туралы ғылым. Жалпы
педагогикалық технологияның дамуының қайнар көздерiн педагогикалық
психологияның, әлеуметтану ғылымының, этнопедагогиканың жетiстiктерi мен
озық педагогикалық тәжiрибелер, сондай-ақ өткен жылдардағы отандық,
шетелдiк педагогикадағы жинақталған асыл қорлары құрайды. Сол себептi де
технология өткеннiң жетiстiктерi мен жаңашылдықты тоғыстыратын, оқыту
жүйесiнiң барлық мүмкiндiктерiн оқушының дамуына пайдалануды көздейтiн
бiртұтас ұғымға айналады. Түйiндей келгенде, оқыту технологиясы мұғалiм мен
оқушының мүддесiне қызмет ететiн, толық үндесiмге негiзделген оқытудың
әдiстемелiк жүйесi болып шығады. [19]
Оқыту технологиясына тән белгiлер:
Негiздiлiгi (кез келген технологияның өзiндiк философиясы, өзiндiк
тұжырымдамасы болуы шарт).
Жүйелiлiгi (құрылымдық элементтерiнiң бiртұтастығы).
Басқарылмалылығы (оқыту процесiн бастан-аяқ жоспарлап, нәтижесiн тексеруге
болатындығы).
Тиiмдiлiгi (қысқа мерзiмде аз шығынмен жоғары нәтижеге қол жеткiзу
мүмкiндiгi).
Технологияның түрлерiн саралауда да түрлi бағыттар қатар орын алып
отыр.
Ростов мемлекеттiк университетiнiң оқытушысы В.Т.Фоменко [20]
педтехнологияларды өзгеше топтастырады. Ол технологияларды қолдану
деңгейiне қарай, философиялық негiзiне қарай, жетекшi факторына қарай
топтастырады. Ал тәжiрибенi меңгертудiң ғылыми негiздемеciне сай
педтехнологиялар ассоциациялық-рефлекторлық, бихевиористикалық-гештальдық,
дамытушылық деп те жiктеледi. Ал осы педтехнологияны түбегейлi зерттеген
ғалым Г.К.Селевко[21] оны былайша топтайды:
-қолдану өрiсiне қарай: жалпы педагогикалық, жеке пәндiк, модульдiк,
әдiстемелiк;
-мазмұны мен құрылымына қарай: оқыту (тәрбиелеу), зайырлы (дiни),
жалпыбiлiмдiк (бағдарлы), гуманитарлық (технократиялық), монотехнологиялық,
политехнологиялық, аралық;
-ұйымдастыру түрiне қарай: сыныптық-сабақтық (альтернативтiк). Академиялық
(клубтық), жеке (топтық), ұжымдық оқыту тәсiлi, саралап оқыту. [22]
Дегенмен, бiр ғана бағытпен шектелетiн монотехнология болмайтыны
ақиқат. Кез келген технологияға кешендiлiк тән. Бiрақ өзiнiң таңдаған басым
бағытына орай олардың арасында өзгешелiк те сақталады, соған cай белгiлi
бiр атауға ие болады. Сонымен, технология – жеке тұлғаны дамытуға
негiзделген мақсатты педагогикалық жүйе. Педагогикалық технологияның
принциптiк екi ерекшелiгi ретiнде, бiрiншiден, оның көздеген нәтижеге
жетудiң кепiлдiгi екендiгiн, екiншiден, оның болашақ оқу процесiнiң жобасы
түрiнде сипатталатынын атап айтуға болады. [23]
Технологияны қолдануда мұғалiм шеберлiгi ерекше мәнге ие. Оның кәсiби
шеберлiгi мен оқытудың қандай әдiс-тәсiлдерiн таңдауы ғана технологияның
ұтымды болуына алғышарт жасайды. Дәстүрлi оқыту жүйесiнен тыс жасалған
технологиялар оқытудың мотивациялық сипатын арттырып, оқушылардың пәнге
қызығуын тудырады, оқушының өз айналасындағылармен табиғи бәсекелестiгiн
дамытады, оның дара тұлғалық белсендiлiгiн күшейтедi, өз бойындағы
қабiлетiн саналы түрде ашуына қолайлы жағдай туғызады, олардың адамгершiлiк
сапаларын жетiлдiредi, шығармашылық еркiндiкке ұмтылдырып оқушылардың
бейiндi бiлiктiлiгiн арттыруға мүмкiндiк туғызады. [24]
Қазақстан Республикасының “Бiлiм туралы” Заңында оқыту формасын,
әдiстерiн, технологияларын таңдауда көпнұсқалылық қағидасы бекiтiлген, бұл
бiлiм мекемелерiнiң мұғалiмдерiне, педагогтарына өзiне оңтайлы нұсқаны
қолдануға, педагогикалық үрдiстi кез-келген үлгiмен, тiптi авторлық үлгiмен
құруға мүмкiндiк беретiндiктен оқу үрдiсiн қайта жаңғырту идеясы
педагогикалық технологияның негiзгi тiрегi болып табылады. Ол идея мынадай
мазмұндық бiрлiктерден құралады: [25]
• оқытудың жалпы мақсаты;
• жалпы мақсаттың нақтыландырылуы;
• оқушылардың бiлiм деңгейiн алдын-ала (диагностикалық бағалау);
• оқу әрекетiнiң жиынтығы;
• нәтиженi бағалау.
Мұғалімнің шеберлігін арттыруда, бiлiм сапасының күшейүі берiлетiн бiлiмнiң
түпкi нәтижеге бағытталуымен және оқытуда тиiмдi технологияларды
пайдалануымен айқындалады.
Қазiргi бiлiм беру жүйесiне лайық технологияларды iрiктеудiң критериийлерi
оқытудың жаңа талаптарымен сәйкес анықталды. Зерттеу нәтижесiнде оқыту
технологияларын iрiктеу мен жүйелеудiң мынадай критерийлерi айқындалды:
• технологиялардың нәтижеге бағдарланған бiлiм моделi талаптарына үндес
болуы;
• технологиялардың оқушының мүддесiне басымдылық беруге бейiмдiлiгi;
• технологиялардың оқытудың әдiстемелiк жүйесi компоненттерiн өзара
бiрлiкте қамту мүмкiндiгiнiң болуы;
• технологиялардың оқу сатыларының кез келгенiнде қолдануға қолайлылығы;
• технологиялардың бiлiм сапасын арттыруға ықпалының айқын болуы;
• технологияның оқушы бiлiмiн объективтi бағалауда тиiмдiлiгi, т.б.
Сөйтiп, педагогикалық технологиялар бiлiм сапасын арттырудың маңызды
шарты ретiнде бүгiнгi қоғамдық-әлеуметтiк сұранымға сай жетiлдiрiлiп
отырылуы тиiс. Бұл орайда оқытуда қоғам мен оқушы мүддесiн қатар қамтитын,
мұғалiм шеберлiгiн шыңдайтын, оның нәтижелi жұмыс жүргiзуiне оң әсерiн
тигiзетiн технологиялардың көбеюi мұғалiмнiң таңдау мүмкiндiгiн кеңейтiп
отыр. Ол оқу процесiндегi кездейсоқтық пен жүйесiздiктен арылуға, оқу
материалын тиiстi деңгейде меңгеруге, оқушы бiлiмiн объективтi бағалауға
жол ашады. Сондықтан да педагогикалық технологиялар бiлiм сапасын
жетiлдiрудiң маңызды компонентi деп саналады.
Педагогикалық технологиялардың белгілері мен элементтері.
Ғылымға мықтап енген педагогикалық технология ұғымына әр түрлі
түсініктеме берілген:
• оқыту мен тәрбиелеу құралдарының арнайы формаларының, әдіс-
тәсілдерінің, жолдарының жиынтығын анықтайтын психологиялық-
педагогикалық нұсқаулар жиынтығы (Б. Т. Лихачев);
• алдын ала жобаланған оқу- тәрбие процесінің практикада жүйелі әрі
бірізді жүзеге асуы (В. П. Беспалько);[26]
• оқытушы мен оқушылар үшін барлық жақсы жағдайлар жасалғанда оқу
процесін жобалау, ұйымдастыру әрі жүзеге асыруда біріккен
педагогикалық іс- әрекеттің жан- жақты (ұсақ – түйегіне дейін)
ойластырылған моделі (В. М. Монахов); [27]
• педагогикалық мақсатқа жеру үшін қолданылатын барлық тұлғалық,
инструменталдық және әдіснамалық құралдардың қызмет ету реті мен
жүйелі жиынтығы (М. В. Кларин).
Дегенмен, барлық анықтамаларға ортақ басты негізі бар, яғни:
педагогикалық технологиялар- бұл білімнің басымды мақсаттарымен
біріктірілген пәндер мен әдістемелердің; оқу тәрбие процесін ұйымдастырудың
өзара ортақ тұжырымдамамен байланысқан міндеттернің, мазмұнының, формалары
мен әдістерінің күрделі әрі ашық жүйелері. Мұнда әр позиция басқаларына
әсер етіп, ақыр аяғында оқушының дамуына жағымды жағдайлар жасайды (М. М.
Жанпейсова).[28]
Бүгінгі таңда П. М. Эрдниевтің [29] дидактикалық бірліктерді
шоғырландыру (УДЕ) технологиясы, Д. Б. Эльконин мен В. В. Давыдовтың[30]
дамыта оқыту технологиясы, Ш. А. Амонашивилдің [31] ізгілікті тұлғалық
технологиясы, В. Ф. Шаталовтың [32]оқу материалдарының белгілі және сызба
үлгілері негізінде қарқынды оқыту технологиясы, М. Чошановтың
[33]проблемалық модульді оқыту технологиясы, В. М. Монаховтың,[34] В. П.
Беспальконың және басқа да көптеген ғалымдардың технологиялары танымал.
Қазақстанда Ж. А. Қараевтың, Ә. Жүніспектің және т. б.
ғалымдардың оқыту технологиялары белсенді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.