CDMA желіcін құрудағы техникaлық еcептеу

МAЗМҰНЫ

КІРІCПЕ 4

1 Қoлдaныcтaғы желінің cипaты және CDMA cтaндaртындaғы жүйенің жұмыc іcтеу қaғидacы 5

1. 1 Aудaнның cипaттaмacы 5

1. 2 Aудaндaғы қaзіргі кездегі бaйлaныc күйі және cызықтық- кaбельдік қoндырғылaр 5

1. 3 Мәcелелер және oлaрды шешу жoлдaры 7

1. 4 CDMA ұялы бaйлaныc желіcінің негізгі ерекшеліктері 9

1. 5 Технoлoгияның жұмыc іcтеу қaғидaлaры 14

1. 6 Ұзынaғaш aуылындa желіні құрудың негіздемеcі 18

1. 7 Қoндырғылaрдың қыcқaшa техникaлық cипaттaмaлaры 19

2 CDMA желіcін Ұзынaғaш aуылындa құруды техникaлық еcептеу 22

2. 1 Жoбaлaнaтын желідегі aбoненттік жүктемені еcептеу 22

2. 2 CDMA желіcі үшін ұяшық рaдиуcын еcептеу 26

2. 2. 1 Желілік жocпaрлaу 26

2. 2. 2 Ұяшық рaдиуcын зерттеу 28

2. 3 BTS және МS қocылулaрын еcептеу 34

2. 4 Бaзaлық cтaнцияның күшейткішін еcептеу 41

2. 5 Бaғыттaлу диaгрaммacын еcептеу 47

2. 6 Aппaрaтурa cенімділігін aнықтaу 49

3 Aлмaты - Ұзынaғaш aрaлығындa рaдиoрелейлі бaйлaныc линияcын техникaлық еcептеу 54

3. 1 Өту жoлының қимacын тұрғызу 54

3. 2 Aнтеннaлaрды ілу биіктігін aнықтaу 59

3. 3 Бaйлaныc cенімділігін aнықтaу 62

4 Бизнеc-жocпaр 67

4. 1 Жoбaның мaңызы 67

4. 2 Oперaтoр жaйындa aқпaрaт 68

4. 3 Желінің aртықшылықтaры мен қызмет түрлері 68

4. 4 Нaрық 70

4. 5 Менеджмент 72

4. 6 Тұтынушылaрды қызықтыру 73

4. 7 Қaржылық жocпaр 74

4. 7. 1 Кaпитaл caлымдaры 74

4. 7. 2 Экcплуaтaциялық шығындaр 75

4. 7. 3 Кoмпaнияның пaйдacы 77

4. 7. 4 Қaйтaрылу мерзімін еcептеу 80

5 Өміртіршілік қaуіпcіздігі 82

5. 1 Еңбек шaртының aнaлизі 82

5. 2 Жұмыc oрнын жoбaлaу еcептері 88

5. 2. 1 Жaрықтaндыруды еcептеу 88

5. 2. 2 Өрт қaуіпcіздігі 90

5. 2. 3 Жұмыc aймaғының aуacын еcептеу 93

5. 2. 4 Нaйзaғaйдaн қoрғaну 95

ҚOРЫТЫНДЫ 99

ҚЫCҚAРТЫЛҒAН CӨЗДЕР ТІЗІМІ 100

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 101

A ҚOCЫМШACЫ 103

Ә ҚOCЫМШACЫ 104

Б ҚOCЫМШACЫ 105

В ҚOCЫМШACЫ 106

Г ҚOCЫМШACЫ 107

Ғ ҚOCЫМШACЫ 108

Д ҚOCЫМШACЫ 109

Е ҚOCЫМШACЫ 110

Ж ҚOCЫМШACЫ 111

З ҚOCЫМШACЫ 112

КІРІСПЕ

Қазақстан егеменді және тәуелсіз мемлекет ретінде әлемдік стандарттарға жауап беретін және жоғары сапалы және тұрақты байланыс сұраныстарын қанағаттандыратын телекоммуникация технологияларын дамытуды қолға алуда. Экономикалық жағдайдың жақсаруы елдегі байланыс сапасына, оны кеңейтуге деген сұранысты арттырады. Қазіргі кезде байланыс желлері тарапынан көрсетілетін қызмет түрлеріне деген сұраныс қарқынды өсуде. Әрқашан «қолымызда» болатын жеке байланыс құралдарын пайдаланып, мәліметтер мен сөзді тарату мүмкіндігі пайда болды. Жеке байланыс бәріне ортақ сөйлесу құралы ретінде қолданыла бастады.

Қазіргі кездегі телекоммуникациялық құралдардың ішінде ұялы байланыс желілері ең жылдам дамуда. Оны енгізу жиіліктер жолағын тиімді пайдалану және телекоммуникациялық желілердің өткізу қабілетін арттыруға мүмкіндік берді. Атап айтқанда, берілген дипломдық жобада Ұзынағаш ауылында ұялы байланыс желісін құру мәселесі қарастырылады. Ұялы байланыс стандарттарының ішінде ауыл ішінде орнатуға тиімді болғандықтан CDMA стандартындағы желі таңдап алынды. CDMA технологиясының жоғары сыйымдылық, жоғары бөгеуілге шыдамдылық және жүйе құрылымының қарапайымдылығы секілді артықшылықтары оны пайдалану тиімділігін негіздейді.

Үшінші ұрпақтың ұялы байланыс стандарты болып саналатын CDMA стандарты тұрғындар саны аз және орналасуы бойынша қиын аймақтарға байланыс қызметтерін көрсету үшін өте ыңғайлы. Аудан орталығы Ұзынағаш пен оның қарамағындағы ауылдарды 3G ұялы байланысымен қамту абоненттерге тиімді және аз шығынды қажет ететін байланысты ұсынуға мүмкіндік береді.

1 Қолданыстағы желінің сипаты және CDMA стандартындағы жүйенің жұмыс істеу қағидасы

1. 1 Ауданның сипаттамасы

Ұзынағаш ауылы Алматы облысының оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, 1939 жылы негізі қаланған. Ұзынағаш Жамбыл ауданының орталығы болып табылады.

Ұзынағаш ауылындағы тұрғындардың саны 24593 адам, сонымен қатар аудан орталығынан басқа Жамбыл ауданының құрамына тағы да 57 елді мекен жатады. Олардың барлығы ауылдар болып табылады. Жамбыл ауданындағы жалпы тұрғындар саны 110892 адам. Олардың барлығына Ұзынағашта орналасқан «Қазақтелеком» АҚ Жамбыл АТБ қызмет көрсетеді.

Аудан ішінде мал шаруашылығы, жер өңдеу, кішігірім өнеркәсіп дамыған. Ұзынағаш ауылы «Бурундай қанты» қант зауытының негізгі шикізат тасушысы болып саналады. Ауыл аймағында Қазақстандағы ірі шұжық цехтары және орташа газдалған сусындар шығаратын «БАИНТ» ЖАҚ жұмыс істейді. Мұның барлығы ауыл экономикасының дамуын сипаттайды.

Ұзынағаш ауылының маңында республикалық маңызы бар, Қырғыстан, Өзбекстан қалаларына жеткізетін көлік жолы орналасқан.

1. 2 Аудандағы қазіргі кездегі байланыс күйі және сызықтық - кабельдік қондырғылар

Қазіргі кезде Ұзынағаш ауылының желісінде АТСЭ С&С08 станциясы жұмыс істеуде. Оның ортақ бекітілген нөмірлер саны 4096 нөмір. Жамбыл ауданында тағы да 1 дана АТСЭ С&С08 станциясы, 21 дана АТСК-50/200, 1 дана АТСЭ- SI2000, 3 дана АТСЭ М200 станциялар орнатылған, ал қалған елді мекендерде телефон байланысы РСМ арқылы орындалған.

Жалпы аудан бойынша орнатылған станциялар мен олардың сыйымдылықтары 1. 1-кестеде келтірілген.

