Ірі шығыстанушы В.В.Бартольдтың еңбектері

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Ірі шығыстанушы В. В. Бартльд еңбектері

Жоспары:

Кіріспе

Негізгі бөлім

В. В. Бартольдтың өмірі

Шығыстанушы еңбектері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

В. В. Бартольдтың өмірі

В. В. Бартольд 1869 ж. 3 қарашада Петербургте туды. Оның әкесі Ригадан шыққан биржалық маклер, анасы (Ресейге Гамбургтен қоныс аударған, лютерандық пастордың шөбересі) - Питердің банкілік кеңсе иесінің қызы болатын. 1887 ж. В. В. Бартольд сегізінші Петербург гимназиясын алтын медальмен тамамдады. Шығысқа деген құмарлығы мектепте оқыған жылдары басталып, оның әрі қарайғы таңдауына ықпал етті. 1887 ж. ол Петербург университетінің араб-парсы, түркі-татар тобының шығыс тілдері факультетіне түсіп, 1891 ж. оны бірінші дәрежедегі дипломмен бітіреді. Сол кездері әйгілі шығыстанушылардың: Н. И. Веселовский, В. А. Жуковский, В. Р. Розен және басқалардың дәрістері, университеттік бай кітапханадағы жұмысы және оның ерекше қабілеттерінің аркасында, ғалымның негізі қаланып, В. В. Бартольд әлемдік және отандық шығыстануда бірінші қатардан орын алды. Ол студенттік жылдардың өзінде араб, парсы, түрік және кейбір басқа тілдерді меңгереді, бұл туралы оның бозбала шағындағы дәптерлері куә. Терең білімдарлық, сирек кездесетін жан-жақтылық, ғылыми талдаудың әдістерін шебер пайдалануы, материалды өте жақсы баяндау әдісі - осының барлығы В. В. Бартольдтың ғалым ретіндегі сипаты болып табылады. Оның еңбектерінің гуманистік рухы XIX ғ. аяғында қалыптасқан және барон В. Р. Розен басқарған Ресей шығыстанушыларының мектебіне ұласады. Бұл тәртіп Шығыс елдерінің әлем тарихындағы рөлі мен орны, олардың мәдениетінің Еуропа мәдениетіне ықпалын зерттеудегі өзіндік ғылыми ізденістерімен қатар, ғалымдардың ұйымдастырушылық қызметінің сипаты мен ғылыми мектептерді қолдау және дамытуға да қатысты болатын. В. В. Бартольдтың мұрасы орасан және сан алуан. Оның алғашқы еңбектері 1892 ж. жарияланды (ғалымның жасы небары 23-те болатын), ал 1896 ж. оны приват-доцент дәрежесіне бекіткен сәттен бастап, оның коп жылға созылған ұстаздық қызметі басталды.

1901 ж. Петербург университетінің экстраординарлық, ал 1906ж. ординарлық профессоры болып тағайындалады.

1921 жылы Азия музейінің жанынан құрылған Шығысты зерттеушілер алқасын және оның "Записки коллегии востоковедов" атты баспасөз орғанын басқарды. Кеңес Орта Азия университетін құру (1918), Шығыстану кітапханаларын ұйымдастыру, Шығыс авторларының көне қолжазбаларын жинау жөніндегі тапсырмаларын орындады. Оның көптеген монографиялары ағылшын, неміс, түрік, француз, араб, парсы, т. б. тілдерге аударылған.

В. В. Бартольд 1930 жылы қайтыс болды. В. В. Бартольдтың өмірі толықтай Б. В. Лунина «Академик В. В. Бартольдтың өмірі мен қызметі» (Ташкент, 1981) кітабында және В. В. Бартольдтың шәкірті И. И. Умняковтың «Академик В. В. Бартольдтың еңбектерінің мазмұндама библиографиясы» (М., 1976 ) кітабында баяндалады.

Шығыстанушы еңбектері

Бартольд Василий Владимирович - совет шығыс зерттеушісі, академик .

Петербург университетінің шығыс тілі факультетін бітіріп, сонда ғылми және оқытушылық қызмет атқарды. «Монғол шапқыншылығы дәуіріндегі Түркістан» деген екі томдық монографиясы үшін, оған Шығыс тарихының ғылым докторы атағын береді .

Буржуазиялық қоғам жағдайында қалыптасқан ғалым тарихи процесті тануда идеалистік бағыт ұстады. Бірақ оны әрдайым әлеуметтік-экономикалық мәселелердің тарихы, халық бұқарасының жайкүйі қызықтырды.

Бартольдтың Орта Азия және қазақ өлкесін мекендеген тайпалардың тарихы жөніндегі еңбектерінің ғылыми мәні зор. Бұл еңбектерінде ол араб, парсы және жергілікті авторлардың аса бай матерпалдарын пайдаланды. Олардың ішіндегі аса құндылары: «Монғол кезеңіне дейінгі Түркістандағы христиандық туралы» (1894), «1893-1894 ж. ғылыми мақсатпен Орта Азияға саяхат туралы есеп» (1897), «Жетісу тарихының очерктер» (1898), «Монғол шапқыншылығы дәуіріндегі Түркістан» (1898-1900), «Ежелгі заманнан теңізі мен Амударияның төменгі бойы туралы деректер» (1902), «Түркістанды суландыру тарихына»: (1914), «Ұлықбек және оның заманы» (1918), «Түркістанның мәдени өмірінің тарихы» (1922), «Қырғыздар. Тарихи очерк» (1927), «Түркі-монғол халықтарының тарихы» (1928), «Түрікмен тарихының очерктері» (1929), «Орта Азиядағы түркі халықтарының тарихы жөніндегі он екі дәріс» (1935) . Бартольд Орта Азия мен Қазақстан халықтарының көнө дәуірден бастап-ақ өзінің тарихы, мәдениеті болғанын тұрғыда дәлелдеп берді.

1910 жылы Ғылым Академиясының корресдент-мүшесі болды. Негізгі еңбектері: «Моңғол кезеңіне дейінгі Түркістандағы христиандық», «Шыңғысхан мемлекетінің құрылуы», «1893 - 1894 жылдары Орта Азияға жасалған саяхат туралы есеп», «Жетісу тарихы туралы очерк» («Жетісу аймағының естелік кітапшасы», т. И, Верный, 1898), «Түркістанға іссапар туралы есеп» («Орыс Археологиялық Қоғамының Шығыс Бөлімі Жазбалары», т. XV, 1902 - 03) ; «Иранның тарихи-географиялық шолуы» (СПб., 1903, университет курсы)

т. б.

Монғол басқыншылығы туралы еңбектерінде бір жақты пікірлер ұшырасады, атап айтқанда, монғол басқыншылығының өндіргіш күштерді талқандап, бағынған халықтарды ұзақ уақыт құлдықта ұстағаны жете ескерілмеді. Махмұт Қашқаридың «Жинағы» күні бүгінге дейін дүние жүзі ғалымдарының назарын аудартумен келеді. Орыс зертетеушілерінен бұл шығарма жайлы өз ойларын айтқан ғалымдардың бірі В. В. Бартольд болып табылады. В. В. Бартольд «Қашғар қаласының халқы ғана нағыз түркі тілінде, яғни «түркі-хақан» тілінде сөйлеген» дегенді айтады

Бартольд - ислам тарихы жөніндегі еңбектердің авторы. Олар: «Ислам» (1918), «Мұсылман қауымы мәдениеті» (1918), «Мұсылман дүниесі» (1922), «Мусейлима» (1925) т. б. Ол бұл шығармаларьшда араб және европа авторлардың аса маңызды еңбектеріне сын көзбен шолу жасады, мұсылман қауымы жөніндегі мәліметтерді тексеріп, саралап пайдаланды, нақты деректерге негізделген көлемді материалдар жинады, алғашқы ислам тарихы, Оның Шыеыс халықтарына таралуы, мұсылман мәдениетінің дамуы туралы көптеген соны пікірлер айтты.

Ислам жөніндегі кейбір жеке пікірлері даулы болғанымен, тұтас алғанда ғылыми қорытындылары дүние жүзілік исламтану ілімін байытты. «Халиф және сұлтан» (1912) деген еңбегінде Бартольд ғылыми зор жетістікке ие болды. Мұнда ол Аббас әулетінен шыққан халифтің діни билікті 16 ғ-да түрік сұлтаны Салим 1-ге беруі туралы пікірдің тек 18 ғ-да пайда болған аңыз екенін дәлелдеді.

Бартольд ежелгі славяндар туралы жазған араб авторларының еңбектерін («Мұсылмандардың орыстар туралы жаңа дерегі», 1896; «Русьтер туралы араб деректері», 1918, 1940 ж. басылып шыққан) көп зерттеп, жемісті еңбек етті. Шығыс тану тарихына зор көңіл бөлді. «Европа мен Россияда Шығысты зерттеу тарихы» атты күрделі еңбек (1911 ж., 2-рет 1925 ж. басылды), «Петербург университеті шығыс тілдері факультетінің 1855-1905 жылдардағы қызметіне шолу» (1909) т. б. еңбектер жариялады. Бартольдтың Иран және СССР-дің кейбір халықтарының (қырғыз, тәжік, түрікмен т. б. ) тарихы жөніндегі еңбектері мол материалға негізделіп талдап жазылған.

«Қорқыт ата кітабын» академик В. Бартольд ондаған жылдар бойы зерттеп, аянбай, тер төгіп, орыс тіліне аударған. Ғалым Бартольдтың аудармасы негізінде «Қорқыт ата кітабын» қазақ тіліне аударған ғалымдар: филология ғылымдарының докторы, профессор Әуелбек Қоңыратбаев пен ғалым Мардан Байділдаев болатын. Демек жырдың түпнұсқасы мен В. Бартольд аудармасы - Құранның қасиетті сөздерімен басталған деген сөз. Бартольд «Мир ислама» (1912-13), кейін «Мусульманский мир» (1917) журналдарын құрушы әрі редакторы болды. Ол орыс шығыс тану мектебінің негізін қалаушылардың бірі. Үкіметтік талапқа жауап бере отырып, В. В. Бартольд «1924 ж. жүргізілген Орта Азияны ұлттық-мемлекеттік межелеуді іске асырудағы ұлттық қағида, XIX ғ. Батыс еуропалық тарихымен қалыптасқан» деп тауып, және ол «қазіргі кезде жасалып жатқан өзгерістерге негіз таппай отырғанын» жазады. (Б. В. Луниннің «Академик В. В. Бартольдтың өмірі мен қызметі», 131 б. ) . Бартольдтың көптеген монографиялары ағылшын, неміс, түрік, француз, араб, парсы т. б. тілдерге аударылды. Бартольд - «Ислам энциклопедиясындағы» бірсыпыра мақаланың авторы.

В. В. Бартольдтың жеке тұлғасының ерекшелігі - дәл ғылым және фактілердің шынайылығымен жылжу, бұл оның гуманистік тұрғысын анықтайды. Жүз жылдай бұрын В. В. Бартольд - өзінің мақалаларында үнемі «мұсылман халқының мәдениетінің кешеуілдеуінің себебі болып табылатын, мұсылман фатализмі - соқыр наным, Шығыс тарихымен бұрынды-соңды таныс болғанға, өзінің нағыз көрінісіндегі фатализм христиандық Құдай еркіне бағынушылықтан мүлдем ерекшеленбейтіндігі және негізінен бақытсыздыққа душар болғандардың жұбанышы болып табылатыны бұрыннан мәлім» деп қайталайтын, Петербург университетінің шығыс тарихының тыңдаушысын қатаң сынайтын.

Қорытынды

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.