Қазақстанның банктік жүйесіндегі ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Бітіру жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан экономикалық реформалардың тиімділігі қаржы басқару және реттеу құралдарын толық және тиімді қолдану оның ішінде банктердің несие беруі мен мүмкіндігімен тығыз байланысты. Несиелердің қажеттілігі өндіріспен, бұқаралық өнімнің, ұлттық табыстың және мемлекеттің экономикалық өсуімен дәләлденеді.

Қазіргі уақыттағы қазақстандық экономиканың қарқынды дамуына байланысты, коммерциялық банктер несие берудің жолдарын кеңейтуге тырысуда. Бұл жол өндірістік секторды ұзақ қаржыландыруды және оның мүмкіндіктерін реттеуге мүмкіндік берді. Бұл райда банктік несиелер жүйесін терең ұғынудың қажеттілігі туындайды.

Тұрғын үй ипотекалық несиелерін беру жаңадан қарқындап келеді, сондықтан “ипотека” деген сөздің өзін қазақстандықтардың көбісі біле бермейді.

Ипотекалық несие жүйесі ұлттық экономика жүйесінде беделді орын алды. Қазіргі уақытта, дамыған елдердің көбісінде ипотекалық несие халықтың әл - ауқатын жақсартудың негізгі саласы болып қана қоймай, мемлекеттің экономикалық дамуында үлкен әсерін тигізіп отыр. Сондай - ақ ипотекалық несие бір - бірімен тығыз байланысты өте күрделі жүйелік механизм болып табылады.

Ипотекалық несиелер жүйесін дамытудың мақсаты, халықтың тұрмысын жақсартумен қатар дүние - мүлікке және құрылысқа деген сұранысын арттырады. Мемлекеттің ипотекалық несие жүйесін арттыруға қолдау көрсетіп отыруының себебі, оның мемлекет экономикасының өркендеп дамуына ізгі әсер тигізуінде.

Ипотекалық несиенің нарық экономикасындағы орасан зор орны оның дүние жүзіндегі жүргізілген тәжірибелік мәнісі бюджеттен тыс инвестицияларды тұрғын үй құрылысына жұмылдырудың сенімді әдісі болуында. Ипотекалық несие адамдардың тұрмыстық өмір сүру дәрежесінің қалыптасуына және дамуына орасан зор әсерін тигізеді.

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында ипотекалық несие жүйесінің қарқынды дамуына байланысты, ипотекалық несиені түпкілікті зерттеу маңызды болып табылады.

Жалпы алғанда, қазақстандық ғылыми жазбаларында ипотекалық несие жайлы жазылған әдебиеттер жоқтың қасы, сондықтан да бұл тақырып әлі орасан зор ізденулер мен зерттеулерді қажет етеді. Бірақ, қазіргі кезде ипотекалық несие тақырыбы өте актуалды мәселе болғандықтан, бұл тақырып айналасында ізденістер қарқынды дамып келе жатыр.

Ресейлік және шет елдік экономикалық әдебиеттерде ипотекалық несие тақырыбы қазақстандық басылымдарға қарағанда тереңірек және түбегейлі зерттелген, олардың ипотекалық несие жайлы қамтитын мәселелері әлдеқайда көлемді және терең.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері - Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеу жүйесін зерттеу болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін жұмыста мынадай мәселелерді шешу қарастырылды:

ипотекалық несиенің мәнін, құқықтық реттелу жолдарын қарастыру;
ипотекалық несиенің шетелдік тәжірибесін талдау және оны Қазақстанда қолдану ерекшеліктерін қарастыру;
Қазақстандағы тұрғын үй құрылысының жағдайын талдау;
“Казкоммерцбанк” АҚ мысалында ипотекалық несиелеу механизмін қарастыру;
Ипотекалық несие берудегі негізгі проблемаларды айқындап, оларды шешу жолдарын қарастыру.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. кіріспеден, 3 тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жалпы жұмыста барлығы 10 кесте, 3 сызбадан, 27 пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұратын 60 бетті қамтиды.

Бірінші тарауда ипотекалық несиенің дамуының теориялық аспектілері қарастырылды.

Екінші тарауда Қазақстанның банктік жүйесіндегі ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайына талдау жасалынды.

Үшінші тарауда ипотекалық несиелеу проблемалары және оны жетілдіру жолдары мен бағыттары қарастырылды.

1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Ипотекалық несие түсінігі және оның құқықтық реттелу жолдары

Ипотека шаруашылық қажеттілігі сипатында өз тамырымен тарих қойнауының тереңіне кетеді. “Ипотека”-деген сөздің өзі дүние жүзілік қаржы-экономикалық жүйеге ежелгі Грециядан келді. Оны б. д. б. 6-ғасырда архонт Солон енгізді, Солоннан бұрын өмір сүрген Драконт (б. д. б. 621ж) біреудің жеке дүние-мүлкіне қандай да бір сұғанақтық жасаған адамға қатаң жаза қолдануға болатын реттеу енгізді. Б. д. б. 594ж. Солон өзінің әйгілі реформаларын жүзеге асырды, оның ішінде ол жер қарыздарын алып тастап, мұраға қалдыру бостандығын енгізді. Осы заңға сәйкес жазаланған адамнан алынған жерді мұраға қалдыру міндеті жойылды. Енді әр адам өз жерін қалауы бойынша мұраға қалдыруға құқылы болды. Алғашында Афинада қарыздар болған адамның қарызын өтей алмаған жағдайда ол сол адамның құлы болуы қаупі болды. Бас бостандықты мүлік меншігіне ауыстыру үшін Солон қарыздар адамның жеріне, шекарасына Жазулы Бағана орнатуды ұсынды. Ол бағанада жердің қарыз өтеміне өткенін баяндайтын жазу болды. Бұл бағандарды “ипотека”- деп атады. Осы (гректердің hypotheka- тіреу, сүйеу) бағаналарында жер иесінің барлық қарыздары жазылып қоятын.

Кейініректе осы мақсатпен ипотекалық деген атаумен ерекше кітаптар қолданыла бастады. Сол кезде Ежелгі Грецияда ынталы адамға кез келген жекелігін білуге жарлық мүмкіндігі болды. Ипотекалық институттар Рим империясында жаңа даму қарқынымен басталды. Осы кезде, яғни б. э. І-ғасырда ипотекалық мекемелер құрылып, дүние - мүлік кепілдігіне ипотекалық несиелер беріле бастады.

Император Анатолий Пидің (б. д. ІІ-ғ) тұсында ипотекалық банктерге арналып арнайы заң қабылданды. Сол уақыттың өзінде 50-ге жуық банк және 800 шамасында несиелік және ақша айырбастау мекемелері болды. Банктер мамандандырыла бастады. Әр түрлі банктік, комуникалдық және діни институттары дамып, қазіргі жинақ кассаларының алғашқы бейнелері пайда бола бастады. Мемлекет ипотекалық несиеге әрқашан да үлкен көмек демеу беріп отырды. Бұл үшін әр түрлі әлеуметтік институттар құрылды. Император Трянның тұсында жесір әйелдер мен жетім балаларға жәрдем беретін алименттік қорлар құрылып, оларға ипотекалық несиелер 5% жылдық пайызбен беріліп отырды. Бұл сол уақытта Римдегі ең төмен пайыз болып саналды (осыған ұқсас қаржылық жүйелер Ресейде ХІХ ғасырда құрыла бастады) .

Ипотека - қарапайым құрал: несие беруші несиені несие алушының үй - мүлігін кепілдікке алып, орнына несие береді. Ипотека жаңа нәрсе емес, шындығында ол несие берудің ең көне түрі. Мемлекеттің ипотекалық нарығы оның экономикасы, саясаты және халқының психологиясы жайында көп мағлұмат береді. Ипотека ең қарапайым деңгейде, мысалы, 1) айырбас құралы ғана емес, сонымен қатар баға сақтаушы құрал болатын тұрақты валютаның; 2) келешектегі бағасы жылжымайтын мүлік нарығының сұранысына жауап беретін жеке меншіктің бар екенін куәландырады /1/. Ипотека өз табиғатында ортаңғы таптағыларға, яғни, не бай емес, не кедей емес, төлем ақылары көп жағдайда олардың кірісінің болжамдылығы мен ұзақтығына байланысты орта категориядағы азаматтар жатады. Несиелендірудің басқа түрлеріне қарағанда ипотекалық несие адамның болашаққа деген сенімі, көзқарасы жайлы айтады.

1999 жылдың аяғында Қазақстанда тұрғын үй құрылысының ипотекалық несие беруін нормативті - құқықтық базасын құрудың тиімді кезеңі туындады. Г. Марченконың айтуынша, Қазақстан Республикасында ипотекалық несие берудің ұзақ мерзімді концепциясы Үкімет тарапынан қолдау тапты.

Шамамен, сол тұста 2000 жылдың қараша айында “Қазақстан Республикасының құрылыс жиналымы жайлы” Заңына өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Бұл өзгертулер мен толықтырулардың мақсаты, тұрғын үй жағдайын жақсартуға ұмтылған адамдар өздерінің қаражаттарының қажетті бір бөлігін арнайы құрылыс қаржы жинақтау мекемелерінде жинақтай алады. Бұл қаржы институты, өз кезегінде, өзінің салушыларына тұрғын үйдің толық бағасы мен салушының жинаған қаражатының айырмасының мөлшерінде несие беруге міндетті.

Құрылыс жинақтау ипотекалық несиесінің ерекшелігі сол, салушы мен несие алушы бір тұлға болғандықтан, жүйе тұйық болып келеді, сол себептен берілетін несие арзан, әрі оны оңай алуға мүмкіндік туады /2, 18б. /.

Ипотекалық несие жылжымайтын мүліктің бағасымен оны сатып алушылардың күнделікті табыстарының алшақтығын жақындатудың бірден - бір жолын табатын құрал болып табылады. Бұл жағдайда тұрғын үйді қарапайым табыс есебіне алу мүмкін емес.

Сондықтан да ипотекалық несие жүйесі қаншалықты жақсы дамыған болса, жылжымайтын мүлік сатудың нарықтық айналымы соғұрлым жоғары болады. Осыған байланысты несие - қаржы айналымында оны кеңейтудің жақсы тиімді түрлері туындайды. Ол несие қайтаруға мүмкіндігі бар азаматтраға жақсы жағдайлар жасап олардың сатып алу мүмкіншілігін арттыру үшін нарық механизмдерін жұмылдырып, ұзақ мерзімді тұрғын үй ипотекалық несие жүйелерінің түрлерін іске қосу.

Тұрғын үй құрылысын қаржыландыру, жаппай халықтың тұрғын үй мәселелерін шешу, тұрғын үй бағасының арзандауы және құрылысқа ынталандыру механизмін жасау мақсатымен Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 21 - тамыз №1290 ұйғарымы бойынша тұрғын үй құрылысы мен ипотекалық несиелердің ұзақ мерзімді қаржыландыру Корпорациясын қолдады.

Ұзақ мерзімді ипотекалық несиелендірудің мақсаты тұрақты табысы бар азаматтардың тұрғын үй нарығындағы нарықтық принцип негізінде құрылған өз қаражатына және ұзақ мерзімді ипотекалық несиелер арқылы қол жеткізу болып табылады. Бұл жағдайда несие берудің кепілдігі сол несиеге алынатын үйдің, не жердің өзі болады.

Сонымен ипотека дегеніміз - тұрғын үй сатып алу үшін жылжымайтын мүлікті кепілге қою арқылы берілетін ұзақ мерзімдік ссуда. Ипотекалық несиелеудің артықшылықтары:

1. Жеткілікті қысқа мерзімде тұрғын үйдің меншік иесі және жаңа пәтерге орнығу мүмкіндігі;

2. Ұзақ мерзімге несие алу және пәтер құнының жоғарылауы жағдайында ай сайындық төлемдер мөлшерінің өзгермеуі;

3. Ипотекалық несие бойынша алынған пәтерде тіркелу мүмкіндігінің болуы;

4. Қаржыны тиімді салу (жылжымайтын мүлікке бағалар жылына тұрақты 15-30%-ке өседі) /3/.

Азаматтық кодексті жобалау кезінде (Азаматтық Кодекстің 2т 299 бабына сәйкес) мекеме, ғимарат, пәтер, жер учаскілерін иелену құқығы, және де басқа жылжымайтын мүлік кепілдігіне берілетін ипотека мөлшері арнайы заң ережелерімен реттелетіндігі көзделді. Егер ол жағдайлар арнайы заңдармен басқа да жағдайлары көрсетілмесе жылжымайтын мүліктерге теңдестірілген заттарды ипотекалау жәйттерін қарастырғанда кепілдік жалпы мөлшерін белгілейтін тарауларын пайдаланған жөн.

Азаматтық кодекстің 303 тармағында жер иеленудің және табиғат ресурстарын иеленудің кепілдік мөлшері табиғат ресурстарын қолдану заңдарының шарттарына сәйкес тағайындалатындығы қарастырылған /4/.

Жылжымайтын мүлік және жер мен жер қатынастары бойынша келісімдерді жүзеге асыруда осы уақытқа дейін болған қатаң заңды шектеулерді туғызды. Едәуір дәрежеде бұл қиындықтар 1994 жылғы 24 - қаңтарда Қазақстан Республикасы президентінің “Жер қатынастарын реттеудің кейбір мәселелері”, және 1994 жылғы 5 - сәуір “Жер қатынастарын одан әрі жетілдіру” жарлықтарымен жойылып отырды. Жерді жалға алуды 99 жылға дейін ұзартып оны аманаттау құқығы 1995 жылы 30 тамызда жаңа конституцияның қабылдануымен күрделі өзгерістер енгізілді. Онда мемлекеттің жер иелену монополиясынан бас тарту, сондай-ақ жаңа конституцияда жерді жеке меншікке берудің заңмен қамтамасыз ету мүмкіндіктері қарастырылады.

“Жер туралы” Жарлықта жерді жеке меншікке берудің негізі, көлемі, оны сату шарттары бекітілген. Жарлықта жер жылжымайтын мүлік ретінде қарастырылған, жер учаскесін кепілге қою мүмкіндігі, жерді пайдалану құқығы бекітіліп, жерді өмірлік пайдалану түсінігі берілген.

”Жер туралы” Жарлықтың 1 бабына сәйкес жердің кепілдігі немесе жерді пайдалану құқығы деген түсінік келіссөзде анықталған кепілдік ұстаушының құқығы, жер алушы алған жерін пайдаланбаған жағдайда жердін кепілдігі ретінде жердің өз бағасын ғана алады, болмаса жер қолдану құқығын басқа жер алушылардың алдына үстемдік жағдайда болады.

Жылжымайтын мүлікті және онымен келісімдерді құқықтық реттеудің заңды базасының одан әрі дамуы “Жылжымайтын мүлікті ипотекалау жөніндегі” және “Жылжымайтын мүлік және онымен келісімдерге құқықты мемлекеттік тіркеу жөніндегі” Жарлықтардың қабылдануымен жүрді. “Жылжымайтын мүлікті ипотекалау” Жарлығын арнайы қабылдауға мәжбүрлік жылжымайтын мүлікті келісім шарт бойынша рәсімдеу қажеттілігінен туындаған. Мұндай заң нарық экономикасының қажетті бөлігі болып саналады. “Жылжымайтын мүлікті ипотекалау“ Жарлығы бұрын айтылғандай азаматтық заңдылықтармен және де басқа да мөлшерлік актілермен өзара байланыстырылған. Жылжымайтын мүлікті ипотекалау Жарлығының мақсаты банк ссудаларына деген көзқарастарды ынталандыру (ипотекалық несие), оның ішінде тұрғын үй құрылысына қаржы бағыттау, Қазақстанның кәсіпкерлік аумағына инвестиция тарту несие берушілердің өз ісіне сенімділігі кәсіпкерлердің қауіп-қатерін азайту несиеге алынған мүліктің әрқашанда өтімді болуы бұл іске ынталануды молайтады. “Жылжымайтын мүлікті ипотекалау“ Жарлығының міндеті басқа да мөлшерлік актілермен бірігіп өндіріс және бөлу аймағын тұрақтандыру, сондай-ақ тұрақты нарық қарым-қатынастарын қалыптастыру.

Жылжитын мүлік кепілдігі. 1998 жылдың 30 шілде айында ҚР-ның “Жылжитын мүліктің кепілдігін тіркеу жөніндегі“- Заңы қабылданды /5/. Бұл заң жобаларын талқылау және дайындау кезеңінде мамандар бұл мәселеге қатысты әртүрлі тұжырымдамалар көрсетті. Ескерілетін бір жәйт, аталған заңның концепциясы АҚШ-тың кей штаттарында қолданылатын жылжымалы мүлік кепілдігін тіркеу жүйесінен алынғандықтан, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес келмейді. Сонымен қатар “Жылжымалы мүлікті кепілдікке қою туралы заңның техникалық деңгейі төменгі сатыда болған. Бұл заңды құрастырған кезде басқа құқықтық актілер мөлшерімен келіспеген. Сол себептен оның нормасы басқа құқықтық актілермен әсіресе мемлекеттік конституция заңының нормасына қарама-қайшы. Жалпы негізгі шарт Азаматтық кодекстің 3 тарау, 117 бабы бойынша жылжымалы мүлік және оны кепілдікке қою тіркеуге жатпайды. Сонымен қатар жылжымалы мүліктің кейбір түрлері, құқықтық актілер талабына сәйкес мемлекеттік тіркеуге жата алады. Егер құқықтық актілерге сәйкес, кейбір жылжымалы мүлік міндетті түрде жатса (оған, көбінесе, жылжымайтын мүлікке теңестірілген жылжымалы мүлік: әуе және су кемелері, су асты кемелері, ғарыштық объектілер), олар Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 307 бабына сәйкес міндетті түрде мүлікті тіркейтін бөлімдерде тіркелуі тиіс.

Осы кезде “Жылжымалы мүліктің кепілдігін тіркеу” Заңына жылжымалы мүлікті тіркеудің жаңа механизмі енгізілді. Енгізілген өзгертулер мемлекеттік тіркеуге жатпайтын жылжымалы мүлікті кепілдікке қоюды тіркеу механизмін қалыптастыруды, сонымен бірге, көрсетілген механизмге сәйкес мүліктері тіркеуге жататын, кепілдік қоюшылар шеңбері құрылған. Олар жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар.

“Жылжымалы мүлік кепілдігін тіркеу туралы” Заңының Азаматтық Кодекс нормаларымен сәйкес келмейтін екі жері бар: бірі жылжымалы мүлікті кепілдікке қойғанда, оны басқа мүлікпен ауыстыруға болмайтын келісім шартты міндетті түрде тіркеу және мемлекеттік тіркеуге жатпайтын, жылжымалы мүлік кепілдігін тіркеуге ерекше мән беру.

Жылжымалы мүлікті кепілдікке берудің міндетті тіркеуінің келісімінің шартында бір мүліктің орнына басқа мүлікті қоюға Азаматтық Кодекстің 311 бабына сәйкес тыйым салынған. Мұндай жағдайда мүлікті ауыстыруға тыйым салу жайлы келісім тіркелмеген жағдайда, Азаматтық Кодекс пен “Жылжымалы мүлік кепілдігі жайында” Заңның арасында құқықтық келеңсіздіктер пайда болады. Бұл заңдардың жарлықтары бойынша, дәлірек айтқанда 8, 11 баптарында көрсетілгендей, бұндай келісімдердің тіркелмеуі, олардың жарамсыздығына әкелмейді. Сонымен қатар Азаматтық Кодекстің 311 бабына сәйкес, кепілдікке тыйым салу шарты бойынша кейбір кепілдік мүліктері тіркеуді қажет етпейді, соның салдарынан мұндай келісім шарт жарамсыз болып табылады.

Ескерерлік бір жайт, келісім бойынша екі жақтың келісімімен қарастырылғанымен, кепілдікке қойылған мүлік мемлекеттік тіркеуден өткен - өтпегенін “Жылжымалы мүлік кепілдігі туралы” Заң оны қадағаламайды. Сол себептен келісімнің шарттары мен тіркелуі Азаматтық Кодекс нормаларымен қадағалануы тиіс. Азаматтық Кодекс нормаларына сәйке тіркеуден өтпеген келісім шарт жарамсыз болып қалмайды, бірақ жеке мақсатын көздеген жақ сотқа жүгінуі мүмкін.

Континентальдық жүйе құқығына енетін мемлекеттер, оның ішінде ТМД мемлекеттерінде ипотеканы жылжымайтын мүлік кепілдігі ретінде қарастырады. Ресей Федерациясының Азаматтық Кодексінің334 бабында ипотекалық кепілдікке жер учаскілері, өндіріс мекемелері, ғимараттар, құрылыстар, пәтерлер және басқа да жылжымайтын мүліктер жатады. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 299 бабында ұқсас анықтама берілген, бірақ онда “жер учаскесі” сөзінің орнында “жер учаскесін иелену құқығы” деген сөз қолданған. Қазақстанның Азаматтық Кодексінде Ресей Азаматтық Кодексіндегідей, ипотека жайындағы заңға жаңа енгізулер болмаса, ипотеканың кепілдігі жөніндегі негізгі шарттар бірдей. Бірақ, ҚР Азаматтық кодекстің 1-тараудың 303-бабында Азаматтық Кодекс белгілеген норма ипотека жайында қалыптасқан түсінікті өзгертеді; онда қазақстандық заң бойынша ипотеканы жіктейтін бірден - бір белгі иелену мен тұтыну құқығы бар мүлікті кепілдікке қойған субъект болып табылады.

Кепілдікке қойылған мүлікті иеленуші мен тұтынушы субъект ипотекада кепілдік беруші немесе үшінші тұлға болуы мүмкін. ТМД-нің басқа мемлекеттерінде ипотека дәстүрлі, бірін - бірінен ажырамайтын екі белгінің байланысы деп қабылданады: кепілдікке қойылған мүлік иеленуші мен тұтынушы субъект (кепілдікке мүлік беруші немесе үшінші тұлға) және кепілдікке қойылатын мүлік (жылжымайтын мүлік) . Қазақстандағы ипотека туралы түсінікке кепілдікке “қойылатын мүлік” түсінігіне кепілдік беруші мен үшінші тұлға иелігі мен тұтынысында қалатын жылжымалы мүлік те енеді.

Жылжымалы мүлік ипотекасының болу мүмкіндігі Әзірбайжан АК-нде қарастырылған. Бұнда да жылжымалы және жылжымайтын мүлік ипотекасын тіркеудің әртүрлі тәртібі енгізілген.

Жылжымайтын мүліктің оның кепілдік ретіндегі мүмкіншілік ерекшелігіне байланысты оның осы түріне ҚР президентінің заң күші бар арнайы жарлықтары шыққан ол: 1995ж. 12. 23-де шыққан “Жылжымайтын мүліктің ипотекасы” және 1995ж. 12. 25-де шыққан “Жылжымайтын мүліктің қарым -қатынас және оны иелену құқығын мемлекеттік тіркеу”.

Ипотека деген ұғымның ішіне кепілдік берушінің кепілдік құқығы да енеді. ҚР президентінің 1995ж. 12. 23-де шыққан жарлығының 2-ші тармағына сәйке егер осы жарлықта басқа ереже болмаса жылжымайтын мүліктің ипотекасына ҚР АК-нің кепілдік туралы жалпы ережесі қолданылады.

ҚР үкіметінің 1998ж. 11. 19-да шыққан “Жылжыйтын мүліктің кепілдігін тіркеу” заңдарын іс жүзіне асыру туралы қаулысымен жылжитын мүліктің кепілдіктерінің барлық түрін тіркеу (заң берушілердің актілерінен басқа мекемелер нұсқалмаған жағдайда) ҚР-ның әділет министірлігінің жылжымайтын мүлікті тіркеу орталығына жүктелген. Жылжитын мүліктің кепілдігін тіркеу функциясы да ҚР-ның 1999ж. 03. 11-де шыққан қаулысымен әділет министірлігіне жүктелген.

Ипотекалық несиелеудің шетелдік тәжірибесі

Қазақстан үшін қазіргі кезде біздің жағдайымызда қайсысы оңтайлы, ал қайсысы тиімсіз әрекет ететіндігін түсіну үшін ипотекалық несиелеудің шетелдік модельдеріне тоқталайық. Шартты түрде негізгі ипотекалық жүйелерді американдық және европалық модельдерге бөлуге болады /6/.

Ипотекалық несиелеуді ұйымдастыру жуйесінің шетел тәжірибелерінде әрекет етіп отырған негізгі үлгері бар.

Ипотекалық несиелеудің біршама қарапайым және біршама жетілген үлгісі шартты түрде айтсақ, «қарапайым ашық үлгі». Бұл үлгінің бастапқы принциптік сипатына тоқталсақ, ипотекалық ссудаларға деген барлық клиенттердің жалпы өтініші банктің меншікті және сырттан тартылған қаражаттары: депозиттерде жатқан клиенттердің қаражаттары; банкаралық несиелер және т. с. с. есебінен қамтамасыз етіледі.

Қарапайым ашық үлгінің екінші бір принциптік сипаты ипотекалық ссудалар бойынша белгіленетіп пайыз мөлшерлері елдегі несие-қаржы нарығындағы жалпы жағдайға тікелей тәуелді болып табылады. Бұл тәуелділік банктердің ипотекалық несиелеуге байланысты олардың активтеріне және ауқымына мәнді әсер етеді.

Бұл үлгі негізінде ипотекалық несиелеуді ұйымдастыру, әсіресе қаржы нарығы мен бағалы қағаздар нарығы толық қалыптасып болмаған көптеген елдерде іс жүзінде кеңінен таралған.

Бұл қарастырылған үлгіден ажыратылатын келесі үлгі «кеңейтілген ашық үлгі» деп аталады. Бұл үлгі бойынша банктердегі ипотекалық несиелеу жүйесі үшін несиелік ресурстардың қалыптасуы арнайы ұйымдастырылатын, жылжымайтын мүліктермен қамтамасыз етілген екінші реттегі бағалы қағаздар нарығы арқылы жүзеге асырылады. Кеңейтілген ашық үлгісі тек кеңейтілген ипотекалық нарық құрылымының құрылған жағдайында, екінші нарықта айналыста жүретін бағалы қағаздардың эмиссиясына мемлекет тарапынан көмек көрсетілетін және жиі бақылауға алу жағдайында ғана іске асырылады. Бұл үлгі іс жүзінде тұрақты экономикасы бар елдерде кеңінен таралған. Әсіресе, бұл үлгінің дамуы АҚШ-та қанат жайды. Осындай себептерге байланысты бұл үлгіні көбіне « ипотеканың американдық үлгісі » деп атап кеткен. Бұл үлгі 1-суретте көрсетіледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.