1. 1-кесте. АТС түрлері және олардың сыйымдылықтары

Жамбыл ауданының орталығында C&C08 коммутациялық жүйесі бар АТСЭ орнатылған. C&C08 PSTN, ISDN және IN үшін стандарты қосымшалардан басқа Интернетке рұқсатты, SDH оптикалық интерфейсін қолдайды, және олардың барлығы бір платформада орнатылады. Оның сигнализация жүйесі қуатты, сымдық сымсыз технологияларды біріктіретін, таржолақты және кеңжолақты қызметтерді біріктіре алатын болғандықтан, жүйе жергілікті, транзитті және қалааралық телефон станциясы ретінде және шлюздік түйін ретінде де қолданылады.

Ауылдық телефон желісі тікелей қоректену элементтері бар шкафтық жүйе бойынша құрылған. Ауданның сызықтық-кабельдік қондырғылары МКС түріндегі кабельдерді пайдалану арқылы орындалған. Алматы қаласы мен Ұзынағаш ауылы арасындағы байланыс ТОБЖ арқылы жүзеге асады. Станция аралық байланыс линиялары (БЛ) ретінде тығыздалған БЛ, ал тарату жүйелері ретінде ИКМ-30, ИКМ - 15, LVK-12, В-3-3 аппаратуралары қолданылады.

Ұзынағаш ауылы мен Фабричный елді мекенінің арасында РРЛ қызмет етеді. Негізінен ИКМ-15 түріндегі цифрлық тарату жүйелері (ЦТЖ) пайдаланылған. МКСБ-4*4*0, 9 кабельдерімен жұмыс атқаратын ИКМ-15 тығыздау аппаратурасымен бірге әуе байланыс жолдарымен жұмыс істейтін В-3-3 тығыздау аппаратурасы жұмыс істейді.

Ауылдық АТС арасындағы станция аралық байланыстар тығыздалған тізбектер арқылы ұйымдастырылған. Онда келесідей тығыздау аппаратуралары қолоданылады: 9 дана ИКМ-15 жүйесі, 7 дана LVK-12, 1 дана В-3-3 жүйелері.

Арнайы қызмет орындарымен байланыс байланыс линияларының ортақ түйіні бойынша - АҚТ орындалады. Ол біздің жағдайда Ұзынағаш ауылында орналасқан АТСЭ C&C08 станциясының құрамына кіреді. Жамбыл ауданындағы қолданыстағы АТС түрлерінің сұлбасы А қосымшасында келтірілген

1. 3 Мәселелер және оларды шешу жолдары

Жамбыл ауданында байланысты орнатудағы негізгі мәселелердің бірі телефон нөмірлерінің жетіспеушілігі болып табылады. Аудандағы тұрғындардың жалпы саны 110892 адамды құрайды, ал барлық телефондар саны небәрі 10380 дана. Есептеулер бойынша 100 адамға келетін телефондар тығыздығы 9%-ды құрайды. Егер 100 отбасыға телефон тығыздығын есептейтін болсақ, онда 22164 аулалар санына телефондар тығыздығы 43% ғана болады. Қызылсоқ, Жартас, Шилибастау, Қарабастау ауылдары секілді елді мекендерде 150 адам тұрғынға алғанда телефондар саны тек қана 1 дана болып тіркелген. Мұнда байланысты ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Жамбыл ауданы үлкен территорияны алып жатыр, мұндағы тұрғындар саны күн сайын артуда. Кейбір елді мекендер таулы аймақта орналасқан, жалпы алғанда аудан тау етегінде орналасқан. Жоғарыда аталған кемшіліктер станцияны пайдалану кезінде ғана қиыншылықтар тудырып қоймайды, сонымен қатар көрсетілетін байланыс сапасына кері әсер етеді. Сондықтан берілген аймақта ұялы байланыс желісін құрудың маңызы зор. Бұл абоненттерге тек қана жоғары сапалы байланыс қызметін көрсетіп қана қойма, сондай-ақ жаңа қызмет түрлерін көрсетуге мүмкіндік береді.

Аудан аймағында қазіргі күні GSM стандартындағы ұялы байланыс қызмет етуде. Берілген стандарттың базалық станциясы жақын арада тек Бишкек қаласында орнатылғандықтан, байланыс сапасы төмен болып отыр. Мысалы, аудан орталығы Ұзынағаш ауылынан небәрі 22 км қашықтықта орналасқан Самсы ауылында байланыс сапасы қанағаттандырмайды.

Тиімді техникалық параметрлерінің жиыны мен табиғи радиожиілік қорын пайдалануының тиімділігі арқасында CDMA технологиясының әлемде қарқынды дамуы бұл технологияны Ұзынағаш ауылында пайдалануды толық негіздейді. Берілген технологияның даму мүмкіндігі мен техникалық ерекшеліктері 2-ұрпақтың ұялы байланысын құрумен қатар, аудан ішінде 800 МГц диапазонында келесі ұрпақ байланысына өтуге мүмкіндік береді.

Жаңа цифрлық технологиялардың пайда болуына қарамастан, «ескі» сымдық және аналогтық жүйелер әлі де көп уақытқа дейін қолданыста болады. Сондықтан жаңа технологиялар қолданыстағы желілермен бірге жұмыс істеу үшін өзара сәйкестенуі тиіс. Атап айтқанда, CDMA стандарттары сымдық желілермен де, сымсыз аналогтық және TDMA негізінде құрылған ұялы желілермен де бірігіп жұмыс істей алады.

CDMA барлық жерде жұмыс істей алады. Ол жер астында не үстінде орналасуына тәуелсіз, ұялы желілерде де, PCS және WLL технологияларында да қолданылуы мүмкін. Ол бүкіл әлемде операторлар үшін де, пайдаланушылар үшін де өте тиімді.

1. 4 CDMA ұялы байланыс желісінің негізгі ерекшеліктері

Code Division Multiple Access - арналары кодпен бөлуге негізделген көпарналы рұқсат. CDMA жүйелерінде әрбір дауыстық ағын өзінің ерекшеленетін кодымен белгіленеді және бір арнада бір уақытта өзге де кодталған дауыстық ағындармен бірге таралады[1] . Қабылдау жағы шуылдан сигналды бөліп алу үшін дәл сол кодты қолданады. Көптік дауыс ағындарының арасындағы жалғыз ерекшелік бұл тек қана жеке код. Арна өте кең болады және әрбір дауыс ағыны барлық диапазонды алып жатады. Бұл жүйе ені 1, 23 МГц арналық диапазонды пайдаланады. Дауыс 5, 55 кбит/с жылдамдықта кодталады. CDMA жүйелері өте берік және қорғалған байланысты құруға мүмкіндік береді. Сондықтан ол ондаған жылдар бойы АҚШ қарулы күштерінде қолданылды[2] .

Жүйенің атап өтуге тұратын бірнеше ерекшеліктері бар. CDMA жүйелерінің сыйымдылығы аналогты жүйелермен салыстырғанда жиырма есе көп, өзге сандық жүйелерге қарағандаүш-алты есе көп. Оның негізінде құрылған жүйелер желіде бір жиіліктер диапазонын көп есе пайдалану мүмкіндігінің арқасында радиожиілікті қорды тиімді пайдаланады. CDMA пайдалану бөгеуілдерді жоюдың арқасында байланыс сапасын арттырады. «Код» тұтынушының сөйлеуін тіркеу үшін ғана емес, сонымен бірге бұрмаланулар мен бөгеуілдерді жоятын сүзгі қызметін де атқарады. Енгізілген кодтау алгоритмі құпиялылықтың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді, ал қателерді жөндеудің тиімді әдісі сигналдың көптолқындық таралуымен күресуге мүмкіндік береді. Бұл қасиет жүйені таулы аймақтарда және биік құрылыс нысаналары көп қалалық жерлерде тиімді пайдалануға рұқсат етеді[3] .

Сөзді тарату сапасының сипаттамалары бойынша CDMA параметрлері сымды арналар сапасымен тепе-тең болады. қазіргі кезде CDMA жүйелерінің көбі 13 кбит/с-қа, жоғары сапалы 8 кбит/с-қа арналған вокодерлерді пайдаланады.

CDMA арналары бойынша тек қана дауыс емес, сонымен қатар өзге де сандық ақпарат тарататындықтан онда бөгеуілдердің болмауы үлкен маңызға ие. Стандарт қосымша қызмет түрлерін қамтамасыз етеді, себебі тұтынушы бір арна арқылы бір арна арқылы дауыс пен факсті тарата алады[4] . CDMA технологиясында мәліметтерді жоғары жылдамдықпен тарату үшін оларды біріктірудің тиімді алгоритмі қолданылады.

Ұялы байланыстың сандық жүйелері екінші ұрпақ жүйелеріне жатады. Аналогты жүйелермен салыстырғанда олар абоненттер үшін үлкен қызметтер жиынын ұсынады және жоғары сапалы байланысты қамтамасыз етеді. Сонымен қатар бұл жүйелер қызметтер интеграциясы бар сандық желілермен (IDSN) және мәліметтерді пакетті тарату (PDN) желілерімен әсерлеседі. Екінші ұрпақ жүйелерінің ішінде GSM (DCS 1800), D-AMPS (ADC), JDC, CDMA стандарттарына негізделген жүйелер кең таралған. Стандарттардың салыстырмалы сипаттамалары 1. 2-кестеде келтірілген[5] .

Цифрлық радиобайланыс көпстанциялық рұхсат немесе мультирұхсат мүмкінділігімен сипатталады. Ол бір уақытта ақпарат ортақ арнада бір құрылғы арқылы бірнеше бірнеше пайдаланушының ақпаратын таратуға мүмкіндік береді. Бұл кезде ортақ арнаны бөлу жиілік (FDMA), уақыт (TDMA) және код (CDMA) бойынша орындалуы мүмкін. Мультирұхсат түрлері Ә қосымшасында келтірілген.

Жиіліктік бөліну кезінде тарату спектрі әртүрлі пайдаланушыға арналған аймақтарға бөлінеді. Тек қана осы әдіс аналогты байланыста пайдаланылуы мүмкін.

1. 2-кесте. Стандарттардың салыстырмалы сипаттамалары

Осы әдіспен барлық аналогты ұялы байланыс стандарттары орындалады: NMT, AMPS, TACS және т. б. мұндай жүйелердің кемшіліктері: бөгеуілден қорғанысы төмен және осыған байланыстысөзді тарату сапасының төмендігі, радиоспектрді пайдаланудың тиімсіздігі, тыңдаудан қорғаныстың болмауы және т. с. с. Сонымен бірге, аналогты жүйелер аз пайдаланылады. Қазіргі кезде әлемде ең кең таралған аналогты стандарт AMPS. Өзге екі әдіс жиіліктік бөлумен бірге цифрлық технологияда қолданылады[6] .

Арналары уақытпен бөлінген мультирұхсат кезінде саны көп абоненттер өз хабарламаларын бір радиожиілікте, бірақ әртүрлі уақытта таратады. Бұл сөздік трафик көлемін ұлғайтуға және онымен байланысты цифрлық байланыс жүйелеріне тән артықшылықтарға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл әдіспен GSM және оның бір түрі DCS, AMPS стандартының логикалық жалғасы болған D-AMPS стандарттары орындалған.

CDMА стандартының тағы бір ерекшелігіне тоқталатын болсақ, бұл жүйенің базалық және абоненттік станцияларының қазірде кең қолданыстағы GSM стандартымен салыстырғандағы экологиялық - техникалық ерекшеліктері. Өндіруші-компаниялар жүргізген зерттеулер нәтижелері бойынша абоненттің денсаулығына әсер ететін электромагниттік сәулелену деңгейі CDMА стандартында әлдеқайда аз болады. Абоненттік аппараттардың электромагниттік сәулеленуі деңгейінің салыстырмалы мәндерін 1. 3-кестеден көруге болады.

1. 3-кесте. Абонеттік аппараттардың ЭМС деңгейі

Абоненттік терминалдың базалық станциядан қандай да бір қашықтықта электромагниттік сәулеленуінің өзге стандарттармен салыстырғандағы шамасы 1. 4-кестеде келтірілген.

1. 4-кесте. Базалық станциядан қашықтықта абонеттік терминалың ЭМС деңгейі

Қазіргі кезде Қазақстандағы алғашқы ұлттық ұялы байланыс операторы «АЛТЕЛ» компаниясы 800 МГц диапазонында жұмыс істейтін CDMA2000 1X желісін іске қосқан. Елімізде бүгінде берілген стандарттағы желі осы диапазонда жұмыс істейді. Атап айтқанда, CDMA2000 1X технологиясы үшінші ұрпақ технологиясына жатады. Оның негізгі ерекшелігі жаңа қадамдарға дамуға және екінші ұрпақ технологияларымен бірігуге мүмкіндік беруінде. Сондықтан берілген дипломдық жобада 800 МГц диапазонындағы желіні одан әрі дамытып, кеңейту мәселесі қарастырылады. Бұл диапазонның негізгі сипаттамалары Б қосымшасында келтірілген.

1. 5 Технологияның жұмыс істеу қағидалары

CDMA стандартында таралатын ақпарат кодталады және код шуыл тәрізді кеңжолақты сигналға (ШКС) айналады да, оны қабылдау жағында сол код арқылы бөліп алуға мүмкін болады. осы кезде кең жиіліктер жолағында біріне - бірі кедергі жасамайтын бірнеше сигналды бір уақытта таратуға және қабылдауға болады[7] .

Ақпаратты кеңжолақты ШКС сигналға бірнеше әдістермен енгізілуі мүмкін. Ең танымал және кең таралған әдістің мәні ШКС алу үшін тасушыны модуляциялаудың алдында кеңжолақты модуляциялаушы кодтық тізбекке ақпаратты беттестіру болып табылады (1. 1-сурет) .

1. 1-сурет. Сандық хабарламалардың жиіліктік спектрін кеңейту сұлбасы

Таржолақты сигнал периоды Т, әрқайсысының ұзақтығы τ ₀ және N биттен тұратын псевдокездейсоқ тізбекке (ПКТ) көбейтіледі. Бұл жағдайда ШТС қоры ПКТ элементтерінің санына тең. Қабылданған сигналдың таратқышта қолданылған псевдокездейсоқ шуыл көзінен (ПШК) шығатын сигналға көбейтілуі пайдалы сигнал спектрін тарылтады және бір уақытта фондық шуыл мен өзге де интерференциялық бөгеуілдердің спектрін кеңейтеді. Сигнал/шуыл қатынасындағы ұтыс қабылдағыш шығысында кең жолақты және базалық сигнал ендерінің қатынас функциясы: бұл қатынас қаншама көп болса, соншалықты тиімді болады. уақыттық аймақта бұл радиоарнадағы сандық ағынның тарату жылдамдығының базалық ақпараттық сигналды тарату ждылдамдығына қатынасы. CDMA 1Х стандарты үшін бұл қатынас 128-ді немесе 21 дБ-ді құрайды. Бұл жүйеге интерференциялық бөгеуілдер деңгейінде жұмыс істеуге, яғни пайдалы сигналдан 18 дБ-ге артық деңгейде жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Қабылдағыш шығысында сигналды өңдеу сигнал деңгейін бөгеуілдер деңгейінен 3 дБ-ге арттыруды қажет етеді[8] .

... жалғасы

Электp энеpгиясын үнемдеудің жетілуі

Aвтoжуулaрдың қaлдық cулaрын зaлaлcыздaндыру тәcілдерін әзірлеу

35 10 кВ Cунaлe қocaлқы cтaнцияcын қaйтa құpу

Мұз қату кезеңі

35 10 кВ Миялы қocaлқы cтaнцияcын қaйтa құpу жайлы

Профессор - оқытушылар құрамының қызмет нәтижелеріне мониторинг жүргізу үшін ақпараттық жүйені құру

Нaвигaциялық рaдиocигнaлдaр құрылымы

Қазақстандағы туризм экономикасының жағдайын заманауи бақылау

Бaрaбaнды бу гeнeрaтoрындa cу дeңгeйін рeттeуді aвтoмaттaндыру

Имитациялық модельдеу

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс