Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт – азаттық көтеріліс

Жоспар

Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт . азаттық көтеріліс

1914 жылдан басталған және оған патшалық Ресей де қатысқан бірінші дүниежүзілік соғыс оның халықтарына аса ауыр . қасіреттер әкелді: әлеуметтік және ұлттық езгі күшейді, империяның шет аймақтарында патша шенеуніктерінің басынушылығы мен зорлық . зомбылығы өлшеусіз артты. Қазақстнда бірінші кезекте Сырдария облысның солтүстік . шығыс аудандарында, Жетісу облысының онтүстігінде және басқа бірұатар облыстарда қазақтардың жерлерін жаппай тртып алу жалғасып жатты.Тек Жетісу облысының бір өзінен ғана соғыстың алғшқы үш жылы ішінде 1800 мың десятина ең таңдаулы жайылымдық және егістік жерлер тартыпалынды, ал осы жерлердің шын қожалары . қазқтар шаруашылық жүргізуге жарамдылығы аз мүлде жармсыз шөл және шөлейт аудандарға күштеп көшіріліп жіберілді. Қазақтардан тартып алынған жерлер патша офицерлеріне, шенеуліктерге, дін басыларын, қазқ әскерлері мен Ресейден және Украиндан қоныс аудрған шаруаларға үлестірілді. 1916 ж ортсына таман қазақ халқынан тартып алынған жерлердің көлемі 45 млн. Десятинаға жетті. Соғыс шикізатты, азық . түлік, малдың және басқа материалдық байлықтардың орсакн зор мөлшерін жұтып жатты. Осыған байланысты қазақ халқының иығына жаңа ауыртпалықтар түсті: міндетті түрде ет тапсырылды, мемлекет керегіне мал жаппай еріксіз алынды,әрбір үйден жаңа соғыс салығын алу енгізілді,земстволдық салымдар және болыс басқарушыларын бағып . қағуға арналған байболыстық алымдар, сондай . ақ жол үшін төленетін және басқа салықтар мөлшері артты. Жергілікті халыққа салынатын салықтар соғыстың басталуымен байланысты 3 . 4 есе, ал жекеленген жағдайларда . 15 есеге дейін өсті
1916 ж таптық және ұлттық езушіліктің, соғысқа деген өшпенділіктің күшеюі жаппай құбылысқа айналды. Соғыс елдегі жалпы . ұлттық дағдарыстың пісіп . жетілу процесін тездете тсті. Соның жрқн бір көрінісі Қазақстан мен Орта Азияның барлық аймақтарын дерлік қамтыған 1916 ж ұлт . азаттық көтеріліс болды.
Көтерілістің шығуының басты себебі әлеуметтік . экономикалық және саяси сипаттағы факторлар еді. Яғни орталық езгінін күшеюі, жерді тартып алу, салықтар мен алымдардың өсуі, еңбекшілерді қанау, өлкенің қазақ және басқа бұрыннан тұрған жергілікті халықтары жөнінде царизмнің жүргізіп жатқан орыстандыру саясаты, соғықа байланысты қалың халық бұқарасы жағдайының күрт нашарлап кетуі, міне осыған алып келеді.Көтерілістің бұрқ ете қалуына патшаның 1916 ж 25 маусымда. ғы армияның тыл жұмыстарына Қазақстанның, Орта Азияның және ішінара Сібірдің 19 . дан 43 жасқа дейінгі «бұратандылық» еркек халықтарын шақыру жөніндегі жарлығы тікелей сылтау болды. Мемлекет әжетіне еріксіз алынандарды әрекеттегі армия қимыл жасап жатқан аудандарда қорғаныс құрылыстары мен әскери байланыс жолдарын салу жұмыстарына пайдалану жоспарланды.Қазақстан мен Орта Азияндан 400 мың адам, соның ішінде Қазақстанның далалық

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1) Кіріспе
2) Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт азаттық қозғалыстың басталуы және сипаты
3) Көтерелістің себептері және басталуы
4) Халық зиялыларының көзқарасы
5) Ұлт-азаттық қозғалыстың барысы
6) Көтеріліс орталықтары, олардың жетекшілері
7) Көтеріліс қорытындылары, жеңілу себептері
8) Қорытынды
9) Қолданған әдебиеттер тізімі

Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт - азаттық көтеріліс

1914 жылдан басталған және оған патшалық Ресей де қатысқан бірінші дүниежүзілік соғыс оның халықтарына аса ауыр - қасіреттер әкелді: әлеуметтік және ұлттық езгі күшейді, империяның шет аймақтарында патша шенеуніктерінің басынушылығы мен зорлық - зомбылығы өлшеусіз артты. Қазақстнда бірінші кезекте Сырдария облысның солтүстік - шығыс аудандарында, Жетісу облысының онтүстігінде және басқа бірұатар облыстарда қазақтардың жерлерін жаппай тртып алу жалғасып жатты.Тек Жетісу облысының бір өзінен ғана соғыстың алғшқы үш жылы ішінде 1800 мың десятина ең таңдаулы жайылымдық және егістік жерлер тартыпалынды, ал осы жерлердің шын қожалары - қазқтар шаруашылық жүргізуге жарамдылығы аз мүлде жармсыз шөл және шөлейт аудандарға күштеп көшіріліп жіберілді. Қазақтардан тартып алынған жерлер патша офицерлеріне, шенеуліктерге, дін басыларын, қазқ әскерлері мен Ресейден және Украиндан қоныс аудрған шаруаларға үлестірілді. 1916 ж ортсына таман қазақ халқынан тартып алынған жерлердің көлемі 45 млн. Десятинаға жетті. Соғыс шикізатты, азық - түлік, малдың және басқа материалдық байлықтардың орсакн зор мөлшерін жұтып жатты. Осыған байланысты қазақ халқының иығына жаңа ауыртпалықтар түсті: міндетті түрде ет тапсырылды, мемлекет керегіне мал жаппай еріксіз алынды,әрбір үйден жаңа соғыс салығын алу енгізілді,земстволдық салымдар және болыс басқарушыларын бағып - қағуға арналған байболыстық алымдар, сондай - ақ жол үшін төленетін және басқа салықтар мөлшері артты. Жергілікті халыққа салынатын салықтар соғыстың басталуымен байланысты 3 - 4 есе, ал жекеленген жағдайларда - 15 есеге дейін өсті
1916 ж таптық және ұлттық езушіліктің, соғысқа деген өшпенділіктің күшеюі жаппай құбылысқа айналды. Соғыс елдегі жалпы - ұлттық дағдарыстың пісіп - жетілу процесін тездете тсті. Соның жрқн бір көрінісі Қазақстан мен Орта Азияның барлық аймақтарын дерлік қамтыған 1916 ж ұлт - азаттық көтеріліс болды.
Көтерілістің шығуының басты себебі әлеуметтік - экономикалық және саяси сипаттағы факторлар еді. Яғни орталық езгінін күшеюі, жерді тартып алу, салықтар мен алымдардың өсуі, еңбекшілерді қанау, өлкенің қазақ және басқа бұрыннан тұрған жергілікті халықтары жөнінде царизмнің жүргізіп жатқан орыстандыру саясаты, соғықа байланысты қалың халық бұқарасы жағдайының күрт нашарлап кетуі, міне осыған алып келеді.Көтерілістің бұрқ ете қалуына патшаның 1916 ж 25 маусымда- ғы армияның тыл жұмыстарына Қазақстанның, Орта Азияның және ішінара Сібірдің 19 - дан 43 жасқа дейінгі бұратандылық еркек халықтарын шақыру жөніндегі жарлығы тікелей сылтау болды. Мемлекет әжетіне еріксіз алынандарды әрекеттегі армия қимыл жасап жатқан аудандарда қорғаныс құрылыстары мен әскери байланыс жолдарын салу жұмыстарына пайдалану жоспарланды.Қазақстан мен Орта Азияндан 400 мың адам, соның ішінде Қазақстанның далалық облыстарынан - 100 мыңнан астам, Жетісудан - 87 мың адам еріксіз алынуға тиісті болды.
Шілденің басында Қазақстанның барлық аймақтарында дерлік көп кешікпей қарулы көтеріліске айналған стихиялық бас көтерулер басталды. Халық қаһарының соққысын алдымен тылдық жұмыстарға баратындардың тізімін тікелей жасаушы болыс басқарушылары, ауыл ағамандары және патша әкімшілігінің басқа да төменгі қызметкерлері алды. Қазақтардың метрика куәлігінің жоқтығын пайдаланып, олар тізімге жасы нешеде екенін қарама, өз беттерінше кедейлерді енгізіп, ал байлардың балаларын пара бергені үшін шақырудан босатып отырған. Тізімдер жасау жүиесі іс жүзінде осындай жаппай парақорлық пен қызмет бабын теріс пайдаланушылық туғызды.
Оның үстіне патша өкіметі орындары лауазымды адамдарды, болыстық, селолық және ауылдық басқарушылардың, жергілікті тұрғындардан шыққан полецейлік төменгі шендегілерді, имамдарды, молдаларды, майда несие мекемелерінің есепшілері менбухгалтерлерін, жоғары және орта оқу орындарының оқушыларын,үкіметтік мекемелер шенеуніктерін және дворяндық, құрметті азаматтық құқықпен пайдаланатын адамдарды армияға алудан босатты.
Патшаның қатал жарлығына және жер - жерден оны орындаудағы әіділетсіздік тәсілдерге қатты ашынғн еңбекшілер қолдарына не түссе, сонымен қаруланып патша өкіметінің өкілдеріне, болыстық басқарушыларға, ауылдық ағамандрға, полицерлерге, қазақтарға, шенеуніктерге: адамдар бермейміз дегенайқаймен тарпа бас салып, сазайын тарттырды. Олар болыс басқарушыларының, ауыл ағамандарының кеңселері мен үйлерін өртеді, осылай ету арқылы тылдық жұмыстарға алынудан арыламыз деп аңғырт ойлап, іс жүргізу қағаздары мен әскерге шақырлатыңдардың тізімдерін жойды.
Стихиялық қозғалыстар бірте - бірте ұйымдасқан сипат ала бастады: Торғай мен жетісу оның танылған жетекшілері А.Иманов, Ә.Жангелдин, Т.Бокин, Б.Әшекеев, Ө.Саурықов, Ж.Мәмбетов басшылық еткен ірі ошақтары пайда болды.

Көтерілістың бүкіл қазақстанды қамтып, царизмнің әскери-отарлаушылық және кең көлемді орыстандыру саясатына қарсы әрі белгілі бір дәрежеде ауылдардың бай-феодалдық басшы топтарына қарсы бағытталған ұлт азаттық қозғалысына ұласты.Осымен бірге бұл көтеріліс халық шаруашылығының дағдарысына және халықтың қайыршылануының ең шекті шегіне алып келген мипериалистік соғысқа қарсы бағытталды.Осы жағынан ол Ресей жұмысшы табы мен шаруаларының революциялық күресімен қабысты. 1916 ж көтерілістің басты мақсат қазақ халқының бостандық пен тәуелсіздік жолындағы бұдан бұрынғы барлық күресіне қортынды жасайтын ұлттық және саяси азаттыққа жету болды.
Көтерілістің негізгі қозғаушы күші ұлттық шаруалардың қалың топтары, сондай - ақ жаңадан туындап келе жатқан жұмысшы табының өкілдері,қолөнершілері болды. Оған қазақ халқының өзге топтарының (байлар, болыс басқарушылары, билер), сондай - ақ демократиялық интеллигенцияның өкілдері де қатысты.
Тұтас алғанда Қазақстандағы 1916 ж ұлт - азаттық қозғалысы көтеріліске қазақтармен қатар ұйғырлар, өзбектер, дұнғандар және кейбір өзге халықтардың өкілдері қатысқан оның оңтүстік облыстарын (Жетісу және Сырдария облыстары) айтпағанда бір ұлттық сипатқа ие болды.
Қазақ қоғамында патша жарлығы мен көтеріліске деген көзқарас бір мәнді болған жоқ: бай - феодалдық басшы топтардың белгілі бір бөлігі, сондай - ақ жергілікті әкімшілік деп аталатының шенеуніктері патша жарлығын сөзсіз қолдады және оның басты жүзеге асырушалары болды. Қазақ интеллигенциясының батыл өкілдері (Боқин,Ниязбеков,Жүнісов) патша жарлығына қатал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.