А. С. Макаренконың өмірі мен педагогикалық қызметі
Аса көрнекті кеңес педагогі А.С.Макаренко Белополье қаласы, бұрынғы Харьков губерниясы темір жол шеберханасының майлау цехының шебері жанұясында дүниеге келді.
Кременчук қаласындағы қалалық училищені және педагогикалық курсты бітіргеннен кейін, ол 1905ж. Крюковадағы екі сыныптық теміржол училищесінде халық мұғалімі болып еңбек жолын бастады.
1905-1907 революция жолдары Макаренконың көзқарасы қалыптаса бастады. Өзінің еңбектерінің бірінде оның тарихты түсінуі большевиктік насихат пен революциялық қағидалардың жолымен жүргнедігін есіне алады. А.С. Макаренко жұмыс істеген мектепте жұмысшылардың балалары оқыды, ол революциялық пролетарлық ортамен тығыз байланыста болды.
А.С.Макаренкоға А.М.Горкийдің шығармалары ерекше әсер етті. А.С.Макаренко өзінің естеліктерінде: “Максим Горький мен үшін жазушы ғана емес, өмірлі ұстазым болды”, - деп жазды.
1914 жылдан 1917 жылға дейін Макаренко оқытушылар инстиутында оқып, оны алтын медальмен бітіріп шығады.
1920 жылы Полтава губерниялық халық ағарту бөлімі Макаренкоға Полтаваның жанында жасы камелетке толмаған заң бұзушы балалар үшін колония ұйымдастыруды және оны басқаруды тапсырды. Жұмысты өте қиын жағдайда бастауға тура келді. Жаңа ашылған мекемеге жартылай қираған бұрынғы жасы толмаған қылмыскерлердің колониясының ғимраты берілген болатын-ды.
Олармен 8 жыл жұмыс істеді. Макаренко осындай жастардан өз отанына шын берілген, тәртіпті, еңбек сүйгіш және жұмыс істей білетін нағыз азаматтарды тәрбиелей білді.
Бұл жылдар қиын да, ауыр еңбек пен күрестің жаңа, қазіргі адамды тәрбиелеудің кеңестік әдістері үшін ол Макаренкоға тек ғана тәжірибеде ғана емес, сонымен қатар педагогикалық теорияда да тамаша жеңіс әперген жылдар болды.
1925 жылдан бастап, колония өзінің идеялық жетекшісі А.М.Горькиймен біржүйелі байланыс жасай білді. Ол колония туралы
Кременчук қаласындағы қалалық училищені және педагогикалық курсты бітіргеннен кейін, ол 1905ж. Крюковадағы екі сыныптық теміржол училищесінде халық мұғалімі болып еңбек жолын бастады.
1905-1907 революция жолдары Макаренконың көзқарасы қалыптаса бастады. Өзінің еңбектерінің бірінде оның тарихты түсінуі большевиктік насихат пен революциялық қағидалардың жолымен жүргнедігін есіне алады. А.С. Макаренко жұмыс істеген мектепте жұмысшылардың балалары оқыды, ол революциялық пролетарлық ортамен тығыз байланыста болды.
А.С.Макаренкоға А.М.Горкийдің шығармалары ерекше әсер етті. А.С.Макаренко өзінің естеліктерінде: “Максим Горький мен үшін жазушы ғана емес, өмірлі ұстазым болды”, - деп жазды.
1914 жылдан 1917 жылға дейін Макаренко оқытушылар инстиутында оқып, оны алтын медальмен бітіріп шығады.
1920 жылы Полтава губерниялық халық ағарту бөлімі Макаренкоға Полтаваның жанында жасы камелетке толмаған заң бұзушы балалар үшін колония ұйымдастыруды және оны басқаруды тапсырды. Жұмысты өте қиын жағдайда бастауға тура келді. Жаңа ашылған мекемеге жартылай қираған бұрынғы жасы толмаған қылмыскерлердің колониясының ғимраты берілген болатын-ды.
Олармен 8 жыл жұмыс істеді. Макаренко осындай жастардан өз отанына шын берілген, тәртіпті, еңбек сүйгіш және жұмыс істей білетін нағыз азаматтарды тәрбиелей білді.
Бұл жылдар қиын да, ауыр еңбек пен күрестің жаңа, қазіргі адамды тәрбиелеудің кеңестік әдістері үшін ол Макаренкоға тек ғана тәжірибеде ғана емес, сонымен қатар педагогикалық теорияда да тамаша жеңіс әперген жылдар болды.
1925 жылдан бастап, колония өзінің идеялық жетекшісі А.М.Горькиймен біржүйелі байланыс жасай білді. Ол колония туралы
А.С.Макаренконың өмірі мен педагогикалық қызметі.
Аса көрнекті кеңес педагогі А.С.Макаренко Белополье қаласы, бұрынғы
Харьков губерниясы темір жол шеберханасының майлау цехының шебері
жанұясында дүниеге келді.
Кременчук қаласындағы қалалық училищені және педагогикалық курсты
бітіргеннен кейін, ол 1905ж. Крюковадағы екі сыныптық теміржол училищесінде
халық мұғалімі болып еңбек жолын бастады.
1905-1907 революция жолдары Макаренконың көзқарасы қалыптаса
бастады. Өзінің еңбектерінің бірінде оның тарихты түсінуі большевиктік
насихат пен революциялық қағидалардың жолымен жүргнедігін есіне алады. А.С.
Макаренко жұмыс істеген мектепте жұмысшылардың балалары оқыды, ол
революциялық пролетарлық ортамен тығыз байланыста болды.
А.С.Макаренкоға А.М.Горкийдің шығармалары ерекше әсер етті.
А.С.Макаренко өзінің естеліктерінде: “Максим Горький мен үшін жазушы ғана
емес, өмірлі ұстазым болды”, - деп жазды.
1914 жылдан 1917 жылға дейін Макаренко оқытушылар инстиутында оқып,
оны алтын медальмен бітіріп шығады.
1920 жылы Полтава губерниялық халық ағарту бөлімі Макаренкоға
Полтаваның жанында жасы камелетке толмаған заң бұзушы балалар үшін колония
ұйымдастыруды және оны басқаруды тапсырды. Жұмысты өте қиын жағдайда
бастауға тура келді. Жаңа ашылған мекемеге жартылай қираған бұрынғы жасы
толмаған қылмыскерлердің колониясының ғимраты берілген болатын-ды.
Олармен 8 жыл жұмыс істеді. Макаренко осындай жастардан өз отанына
шын берілген, тәртіпті, еңбек сүйгіш және жұмыс істей білетін нағыз
азаматтарды тәрбиелей білді.
Бұл жылдар қиын да, ауыр еңбек пен күрестің жаңа, қазіргі адамды
тәрбиелеудің кеңестік әдістері үшін ол Макаренкоға тек ғана тәжірибеде ғана
емес, сонымен қатар педагогикалық теорияда да тамаша жеңіс әперген жылдар
болды.
1925 жылдан бастап, колония өзінің идеялық жетекшісі А.М.Горькиймен
біржүйелі байланыс жасай білді. Ол колония туралы Италиядан былай деп
жазды: “Бұл шынында қайта тәрбиелеудің жүйесі және осындай ол бола алады
және әруақытта болуға тиісті және қазіргі күндері ерекше”.
А.С.Макаренко 3-4 жылдың ішінде үлгілі тәрбие мекемесін А.М.Горький
атындағы еңбек колониясын ұйымдастыра білді. А.М.Горький 1928 жылы
колонияға қатысып, ол туралы: “Сіз ұлы істерді бастадыңыз, өз жемісін
беруге тиісті. Сіз тамаша адамсыз, Ресей Сіз сияқты адамдарға зәру”, -деп
жазды.
А.С.Макаренко оның педагогикалық қызметін сол кезде халық ағарту
комиссариатында жұмыс істейтін педагог-бюрократтар мен педалогтардың
тарапынан қарсылықты кездестірді. Ол 1928 жылы Горький атындағы колонияны
тастауға мәжбүр болды.
Одан кейін бірнеше жыл бойы ол бар күш-жігерін Дзержинский атындағы
еңбек коммунасын басқаруға арнады, онда ол тәрбие әдістерін жетілдіре
түсуді одан әрі жалғастырды.
Дзержинский атындағы коммунада еңбек тәрбиесінің жаңа әдістері
қолданылды. Ал Джержинский атындағы комунада фотоаппараттардың фабрика-
зауыт өндірісі (ФЭД маркасы) және электросверл өндірісі жұмыс істеді. Бұл
өндірістің екеуі де елімізде алғаш рет іске асты. Үлкен экономикалық
мәнімен қатар, өндірістің бұл түрлері педагогикалық тұрғыдан өте қажет
болды.
Коммунаның тәрбиеленушілері өндірісте күніне 4 сағаттан жұмыс
істеді, коммунада жұмыс істейтін орта мектепте оқыды.
1935 жылы А.С.Макаренко коммунадағы жұмысын тастап, Украинаның
еңбек колониялары оқу-тәрбие жұмысының меңгерушісі қызметіне тағайындалды,
ол адам кейін Москваға келіп, А.М.Горькийдің кеңесімен әдеби қызметпен,
А.М.Горький атындағы колонияның және Джержинский атындағы коммунаның
қызметін педагогикалық жинақтаумен айналысты.
1933-35 жылдарда “Педагогикалық дастан” жарық көрді, 1937 ж. жанұя
тәрбиесінің мәселелерін ашып көрсететін “Ата-аналар кітабы” жарияланды (І
том). Автордың алғашқы ойы жанұя тәрбиесі туралы 4 томдық кітап жазу
жоспарланған болатынды.
1938 ж.ең ірі “Мұнара үстінде тулар” атты көркем-педагогикалық
шығармасы жарық көрді.
А.С.Макаренконың “Ата-аналар кітабы” және “Балаларды тәрбиелеу
туралы лекциялар” атты еңбектері жанұя тәрбиесінің өзекті мәселелерін
зерттеуге арналды. А.С.Макаренконың балаларды тәрбиелеудегі сіңірген
еңбегін жоғары бағалай келіп, оны Еңбек Қызыл Ту орденімен марапаттады.
1939 жылы 1 сәуірде аса дарынды педагог, педагогика ғылымының көрнекті
қайраткері, педагог А.С.Макаренко кенеттен дүние салды. Ол өзінен кейінгі
ұрпаққа өшпейтін бай педагогикалық мұра қалдырды, оған дәлел: оның әртүрлі
педагогикалық еңбектері мен жүргізген педагогикалық экперименттері.
А.С.Макаренко тәрбие мәселесі туралы
А.С.Макаренко педагогикалық қызметте табысқа жетудің бірінші
қолайлы шарты болып табылатын тәрбиенің мақсатын анық та және айқын
елестете білу деп түсінді, онсыз ешқандай да тәрбие жұмысы мүмкін емес.
Оның айтуынша, қабілетсіз немесе “бұзылған” бала “сәтсіз
педагогтардың” ойлап тапқандары, барлық “бұзылғандық, тәртіпсіздік және
балалардың қылмескерлігі туа біткен және түзетуге болмайтын сапалар емес”.
Макаренко бүгінгі “бұзылған бала ертең қабілеті жануы мүмкін,
отанының нағыз азаматы, Социалистік Еңбек ері болып шығады”, - деп
есептеды. Макаренконың айтуынша, педагог оптимист болуға тиіс, алдағы
бақытты балалық шақты көре білуі керек, адамға оптимизммен қарау керек.
А.С.Макаренко буржуазиялық және ұсақ буржуазиялық педагогиканы
қатты сынға алды. Буржуазиялық және ұсақ буржуазиялық педагогика құрғақ
жаттауға және баланың жеке басын басып-жаншуға, соқыр бағынуға негізделген
авторитарлық педагогикадан “еркін тәрбие” анархистік теориясына негізделді.
Макаренко жұмыс бастаған жылдары Горький атындағы колонияда
көптеген педагогтар “еркін тәрбие” теориясының рухында тәрбиеленген болатын-
ды. Ұсақ буржуазиялық “еркін тәрбие” теориясын жақтау балаларда эгоизмді,
тәртіпсіздікті және басқа жағымсыз қылықтарды тәрбиелейді.
Адамды неғұрлым құрметтеген сайын, соғұрлым талап қоя білу керек.
Макаренко адамның шығармашылық күштеріне, оның үлкен мүмкіншіліктеріне
терең сене білді. Макаренконың гуманизмі оптимизммен тығыз ұштасады, әрбір
тәрбиеленушінің жағымды жақтарын көре білді.
Макаренко педагогикалық теория тәрбиенің практикалық тәжірибесін
жинақтауға құрылуын талап етті. Горький атындағы колония мен Дзержинский
атындағы коммуна мектептерінде бағдарламалық материалды орналастырудың
кешенді жүйесі қолданылмады. Макаренко оқу пәндерін біржүйелі оқытудың
жақтаушысы болды, ол оқыту үрдісін кез-келген бұрмалаушылыққа “Дальтон-
жоспарға”, “жобалау әдісіне” қарсы болды.
Ол еңбек тәрбиесі үрдісіндегі бұрмалаушылыққа қарсы болды.
Еңбекке тәрбиелеуге ерекше мән бере отырып, Макаренко оқушылардың
бұлшық ет энергиясының тәрбие жұмысымен байланыссыз өнімсіз шығынына қарсы
болды. Макаренко кейбір педагогтардың сол кездегі америка прагматистік
педагогикасымен алынған “Еңбек – бүкіл мектеп жұмысының орталығы” деп
аталатын дұрыс емес ұранға қарсы болды. Бұл ұран бойынша, мектеп өмірінде
еңбек дағдыларына ерекше мән берілді, біржүйелі жалпы білім алуға зиян
келтірді.
А.С.Макаренконың ұжым туралы ілімі
Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу – Макаренконың жүйесінде ең
негізгі орталық идея, оның бүкіл педагогикалық қызметі мен барлық
педагогикалық қағидаларының өзекті мәселесі болып табылады.
“Біздің тәрбиенің міндеті ұжымшылдықты тәрбиелеу болып табылады”, -
деп жазды А.С.Макаренко өзінің “Менің педагогикалық тәжірибемнің кейбір
қорытындылары” атты мақаласында.
Макаренконың айтуынша, ұжым дегеніміз адамдардың жай ғана жиынтығы,
немесе кездейсоқ топтаса салуы емес, ол жалпы мақсатқа жетуді алға міндет
етіп қойған, қоғамға пайда тигізуге ұмтылушылардың тобы.
Макаренконың түсіндіруінше, әрбір жеке тұлғаға әсер ету үшін ұжымға
әсер ете отырып, оның әрбір мүшесі болып табылатын жеке тұлғаға әсер етуге
болады. Бұл қағиданы “параллельді әсер ету қағидалары” деп атады. Бұл
қағида ұжымның талаптары іске асады. “Параллельді әсер ету қағидасы”, бірақ
дара әсер ету қағидасын қолдануды, педагогтың жекеленген тәрбиеленушіге
тікелей, жанама әсер етуді жоққа шығармайды.
Ұжымның негізгі заңдарының бірі “ұжымның қозғалыс заңы” деп атады
Макаренко. Егер ұжым алдына қойған мақсатты орындаса, бірақ ол болашаққа
жаңа мақсаттар қоймайтын болса, онда ұжым мүшелерін жігерлендіретін ұмтылыс
болмайды, қол жеткен табыстарға тоқмейілсу басталады, ондай ұжымның
болашағы болмайды. Ондай жағдайда ұжымның дамуы тоқталады. Ұжым әруақытта
да қызу өмір сүруі, белгілі мақсатқа ұмтылып отыруы қажет.
Осыған сәйкес Макаренко алғаш рет “Болашақ жолдар жүйесі” қағидасы
педагогикаға ұсынып, жан-жақты талдады.
“Алдында ешқандай қуанышы болмаса, адам жарық дүниеде тіршілік етіп
жүре алмайды. Адам өмірінің ең жақсы аты-шулы қозғаушысы, ертеңгі қуаныш”,-
деп жазды Макаренко.
Балалар ұжымының дамуы, Макаренко бойынша, әруақытта да жүріп
отыруға тиісті, дамуды педагогикалық ұжым бағыттап отырады, ал оның алға
қозғалысының өте тиімді жолдарын шығармашылықпен іздестіреді.
Ұжымның өмір сүруінің ең негізгі заңын Макаренко ұжымның қозғалысы,
өсуі және дамуы деп атады.Оның пікірінше, онсыз біздің қоғамның өміршең
бөлігі ретінде ұжымды елестету мүмкін емес. Горький атындағы колония мен
Дзержинский атындағы коммунадағы өзінің педагогикалық тәжірибесінде осы
ережені қатаң сақтады, колонистер мен коммунарлардың ұмтылысын және
ешуақытта тоқтап қалуға болмайтынын, әруақытта алға жүріп отыру ептілігін
орынды тәрбиелеу, алға мақсат қоя білу қабілеттілігі және сол орындай білу.
Макаренко балалар ұжымы өмірінде берік ұйымдасқан активке ерекше
мән берді, оны педагогтың ең жақын тірегі деп қарады. Ол колония
тәрбиеленушілердің ішінен актив ядросының бөлінуіне қуанды, оның толығуына
қуанды, оны тәрбиелеу туралы қамқорлық жасады.
Колонистер өздерін тең құқылы колонияның иегерлері ретінде сезінді.
Олар колониядағы дербестіктен және белсенділіктен қуаныш сезіміне бөленді,
екінші жағынан, тапсырылған іске деген міндеттілік және жауапкершілік
сезімін кешірді.
Балалар ұжымын құруды, оны тәрбиелеуде Макаренко жетекші рольді
педагогтар ұжымына арнады. Педагогтар ұжымынсыз ол балалар ұжымын тәрбиелеу
және әрбір жекеленген баладан ұжымшылдықты тәрбиелеу мүмкін емес деп
есептеді.
Макаренконың педагогикалық жүйесінде тәрбиенің қажеті факторы еңбек
болып табылады. Тәрбие жұмысында еңбек негізгі элементтердің бірі болуы
қажет. Макаренконың басқарған мекемелерніде тәрбиеленушілердің еңбек іс-
әрекеті үлкен орын алды, ол әруақытта да дамып және жетілдіріп отырылды.
Горький атындағы колонияда ауылшаруашылығы еңбегінің ең қарапайым
түрлерінен бастап, негізінен өз ұжымының негізгі қажеттілігі үшін Макаренко
одан кейін тәрбиеленушілердің өкілді еңбегін ұйымдастыруға көшті. Өзінің
жоғары түрін бұл еңбек іс-әрекеті Дзержинский атындағы коммунада қол
жеткізді, онда тәрбиеленушілер орта мектепте оқыды және жоғары мамандықты
еңбекті талап ететін күрделі техникамен өндірісте жұмыс істеді.
Макаренко еңбек тәрбиесі туралы мәселелер бойынша құнды ұсыныстар
береді. Балалардың еңбек әрекеті үрдісінде жұмысты бағдарлау, жоспарлау
ептілігін дамыту, уақытқа, өндіріс құралдарына, материалдарға ұқыпты қарау,
жұмыстың жоғары сапасына қол жеткізу.
Коммуна жағдайында оқытуды өнімді еңбекпен ұштастырудың нәтижелі
тәжірибесін А.С.Макаренко жалпы білім беретін мектептерде қолдануды
қиялдады.
Ұжымның даму кезеңдері
Ұжым болу үшін топ сапалы өзгерістердің әртүрлі жолдарынан өтуі
қажет. Бұл жолды А.С.Макаренко бірнеше кезеңдерге бөледі.
Бірінші кезең – ұжымның қалыптасуы (алғашқы ұйымдасудың сатысы).
Бұл кезеңде ұжым ең алдымен педагогтың тәрбиелік ықпалдарының мақсаты
ретінде қызмет атқарады, ұйымдасқан топты ұжымға айналдыру, демек,
әлеуметтік-психологиялық қоғамдастық, онда оқушылардың қарым-қатынасы
олардың бірлескен қызметінің мазмұнымен, оның мақсаттарымен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Аса көрнекті кеңес педагогі А.С.Макаренко Белополье қаласы, бұрынғы
Харьков губерниясы темір жол шеберханасының майлау цехының шебері
жанұясында дүниеге келді.
Кременчук қаласындағы қалалық училищені және педагогикалық курсты
бітіргеннен кейін, ол 1905ж. Крюковадағы екі сыныптық теміржол училищесінде
халық мұғалімі болып еңбек жолын бастады.
1905-1907 революция жолдары Макаренконың көзқарасы қалыптаса
бастады. Өзінің еңбектерінің бірінде оның тарихты түсінуі большевиктік
насихат пен революциялық қағидалардың жолымен жүргнедігін есіне алады. А.С.
Макаренко жұмыс істеген мектепте жұмысшылардың балалары оқыды, ол
революциялық пролетарлық ортамен тығыз байланыста болды.
А.С.Макаренкоға А.М.Горкийдің шығармалары ерекше әсер етті.
А.С.Макаренко өзінің естеліктерінде: “Максим Горький мен үшін жазушы ғана
емес, өмірлі ұстазым болды”, - деп жазды.
1914 жылдан 1917 жылға дейін Макаренко оқытушылар инстиутында оқып,
оны алтын медальмен бітіріп шығады.
1920 жылы Полтава губерниялық халық ағарту бөлімі Макаренкоға
Полтаваның жанында жасы камелетке толмаған заң бұзушы балалар үшін колония
ұйымдастыруды және оны басқаруды тапсырды. Жұмысты өте қиын жағдайда
бастауға тура келді. Жаңа ашылған мекемеге жартылай қираған бұрынғы жасы
толмаған қылмыскерлердің колониясының ғимраты берілген болатын-ды.
Олармен 8 жыл жұмыс істеді. Макаренко осындай жастардан өз отанына
шын берілген, тәртіпті, еңбек сүйгіш және жұмыс істей білетін нағыз
азаматтарды тәрбиелей білді.
Бұл жылдар қиын да, ауыр еңбек пен күрестің жаңа, қазіргі адамды
тәрбиелеудің кеңестік әдістері үшін ол Макаренкоға тек ғана тәжірибеде ғана
емес, сонымен қатар педагогикалық теорияда да тамаша жеңіс әперген жылдар
болды.
1925 жылдан бастап, колония өзінің идеялық жетекшісі А.М.Горькиймен
біржүйелі байланыс жасай білді. Ол колония туралы Италиядан былай деп
жазды: “Бұл шынында қайта тәрбиелеудің жүйесі және осындай ол бола алады
және әруақытта болуға тиісті және қазіргі күндері ерекше”.
А.С.Макаренко 3-4 жылдың ішінде үлгілі тәрбие мекемесін А.М.Горький
атындағы еңбек колониясын ұйымдастыра білді. А.М.Горький 1928 жылы
колонияға қатысып, ол туралы: “Сіз ұлы істерді бастадыңыз, өз жемісін
беруге тиісті. Сіз тамаша адамсыз, Ресей Сіз сияқты адамдарға зәру”, -деп
жазды.
А.С.Макаренко оның педагогикалық қызметін сол кезде халық ағарту
комиссариатында жұмыс істейтін педагог-бюрократтар мен педалогтардың
тарапынан қарсылықты кездестірді. Ол 1928 жылы Горький атындағы колонияны
тастауға мәжбүр болды.
Одан кейін бірнеше жыл бойы ол бар күш-жігерін Дзержинский атындағы
еңбек коммунасын басқаруға арнады, онда ол тәрбие әдістерін жетілдіре
түсуді одан әрі жалғастырды.
Дзержинский атындағы коммунада еңбек тәрбиесінің жаңа әдістері
қолданылды. Ал Джержинский атындағы комунада фотоаппараттардың фабрика-
зауыт өндірісі (ФЭД маркасы) және электросверл өндірісі жұмыс істеді. Бұл
өндірістің екеуі де елімізде алғаш рет іске асты. Үлкен экономикалық
мәнімен қатар, өндірістің бұл түрлері педагогикалық тұрғыдан өте қажет
болды.
Коммунаның тәрбиеленушілері өндірісте күніне 4 сағаттан жұмыс
істеді, коммунада жұмыс істейтін орта мектепте оқыды.
1935 жылы А.С.Макаренко коммунадағы жұмысын тастап, Украинаның
еңбек колониялары оқу-тәрбие жұмысының меңгерушісі қызметіне тағайындалды,
ол адам кейін Москваға келіп, А.М.Горькийдің кеңесімен әдеби қызметпен,
А.М.Горький атындағы колонияның және Джержинский атындағы коммунаның
қызметін педагогикалық жинақтаумен айналысты.
1933-35 жылдарда “Педагогикалық дастан” жарық көрді, 1937 ж. жанұя
тәрбиесінің мәселелерін ашып көрсететін “Ата-аналар кітабы” жарияланды (І
том). Автордың алғашқы ойы жанұя тәрбиесі туралы 4 томдық кітап жазу
жоспарланған болатынды.
1938 ж.ең ірі “Мұнара үстінде тулар” атты көркем-педагогикалық
шығармасы жарық көрді.
А.С.Макаренконың “Ата-аналар кітабы” және “Балаларды тәрбиелеу
туралы лекциялар” атты еңбектері жанұя тәрбиесінің өзекті мәселелерін
зерттеуге арналды. А.С.Макаренконың балаларды тәрбиелеудегі сіңірген
еңбегін жоғары бағалай келіп, оны Еңбек Қызыл Ту орденімен марапаттады.
1939 жылы 1 сәуірде аса дарынды педагог, педагогика ғылымының көрнекті
қайраткері, педагог А.С.Макаренко кенеттен дүние салды. Ол өзінен кейінгі
ұрпаққа өшпейтін бай педагогикалық мұра қалдырды, оған дәлел: оның әртүрлі
педагогикалық еңбектері мен жүргізген педагогикалық экперименттері.
А.С.Макаренко тәрбие мәселесі туралы
А.С.Макаренко педагогикалық қызметте табысқа жетудің бірінші
қолайлы шарты болып табылатын тәрбиенің мақсатын анық та және айқын
елестете білу деп түсінді, онсыз ешқандай да тәрбие жұмысы мүмкін емес.
Оның айтуынша, қабілетсіз немесе “бұзылған” бала “сәтсіз
педагогтардың” ойлап тапқандары, барлық “бұзылғандық, тәртіпсіздік және
балалардың қылмескерлігі туа біткен және түзетуге болмайтын сапалар емес”.
Макаренко бүгінгі “бұзылған бала ертең қабілеті жануы мүмкін,
отанының нағыз азаматы, Социалистік Еңбек ері болып шығады”, - деп
есептеды. Макаренконың айтуынша, педагог оптимист болуға тиіс, алдағы
бақытты балалық шақты көре білуі керек, адамға оптимизммен қарау керек.
А.С.Макаренко буржуазиялық және ұсақ буржуазиялық педагогиканы
қатты сынға алды. Буржуазиялық және ұсақ буржуазиялық педагогика құрғақ
жаттауға және баланың жеке басын басып-жаншуға, соқыр бағынуға негізделген
авторитарлық педагогикадан “еркін тәрбие” анархистік теориясына негізделді.
Макаренко жұмыс бастаған жылдары Горький атындағы колонияда
көптеген педагогтар “еркін тәрбие” теориясының рухында тәрбиеленген болатын-
ды. Ұсақ буржуазиялық “еркін тәрбие” теориясын жақтау балаларда эгоизмді,
тәртіпсіздікті және басқа жағымсыз қылықтарды тәрбиелейді.
Адамды неғұрлым құрметтеген сайын, соғұрлым талап қоя білу керек.
Макаренко адамның шығармашылық күштеріне, оның үлкен мүмкіншіліктеріне
терең сене білді. Макаренконың гуманизмі оптимизммен тығыз ұштасады, әрбір
тәрбиеленушінің жағымды жақтарын көре білді.
Макаренко педагогикалық теория тәрбиенің практикалық тәжірибесін
жинақтауға құрылуын талап етті. Горький атындағы колония мен Дзержинский
атындағы коммуна мектептерінде бағдарламалық материалды орналастырудың
кешенді жүйесі қолданылмады. Макаренко оқу пәндерін біржүйелі оқытудың
жақтаушысы болды, ол оқыту үрдісін кез-келген бұрмалаушылыққа “Дальтон-
жоспарға”, “жобалау әдісіне” қарсы болды.
Ол еңбек тәрбиесі үрдісіндегі бұрмалаушылыққа қарсы болды.
Еңбекке тәрбиелеуге ерекше мән бере отырып, Макаренко оқушылардың
бұлшық ет энергиясының тәрбие жұмысымен байланыссыз өнімсіз шығынына қарсы
болды. Макаренко кейбір педагогтардың сол кездегі америка прагматистік
педагогикасымен алынған “Еңбек – бүкіл мектеп жұмысының орталығы” деп
аталатын дұрыс емес ұранға қарсы болды. Бұл ұран бойынша, мектеп өмірінде
еңбек дағдыларына ерекше мән берілді, біржүйелі жалпы білім алуға зиян
келтірді.
А.С.Макаренконың ұжым туралы ілімі
Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу – Макаренконың жүйесінде ең
негізгі орталық идея, оның бүкіл педагогикалық қызметі мен барлық
педагогикалық қағидаларының өзекті мәселесі болып табылады.
“Біздің тәрбиенің міндеті ұжымшылдықты тәрбиелеу болып табылады”, -
деп жазды А.С.Макаренко өзінің “Менің педагогикалық тәжірибемнің кейбір
қорытындылары” атты мақаласында.
Макаренконың айтуынша, ұжым дегеніміз адамдардың жай ғана жиынтығы,
немесе кездейсоқ топтаса салуы емес, ол жалпы мақсатқа жетуді алға міндет
етіп қойған, қоғамға пайда тигізуге ұмтылушылардың тобы.
Макаренконың түсіндіруінше, әрбір жеке тұлғаға әсер ету үшін ұжымға
әсер ете отырып, оның әрбір мүшесі болып табылатын жеке тұлғаға әсер етуге
болады. Бұл қағиданы “параллельді әсер ету қағидалары” деп атады. Бұл
қағида ұжымның талаптары іске асады. “Параллельді әсер ету қағидасы”, бірақ
дара әсер ету қағидасын қолдануды, педагогтың жекеленген тәрбиеленушіге
тікелей, жанама әсер етуді жоққа шығармайды.
Ұжымның негізгі заңдарының бірі “ұжымның қозғалыс заңы” деп атады
Макаренко. Егер ұжым алдына қойған мақсатты орындаса, бірақ ол болашаққа
жаңа мақсаттар қоймайтын болса, онда ұжым мүшелерін жігерлендіретін ұмтылыс
болмайды, қол жеткен табыстарға тоқмейілсу басталады, ондай ұжымның
болашағы болмайды. Ондай жағдайда ұжымның дамуы тоқталады. Ұжым әруақытта
да қызу өмір сүруі, белгілі мақсатқа ұмтылып отыруы қажет.
Осыған сәйкес Макаренко алғаш рет “Болашақ жолдар жүйесі” қағидасы
педагогикаға ұсынып, жан-жақты талдады.
“Алдында ешқандай қуанышы болмаса, адам жарық дүниеде тіршілік етіп
жүре алмайды. Адам өмірінің ең жақсы аты-шулы қозғаушысы, ертеңгі қуаныш”,-
деп жазды Макаренко.
Балалар ұжымының дамуы, Макаренко бойынша, әруақытта да жүріп
отыруға тиісті, дамуды педагогикалық ұжым бағыттап отырады, ал оның алға
қозғалысының өте тиімді жолдарын шығармашылықпен іздестіреді.
Ұжымның өмір сүруінің ең негізгі заңын Макаренко ұжымның қозғалысы,
өсуі және дамуы деп атады.Оның пікірінше, онсыз біздің қоғамның өміршең
бөлігі ретінде ұжымды елестету мүмкін емес. Горький атындағы колония мен
Дзержинский атындағы коммунадағы өзінің педагогикалық тәжірибесінде осы
ережені қатаң сақтады, колонистер мен коммунарлардың ұмтылысын және
ешуақытта тоқтап қалуға болмайтынын, әруақытта алға жүріп отыру ептілігін
орынды тәрбиелеу, алға мақсат қоя білу қабілеттілігі және сол орындай білу.
Макаренко балалар ұжымы өмірінде берік ұйымдасқан активке ерекше
мән берді, оны педагогтың ең жақын тірегі деп қарады. Ол колония
тәрбиеленушілердің ішінен актив ядросының бөлінуіне қуанды, оның толығуына
қуанды, оны тәрбиелеу туралы қамқорлық жасады.
Колонистер өздерін тең құқылы колонияның иегерлері ретінде сезінді.
Олар колониядағы дербестіктен және белсенділіктен қуаныш сезіміне бөленді,
екінші жағынан, тапсырылған іске деген міндеттілік және жауапкершілік
сезімін кешірді.
Балалар ұжымын құруды, оны тәрбиелеуде Макаренко жетекші рольді
педагогтар ұжымына арнады. Педагогтар ұжымынсыз ол балалар ұжымын тәрбиелеу
және әрбір жекеленген баладан ұжымшылдықты тәрбиелеу мүмкін емес деп
есептеді.
Макаренконың педагогикалық жүйесінде тәрбиенің қажеті факторы еңбек
болып табылады. Тәрбие жұмысында еңбек негізгі элементтердің бірі болуы
қажет. Макаренконың басқарған мекемелерніде тәрбиеленушілердің еңбек іс-
әрекеті үлкен орын алды, ол әруақытта да дамып және жетілдіріп отырылды.
Горький атындағы колонияда ауылшаруашылығы еңбегінің ең қарапайым
түрлерінен бастап, негізінен өз ұжымының негізгі қажеттілігі үшін Макаренко
одан кейін тәрбиеленушілердің өкілді еңбегін ұйымдастыруға көшті. Өзінің
жоғары түрін бұл еңбек іс-әрекеті Дзержинский атындағы коммунада қол
жеткізді, онда тәрбиеленушілер орта мектепте оқыды және жоғары мамандықты
еңбекті талап ететін күрделі техникамен өндірісте жұмыс істеді.
Макаренко еңбек тәрбиесі туралы мәселелер бойынша құнды ұсыныстар
береді. Балалардың еңбек әрекеті үрдісінде жұмысты бағдарлау, жоспарлау
ептілігін дамыту, уақытқа, өндіріс құралдарына, материалдарға ұқыпты қарау,
жұмыстың жоғары сапасына қол жеткізу.
Коммуна жағдайында оқытуды өнімді еңбекпен ұштастырудың нәтижелі
тәжірибесін А.С.Макаренко жалпы білім беретін мектептерде қолдануды
қиялдады.
Ұжымның даму кезеңдері
Ұжым болу үшін топ сапалы өзгерістердің әртүрлі жолдарынан өтуі
қажет. Бұл жолды А.С.Макаренко бірнеше кезеңдерге бөледі.
Бірінші кезең – ұжымның қалыптасуы (алғашқы ұйымдасудың сатысы).
Бұл кезеңде ұжым ең алдымен педагогтың тәрбиелік ықпалдарының мақсаты
ретінде қызмет атқарады, ұйымдасқан топты ұжымға айналдыру, демек,
әлеуметтік-психологиялық қоғамдастық, онда оқушылардың қарым-қатынасы
олардың бірлескен қызметінің мазмұнымен, оның мақсаттарымен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz