Қазақстан Республикасының инвестициялық пай қорлары, жағдайы және қызмет ету ерекшеліктері
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК.ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... .5
1.1. Инвестициялық пай қорының құқықтық жағдайы, оларды құру және активтерін сенімгерлік басқару шарты ... ... ..5
1.2. Инвестициялық пай қорының пайы, пайлардың шығарылымын мемлекеттік тіркеу және оларды орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.3. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алу ... ... ... ... ...13
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЛАРЫ: ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ ЕТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ..16
2.1. Инвестициялық пай қорларының қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Жабық инвестициялық пай қоры, оның пай ұстаушыларының жалпы жиналысы ... ... ... ... ... ... ... .19
ІІІ. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ ... ... .33
3.1. Инвестициялық пай қорының пайлары банк депозиттеріне балама
ретінде ... ... ... .33
3.2. Шағын және орта бизнесті мемлекет тарапынан қадағалау ... ... ... ... ... ... 38
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
ҚОСЫМША
І. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК.ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... .5
1.1. Инвестициялық пай қорының құқықтық жағдайы, оларды құру және активтерін сенімгерлік басқару шарты ... ... ..5
1.2. Инвестициялық пай қорының пайы, пайлардың шығарылымын мемлекеттік тіркеу және оларды орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.3. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алу ... ... ... ... ...13
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЛАРЫ: ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ ЕТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ..16
2.1. Инвестициялық пай қорларының қызметін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Жабық инвестициялық пай қоры, оның пай ұстаушыларының жалпы жиналысы ... ... ... ... ... ... ... .19
ІІІ. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ ... ... .33
3.1. Инвестициялық пай қорының пайлары банк депозиттеріне балама
ретінде ... ... ... .33
3.2. Шағын және орта бизнесті мемлекет тарапынан қадағалау ... ... ... ... ... ... 38
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..55
ҚОСЫМША
мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. Инвестициялық пай қорының әлеуметтік-экономикалық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1. Инвестициялық пай қорының құқықтық жағдайы, оларды құру
және активтерін сенімгерлік басқару
шарты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. Инвестициялық пай қорының пайы, пайлардың шығарылымын мемлекеттік
тіркеу және оларды
орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
3. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
ІІ. Қазақстан Республикасының инвестициялық пай қорлары: жағдайы және
қызмет ету ерекшеліктері ... ... ... ..16
2.1. Инвестициялық пай қорларының қызметін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Жабық инвестициялық пай қоры, оның пай ұстаушыларының жалпы
жиналысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ІІІ. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
СТРАТЕГИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 33
1. Инвестициялық пай қорының пайлары банк депозиттеріне балама
ретінде
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
3.2. Шағын және орта бизнесті мемлекет тарапынан
қадағалау ... ... ... ... ... ... 38
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
ҚОСЫМША
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстанның бағалы қағаздар нарығы он жылдан
астам уақыт бойы жұмыс істеп келеді. Осы салыстырмалы азғантай уақыт ішінде
ол эволюциялық дамудың барлық сатысынан өтті деуге болады, яғни алғашқы
құрылудан тұрақтанып, дамуға дейін. Қазіргі кезде бағалы қағаздар нарығы
халықаралық тәжірибе есебінен де, ел экономикасының спецификалық ерекшелігі
есебінен де модернизацияланып, даму үстінде.
Қор нарығының дамуының бір жаңашылығы, ол 2004 жылдың
7-шілдесінде республика парламенті қабылдаған Инвестициялық
қорлар туралы Қазақстан Республикасының заңы негізінде инвестициялық
қорлардың құрылуы. Мұндай заң алғаш рет 1997 жылы қабылданған болатын.
Бірақ ол заң ескіріп, қор нарығының даму тенденциясына сәйкес келмей қалды.
Осы алғашқы заң негізінде тек бір инвестициялық қор құрылып, бір жарым
жылдан кейін инвесторлардың қызығушылығын тарта алмай, жабылып қалған
болатын. Оған бірнеше фактор әсер еткен. Заңның жаңа басылымы барлық
кемшіліктерді ескере отырып, инвестициялаудың ұжымдық нысанын дамыту және
қор нарығына ішкі инвесторларды тарту мақсатында қайта қарастырылған
болатын.
Зерттелу деңгейі. Бүгінгі таңда кәсіби басқарушылары бар инвестициялық
қорларды құру ішкі жинақ қаражаттарының жиі өсуі мен оларды экономиканың
нақты секторына тиімді тарту қажеттілігі жағдайында аса маңызды болып отыр.
Сонымен қатар, доллардың ұлттық валютаға қатысты бағамының бірде көтеріліп,
бірде төмендеуі жағдайында, доллардың евроға қатысты бағамының
тұрақсыздығы, банктегі салымдар бойынша проценттік ставкалардың төмендеуі
жағдайында альтернативті қаржы құралы ретінде қор нарығында инвестициялық
қорлардың пайда болуы өте уақтылы болды және ол бағалы қағаздар нарығының
жалпы дамуын қосымша ынталандырушы фактор бола алады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті. Инвестициялық қорлар туралы заң
инвестициялық қорлардың 2 негізгі түрін бөліп көрсетеді: акционерлік және
пайлық инвестициялық қорлар. Инвестициялық пай қорлары заңның жаңа
басылымымен алғаш енгізіліп отыр. Яғни бұған дейін пай қорлары болған жоқ.
Инвестициялық пай қоры дегеніміз пайға, сондай-ақ оларды инвестициялау
нәтижесінде сатып алынған өзге де активтерге ақы төлеуден алынған, пайларды
ұстаушыларға ортақ үлестік меншік құқығымен тиесілі және басқарушы
компанияның сенімгерлік басқаруында болатын ақша жиынтығы. Инвестициялық
пай қорлары акционерлік инвестициялық қорларға қарағанда, өз бетінше
активтер портфелін басқара алмайды. Инвестициялық пай қорларының ақшаларын
инвестициялауды тек басқарушы компания жүзеге асыра алады және сол
басқарушы компания инвестициялық пай қорын құруды немесе олардың қызметін
тоқтатуды жүзеге асырады. Инвестициялық пай қоры заңды тұлға болып
табылмайды және оны өз кезегінде мүліктік кешен деп атауға да болады.
Инвестициялық пай қорына ақша қаражаттарын сала отырып, инвесторлар
басқарушы компаниямен сенімгерлік басқару шартын жасасады да, сол сәттен
бастап пай ұстаушы болып саналады. Пай – инвестициялық пай қорындағы оның
иесінің үлесін, инвестициялық пай қоры жұмыс істеуін тоқтатқан кезде оның
активтерін өткізуден алынған ақшаны алу құқығын, сондай-ақ Заңда
айқындалған инвестициялық пай қоры қызметінің ерекшеліктеріне байланысты
өзге де құқықтарды растайтын, шығарылымы құжаттандырылмаған нысандағы
атаулы эмиссиялық бағалы қағаз. Пайды осы инвестициялық пай қорын
сенімгерлік басқаруды жүзеге асыратын басқарушы компания береді. Ал
пайларды иелену құқығының есебін пай ұстаушылардың реестріндегі шотта
тіркеуші жүргізеді.
Пай ұстаушылардың табысы пай құнының өсуінен қалыптасады. Пайлардың
құны уақыт өткен сайын өсуі де, төмендеуі де мүмкін. Себебі нарықтық бағалы
қағаздардың бағасы әрдайым өзгеріп отырады. Сондықтан пай ұстаушылар пай
құнының өзгеруіне байланысты шығындар тәуекеліне баруы мүмкін.
Қордың мүлкін басқарушы компания басқаратындықтан, оның қызметі қатаң
бақыланып отырады. Басқарушы компания пай қорының инвестициялық портфелін
жүзеге асыру үшін уәкілетті орган беретін лицензия негізінде ғана
инвестициялық пай қорларын сенімгерлік басқара алады. Басқарушы компания
инвесторлардың қаражаттарын мақсатсыз пайдаланбас үшін, қаражаттарды
басқару қызметі мен сақтау қызметі бір-бірінен ажыратылған. Яғни пай
ұстаушылардың қаражаттары басқа ұйымда сақталады, ол кастодиан. Кастодиан
пай ұстаушылардың қаражаттарын сақтап қана қоймай, олармен жасалатын
операциялардың заңды болуын бақылап отырады. Яғни кастодиан инвестициялық
қор активтерімен жасалатын мәмілелерді бақылап, талаптарға сай келмеген
жағдайда, басқарушы компанияның тапсырысын тежейді де, тез арада уәкілетті
органға хабар береді.
Инвестициялық пай қорының пай ұстаушыларының реестрін, яғни кім, қашан
және қанша пай сатып алғанын немесе сатқанын тіркеуші жүргізіп отырады.
Тіркеушінің, әрине, бағалы қағаздар ұстаушылардың реестрін жүргізуге
лицензиясы болуы тиіс.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан,
қорытынды, әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.
I. Инвестициялық пай қорларының әлеуметтік-экономикалық негіздері
1. Инвестициялық пай қорларының құқықтық жағдайы,
оларды құру және активтерін сенімгерлік басқару шарты
Бүгінгі таңда бағалы қағаздар нарығы мемлекет экономикасының дамуына
орай өзгеріп, жетіліп, дамып жатыр. Осыған байланысты 2004 жылдың шілде
айында Инвестициялық қорлар туралы Қазақстан Республикасының Заңы
қабылданған болатын. Осы заңның 3-ші тарауында инвестициялық пай
қорларының қызмет ету жағдайлары қарастырылған. Яғни осы заңға сүйенетін
болсақ, инвестициялық пай қоры заңды тұлға болып табылмайды. Егер
инвестициялық пай қарының ережесінде өзгеше көзделмесе, қор шектелмеген
мерзімге құрылады.
Инвестициялық пай қоры активтеріне меншік құқығындағы үлес басқарушы
компания шығыратын паймен куәландырылады. Инвестициялық пай қорының
активтерін оның пайларын ұстаушылар арасында бөлуге және олардан үлесті
заттай бөліп алуға жол берілмейді.
Инвестициялық пай қоры активтерінің ең төменгі мөлшері пайлар
шығырылымын тіркеу күні, тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет
туралы заңда белгіленген 50000 айлық есептік көрсеткішті құрайды.
Инвестициялық пай қорын құру туралы шешімді, егер осы мәселе қордың
жарғысында басқарушы компания акционерлерінің жалпы жиналысының айрықша
құзіретіне жатқызылмаса, осы қордың басқарушы компаниясының директорлар
кеңесі қабылдайды. Инвестициялық пай қоры басқарушы компаниясының
директорлар кеңесі, егер оның жарғысында өзгеше белгіленбесе, инвестициялық
пай қорының ережелерін бекіту, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу
туралы шешімдер де қабылдайды.
Басқарушы компания бір-бірінен инвестициялық декларациялары бойынша
айырмашылығы болатын бірнеше ашық, аралық немесе жабық инвестициялық пай
қорларын құруға құқылы. Басқарушы компания, кастодиан және тіркеуші,
тәуекелмен инвестициялайтын инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін
қамтамасыз ететін, көрсетілген ұйымдарды қоспағанда, жұмыс істеуін жасалған
шарттарға сәйкес өздері қамтамасыз ететін инвестициялық пай қорларының
пайларын ұстаушылар бола алмайды.
Инвестициялық пай қорларын біріктіру немесе олардың нысанын өзгерту.
Қордың ережелерінде белгіленген шарттармен және тәртіппен бір нысандағы
инвестициялық пай қорларын біріктіруге жол беріледі. Жабық инвестициялық
пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысы қордың нысанын ашық
немесе аралық инвестициялық пай қорына өзгерту туралы шешім қабылдауы
мүмкін. Ал ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының нысанын жабық
инвестициялық пай қорына өзгертуге жол берілмейді.
Инвестор инвестициялық пай қорының активтерін сенімгерлік басқару
шарты бойынша ақшаны басқа инвесторлардың ақшасымен инвестициялық пай
қорына біріктіру және кейіннен оларды осы қордың ережесіне сәйкес
инвестициялау мақсатында басқарушы компанияның сенімгерлік басқаруына
береді. Инвестициялық пай қорын сенімгерлік басқару шарты қосылу шарты
болып табылады, оның талаптарын басқарушы компания инвестициялық пай
қорының ережелерінде айқындайды. Қордың пай ұстаушысы инвестициялық пай
қорының сенімгерлік басқару шартын көрсетілген шартқа тұтастай қосылу
арқылы ғана қабылдауы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген талаптармен бірге
инвестициялық пай қорын сенімгерлік басқару шартында:
➢ шартты бұзу және (немесе) қордың жұмысын тоқтату талаптары мен
тәртібі;
➢ қордың активтерін басқа басқарушы компанияға басқаруға беру,
басқарушы компанияның қор жұмыс істеуін тоқтатқаннан кейінгі,
соның ішінде оның инвестициялық портфельді басқару лицензиясының
қолданылуын тоқтата тұрған немесе қайтарып алған жағдайларда
міндеттерін орындау шарттары мен тәртібі;
➢ тараптарды жауапкершілігі болуға тиіс.
Соңғы жылдары мемлекетімізде халықтың қаржылық сауаты мен
инвестициялық мәдениетін жоғарылату бағытында кешенді іс-шаралар жүргізіліп
жатыр. Соған қарамастан, тұрғындардың көпшілігі Пайлық инвестициялық қорлар
жөнінде (ПИҚ) біле бермейді.
Ұжымдық инвестициялаудың бір формасы болып табылатын пайлық
инвестициялық қорлар тұрғындардың жеке жинақтарын ұлғайтуда банктік
депозиттерге бәсекелес болумен қатар, оларды инвестициялау арқылы акциялар
рыногының ірі қатысушысы бола алды.
Пайлық инвестициялық қорлар - салымшылар басқарушы компаниядан пай сатып
алу жолымен ПИҚ-қа капитал инвестициялайтын ұжымдық инвестициялаудың бір
формасы. Басқарушы компаниялар бұл активтерді олардың құнының өсуі және
табыс алу мақсатында бағалы қағаздарға инвестициялайды. Инвестор, ПИҚ және
басқарушы компания негізінде сенімді басқару келісімі жатыр. Пай -
ұстаушының инвестициялық қордағы үлесін куәлендіретін және оған ПИҚ
қызметін тоқтатқаннан кейін иелік ету құқын беретін құжатсыз формадағы
атаулы, эмиссиялық бағалы қағаз.
Қаржылық, құқықтық және басқару формасына сәйкес инвестициялық қорлар
бірнеше түрлерге бөлінеді. Құқықтық формасы бойынша корпорация және траст
түрінде болады. Корпорацияның кейбір түрлері қорды басқару функциясын
өздері атқарса, екінші бір түрлерінде қордың инвестициялық портфелін
басқару компаниялары басқарады. Траст - инвестициялық қорлардың ерекше
формасы. Экономикалық мағынасы жағынан траст пен корпорацияның екінші
нұсқасының арасында ешқандай айырмашылық жоқ. Траст - (ағылшын тілінде-
сенім) өткен ғасырдың басында Шотландияда пайда болып, құқықтың басқару
және меншік болып бөлінуін білдірді. Бұл әдіс англосаксондық заңнамада кең
тараған. Акционерлік формаға қарағанда траст заңмен қатаң реттеледі. АҚШ-та
инвестициялық қорлардың трасттық (англосаксондық) моделі жиі кездеседі. Ал
құрлықтық Еуропа мен Жапонияда корпоративтік (континентальды) модель.
Шетелдерде инвестициялық қорларды өтімділік формасы бойынша да бөлу
қалыптасқан. Бір-біріне қарама-қарсы 2 инвестициялық қор формасы қызмет
етеді: жабық (closed-end ) және ашық (open-end). Инвестициялық қорлардың
типтері мен оны басқару түрінің арасында кейбір байланыстар бар: жабық
түрдегі қорлар әдетте корпорациялар түрінде болады да, ашық корпорациялар
және трасттар түрінде болады. Жабық типтегі инвестициялық қорлар
Ұлыбританияда бағалы қағаздарға инвестициялау бойынша қоғамдар деген
атпен танымал болса, Францияда оларды Капиталы тұрақты инвестициялық
компаниялар деп атайды. Мұндай қорлар тек корпорациялар түрінде құрылады.
Бағалы қағаздар портфелі бір рет қана қалыптасады, соған сәйкес белгілі бір
көлемде акциялар шығарылады. Мұндай инвестициялық қорлардың құрылтайшылары
қордың акцияларын сатып алуға міндетті емес. Акциялардың алғашқы
шығарылымы, барлық корпорациялардағы сияқты, тек құрылтайшылар арасында
бөлінеді. Жаңа акционерлер үшін қосымша акциялар эмиссиясы жүргізіледі,
бірақ бұл алдыңғы шығарылымдағы акциялар толық орналасқаннан кейін барып
қана жүзеге асады. Эмиссиялар арасындағы акциялар саны тұрақты, бірақ
акционерлер құрамы өзгеріп отыруы мүмкін. Мұндай инвестициялық қорлардың
акцияларының қарапайым корпорациялардың акцияларынан ешқандай айырмашылығы
жоқ. Жабық инвестициялық қорлардың акцияларын алғашқы орналастыру брокерлік
фирмалар арқылы жүзеге асады. Акциялардың өтімділігі олардың биржалық,
сондай ақ биржадан тыс айналымдағы инвесторлардың сату-сатып алу
мүмкіндігіне байланысты. Акциялар бағамы сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде
анықталады.
Ашық типтегі инвестициялық қорлар бертін келе пайда болды бірақ аса
қарқынды дамыды. АҚШ-та олар қарыз корлары, Ұлыбританияда сенімді пайлық
қорлар, Испанияда бағалы қағаздарға инвестициялау қорлары деген атауға
ие. Ал Францияда оларды капиталы ауыспалы инвестициялық компаниялар деп
атайды. Жабық қорлардың да, ашық қорлардың да француздық атауы олардың
мағынасын толық ашады. Ашық инвестициялық қорлар акциялар эмиссиясын жүзеге
асырып тұрады. Бірақ олардың акциялары биржалық айналымға түспейді, тек
қордың өзіне ғана сатылады
Салымшылардың, яғни пай иелерінің табысы қор активтерінің таза құнының
(АТҚ) өсуімен анықталады. Мысалы, А инвестициялық қоры жыл басында бір
данасы 10 мың теңге болатын 1000 дана бағалы қағаз (пай) шығарды делік.
Тиісінше кор активтерінің таза құны 10 млн теңге болды. Жинақталған
қаражатты басқару компаниясы мемлекеттік, корпоративтік облигацияларға,
акцияларға және тағы да басқа бағалы қағаздарға инвестициялау нәтижесінде
алты айдан кейін қордың АТҚ-сы 12 млн теңгені құрады. Сонда қордың
табыстылық деңгейі:
12 млн -10 млн10 млн *100 = 20%
Осы кезде пай иесі қолындағы үлесін басқарушы компанияға қайта сатқысы
келсе немесе тағы да қосымша пай сатып алғысы келсе, бұл жағдайда пайдың
бір данасының құны 12 мың теңгеге бағаланады. Қазақстан жағдайында ашық
және жабық ПИҚ пен қоса интервалды ПИҚ-тар қызмет етеді. Берілген қор
түрлерінің бір-бірінен айырмашылығы - олардың пайды сату немесе сатып алу
мүмкіндіктерінің жиілігінде екені белгілі. Ашық қорлардың пайларын кез
келген жұмыс күні сатып алуға немесе өткізуге болатын болса, интервалды ПИҚ-
тарда ол тек белгіленген кезеңдерде ғана мүмкін болады. Ал жабық қорлардың
пайлары тек сенімді басқару келісімінің мерзімі аяқталған кезде ғана
басқарушы компанияға өткізіледі. Сонымен, ПИҚ - жинақтау құралы емес,
белгілі бір мөлшерде тәуекелі бар инвестициялау құралы.
Қазіргі таңда біздің елімізде 186 қор бар. Оның 143-і - жабық, 18-і -
ашық, ал 25-і - интервалды қорлар. Активтерінің жиынтық сомасына келетін
болсақ, бұл көрсеткіш қазіргі күні 299 млрд теңгені құрап отыр. Пайлардың
бір данасының құны 1 мың теңгеден 500 мың теңгеге дейін жетеді. Пайлық
инвестициялық қорға қатысушы жеке тұлғалардың саны 2000 адамнан сәл ғана
асады. Ал нарықтың басым бөлігі түрлі қаржы институттарына тиесілі. Бұл -
пайлық инвестициялық қорға қаржы салу секілді құралдар қазақстандықтар
арасында аса танымал емес екендігін аңғартады. Мұның себебі тұрғылықты
халықтың басым бөлігінің бұл құралдар жайында мағлұматқа қанық емес
екенінде және 90-шы жылдардағы жекешелендіру кезіндегі қорлар мен өткен
жылдардағы тұрғын үй саласындағы үлестік құрылыстан аузы күйген жұрттың
рыноктың бұл сегментіне де сенімсіздік танытып отырғанында болса керек. Бұл
мәселелерді шешу үшін ПИҚ танымалдылығын арттыру және тұрғындардың қаржылық
сауаттылығының жалпы денгейін көтеру тұрғысынан мемлекет белсенді араласып
отыр. Мамандардың пікірінше, Пайлық инвестициялық қорлар бүгінгі күнде
Қазақстанның қаржы рыногының заңмен неғұрлым толық әрі сапалы реттеліп
отырған бөлігі. Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 144-бабының 5-1
тармағы бойынша пайлық инвестициялық қорлардың пайлары мен акционерлік
инвестициялық қорлардың акциялары бойынша төленетін дивиденттер және ПИҚ
пайларын осы қордың басқарушы компаниясы сатып алған жағдайда түсетін табыс
жеке табыс салығынан босатылған.
Кез келген салаға инвестиция салар алдында инвестордың сол саланың құрылымы
мен қатысушылары туралы ақпаратқа қанық болуының маңызы жоғары. Осы орайда
интернет торабында Қазақстанның инвестициялық қорлар нарығының барлық
қатысушыларына арналған Іnvestfunds деп аталатын ақпараттық сервердің
жұмыс істеп келе жатқанына да бірнеше жыл болды. Аталмыш сайтта
инвестициялық қорлар мен басқарушы компаниялардың тізімдері, қорлардың
табыстылығы мен активтерінің көлемі бойынша рейтингтері, бағалы қағаздардың
бағасы мен сатып алу жолдары, сондай-ақ қор рыногындағы соңғы жаңалықтар
мен сараптамалар көрсетілген. Сондағы мәліметтерге сүйене отырып, басқарушы
компанияның басқару стратегиясымен танысып және өзінің тәуекел деңгейін
айқындап, кез келген жеке инвестор өзі шешім қабылдауы тиіс. Тағы бір
ескере жүретін жағдай - кез келген қордың инвестициялаудағы нәтежиесі оның
болашақтағы табыстылығының көрсеткіші емес, оның құнының жоғарылауымен
қатар төмендеуі де мүмкін.
Үкіметтің соңғы жылдары бұл салаға үлкен мән беруі қуантады. Өйткені
қор нарығы жетілмей жедел даму мүмкін емес. Ал еліміздің алдында
экономиканы индустриалды-инновациялық жедел дамыту міндеттері тұр.
2. Инвестициялық пай қорларының пайы, пайлардың шығарылымын мемлекеттік
тіркеу және оларды орналастыру
Пайдың бағасы мен бір ұстаушыға тиесілі пайлардың саны бөлшек
сандармен көрсетілуі мүмкін. Пай сатып алу инвестордың инвестициялық пай
қорының сенімгерлік басқару шартына қосылғаны туралы куәландырады. Пай
ұстаушы – инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылар тізілімі жүйесінде
немесе нақтылы ұстауды есепке алу жүйесінде жеке шоты бар және
инвестициялық пай қорының пайлары бойынша құқықтары бар тұлға. Пай
ұстаушының өз пайын иелігінен шығаруы сенімгерлік басқару шартының
бұзылғанын білдіреді. Инвестициялық пай қорының пай ұстаушылары
тізілімдерінің жүйесін жүргізуді тіркеуші жүзеге асырады. Қордың пай
ұстаушылары тізілімдерінің жүйесін жүргізу, пайларды нақтылы ұстауды есепке
алу жүйелерінің, пайлармен жасалған мәмілелерді тіркеу ерекшеліктері
тіркеушінің ішкі құжаттарымен айқындалады. Инвестициялық пай қорының
пайларын ұстаушылар қор активтерін сенімгерлік басқаруға байланысты
туындаған міндеттемелер бойынша жауап бермейді және өздерінің пайларына
тиесілі құн шегінде зияндардан тәуекелін, оның ішінде инвестициялық пай
қоры активтерінің рыноктық құнының өзгеруіне байланысты заңдар тәуекелін
көтереді. Ашық инвестициялық пай қорының және тәуекелмен инвестицияланатын
инвестициялық пай қорының пайларын сауда-саттық ұйымдастырушылардың сауда
жүйелеріне орналастыру мен айналымға жіберуге жол берілмейді.
Инвестициялық пай қорының пай ұстаушыларының құқықтары:
1. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайын ұстаушы осы
қордың басқарушы компаниясынан өзіне тиесілі пайды Заңда және
осы қордың ережесінде белгіленген жағдайларда және тәртіппен
сатып алуды талап етуге құқылы;
2. Жабық инвестициялық пай қорының пайын ұстаушы осы қордың пай
ұстаушыларының жалпы жиналысына қатысуға, осы жабық
инвестициялық пай қорының ережелерінде көзделген шарттармен және
тәртіппен осы пай бойынша дивиденттерді мезгіл-мезгіл алып
тұруға құқылы;
3. Инвестициялық пай қорының ережелеріне сәйкес басқарушы
компанияның қызметін бақылауды жүзеге асырады.
Инвестициялық пай қоры пайларының шығарылымын мемлекеттік тіркеу.
Инвестициялық пай қоры пайларының шығарылымын мемлекеттік тіркеуді
уәкілетті орган басқарушы компания ұсынған мынандай құжаттар негізінде
жүзеге асырады:
1. Өтініш;
2. Басқарушы компанияның жарғысына сәйкес оның директорлар
кеңесі немесе акционерлердің жалпы жиналысы (дауыс беретін
барлық акцияларды иеленуші жалғыз акционері) қабылдаған
инвестициялық пай қорын құру туралы шешімінің көшірмесі;
3. Басқарушы компаниясының жарғысына сәйкес оның директорлар
кеңесі немесе акционерлердің жалпы жиналысы (дауыс беретін
барлық акцияларды иеленуші жалғыз акционері) бекіткен қор
ережесі (2 дана);
4. Кастодианмен және тіркеушімен жасалған шарттардың
көшірмесі;
5. Егер көрсетілген құжаттар бұрын уәкілетті органмен
келісілмеген болса, басқарушы компанияның Қазақстан
Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңдарының
талаптарына сәйкес келетін басқарушы компания қызметінің,
құрылымдық бөлімшелерінің және басқарушы компания
қызметкерлерінің инвестициялық пай қорын құру, оның жұмыс
істеуін қамтамасыз ету және жұмысын тоқтату жөніндегі
қызметінің шарттары мен тәртібін регламенттейтін ішкі
құжаттары (2 дана) негізінде жүзеге асырады.
Инвестициялық пай қорының пайларына ұлттық бірдейлендіру нөмірлерін
беру шарттары мен тәртібі уәкілетті органнның нормативтік құқықтық
актісімен белгіленеді. Инвестициялық пай қоры пайларының шығарылымын
мемлекеттік тіркеуге табыс етілген құжаттарды уәкілетті орган олар
ұсынылған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде қарайды. Пайлар
шығарылымын мемлекеттік тіркеу процесінде уәкілетті орган:
➢ инвестициялық пай қорының ережесін;
➢ егер көрсетілген құжаттар бұрын уәкілетті органмен келісілмеген
болса, басқарушы компанияның Қазақстан Республикасының бағалы
қағаздар нарығы туралы заңдарының талаптарына сәйкес келетін
басқарушы компания қызметінің, құрылымдық бөлімшелерінің және
басқарушы компания қызметкерлерінің инвестициялық пай қорын
құру, оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету және жұмысын тоқтату
жөніндегі қызметінің шарттары мен тәртібін регламенттейтін ішкі
құжаттарын келіседі.
Табыс етілген құжаттар Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген талаптарға сәйкес келген жағдайда, уәкілетті орган басқарушы
компанияға пайлар шығарылымын мемлекеттік тіркеу туралы куәлік беру және
олар туралы мәліметтерді эмиссиялық бағалы қағаздардың мемлекеттік
тізіліміне енгізу арқылы пайлардың шығарылымын мемлекеттік тіркеуді жүзеге
асырады.
Уәкілетті орган егер табыс етілген құжаттар Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген талаптарға сәйкес келмесе, инвестициялық пай қорының
ережелерінде, оларға өзгерістер мен толықтыруларда және келісуге табыс
етілген өзге де құжаттарда қайшылықты немесе дәйектемесіз мәліметтер болса
және басқарушы компания қызметі Қазақстан Республикасы заңдарының
талаптарына сәйкес келмеген жағдайларда инвестициялық пай қоры пайларының
шығарылымын мемлекеттік тіркеуден бас тарту туралы шешім қабылдауы мүмкін.
Инвестициялық пай қорының пайы – инвестициялық пай қорындағы оның
иесінің үлесін, инвестициялық пай қоры жұмыс істеуін тоқтатқан кезде оның
активтерін өткізуден алынған ақшаны алу құқығын, сондай-ақ Заңда
айқындалған инвестициялық пай қоры қызметінің ерекшеліктеріне байланысты
өзге де құқықтарды растайтын, шығарылымы құжаттандырылмаған нысандағы
атаулы эмиссиялық бағалы қағаз.
Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру. Инвестициялық пай
қорларының пайлары Қазақстан Республикасының ұлттық валюта ақшасымен ғана
төленуге тиіс. Қордың пайларына төленетін ақша оларды орналастыру кезінде
осы қордың кастодианындағы инвестициялық пай қорының шотына аударылады.
Бастапқы орналастыру кезеңінде инвестициялық пай қорының пайлары барлық
инвесторлар үшін қор ережелерінде айқындалған бірыңғай нақтылы құн бойынша
орналастырылады. Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру үш
айдан ұзаққа созылмайды және қор ережесінде көрсетілген мерзімде басталады.
Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру кезеңі қор
инвестициялық пай қоры активтерінің Заңда белгіленген ең төменгі мөлшеріне
қол жеткізген кезде аяқталады. Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы
орналастыру аяқталғаннан кейін қордың таза активтерінің құны инвестициялық
пай қоры активтерінің ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру мерзімін ұзартуға
басқарушы компанияның өтініші негізінде уәкілетті органның рұқсатымен бір
рет жол беріледі, бірақ ол үш айдан аспауға тиіс. Инвестициялық пай қорының
пайларын сатып алу инвесторлардың пайларын сатып алуға өтінімдері негізінде
жүзеге асырылады. Инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуға
өтінімдерді басқарушы компания немесе оның өкілдері Заңда және осы қордың
ережелерінде белгіленген шарттармен және тәртіппен қабыдайды және
орындайды. Өтінімнің болуы мен ақшаның түсуі пай ұстаушылар тізіліміндегі
сатып алушының жеке шотына пайларды есепке алу шарты болып табылады.
Пайларды есепке алу осы шарт орындалған күннен кейінгі бірінші жұмыс
күнінен кешіктірілмейтін мерзімде жүзеге асырылады. Пайларды орналастыру
кезінде пайларды пай ұстаушылар тізіліміндегі сатып алушының жеке шотына
есепке алу мәмілесін тіркеу басқарушы компанияның бұйрығы негізінде жүзеге
асырылады.
Пайды кейіннен орналастыру бағасы, өтінім болған жағдайда, ақша түскен
жұмыс күнінің соңындағы қалыптасқан баға бойынша айқындалады. Өтінім ақша
түскеннен кейін түскен жағдайда, пайды орналастыру бағасы өтінім түскен
жұмыс күнінің аяғына қарай қалыптасқан баға бойынша айқындалады. Пайды
орналастыру бағасына, егер бұл қордың ережелерінде көзделген болса, үстеме
ақы қосылуы мүмкін.
Инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алуға өтінімдерді
қабылдаудан бас тартуға:
1. Инвестициялық пай қорының ережесінде белгіленген өтінімдер беру
тәртібі мен шарттары сақталмаған;
2. Уәкілетті органның немесе басқарушы компанияның шешімі бойынша
инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру тоқтатыла тұрған;
3. Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген өзге де
талаптар орындалмаған жағдайларда ғана жол беріледі.
3. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алу
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып алу
инвестициялық пай қоры активтерінің құрамында бар немесе оларды өткізуден
алынған ақша, сондай-ақ Заңмен белгіленген талаптарды сақтай отырып қарызға
алынған қаражат есебінен жүзеге асырылады. Ашық немесе аралық инвестициялық
пай қорларының пайларын бастапқы орналастыру мерзімі ішінде пайларды сатып
алуға жол берілмейді. Ашық немесе аралық пай қорларының пайларын сатып алу
туралы талаптар пайларды сатып алуға өтінімдер нысанында беріледі.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуға
өтінімдерді басқарушы компания немесе оның өкілдері Заңда және осы қордың
ережесінде белгіленген шарттармен және тәртіппен пайлар сатып алынатын
күннің алдындағы жұмыс күні аяқталғанға дейін қабылдайды. Ақшаны өтінім
берушіге беру (оның ішінде ақшаны олар көрсеткен шотқа есептеу) өтінім
келіп түскен күннен бастап бір жұмыс күнінен аспайтын мерзімде жүзеге
асырылады. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып
алуға өтінімдер, егер қордың ережесінде көзделген болса, жеңілдіктер
шегеріле отырып, өтінім қабылданған күннен кейінгі бірінші жұмыс күніндегі
пайдың есептік құны негізге алынып айқындалған баға бойынша орындалады.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясы
қордың пайларын сатып алуды оларды ұстаушылардың өтінімдері бойынша Заңда
және осы қордың ережесінде белгіленген құн бойынша, мерзімдерде және уақыт
кезеңдерінде жүзеге асыруға міндетті. Аралық инвестициялық пай қорының
пайларын айына бір реттен сирек сатып алуды жүргізген кезде пайларды сатып
алуға өтінімдерді қабылдау кезеңі үш жұмыс күнінен кем болмауға тиіс.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережесіне пайларды
ұстаушылар мүддесіне нұқсан келтіретін өзгерістер мен толықтырулар
енгізілген жағдайда, осы қордың пайларын ұстаушылар өздеріне тиесілі
пайларды көрсетілген өзгерістер мен толықтырулар күшіне енгізілген күнге
дейін күнтізбелік отыз күн ішінде сатып алуды талап етуге құқылы.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алуға
өтінімдерді қабылдаудан:
➢ қордың ережесінде белгіленген өтінім беру тәртібі мен
шарттары сақталмаған;
➢ Заңда көзделген тәртіппен қордың пайларын сатып алуды тоқтата
тұру туралы шешім қабылданған жағдайларда бас тартылуы мүмкін.
Инвестициялық пай қорының пайларын кейіннен орналастыру немесе сатып
алу кезіндегі үстеме ақылар мен жеңілдіктер.
Инвестициялық пай қорының ережесінде пайларды кейіннен орналастыру
кезінде олардың есептеу құнына үстеме ақылар немесе пайларды басқарушы
компания сатып алған кезде олардың есептеу құнына жеңілдіктер қолдану
шарттары мен мөлшерлері көзделуі мүмкін. Жеңілдіктің ең жоғары мөлшері
инвестициялық пай қорының пайын басқарушы компания сатып алған кезде оның
есептеу құнының 3%-нен аспауы керек. Инвестициялық пай қорының, оның
қызметі тоқтатылған жағдайда не ашық, не аралық инвестициялық пай қорының
ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілгендіктен пайларын сатып алу
кезінде пайдың есептеу құнынан жеңілдіктер жасауға жол берілмейді.
Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру мен сатып алуды тоқтата
тұру.
Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыруды және (немесе) сатып
алуды:
➢ инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін қамтамасыз ететін
тұлғалардың немесе қаржы құралдары немесе өзге де мүлкі
инвестициялық пай қоры активтерінің құрамына кіретін тұлғалардың
Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын немесе шарттық
міндеттемелерді бұзған немесе орындауы мүмкін болмаған
жағдайларда уәкілетті органның ұйғарымы бойынша;
➢ ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережесіне сәйкес
басқарушы компания арқылы тоқтатыла тұрады.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуды
тоқтата тұру кезінде сонымен бір мезгілде осы қордың пайларын орналастыру
тоқтатыла тұрады. Пайларды орналастыруды және (немесе) сатып алу осындай
тоқтата тұруға себеп болған бұзушылықтар жойылғанға дейін белгісіз мерзімге
тоқтатыла тұруы мүмкін. Пайларды орналастыру және (немесе) сатып алуды
тоқтата тұру қажет болған жағдайда, басқарушы компания осындай тоқтата
тұрудың себептерін және оларды жою жөніндегі шараларды көрсете отырып,
уәкілетті органға бұл туралы сол күні жазбаша хабарлауға міндетті.
Орналастыру және (немесе) сатып алу басталған күні басқарушы компания
уәкілетті органды орналастырудың және (немесе) сатып алудың қайта
басталғаны жөнінде хабардар етуге міндетті.
Егер бұл қор пайларын ұстаушылардың мүдделеріне сай келмесе, уәкілетті
орган басқарушы компанияның инвестициялық пай қорының пайларын
орналастыруды және (немесе) сатып алуды тоқтата тұруына тыйым салуға,
сондай-ақ осындай тоқтата тұруға себеп болған мән-жайлар жойылғанға дейін
пайларды орналастыру мен сатып алуды қайта бастауға тыйым салуға құқылы.
Басқарушы компания инвестициялық пай қорының пайларын орналастыруды және
(немесе) сатып алуды бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметтің тиісті
түрін жүзеге асыруға басқарушы компанияның, тіркеушінің немесе кастодианның
лицензиясының қолданылуы тоқтатылғаны немесе қайтарып алынғаны туралы
уәкілетті органның хабарламасын алған кезден бастап лицензияның қолданылуы
қайта басталған, басқа басқарушы компания, тіркеуші, қордың басқа
кастодианы тағайындалған немесе қордың жұмыс істеуі тоқтатылған күнге дейін
тоқтата тұруға міндетті.
ІІ. Қазақстан Республикасының инвестициялық пай қорлары: жағдайы және
қызмет ету ерекшеліктері
2.1. Инвестициялық пай қорларының қызметін ұйымдастыру
Инвестициялық пай қорының ережесі – инвестициялық пай қорының
мақсатарын, жұмыс істеу және жұмыс істеуін тоқтату шарттары мен тәртібін
айқындайтын құжат.
Инвестициялық пай қорының ережесінде келесілер көрсетілуі тиіс:
1. Инвестициялық пай қорының толық және қысқартылған атауы;
2. Инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясының толық атауы
мен орналасқан жері;
3. Инвестициялық пай қоры кастодианының толық атауы мен орналасқан
жері, оның құқықтары мен міндеттері;
4. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың тізілімдер
жүйесін жүргізуді жүзеге асыратын тіркеушінің толық атауы мен
орналасқан жері;
5. Инвестициялық пай қоры басқарушы компаниясының және кастодианның
аудитін жүзеге асыратын аудиторлық ұйымдардың толық атауы;
6. Инвестициялық декларация;
7. Инвестициялық пай қорының активтерін инвестициялық декларация
талаптарына сәйкес келтіру тәртібі мен мерзімдері;
8. Инвестициялық пай қоры жұмыс істейтін мерзім, не оның мерзімсіз
жұмыс істеуі туралы көрсету;
9. Инвестициялық пай қоры активтерін сенімгерлік басқару шарты;
10. Инвестициялық пай қорының пайларына инвестициялау кезіндегі
инвесторлар тәуекелдерінің сипаттамасы;
11. Инвестициялық пай қорын басқарушы компанияның құқықтары мен
міндеттері;
12. Инвестициялық пай қоры пайының бастапқы орналастыру кезеңіндегі
нақтылы құны;
13. Инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуға өтінімдер беру
мен оларды орындаудың шарттары мен тәртібі;
14. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың құқықтары мен
міндеттері;
15. Инвестициялық пай қоры активтерінің құнын және пайдың есептік
құнын есепке алу және айқындау тәртібі;
16. Пайларды орналастыру кезінде олардың есептік құнына үстеме ақы
қолдану шарттары мен есептеу тәртібі;
17. Басқарушы компанияның және инвестициялық пай қорының жұмыс
істеуін қамтамасыз ететін өзге де тұлғалардың осы қордың
активтері есебінен төленуге жататын шығыстары мен сыйақыларының
түрлері, айқындалу тәртібі және ең жоғары мөлшері;
18. Басқарушы компанияның, тіркеушінің немесе кастодианның
инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін қамтамасыз ету жөніндегі
қызметті одан әрі жүзеге асыруға мүмкіндігі болмаған немесе одан
бас тартқан жағдайларда, оларды ауыстыру шарттары мен тәртібі;
19. Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыруды тоқтата тұру
шарттары мен тәртібі;
20. Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуінің тоқтатылғандығы туралы
ақпарат жариялануға тиісті баспасөз басылымының атауын көрсете
отырып, инвестициялық пай қорының жұмыс істеуінің тоқтатылуы,
оның ішінде қордың жұмыс істеуі тоқтатылған кезде пайларды сатып
алудың шарттары мен тәртібі;
21. Пай ұстаушылардың сұратулары бойынша есеп берудің шарттары мен
тәртібі;
22. Пай ұстаушылар алдында инвестициялық пай қоры, оның ережесі және
оларға енгізілген өзгерістер, қордың таза активтері құнының және
пайдың есептік құнының өзгеруі, пайды орналастыру және сатып алу
бағалары туралы, сондай-ақ инвестициялық пай қорының жұмыс
істеуін қамтамасыз ететін тұлғалар, олардың қызметінің
нәтижелері туралы ақпаратты ашу шарттары мен тәртібі;
23. Басқарушы компанияның инвестициялық пай қорының пайларын
орналастыру және сатып алу жөніндегі өкілдерінің (олар бар
болса) байланыс телефондарының нөмірлері, орналасқан жері
көрсетілген тізбесі болуға тиіс.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережесінде жоғарыда
аталғандарға қосымша келесілер көрсетіледі:
1. Пайды сатып алуға өтінім беру және оны орындау шарттары мен
тәртібі;
2. Пайларды сатып алуды тоқтата тұру шарттары мен тәртібі;
3. Басқарушы компания пайды сатып алған кезде оның есептік құнына
жеңілдік қолдану шарттары мен есептеу тәртібі;
4. Басқарушы компанияның инвестициялық пай қорының ережесіне
өзгерістер мен толықтырулар енгізу шарттары мен тәртібі;
5. Пай ұстаушылардың тапсырысы бойынша пайларды сол басқарушы
компанияның сенімгерлік басқаруындағы басқа ашық немесе аралық
инвестициялық пай қорының пайларын айырбастау шарттары, қордың
басқарушы компаниясының және кастодианының, сондай-ақ
тіркеушінің пайларды айырбастау рәсімін жүргізу шарттары мен
тәртібі;
6. Заңда және қор ережесінде белгіленген тәртіппен инвестициялық
пай қоры туралы ақпарат жарияланатын бұқаралық ақпарат құралдары
туралы мәліметтер болуға тиіс.
Жабық инвестициялық пай қорларының ережесінде қосымша мынадай
мәліметтер көрсетілуі тиіс:
1. Пайлар бойынша дивиденттер есептеу, төлеу шарттары мен тәртібі;
2. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын
шақыру және өткізу шарттары, тәртібі, жалпы жиналыстың күн
тәртібін, кворумын, жалпы жиналысқа өкілдікті анықтау тәртібі,
дауыс беру, дауыстарды санау, жалпы жиналыстың хаттамасын
рәсімдеу тәртібі болуға тиіс.
Инвестициялық пай қорының ережесіне енгізілетін өзгерістер мен
толықтырулар.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережелеріне өзгерістер
мен толықтырулар, егер сол қордың ережесінде оларды енгізу мүмкіндігі,
шарттары және тәртібі көзделсе, басқарушы компанияның шешімі бойынша
енгізілуі мүмкін.
Жабық инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
пай ұстаушылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша енгізіледі.
Инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
уәкілетті органмен келісілуге тиіс. Қордың пайларын бастапқы орналастыру
кезеңінде инвестициялық пай қорының ережесіне басқарушы компания, кастодиан
немесе тіркеуші атауының немесе орналасқан жерінің өзгеруіне, басқа
кастодианмен немесе аудиторлық ұйыммен шарт жасасуға қатысты өзгерістер,
сондай-ақ инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру және сатып алу
жөніндегі делдалдар тізбесінің өзгеруіне қатысты өзгерістер ғана енгізілуі
мүмкін. Инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтыруларды
уәкілетті орган оларды басқарушы компания ұсынған күннен бастап күнтізбелік
отыз күн ішінде қарайды. Ұсынылған құжаттар Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген талаптарға сәйкес келген жағдайда, уәкілетті орган
қор ережесіне өзгерістер мен толықтырулармен келіседі.
Уәкілетті органның инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістермен
және толықтырулармен келісуден бас тарту туралы шешімі:
➢ ұсынылған құжаттар Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген талаптарға сәйкес келмеген;
➢ келісуге ұсынылған ережеге өзгерістер мен толықтыруларда
қайшылықты немесе жаңылыстыруға әкеп соғатын мәліметтер болған
жағдайларда қабылданады.
Инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар осы
өзгерістер мен толықтырулардың мәтіні, олар уәкілетті органмен келісілгені
туралы көрсетіле отырып, қордың ережесінде белгіленген тәртіппен баспасөз
басылымында жарияланғаннан немесе барлық пай ұстаушылар алғаннан кейін
күнтізбелік отыз күн өткеннен соң күшіне енеді. Басқарушы компания,
орналасқан жерінің өзгеруіне, олардың аудиторлық ұйымдарының ауысуына
(жаңаларының сайлануына), сондай-ақ инвестициялық пай қорының пайларын
орналастару және сатып алу жөніндегі делдалдар тізбесінің өзгеруіне
байланысты инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
қордың ережесінде белгіленген тәртіппен күшіне енеді және уәкілетті
органмен келісуге жатпайды.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін қамтамасыз етуге байланысты
сыйақы мен шығыстар.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін және жұмыс істеуді тоқтатуын
қамтамасыз етуге байланысты сыйақылар мен шығыстардың түрлері, айқындалу
тәртібі және ең жоғары мөлшері, оларды осы қордың активтері есебінен төлеу
шарттары мен тәртібі инвестициялық пай қорының ережесімен айқындалады.
Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру кезеңінде
басқарушы компанияға сыйақы есептеледі, бірақ төленбейді. Инвестициялық пай
қорының жұмыс істеуін қамтамасыз етуге байланысты осы кезеңнің сыйақылары
мен шығыстарын төлеу, оның ішінде кастодиан мен тіркеуші көрсететін
қызметке ақы төлеу басқарушы компанияның өз қаражаты есебінен оның
шығындары кейіннен инвестициялық пай қоры активтері есебінен өтеле отырып
жүзеге асырылады. Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуі оның пайларын
бастапқы орналастыру мерзімі аяқталғанға дейін немесе оның таза
активтерінің құны пайларды бастапқы орналастыру аяқталғаннан кейін ең
төменгі мөлшерге сәйкес келмегендіктен тоқтатылған жағдайларда, басқарушы
компания қордың пайларын бастапқы орналастыру кезеңінде жұмсалған
шығындарды өтеу бойынша залал тәуекелін мойнына алады.
2.2. Жабық инвестициялық пай қоры, оның пай ұстаушыларының жалпы
жиналысы
Пай ұстаушылардың жалпы жиналысы тек жабық инвестициялық пай
қорларында өткізіледі. Жабық инвестициялық пай қорларының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысының айрықша құзіретіне:
➢ қордың ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу;
➢ қордың жұмыс істеуін тоқтату;
➢ қорды басқа жабық инвестициялық пай қорымен біріктіру немесе
қорды ашық немесе аралық қорға өзгерту;
➢ қордың басқарушы компаниясын, тіркеушісін немесе кастодианын
ауыстыру;
➢ қордың ережесіне сәйкес өзге де мәселелерін шешу жатады.
Дауыс беру кезінде пайларды ұстаушыға берілетін дауыстардың саны оған
тиесілі пайлардың санымен айқындалады. Жабық инвестициялық пай қорының
пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысы жалпы жиналысты өткізу күніне қор
пайларының кемінде 23 иеленген пай ұстаушылар немесе олардың өкілдері
дауыс беру рәсіміне қатысқан кезде шешім қабылдауға құқылы. Жалпы
жиналыстың шешімі жалпы жиналысқа қатысып отырған жабық инвестициялық пай
қорының пай ұстаушыларының немесе олардың өкілдерінің жай көпшілік
дауысымен қабылданады. Жабық инвестициялық пай қорының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысының шешімі қордың ережесінде белгіленген
тәртіппен сырттай дауыс беру арқылы қабылдануы мүмкін. Басқарушы
компанияның, кастодианның, тіркеушінің және уәкілетті органның өкілдері
жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысына
қатысуға құқылы. Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың
жалпы жиналысы хаттамасының көшірмесін басқарушы компания жалпы жиналыс
өткізілген күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей уәкілетті органға
жіберуге, сондай-ақ пайларды ұстаушыларға олардың сұратулары бойынша табыс
етілуге тиіс.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын
шақыру.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын
басқарушы компания өз бастамасы бойынша немесе осы қордың пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы талапты берген күні пайлардың
жалпы санының кемінде 13 құрайтын пайды ұстаушылардың жазбаша талабы
бойынша шақырады. Басқарушы компания жабық инвестициялық пай қорын
сенімгерлік басқару шартын бұзу туралы шешім қабылдаған кезде қордың
активтерін басқа басқарушы компанияға басқаруға беру немесе қордың жұмыс
істеуін тоқтату туралы мәселені шешу үшін пайларды ұстаушылардың жалпы
жиналысын шақыруға міндетті.
Басқарушы компанияның бастамасы бойынша жалпы жиналысты шақыруға және
өткізуге байланысты шығындарды басқарушы компания көтереді. Бұл ретте
қордың ережесінде басқарушы компанияның бастамасы бойынша инвестициялық пай
қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын өткізуге жұмсалған
шығыстарын осы қор активтерінің есебінен ішінара өтейтін жағдайлар көзделуі
мүмкін. Осы қордың пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы
талап берілген күні пайлардың жалпы санының кемінде 13 құрайтын пайларға
ие болып отырған ұстаушылардың бастамасы бойынша жалпы жиналыс шақырылған
жағдайда, жалпы жиналысты шақыруға және өткізуге байланысты шығындар
инвестициялық пай қорының активтері есебінен өтеледі.
Пай ұстаушылардың жабық инвестициялық пай қорының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы жазбаша талабында оны шақыру
себебі, сондай-ақ жалпы жиналыстың күн тәртібі болуға тиіс. Жалпы жиналысты
шақыру туралы жазбаша талап бір мезгілде уәкілетті органға хабарлана
отырып, инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясына, кастодианына және
тіркеушісіне жіберілуге тиіс. Жабық инвестициялық пай қорының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы хабарлама инвестициялық пай
қорының ережесіне сәйкес баспасөз басылымында жариялануы немесе қордың
ережесіне сәйкес осы қордың әрбір пай ұстаушысына жеткізілуі тиіс.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың қайтадан
өткізілетін жалпы жиналысы.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың кворум
болмағандықтан өткізілмей қалған жалпы жиналысының орнына қайтадан
шақырылған жалпы жиналысы, күн тәртібіне жабық инвестициялық пай қорының
ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу немесе оның жұмыс істеуін
тоқтату туралы мәселелерді шешу кіретін қайтадан өткізілетін жалпы
жиналысты қоспағанда, осындай дауыс беруге қатысатын пайлардың санына
қарамастан заңды деп есептеледі.
Жабық инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
енгізу немесе оның жұмыс істеуін тоқтату туралы мәселелерді шешу үшін пай
ұстаушылардың қайтадан өткізілетін жалпы жиналысы, егер оған қатысу үшін
тіркелу (сырттай дауыс беру өткізген жағдайда бюллетендер қабылдау)
аяқталған кезде оған жалпы жиналысты (сырттай дауыс беруді) өткізу күні
пайлардың жиынтығы он бес немесе одан астам процентін иеленетін ұстаушылар
немесе олардың өкілдері тіркелсе (дауыс беруге бюллетендер табыс етсе),
шешім қабылдауға құқылы. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың
қайтадан өткізілетін жалпы жиналысы осындай күн тәртібімен өткізілмей
қалған жиналыстан кейінгі күнтізбелік он төрт күннен ерте өткізілмейді.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін тоқтатуға негіздемелер.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін тоқтату мынадай жағдайларда жүзеге
асырылады:
1. Инвестициялық пай қорын құрудың қор ережесінде белгіленген
мерзімі өтсе;
2. Пайларды бастапқы орналастыру аяқталған соң инвестициялық пай
қорының таза активтерінің құны инвестициялық пай қоры
активтерінің ең төменгі мөлшеріне қойылатын талапқа сәйкес
келмесе;
3. Пайларды сатып алу жөніндегі өтінімдерді орындау нәтижесінде
инвестициялық пай қоры активтерінің құны инвестициялық пай қоры
активтерінің ең төменгі мөлшеріне қойылатын талапқа сәйкес
келмесе және осы сәйкессіздік ол туындаған күннен бастап екі ай
ішінде жойылмаса;
4. Басқарушы компания немесе кастодиан өзінің шарт бойынша
қабылдаған міндеттемелерін орындауға бұдан әрі мүмкіндігі жоқ
екендігіне байланысты қор активтерін басқару немесе қор
активтерін есепке алу және сақтау жөніндегі функцияларды бұдан
әрі орындаудан бас тарту жөнінде шешім қабылдаса және егер
көрсетілген шешімді қабылдаған кезден бастап үш ай ішінде
инвестициялық пай қоры ережесіне жаңа басқарушы компания және
жаңа кастодиан тағайындауға қатысты өзгерістер күшіне енбеген
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. Инвестициялық пай қорының әлеуметтік-экономикалық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1. Инвестициялық пай қорының құқықтық жағдайы, оларды құру
және активтерін сенімгерлік басқару
шарты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. Инвестициялық пай қорының пайы, пайлардың шығарылымын мемлекеттік
тіркеу және оларды
орналастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
3. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
ІІ. Қазақстан Республикасының инвестициялық пай қорлары: жағдайы және
қызмет ету ерекшеліктері ... ... ... ..16
2.1. Инвестициялық пай қорларының қызметін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ..16
2.2. Жабық инвестициялық пай қоры, оның пай ұстаушыларының жалпы
жиналысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ІІІ. ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ПАЙ ҚОРЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
СТРАТЕГИЯЛАРЫ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 33
1. Инвестициялық пай қорының пайлары банк депозиттеріне балама
ретінде
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
3.2. Шағын және орта бизнесті мемлекет тарапынан
қадағалау ... ... ... ... ... ... 38
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..53
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
ҚОСЫМША
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстанның бағалы қағаздар нарығы он жылдан
астам уақыт бойы жұмыс істеп келеді. Осы салыстырмалы азғантай уақыт ішінде
ол эволюциялық дамудың барлық сатысынан өтті деуге болады, яғни алғашқы
құрылудан тұрақтанып, дамуға дейін. Қазіргі кезде бағалы қағаздар нарығы
халықаралық тәжірибе есебінен де, ел экономикасының спецификалық ерекшелігі
есебінен де модернизацияланып, даму үстінде.
Қор нарығының дамуының бір жаңашылығы, ол 2004 жылдың
7-шілдесінде республика парламенті қабылдаған Инвестициялық
қорлар туралы Қазақстан Республикасының заңы негізінде инвестициялық
қорлардың құрылуы. Мұндай заң алғаш рет 1997 жылы қабылданған болатын.
Бірақ ол заң ескіріп, қор нарығының даму тенденциясына сәйкес келмей қалды.
Осы алғашқы заң негізінде тек бір инвестициялық қор құрылып, бір жарым
жылдан кейін инвесторлардың қызығушылығын тарта алмай, жабылып қалған
болатын. Оған бірнеше фактор әсер еткен. Заңның жаңа басылымы барлық
кемшіліктерді ескере отырып, инвестициялаудың ұжымдық нысанын дамыту және
қор нарығына ішкі инвесторларды тарту мақсатында қайта қарастырылған
болатын.
Зерттелу деңгейі. Бүгінгі таңда кәсіби басқарушылары бар инвестициялық
қорларды құру ішкі жинақ қаражаттарының жиі өсуі мен оларды экономиканың
нақты секторына тиімді тарту қажеттілігі жағдайында аса маңызды болып отыр.
Сонымен қатар, доллардың ұлттық валютаға қатысты бағамының бірде көтеріліп,
бірде төмендеуі жағдайында, доллардың евроға қатысты бағамының
тұрақсыздығы, банктегі салымдар бойынша проценттік ставкалардың төмендеуі
жағдайында альтернативті қаржы құралы ретінде қор нарығында инвестициялық
қорлардың пайда болуы өте уақтылы болды және ол бағалы қағаздар нарығының
жалпы дамуын қосымша ынталандырушы фактор бола алады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеті. Инвестициялық қорлар туралы заң
инвестициялық қорлардың 2 негізгі түрін бөліп көрсетеді: акционерлік және
пайлық инвестициялық қорлар. Инвестициялық пай қорлары заңның жаңа
басылымымен алғаш енгізіліп отыр. Яғни бұған дейін пай қорлары болған жоқ.
Инвестициялық пай қоры дегеніміз пайға, сондай-ақ оларды инвестициялау
нәтижесінде сатып алынған өзге де активтерге ақы төлеуден алынған, пайларды
ұстаушыларға ортақ үлестік меншік құқығымен тиесілі және басқарушы
компанияның сенімгерлік басқаруында болатын ақша жиынтығы. Инвестициялық
пай қорлары акционерлік инвестициялық қорларға қарағанда, өз бетінше
активтер портфелін басқара алмайды. Инвестициялық пай қорларының ақшаларын
инвестициялауды тек басқарушы компания жүзеге асыра алады және сол
басқарушы компания инвестициялық пай қорын құруды немесе олардың қызметін
тоқтатуды жүзеге асырады. Инвестициялық пай қоры заңды тұлға болып
табылмайды және оны өз кезегінде мүліктік кешен деп атауға да болады.
Инвестициялық пай қорына ақша қаражаттарын сала отырып, инвесторлар
басқарушы компаниямен сенімгерлік басқару шартын жасасады да, сол сәттен
бастап пай ұстаушы болып саналады. Пай – инвестициялық пай қорындағы оның
иесінің үлесін, инвестициялық пай қоры жұмыс істеуін тоқтатқан кезде оның
активтерін өткізуден алынған ақшаны алу құқығын, сондай-ақ Заңда
айқындалған инвестициялық пай қоры қызметінің ерекшеліктеріне байланысты
өзге де құқықтарды растайтын, шығарылымы құжаттандырылмаған нысандағы
атаулы эмиссиялық бағалы қағаз. Пайды осы инвестициялық пай қорын
сенімгерлік басқаруды жүзеге асыратын басқарушы компания береді. Ал
пайларды иелену құқығының есебін пай ұстаушылардың реестріндегі шотта
тіркеуші жүргізеді.
Пай ұстаушылардың табысы пай құнының өсуінен қалыптасады. Пайлардың
құны уақыт өткен сайын өсуі де, төмендеуі де мүмкін. Себебі нарықтық бағалы
қағаздардың бағасы әрдайым өзгеріп отырады. Сондықтан пай ұстаушылар пай
құнының өзгеруіне байланысты шығындар тәуекеліне баруы мүмкін.
Қордың мүлкін басқарушы компания басқаратындықтан, оның қызметі қатаң
бақыланып отырады. Басқарушы компания пай қорының инвестициялық портфелін
жүзеге асыру үшін уәкілетті орган беретін лицензия негізінде ғана
инвестициялық пай қорларын сенімгерлік басқара алады. Басқарушы компания
инвесторлардың қаражаттарын мақсатсыз пайдаланбас үшін, қаражаттарды
басқару қызметі мен сақтау қызметі бір-бірінен ажыратылған. Яғни пай
ұстаушылардың қаражаттары басқа ұйымда сақталады, ол кастодиан. Кастодиан
пай ұстаушылардың қаражаттарын сақтап қана қоймай, олармен жасалатын
операциялардың заңды болуын бақылап отырады. Яғни кастодиан инвестициялық
қор активтерімен жасалатын мәмілелерді бақылап, талаптарға сай келмеген
жағдайда, басқарушы компанияның тапсырысын тежейді де, тез арада уәкілетті
органға хабар береді.
Инвестициялық пай қорының пай ұстаушыларының реестрін, яғни кім, қашан
және қанша пай сатып алғанын немесе сатқанын тіркеуші жүргізіп отырады.
Тіркеушінің, әрине, бағалы қағаздар ұстаушылардың реестрін жүргізуге
лицензиясы болуы тиіс.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан,
қорытынды, әдебиеттер тізімі және қосымшалардан тұрады.
I. Инвестициялық пай қорларының әлеуметтік-экономикалық негіздері
1. Инвестициялық пай қорларының құқықтық жағдайы,
оларды құру және активтерін сенімгерлік басқару шарты
Бүгінгі таңда бағалы қағаздар нарығы мемлекет экономикасының дамуына
орай өзгеріп, жетіліп, дамып жатыр. Осыған байланысты 2004 жылдың шілде
айында Инвестициялық қорлар туралы Қазақстан Республикасының Заңы
қабылданған болатын. Осы заңның 3-ші тарауында инвестициялық пай
қорларының қызмет ету жағдайлары қарастырылған. Яғни осы заңға сүйенетін
болсақ, инвестициялық пай қоры заңды тұлға болып табылмайды. Егер
инвестициялық пай қарының ережесінде өзгеше көзделмесе, қор шектелмеген
мерзімге құрылады.
Инвестициялық пай қоры активтеріне меншік құқығындағы үлес басқарушы
компания шығыратын паймен куәландырылады. Инвестициялық пай қорының
активтерін оның пайларын ұстаушылар арасында бөлуге және олардан үлесті
заттай бөліп алуға жол берілмейді.
Инвестициялық пай қоры активтерінің ең төменгі мөлшері пайлар
шығырылымын тіркеу күні, тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет
туралы заңда белгіленген 50000 айлық есептік көрсеткішті құрайды.
Инвестициялық пай қорын құру туралы шешімді, егер осы мәселе қордың
жарғысында басқарушы компания акционерлерінің жалпы жиналысының айрықша
құзіретіне жатқызылмаса, осы қордың басқарушы компаниясының директорлар
кеңесі қабылдайды. Инвестициялық пай қоры басқарушы компаниясының
директорлар кеңесі, егер оның жарғысында өзгеше белгіленбесе, инвестициялық
пай қорының ережелерін бекіту, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу
туралы шешімдер де қабылдайды.
Басқарушы компания бір-бірінен инвестициялық декларациялары бойынша
айырмашылығы болатын бірнеше ашық, аралық немесе жабық инвестициялық пай
қорларын құруға құқылы. Басқарушы компания, кастодиан және тіркеуші,
тәуекелмен инвестициялайтын инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін
қамтамасыз ететін, көрсетілген ұйымдарды қоспағанда, жұмыс істеуін жасалған
шарттарға сәйкес өздері қамтамасыз ететін инвестициялық пай қорларының
пайларын ұстаушылар бола алмайды.
Инвестициялық пай қорларын біріктіру немесе олардың нысанын өзгерту.
Қордың ережелерінде белгіленген шарттармен және тәртіппен бір нысандағы
инвестициялық пай қорларын біріктіруге жол беріледі. Жабық инвестициялық
пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысы қордың нысанын ашық
немесе аралық инвестициялық пай қорына өзгерту туралы шешім қабылдауы
мүмкін. Ал ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының нысанын жабық
инвестициялық пай қорына өзгертуге жол берілмейді.
Инвестор инвестициялық пай қорының активтерін сенімгерлік басқару
шарты бойынша ақшаны басқа инвесторлардың ақшасымен инвестициялық пай
қорына біріктіру және кейіннен оларды осы қордың ережесіне сәйкес
инвестициялау мақсатында басқарушы компанияның сенімгерлік басқаруына
береді. Инвестициялық пай қорын сенімгерлік басқару шарты қосылу шарты
болып табылады, оның талаптарын басқарушы компания инвестициялық пай
қорының ережелерінде айқындайды. Қордың пай ұстаушысы инвестициялық пай
қорының сенімгерлік басқару шартын көрсетілген шартқа тұтастай қосылу
арқылы ғана қабылдауы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заң актілерінде көзделген талаптармен бірге
инвестициялық пай қорын сенімгерлік басқару шартында:
➢ шартты бұзу және (немесе) қордың жұмысын тоқтату талаптары мен
тәртібі;
➢ қордың активтерін басқа басқарушы компанияға басқаруға беру,
басқарушы компанияның қор жұмыс істеуін тоқтатқаннан кейінгі,
соның ішінде оның инвестициялық портфельді басқару лицензиясының
қолданылуын тоқтата тұрған немесе қайтарып алған жағдайларда
міндеттерін орындау шарттары мен тәртібі;
➢ тараптарды жауапкершілігі болуға тиіс.
Соңғы жылдары мемлекетімізде халықтың қаржылық сауаты мен
инвестициялық мәдениетін жоғарылату бағытында кешенді іс-шаралар жүргізіліп
жатыр. Соған қарамастан, тұрғындардың көпшілігі Пайлық инвестициялық қорлар
жөнінде (ПИҚ) біле бермейді.
Ұжымдық инвестициялаудың бір формасы болып табылатын пайлық
инвестициялық қорлар тұрғындардың жеке жинақтарын ұлғайтуда банктік
депозиттерге бәсекелес болумен қатар, оларды инвестициялау арқылы акциялар
рыногының ірі қатысушысы бола алды.
Пайлық инвестициялық қорлар - салымшылар басқарушы компаниядан пай сатып
алу жолымен ПИҚ-қа капитал инвестициялайтын ұжымдық инвестициялаудың бір
формасы. Басқарушы компаниялар бұл активтерді олардың құнының өсуі және
табыс алу мақсатында бағалы қағаздарға инвестициялайды. Инвестор, ПИҚ және
басқарушы компания негізінде сенімді басқару келісімі жатыр. Пай -
ұстаушының инвестициялық қордағы үлесін куәлендіретін және оған ПИҚ
қызметін тоқтатқаннан кейін иелік ету құқын беретін құжатсыз формадағы
атаулы, эмиссиялық бағалы қағаз.
Қаржылық, құқықтық және басқару формасына сәйкес инвестициялық қорлар
бірнеше түрлерге бөлінеді. Құқықтық формасы бойынша корпорация және траст
түрінде болады. Корпорацияның кейбір түрлері қорды басқару функциясын
өздері атқарса, екінші бір түрлерінде қордың инвестициялық портфелін
басқару компаниялары басқарады. Траст - инвестициялық қорлардың ерекше
формасы. Экономикалық мағынасы жағынан траст пен корпорацияның екінші
нұсқасының арасында ешқандай айырмашылық жоқ. Траст - (ағылшын тілінде-
сенім) өткен ғасырдың басында Шотландияда пайда болып, құқықтың басқару
және меншік болып бөлінуін білдірді. Бұл әдіс англосаксондық заңнамада кең
тараған. Акционерлік формаға қарағанда траст заңмен қатаң реттеледі. АҚШ-та
инвестициялық қорлардың трасттық (англосаксондық) моделі жиі кездеседі. Ал
құрлықтық Еуропа мен Жапонияда корпоративтік (континентальды) модель.
Шетелдерде инвестициялық қорларды өтімділік формасы бойынша да бөлу
қалыптасқан. Бір-біріне қарама-қарсы 2 инвестициялық қор формасы қызмет
етеді: жабық (closed-end ) және ашық (open-end). Инвестициялық қорлардың
типтері мен оны басқару түрінің арасында кейбір байланыстар бар: жабық
түрдегі қорлар әдетте корпорациялар түрінде болады да, ашық корпорациялар
және трасттар түрінде болады. Жабық типтегі инвестициялық қорлар
Ұлыбританияда бағалы қағаздарға инвестициялау бойынша қоғамдар деген
атпен танымал болса, Францияда оларды Капиталы тұрақты инвестициялық
компаниялар деп атайды. Мұндай қорлар тек корпорациялар түрінде құрылады.
Бағалы қағаздар портфелі бір рет қана қалыптасады, соған сәйкес белгілі бір
көлемде акциялар шығарылады. Мұндай инвестициялық қорлардың құрылтайшылары
қордың акцияларын сатып алуға міндетті емес. Акциялардың алғашқы
шығарылымы, барлық корпорациялардағы сияқты, тек құрылтайшылар арасында
бөлінеді. Жаңа акционерлер үшін қосымша акциялар эмиссиясы жүргізіледі,
бірақ бұл алдыңғы шығарылымдағы акциялар толық орналасқаннан кейін барып
қана жүзеге асады. Эмиссиялар арасындағы акциялар саны тұрақты, бірақ
акционерлер құрамы өзгеріп отыруы мүмкін. Мұндай инвестициялық қорлардың
акцияларының қарапайым корпорациялардың акцияларынан ешқандай айырмашылығы
жоқ. Жабық инвестициялық қорлардың акцияларын алғашқы орналастыру брокерлік
фирмалар арқылы жүзеге асады. Акциялардың өтімділігі олардың биржалық,
сондай ақ биржадан тыс айналымдағы инвесторлардың сату-сатып алу
мүмкіндігіне байланысты. Акциялар бағамы сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде
анықталады.
Ашық типтегі инвестициялық қорлар бертін келе пайда болды бірақ аса
қарқынды дамыды. АҚШ-та олар қарыз корлары, Ұлыбританияда сенімді пайлық
қорлар, Испанияда бағалы қағаздарға инвестициялау қорлары деген атауға
ие. Ал Францияда оларды капиталы ауыспалы инвестициялық компаниялар деп
атайды. Жабық қорлардың да, ашық қорлардың да француздық атауы олардың
мағынасын толық ашады. Ашық инвестициялық қорлар акциялар эмиссиясын жүзеге
асырып тұрады. Бірақ олардың акциялары биржалық айналымға түспейді, тек
қордың өзіне ғана сатылады
Салымшылардың, яғни пай иелерінің табысы қор активтерінің таза құнының
(АТҚ) өсуімен анықталады. Мысалы, А инвестициялық қоры жыл басында бір
данасы 10 мың теңге болатын 1000 дана бағалы қағаз (пай) шығарды делік.
Тиісінше кор активтерінің таза құны 10 млн теңге болды. Жинақталған
қаражатты басқару компаниясы мемлекеттік, корпоративтік облигацияларға,
акцияларға және тағы да басқа бағалы қағаздарға инвестициялау нәтижесінде
алты айдан кейін қордың АТҚ-сы 12 млн теңгені құрады. Сонда қордың
табыстылық деңгейі:
12 млн -10 млн10 млн *100 = 20%
Осы кезде пай иесі қолындағы үлесін басқарушы компанияға қайта сатқысы
келсе немесе тағы да қосымша пай сатып алғысы келсе, бұл жағдайда пайдың
бір данасының құны 12 мың теңгеге бағаланады. Қазақстан жағдайында ашық
және жабық ПИҚ пен қоса интервалды ПИҚ-тар қызмет етеді. Берілген қор
түрлерінің бір-бірінен айырмашылығы - олардың пайды сату немесе сатып алу
мүмкіндіктерінің жиілігінде екені белгілі. Ашық қорлардың пайларын кез
келген жұмыс күні сатып алуға немесе өткізуге болатын болса, интервалды ПИҚ-
тарда ол тек белгіленген кезеңдерде ғана мүмкін болады. Ал жабық қорлардың
пайлары тек сенімді басқару келісімінің мерзімі аяқталған кезде ғана
басқарушы компанияға өткізіледі. Сонымен, ПИҚ - жинақтау құралы емес,
белгілі бір мөлшерде тәуекелі бар инвестициялау құралы.
Қазіргі таңда біздің елімізде 186 қор бар. Оның 143-і - жабық, 18-і -
ашық, ал 25-і - интервалды қорлар. Активтерінің жиынтық сомасына келетін
болсақ, бұл көрсеткіш қазіргі күні 299 млрд теңгені құрап отыр. Пайлардың
бір данасының құны 1 мың теңгеден 500 мың теңгеге дейін жетеді. Пайлық
инвестициялық қорға қатысушы жеке тұлғалардың саны 2000 адамнан сәл ғана
асады. Ал нарықтың басым бөлігі түрлі қаржы институттарына тиесілі. Бұл -
пайлық инвестициялық қорға қаржы салу секілді құралдар қазақстандықтар
арасында аса танымал емес екендігін аңғартады. Мұның себебі тұрғылықты
халықтың басым бөлігінің бұл құралдар жайында мағлұматқа қанық емес
екенінде және 90-шы жылдардағы жекешелендіру кезіндегі қорлар мен өткен
жылдардағы тұрғын үй саласындағы үлестік құрылыстан аузы күйген жұрттың
рыноктың бұл сегментіне де сенімсіздік танытып отырғанында болса керек. Бұл
мәселелерді шешу үшін ПИҚ танымалдылығын арттыру және тұрғындардың қаржылық
сауаттылығының жалпы денгейін көтеру тұрғысынан мемлекет белсенді араласып
отыр. Мамандардың пікірінше, Пайлық инвестициялық қорлар бүгінгі күнде
Қазақстанның қаржы рыногының заңмен неғұрлым толық әрі сапалы реттеліп
отырған бөлігі. Қазақстан Республикасы Салық кодексінің 144-бабының 5-1
тармағы бойынша пайлық инвестициялық қорлардың пайлары мен акционерлік
инвестициялық қорлардың акциялары бойынша төленетін дивиденттер және ПИҚ
пайларын осы қордың басқарушы компаниясы сатып алған жағдайда түсетін табыс
жеке табыс салығынан босатылған.
Кез келген салаға инвестиция салар алдында инвестордың сол саланың құрылымы
мен қатысушылары туралы ақпаратқа қанық болуының маңызы жоғары. Осы орайда
интернет торабында Қазақстанның инвестициялық қорлар нарығының барлық
қатысушыларына арналған Іnvestfunds деп аталатын ақпараттық сервердің
жұмыс істеп келе жатқанына да бірнеше жыл болды. Аталмыш сайтта
инвестициялық қорлар мен басқарушы компаниялардың тізімдері, қорлардың
табыстылығы мен активтерінің көлемі бойынша рейтингтері, бағалы қағаздардың
бағасы мен сатып алу жолдары, сондай-ақ қор рыногындағы соңғы жаңалықтар
мен сараптамалар көрсетілген. Сондағы мәліметтерге сүйене отырып, басқарушы
компанияның басқару стратегиясымен танысып және өзінің тәуекел деңгейін
айқындап, кез келген жеке инвестор өзі шешім қабылдауы тиіс. Тағы бір
ескере жүретін жағдай - кез келген қордың инвестициялаудағы нәтежиесі оның
болашақтағы табыстылығының көрсеткіші емес, оның құнының жоғарылауымен
қатар төмендеуі де мүмкін.
Үкіметтің соңғы жылдары бұл салаға үлкен мән беруі қуантады. Өйткені
қор нарығы жетілмей жедел даму мүмкін емес. Ал еліміздің алдында
экономиканы индустриалды-инновациялық жедел дамыту міндеттері тұр.
2. Инвестициялық пай қорларының пайы, пайлардың шығарылымын мемлекеттік
тіркеу және оларды орналастыру
Пайдың бағасы мен бір ұстаушыға тиесілі пайлардың саны бөлшек
сандармен көрсетілуі мүмкін. Пай сатып алу инвестордың инвестициялық пай
қорының сенімгерлік басқару шартына қосылғаны туралы куәландырады. Пай
ұстаушы – инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылар тізілімі жүйесінде
немесе нақтылы ұстауды есепке алу жүйесінде жеке шоты бар және
инвестициялық пай қорының пайлары бойынша құқықтары бар тұлға. Пай
ұстаушының өз пайын иелігінен шығаруы сенімгерлік басқару шартының
бұзылғанын білдіреді. Инвестициялық пай қорының пай ұстаушылары
тізілімдерінің жүйесін жүргізуді тіркеуші жүзеге асырады. Қордың пай
ұстаушылары тізілімдерінің жүйесін жүргізу, пайларды нақтылы ұстауды есепке
алу жүйелерінің, пайлармен жасалған мәмілелерді тіркеу ерекшеліктері
тіркеушінің ішкі құжаттарымен айқындалады. Инвестициялық пай қорының
пайларын ұстаушылар қор активтерін сенімгерлік басқаруға байланысты
туындаған міндеттемелер бойынша жауап бермейді және өздерінің пайларына
тиесілі құн шегінде зияндардан тәуекелін, оның ішінде инвестициялық пай
қоры активтерінің рыноктық құнының өзгеруіне байланысты заңдар тәуекелін
көтереді. Ашық инвестициялық пай қорының және тәуекелмен инвестицияланатын
инвестициялық пай қорының пайларын сауда-саттық ұйымдастырушылардың сауда
жүйелеріне орналастыру мен айналымға жіберуге жол берілмейді.
Инвестициялық пай қорының пай ұстаушыларының құқықтары:
1. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайын ұстаушы осы
қордың басқарушы компаниясынан өзіне тиесілі пайды Заңда және
осы қордың ережесінде белгіленген жағдайларда және тәртіппен
сатып алуды талап етуге құқылы;
2. Жабық инвестициялық пай қорының пайын ұстаушы осы қордың пай
ұстаушыларының жалпы жиналысына қатысуға, осы жабық
инвестициялық пай қорының ережелерінде көзделген шарттармен және
тәртіппен осы пай бойынша дивиденттерді мезгіл-мезгіл алып
тұруға құқылы;
3. Инвестициялық пай қорының ережелеріне сәйкес басқарушы
компанияның қызметін бақылауды жүзеге асырады.
Инвестициялық пай қоры пайларының шығарылымын мемлекеттік тіркеу.
Инвестициялық пай қоры пайларының шығарылымын мемлекеттік тіркеуді
уәкілетті орган басқарушы компания ұсынған мынандай құжаттар негізінде
жүзеге асырады:
1. Өтініш;
2. Басқарушы компанияның жарғысына сәйкес оның директорлар
кеңесі немесе акционерлердің жалпы жиналысы (дауыс беретін
барлық акцияларды иеленуші жалғыз акционері) қабылдаған
инвестициялық пай қорын құру туралы шешімінің көшірмесі;
3. Басқарушы компаниясының жарғысына сәйкес оның директорлар
кеңесі немесе акционерлердің жалпы жиналысы (дауыс беретін
барлық акцияларды иеленуші жалғыз акционері) бекіткен қор
ережесі (2 дана);
4. Кастодианмен және тіркеушімен жасалған шарттардың
көшірмесі;
5. Егер көрсетілген құжаттар бұрын уәкілетті органмен
келісілмеген болса, басқарушы компанияның Қазақстан
Республикасының бағалы қағаздар нарығы туралы заңдарының
талаптарына сәйкес келетін басқарушы компания қызметінің,
құрылымдық бөлімшелерінің және басқарушы компания
қызметкерлерінің инвестициялық пай қорын құру, оның жұмыс
істеуін қамтамасыз ету және жұмысын тоқтату жөніндегі
қызметінің шарттары мен тәртібін регламенттейтін ішкі
құжаттары (2 дана) негізінде жүзеге асырады.
Инвестициялық пай қорының пайларына ұлттық бірдейлендіру нөмірлерін
беру шарттары мен тәртібі уәкілетті органнның нормативтік құқықтық
актісімен белгіленеді. Инвестициялық пай қоры пайларының шығарылымын
мемлекеттік тіркеуге табыс етілген құжаттарды уәкілетті орган олар
ұсынылған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде қарайды. Пайлар
шығарылымын мемлекеттік тіркеу процесінде уәкілетті орган:
➢ инвестициялық пай қорының ережесін;
➢ егер көрсетілген құжаттар бұрын уәкілетті органмен келісілмеген
болса, басқарушы компанияның Қазақстан Республикасының бағалы
қағаздар нарығы туралы заңдарының талаптарына сәйкес келетін
басқарушы компания қызметінің, құрылымдық бөлімшелерінің және
басқарушы компания қызметкерлерінің инвестициялық пай қорын
құру, оның жұмыс істеуін қамтамасыз ету және жұмысын тоқтату
жөніндегі қызметінің шарттары мен тәртібін регламенттейтін ішкі
құжаттарын келіседі.
Табыс етілген құжаттар Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген талаптарға сәйкес келген жағдайда, уәкілетті орган басқарушы
компанияға пайлар шығарылымын мемлекеттік тіркеу туралы куәлік беру және
олар туралы мәліметтерді эмиссиялық бағалы қағаздардың мемлекеттік
тізіліміне енгізу арқылы пайлардың шығарылымын мемлекеттік тіркеуді жүзеге
асырады.
Уәкілетті орган егер табыс етілген құжаттар Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген талаптарға сәйкес келмесе, инвестициялық пай қорының
ережелерінде, оларға өзгерістер мен толықтыруларда және келісуге табыс
етілген өзге де құжаттарда қайшылықты немесе дәйектемесіз мәліметтер болса
және басқарушы компания қызметі Қазақстан Республикасы заңдарының
талаптарына сәйкес келмеген жағдайларда инвестициялық пай қоры пайларының
шығарылымын мемлекеттік тіркеуден бас тарту туралы шешім қабылдауы мүмкін.
Инвестициялық пай қорының пайы – инвестициялық пай қорындағы оның
иесінің үлесін, инвестициялық пай қоры жұмыс істеуін тоқтатқан кезде оның
активтерін өткізуден алынған ақшаны алу құқығын, сондай-ақ Заңда
айқындалған инвестициялық пай қоры қызметінің ерекшеліктеріне байланысты
өзге де құқықтарды растайтын, шығарылымы құжаттандырылмаған нысандағы
атаулы эмиссиялық бағалы қағаз.
Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру. Инвестициялық пай
қорларының пайлары Қазақстан Республикасының ұлттық валюта ақшасымен ғана
төленуге тиіс. Қордың пайларына төленетін ақша оларды орналастыру кезінде
осы қордың кастодианындағы инвестициялық пай қорының шотына аударылады.
Бастапқы орналастыру кезеңінде инвестициялық пай қорының пайлары барлық
инвесторлар үшін қор ережелерінде айқындалған бірыңғай нақтылы құн бойынша
орналастырылады. Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру үш
айдан ұзаққа созылмайды және қор ережесінде көрсетілген мерзімде басталады.
Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру кезеңі қор
инвестициялық пай қоры активтерінің Заңда белгіленген ең төменгі мөлшеріне
қол жеткізген кезде аяқталады. Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы
орналастыру аяқталғаннан кейін қордың таза активтерінің құны инвестициялық
пай қоры активтерінің ең төменгі мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру мерзімін ұзартуға
басқарушы компанияның өтініші негізінде уәкілетті органның рұқсатымен бір
рет жол беріледі, бірақ ол үш айдан аспауға тиіс. Инвестициялық пай қорының
пайларын сатып алу инвесторлардың пайларын сатып алуға өтінімдері негізінде
жүзеге асырылады. Инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуға
өтінімдерді басқарушы компания немесе оның өкілдері Заңда және осы қордың
ережелерінде белгіленген шарттармен және тәртіппен қабыдайды және
орындайды. Өтінімнің болуы мен ақшаның түсуі пай ұстаушылар тізіліміндегі
сатып алушының жеке шотына пайларды есепке алу шарты болып табылады.
Пайларды есепке алу осы шарт орындалған күннен кейінгі бірінші жұмыс
күнінен кешіктірілмейтін мерзімде жүзеге асырылады. Пайларды орналастыру
кезінде пайларды пай ұстаушылар тізіліміндегі сатып алушының жеке шотына
есепке алу мәмілесін тіркеу басқарушы компанияның бұйрығы негізінде жүзеге
асырылады.
Пайды кейіннен орналастыру бағасы, өтінім болған жағдайда, ақша түскен
жұмыс күнінің соңындағы қалыптасқан баға бойынша айқындалады. Өтінім ақша
түскеннен кейін түскен жағдайда, пайды орналастыру бағасы өтінім түскен
жұмыс күнінің аяғына қарай қалыптасқан баға бойынша айқындалады. Пайды
орналастыру бағасына, егер бұл қордың ережелерінде көзделген болса, үстеме
ақы қосылуы мүмкін.
Инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алуға өтінімдерді
қабылдаудан бас тартуға:
1. Инвестициялық пай қорының ережесінде белгіленген өтінімдер беру
тәртібі мен шарттары сақталмаған;
2. Уәкілетті органның немесе басқарушы компанияның шешімі бойынша
инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру тоқтатыла тұрған;
3. Қазақстан Республикасының заң актілерінде белгіленген өзге де
талаптар орындалмаған жағдайларда ғана жол беріледі.
3. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алу
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып алу
инвестициялық пай қоры активтерінің құрамында бар немесе оларды өткізуден
алынған ақша, сондай-ақ Заңмен белгіленген талаптарды сақтай отырып қарызға
алынған қаражат есебінен жүзеге асырылады. Ашық немесе аралық инвестициялық
пай қорларының пайларын бастапқы орналастыру мерзімі ішінде пайларды сатып
алуға жол берілмейді. Ашық немесе аралық пай қорларының пайларын сатып алу
туралы талаптар пайларды сатып алуға өтінімдер нысанында беріледі.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуға
өтінімдерді басқарушы компания немесе оның өкілдері Заңда және осы қордың
ережесінде белгіленген шарттармен және тәртіппен пайлар сатып алынатын
күннің алдындағы жұмыс күні аяқталғанға дейін қабылдайды. Ақшаны өтінім
берушіге беру (оның ішінде ақшаны олар көрсеткен шотқа есептеу) өтінім
келіп түскен күннен бастап бір жұмыс күнінен аспайтын мерзімде жүзеге
асырылады. Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып
алуға өтінімдер, егер қордың ережесінде көзделген болса, жеңілдіктер
шегеріле отырып, өтінім қабылданған күннен кейінгі бірінші жұмыс күніндегі
пайдың есептік құны негізге алынып айқындалған баға бойынша орындалады.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясы
қордың пайларын сатып алуды оларды ұстаушылардың өтінімдері бойынша Заңда
және осы қордың ережесінде белгіленген құн бойынша, мерзімдерде және уақыт
кезеңдерінде жүзеге асыруға міндетті. Аралық инвестициялық пай қорының
пайларын айына бір реттен сирек сатып алуды жүргізген кезде пайларды сатып
алуға өтінімдерді қабылдау кезеңі үш жұмыс күнінен кем болмауға тиіс.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережесіне пайларды
ұстаушылар мүддесіне нұқсан келтіретін өзгерістер мен толықтырулар
енгізілген жағдайда, осы қордың пайларын ұстаушылар өздеріне тиесілі
пайларды көрсетілген өзгерістер мен толықтырулар күшіне енгізілген күнге
дейін күнтізбелік отыз күн ішінде сатып алуды талап етуге құқылы.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорларының пайларын сатып алуға
өтінімдерді қабылдаудан:
➢ қордың ережесінде белгіленген өтінім беру тәртібі мен
шарттары сақталмаған;
➢ Заңда көзделген тәртіппен қордың пайларын сатып алуды тоқтата
тұру туралы шешім қабылданған жағдайларда бас тартылуы мүмкін.
Инвестициялық пай қорының пайларын кейіннен орналастыру немесе сатып
алу кезіндегі үстеме ақылар мен жеңілдіктер.
Инвестициялық пай қорының ережесінде пайларды кейіннен орналастыру
кезінде олардың есептеу құнына үстеме ақылар немесе пайларды басқарушы
компания сатып алған кезде олардың есептеу құнына жеңілдіктер қолдану
шарттары мен мөлшерлері көзделуі мүмкін. Жеңілдіктің ең жоғары мөлшері
инвестициялық пай қорының пайын басқарушы компания сатып алған кезде оның
есептеу құнының 3%-нен аспауы керек. Инвестициялық пай қорының, оның
қызметі тоқтатылған жағдайда не ашық, не аралық инвестициялық пай қорының
ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілгендіктен пайларын сатып алу
кезінде пайдың есептеу құнынан жеңілдіктер жасауға жол берілмейді.
Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру мен сатып алуды тоқтата
тұру.
Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыруды және (немесе) сатып
алуды:
➢ инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін қамтамасыз ететін
тұлғалардың немесе қаржы құралдары немесе өзге де мүлкі
инвестициялық пай қоры активтерінің құрамына кіретін тұлғалардың
Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын немесе шарттық
міндеттемелерді бұзған немесе орындауы мүмкін болмаған
жағдайларда уәкілетті органның ұйғарымы бойынша;
➢ ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережесіне сәйкес
басқарушы компания арқылы тоқтатыла тұрады.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуды
тоқтата тұру кезінде сонымен бір мезгілде осы қордың пайларын орналастыру
тоқтатыла тұрады. Пайларды орналастыруды және (немесе) сатып алу осындай
тоқтата тұруға себеп болған бұзушылықтар жойылғанға дейін белгісіз мерзімге
тоқтатыла тұруы мүмкін. Пайларды орналастыру және (немесе) сатып алуды
тоқтата тұру қажет болған жағдайда, басқарушы компания осындай тоқтата
тұрудың себептерін және оларды жою жөніндегі шараларды көрсете отырып,
уәкілетті органға бұл туралы сол күні жазбаша хабарлауға міндетті.
Орналастыру және (немесе) сатып алу басталған күні басқарушы компания
уәкілетті органды орналастырудың және (немесе) сатып алудың қайта
басталғаны жөнінде хабардар етуге міндетті.
Егер бұл қор пайларын ұстаушылардың мүдделеріне сай келмесе, уәкілетті
орган басқарушы компанияның инвестициялық пай қорының пайларын
орналастыруды және (немесе) сатып алуды тоқтата тұруына тыйым салуға,
сондай-ақ осындай тоқтата тұруға себеп болған мән-жайлар жойылғанға дейін
пайларды орналастыру мен сатып алуды қайта бастауға тыйым салуға құқылы.
Басқарушы компания инвестициялық пай қорының пайларын орналастыруды және
(немесе) сатып алуды бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметтің тиісті
түрін жүзеге асыруға басқарушы компанияның, тіркеушінің немесе кастодианның
лицензиясының қолданылуы тоқтатылғаны немесе қайтарып алынғаны туралы
уәкілетті органның хабарламасын алған кезден бастап лицензияның қолданылуы
қайта басталған, басқа басқарушы компания, тіркеуші, қордың басқа
кастодианы тағайындалған немесе қордың жұмыс істеуі тоқтатылған күнге дейін
тоқтата тұруға міндетті.
ІІ. Қазақстан Республикасының инвестициялық пай қорлары: жағдайы және
қызмет ету ерекшеліктері
2.1. Инвестициялық пай қорларының қызметін ұйымдастыру
Инвестициялық пай қорының ережесі – инвестициялық пай қорының
мақсатарын, жұмыс істеу және жұмыс істеуін тоқтату шарттары мен тәртібін
айқындайтын құжат.
Инвестициялық пай қорының ережесінде келесілер көрсетілуі тиіс:
1. Инвестициялық пай қорының толық және қысқартылған атауы;
2. Инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясының толық атауы
мен орналасқан жері;
3. Инвестициялық пай қоры кастодианының толық атауы мен орналасқан
жері, оның құқықтары мен міндеттері;
4. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың тізілімдер
жүйесін жүргізуді жүзеге асыратын тіркеушінің толық атауы мен
орналасқан жері;
5. Инвестициялық пай қоры басқарушы компаниясының және кастодианның
аудитін жүзеге асыратын аудиторлық ұйымдардың толық атауы;
6. Инвестициялық декларация;
7. Инвестициялық пай қорының активтерін инвестициялық декларация
талаптарына сәйкес келтіру тәртібі мен мерзімдері;
8. Инвестициялық пай қоры жұмыс істейтін мерзім, не оның мерзімсіз
жұмыс істеуі туралы көрсету;
9. Инвестициялық пай қоры активтерін сенімгерлік басқару шарты;
10. Инвестициялық пай қорының пайларына инвестициялау кезіндегі
инвесторлар тәуекелдерінің сипаттамасы;
11. Инвестициялық пай қорын басқарушы компанияның құқықтары мен
міндеттері;
12. Инвестициялық пай қоры пайының бастапқы орналастыру кезеңіндегі
нақтылы құны;
13. Инвестициялық пай қорының пайларын сатып алуға өтінімдер беру
мен оларды орындаудың шарттары мен тәртібі;
14. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың құқықтары мен
міндеттері;
15. Инвестициялық пай қоры активтерінің құнын және пайдың есептік
құнын есепке алу және айқындау тәртібі;
16. Пайларды орналастыру кезінде олардың есептік құнына үстеме ақы
қолдану шарттары мен есептеу тәртібі;
17. Басқарушы компанияның және инвестициялық пай қорының жұмыс
істеуін қамтамасыз ететін өзге де тұлғалардың осы қордың
активтері есебінен төленуге жататын шығыстары мен сыйақыларының
түрлері, айқындалу тәртібі және ең жоғары мөлшері;
18. Басқарушы компанияның, тіркеушінің немесе кастодианның
инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін қамтамасыз ету жөніндегі
қызметті одан әрі жүзеге асыруға мүмкіндігі болмаған немесе одан
бас тартқан жағдайларда, оларды ауыстыру шарттары мен тәртібі;
19. Инвестициялық пай қорының пайларын орналастыруды тоқтата тұру
шарттары мен тәртібі;
20. Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуінің тоқтатылғандығы туралы
ақпарат жариялануға тиісті баспасөз басылымының атауын көрсете
отырып, инвестициялық пай қорының жұмыс істеуінің тоқтатылуы,
оның ішінде қордың жұмыс істеуі тоқтатылған кезде пайларды сатып
алудың шарттары мен тәртібі;
21. Пай ұстаушылардың сұратулары бойынша есеп берудің шарттары мен
тәртібі;
22. Пай ұстаушылар алдында инвестициялық пай қоры, оның ережесі және
оларға енгізілген өзгерістер, қордың таза активтері құнының және
пайдың есептік құнының өзгеруі, пайды орналастыру және сатып алу
бағалары туралы, сондай-ақ инвестициялық пай қорының жұмыс
істеуін қамтамасыз ететін тұлғалар, олардың қызметінің
нәтижелері туралы ақпаратты ашу шарттары мен тәртібі;
23. Басқарушы компанияның инвестициялық пай қорының пайларын
орналастыру және сатып алу жөніндегі өкілдерінің (олар бар
болса) байланыс телефондарының нөмірлері, орналасқан жері
көрсетілген тізбесі болуға тиіс.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережесінде жоғарыда
аталғандарға қосымша келесілер көрсетіледі:
1. Пайды сатып алуға өтінім беру және оны орындау шарттары мен
тәртібі;
2. Пайларды сатып алуды тоқтата тұру шарттары мен тәртібі;
3. Басқарушы компания пайды сатып алған кезде оның есептік құнына
жеңілдік қолдану шарттары мен есептеу тәртібі;
4. Басқарушы компанияның инвестициялық пай қорының ережесіне
өзгерістер мен толықтырулар енгізу шарттары мен тәртібі;
5. Пай ұстаушылардың тапсырысы бойынша пайларды сол басқарушы
компанияның сенімгерлік басқаруындағы басқа ашық немесе аралық
инвестициялық пай қорының пайларын айырбастау шарттары, қордың
басқарушы компаниясының және кастодианының, сондай-ақ
тіркеушінің пайларды айырбастау рәсімін жүргізу шарттары мен
тәртібі;
6. Заңда және қор ережесінде белгіленген тәртіппен инвестициялық
пай қоры туралы ақпарат жарияланатын бұқаралық ақпарат құралдары
туралы мәліметтер болуға тиіс.
Жабық инвестициялық пай қорларының ережесінде қосымша мынадай
мәліметтер көрсетілуі тиіс:
1. Пайлар бойынша дивиденттер есептеу, төлеу шарттары мен тәртібі;
2. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын
шақыру және өткізу шарттары, тәртібі, жалпы жиналыстың күн
тәртібін, кворумын, жалпы жиналысқа өкілдікті анықтау тәртібі,
дауыс беру, дауыстарды санау, жалпы жиналыстың хаттамасын
рәсімдеу тәртібі болуға тиіс.
Инвестициялық пай қорының ережесіне енгізілетін өзгерістер мен
толықтырулар.
Ашық немесе аралық инвестициялық пай қорының ережелеріне өзгерістер
мен толықтырулар, егер сол қордың ережесінде оларды енгізу мүмкіндігі,
шарттары және тәртібі көзделсе, басқарушы компанияның шешімі бойынша
енгізілуі мүмкін.
Жабық инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
пай ұстаушылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша енгізіледі.
Инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
уәкілетті органмен келісілуге тиіс. Қордың пайларын бастапқы орналастыру
кезеңінде инвестициялық пай қорының ережесіне басқарушы компания, кастодиан
немесе тіркеуші атауының немесе орналасқан жерінің өзгеруіне, басқа
кастодианмен немесе аудиторлық ұйыммен шарт жасасуға қатысты өзгерістер,
сондай-ақ инвестициялық пай қорының пайларын орналастыру және сатып алу
жөніндегі делдалдар тізбесінің өзгеруіне қатысты өзгерістер ғана енгізілуі
мүмкін. Инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтыруларды
уәкілетті орган оларды басқарушы компания ұсынған күннен бастап күнтізбелік
отыз күн ішінде қарайды. Ұсынылған құжаттар Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген талаптарға сәйкес келген жағдайда, уәкілетті орган
қор ережесіне өзгерістер мен толықтырулармен келіседі.
Уәкілетті органның инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістермен
және толықтырулармен келісуден бас тарту туралы шешімі:
➢ ұсынылған құжаттар Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген талаптарға сәйкес келмеген;
➢ келісуге ұсынылған ережеге өзгерістер мен толықтыруларда
қайшылықты немесе жаңылыстыруға әкеп соғатын мәліметтер болған
жағдайларда қабылданады.
Инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар осы
өзгерістер мен толықтырулардың мәтіні, олар уәкілетті органмен келісілгені
туралы көрсетіле отырып, қордың ережесінде белгіленген тәртіппен баспасөз
басылымында жарияланғаннан немесе барлық пай ұстаушылар алғаннан кейін
күнтізбелік отыз күн өткеннен соң күшіне енеді. Басқарушы компания,
орналасқан жерінің өзгеруіне, олардың аудиторлық ұйымдарының ауысуына
(жаңаларының сайлануына), сондай-ақ инвестициялық пай қорының пайларын
орналастару және сатып алу жөніндегі делдалдар тізбесінің өзгеруіне
байланысты инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
қордың ережесінде белгіленген тәртіппен күшіне енеді және уәкілетті
органмен келісуге жатпайды.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін қамтамасыз етуге байланысты
сыйақы мен шығыстар.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін және жұмыс істеуді тоқтатуын
қамтамасыз етуге байланысты сыйақылар мен шығыстардың түрлері, айқындалу
тәртібі және ең жоғары мөлшері, оларды осы қордың активтері есебінен төлеу
шарттары мен тәртібі инвестициялық пай қорының ережесімен айқындалады.
Инвестициялық пай қорының пайларын бастапқы орналастыру кезеңінде
басқарушы компанияға сыйақы есептеледі, бірақ төленбейді. Инвестициялық пай
қорының жұмыс істеуін қамтамасыз етуге байланысты осы кезеңнің сыйақылары
мен шығыстарын төлеу, оның ішінде кастодиан мен тіркеуші көрсететін
қызметке ақы төлеу басқарушы компанияның өз қаражаты есебінен оның
шығындары кейіннен инвестициялық пай қоры активтері есебінен өтеле отырып
жүзеге асырылады. Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуі оның пайларын
бастапқы орналастыру мерзімі аяқталғанға дейін немесе оның таза
активтерінің құны пайларды бастапқы орналастыру аяқталғаннан кейін ең
төменгі мөлшерге сәйкес келмегендіктен тоқтатылған жағдайларда, басқарушы
компания қордың пайларын бастапқы орналастыру кезеңінде жұмсалған
шығындарды өтеу бойынша залал тәуекелін мойнына алады.
2.2. Жабық инвестициялық пай қоры, оның пай ұстаушыларының жалпы
жиналысы
Пай ұстаушылардың жалпы жиналысы тек жабық инвестициялық пай
қорларында өткізіледі. Жабық инвестициялық пай қорларының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысының айрықша құзіретіне:
➢ қордың ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу;
➢ қордың жұмыс істеуін тоқтату;
➢ қорды басқа жабық инвестициялық пай қорымен біріктіру немесе
қорды ашық немесе аралық қорға өзгерту;
➢ қордың басқарушы компаниясын, тіркеушісін немесе кастодианын
ауыстыру;
➢ қордың ережесіне сәйкес өзге де мәселелерін шешу жатады.
Дауыс беру кезінде пайларды ұстаушыға берілетін дауыстардың саны оған
тиесілі пайлардың санымен айқындалады. Жабық инвестициялық пай қорының
пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысы жалпы жиналысты өткізу күніне қор
пайларының кемінде 23 иеленген пай ұстаушылар немесе олардың өкілдері
дауыс беру рәсіміне қатысқан кезде шешім қабылдауға құқылы. Жалпы
жиналыстың шешімі жалпы жиналысқа қатысып отырған жабық инвестициялық пай
қорының пай ұстаушыларының немесе олардың өкілдерінің жай көпшілік
дауысымен қабылданады. Жабық инвестициялық пай қорының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысының шешімі қордың ережесінде белгіленген
тәртіппен сырттай дауыс беру арқылы қабылдануы мүмкін. Басқарушы
компанияның, кастодианның, тіркеушінің және уәкілетті органның өкілдері
жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысына
қатысуға құқылы. Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың
жалпы жиналысы хаттамасының көшірмесін басқарушы компания жалпы жиналыс
өткізілген күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей уәкілетті органға
жіберуге, сондай-ақ пайларды ұстаушыларға олардың сұратулары бойынша табыс
етілуге тиіс.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын
шақыру.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын
басқарушы компания өз бастамасы бойынша немесе осы қордың пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы талапты берген күні пайлардың
жалпы санының кемінде 13 құрайтын пайды ұстаушылардың жазбаша талабы
бойынша шақырады. Басқарушы компания жабық инвестициялық пай қорын
сенімгерлік басқару шартын бұзу туралы шешім қабылдаған кезде қордың
активтерін басқа басқарушы компанияға басқаруға беру немесе қордың жұмыс
істеуін тоқтату туралы мәселені шешу үшін пайларды ұстаушылардың жалпы
жиналысын шақыруға міндетті.
Басқарушы компанияның бастамасы бойынша жалпы жиналысты шақыруға және
өткізуге байланысты шығындарды басқарушы компания көтереді. Бұл ретте
қордың ережесінде басқарушы компанияның бастамасы бойынша инвестициялық пай
қорының пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын өткізуге жұмсалған
шығыстарын осы қор активтерінің есебінен ішінара өтейтін жағдайлар көзделуі
мүмкін. Осы қордың пайларын ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы
талап берілген күні пайлардың жалпы санының кемінде 13 құрайтын пайларға
ие болып отырған ұстаушылардың бастамасы бойынша жалпы жиналыс шақырылған
жағдайда, жалпы жиналысты шақыруға және өткізуге байланысты шығындар
инвестициялық пай қорының активтері есебінен өтеледі.
Пай ұстаушылардың жабық инвестициялық пай қорының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы жазбаша талабында оны шақыру
себебі, сондай-ақ жалпы жиналыстың күн тәртібі болуға тиіс. Жалпы жиналысты
шақыру туралы жазбаша талап бір мезгілде уәкілетті органға хабарлана
отырып, инвестициялық пай қорының басқарушы компаниясына, кастодианына және
тіркеушісіне жіберілуге тиіс. Жабық инвестициялық пай қорының пайларын
ұстаушылардың жалпы жиналысын шақыру туралы хабарлама инвестициялық пай
қорының ережесіне сәйкес баспасөз басылымында жариялануы немесе қордың
ережесіне сәйкес осы қордың әрбір пай ұстаушысына жеткізілуі тиіс.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың қайтадан
өткізілетін жалпы жиналысы.
Жабық инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың кворум
болмағандықтан өткізілмей қалған жалпы жиналысының орнына қайтадан
шақырылған жалпы жиналысы, күн тәртібіне жабық инвестициялық пай қорының
ережесіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу немесе оның жұмыс істеуін
тоқтату туралы мәселелерді шешу кіретін қайтадан өткізілетін жалпы
жиналысты қоспағанда, осындай дауыс беруге қатысатын пайлардың санына
қарамастан заңды деп есептеледі.
Жабық инвестициялық пай қорының ережесіне өзгерістер мен толықтырулар
енгізу немесе оның жұмыс істеуін тоқтату туралы мәселелерді шешу үшін пай
ұстаушылардың қайтадан өткізілетін жалпы жиналысы, егер оған қатысу үшін
тіркелу (сырттай дауыс беру өткізген жағдайда бюллетендер қабылдау)
аяқталған кезде оған жалпы жиналысты (сырттай дауыс беруді) өткізу күні
пайлардың жиынтығы он бес немесе одан астам процентін иеленетін ұстаушылар
немесе олардың өкілдері тіркелсе (дауыс беруге бюллетендер табыс етсе),
шешім қабылдауға құқылы. Инвестициялық пай қорының пайларын ұстаушылардың
қайтадан өткізілетін жалпы жиналысы осындай күн тәртібімен өткізілмей
қалған жиналыстан кейінгі күнтізбелік он төрт күннен ерте өткізілмейді.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін тоқтатуға негіздемелер.
Инвестициялық пай қорының жұмыс істеуін тоқтату мынадай жағдайларда жүзеге
асырылады:
1. Инвестициялық пай қорын құрудың қор ережесінде белгіленген
мерзімі өтсе;
2. Пайларды бастапқы орналастыру аяқталған соң инвестициялық пай
қорының таза активтерінің құны инвестициялық пай қоры
активтерінің ең төменгі мөлшеріне қойылатын талапқа сәйкес
келмесе;
3. Пайларды сатып алу жөніндегі өтінімдерді орындау нәтижесінде
инвестициялық пай қоры активтерінің құны инвестициялық пай қоры
активтерінің ең төменгі мөлшеріне қойылатын талапқа сәйкес
келмесе және осы сәйкессіздік ол туындаған күннен бастап екі ай
ішінде жойылмаса;
4. Басқарушы компания немесе кастодиан өзінің шарт бойынша
қабылдаған міндеттемелерін орындауға бұдан әрі мүмкіндігі жоқ
екендігіне байланысты қор активтерін басқару немесе қор
активтерін есепке алу және сақтау жөніндегі функцияларды бұдан
әрі орындаудан бас тарту жөнінде шешім қабылдаса және егер
көрсетілген шешімді қабылдаған кезден бастап үш ай ішінде
инвестициялық пай қоры ережесіне жаңа басқарушы компания және
жаңа кастодиан тағайындауға қатысты өзгерістер күшіне енбеген
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz