Өзен кен орнында мұнай бергіштікті арттыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 6
1.1 Өзен кен орны жайлы жалпы мәліметтер 6
1.3 Стратиграфия 10
1.4 Тектоника 15
1.5 Мұнайгаздылық 17
1.6 Сулылық 21
1.6.1 Қабат суларының физика.химиялық қасиеттері 22
2 ТЕХНИКА.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 24
2.2 Арматура және бақылау. өлшеу аспаптары. 31
2.2.1 Тұрба тізбектік арматура. 31
2.2.2 Терең сораптық скважиналардағы жуатын құрылымның қондырғысының тереңдігін анықтау. 33
2.3 ГДРП. ны өткізу үшін скважиналарды сайлау. 35
2.3.1 ГДРП. ның технолгиялық барысы. 36
2.3.2 Скважинадағы дайындық жұмыстары. 36
2.3.3 Полимерлі су айдау 37
2.3.4 Полимерлі су айдау кезіндегі игеру көрсеткіштерінің есебі 39
2.3.3 Жанар.қышқыл, хлор кальцийын қолдану. 48
2.3.4 Жұмыстарды жүргізудіәң мерзімдері мен ұйымдастыру. 50
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 52
3.1. Қабатты гидравликалық жарудың экономикалық тиімділігін анықтау 52
3.1.1. Қабатты гидравликалық жарып енгізгеннен кейінгі өнімнің көлемін анықтау. 52
3.1.2. Іс.шараларды енгізгенге дейінгі пайдалану шығынын анықтау 53
3.1.3. Іс шараларды енгізуден кейінгі пайдалану шығынын есептеу және өнімнің бірлік өз құндылығын анықтау. 57
3.1.4 Іс шараларды енгізуден жылдық экономикалық тиімділікті анықтау 62
Экономикалық тиімділік, тг 63
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анализі 63
4.2 Қорғану шаралары. Техника қауіпсіздігі 64
4.2.1 Өндірістік санитария. 67
4.2.2 Өрт сөндіру қауіпсіздігі 71
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 72
5.1 Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі қоршаған ортаны қорғау 72
5.2 Қауіпті және зиянды факторлардың өндірістегі сараптамасы 72
5.3 Қоршаған ортаны қауіпсіздендіру және қорғау талаптары. 73
5.4 Техника қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау бойынша шаралар. 75
5.5 Скважиналарды пайдалану кезінде техника қауіпсіздігі бойынша шаралар. 77
ҚОРЫТЫНДЫ 81
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 83
КІРІСПЕ 4
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 6
1.1 Өзен кен орны жайлы жалпы мәліметтер 6
1.3 Стратиграфия 10
1.4 Тектоника 15
1.5 Мұнайгаздылық 17
1.6 Сулылық 21
1.6.1 Қабат суларының физика.химиялық қасиеттері 22
2 ТЕХНИКА.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 24
2.2 Арматура және бақылау. өлшеу аспаптары. 31
2.2.1 Тұрба тізбектік арматура. 31
2.2.2 Терең сораптық скважиналардағы жуатын құрылымның қондырғысының тереңдігін анықтау. 33
2.3 ГДРП. ны өткізу үшін скважиналарды сайлау. 35
2.3.1 ГДРП. ның технолгиялық барысы. 36
2.3.2 Скважинадағы дайындық жұмыстары. 36
2.3.3 Полимерлі су айдау 37
2.3.4 Полимерлі су айдау кезіндегі игеру көрсеткіштерінің есебі 39
2.3.3 Жанар.қышқыл, хлор кальцийын қолдану. 48
2.3.4 Жұмыстарды жүргізудіәң мерзімдері мен ұйымдастыру. 50
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 52
3.1. Қабатты гидравликалық жарудың экономикалық тиімділігін анықтау 52
3.1.1. Қабатты гидравликалық жарып енгізгеннен кейінгі өнімнің көлемін анықтау. 52
3.1.2. Іс.шараларды енгізгенге дейінгі пайдалану шығынын анықтау 53
3.1.3. Іс шараларды енгізуден кейінгі пайдалану шығынын есептеу және өнімнің бірлік өз құндылығын анықтау. 57
3.1.4 Іс шараларды енгізуден жылдық экономикалық тиімділікті анықтау 62
Экономикалық тиімділік, тг 63
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анализі 63
4.2 Қорғану шаралары. Техника қауіпсіздігі 64
4.2.1 Өндірістік санитария. 67
4.2.2 Өрт сөндіру қауіпсіздігі 71
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 72
5.1 Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі қоршаған ортаны қорғау 72
5.2 Қауіпті және зиянды факторлардың өндірістегі сараптамасы 72
5.3 Қоршаған ортаны қауіпсіздендіру және қорғау талаптары. 73
5.4 Техника қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау бойынша шаралар. 75
5.5 Скважиналарды пайдалану кезінде техника қауіпсіздігі бойынша шаралар. 77
ҚОРЫТЫНДЫ 81
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 83
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 6
1.1 Өзен кен орны жайлы жалпы мәліметтер 6
1.3 Стратиграфия 10
1.4 Тектоника 15
1.5 Мұнайгаздылық 17
1.6 Сулылық 21
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері 22
2 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 24
2.2 Арматура және бақылау- өлшеу аспаптары. 31
2.2.1 Тұрба тізбектік арматура. 31
2.2.2 Терең сораптық скважиналардағы жуатын құрылымның қондырғысының
тереңдігін анықтау. 33
2.3 ГДРП- ны өткізу үшін скважиналарды сайлау. 35
2.3.1 ГДРП- ның технолгиялық барысы. 36
2.3.2 Скважинадағы дайындық жұмыстары. 36
2.3.3 Полимерлі су айдау 37
2.3.4 Полимерлі су айдау кезіндегі игеру көрсеткіштерінің есебі 39
2.3.3 Жанар-қышқыл, хлор кальцийын қолдану. 48
2.3.4 Жұмыстарды жүргізудіәң мерзімдері мен ұйымдастыру. 50
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 52
3.1. Қабатты гидравликалық жарудың экономикалық тиімділігін анықтау 52
3.1.1. Қабатты гидравликалық жарып енгізгеннен кейінгі өнімнің көлемін
анықтау. 52
3.1.2. Іс-шараларды енгізгенге дейінгі пайдалану шығынын анықтау 53
3.1.3. Іс шараларды енгізуден кейінгі пайдалану шығынын есептеу және
өнімнің бірлік өз құндылығын анықтау. 57
3.1.4 Іс шараларды енгізуден жылдық экономикалық тиімділікті анықтау 62
Экономикалық тиімділік, тг 63
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анализі 63
4.2 Қорғану шаралары. Техника қауіпсіздігі 64
4.2.1 Өндірістік санитария. 67
4.2.2 Өрт сөндіру қауіпсіздігі 71
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 72
5.1 Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі қоршаған ортаны қорғау 72
5.2 Қауіпті және зиянды факторлардың өндірістегі сараптамасы 72
5.3 Қоршаған ортаны қауіпсіздендіру және қорғау талаптары. 73
5.4 Техника қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау бойынша шаралар. 75
5.5 Скважиналарды пайдалану кезінде техника қауіпсіздігі бойынша шаралар.
77
ҚОРЫТЫНДЫ 81
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 83
Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министрлігі
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
Мұнай және газ институты
Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану кафедрасы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
Кафедра меңгерушісі,
техн. ғыл.д-ры, профессор
_____________М. Умаров
______________ 2005 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ АНЫҚТАМАСЫ
Тақырыбы: Өзен кен орнында мұнай бергіштікті арттыру
Кеңесшілер:
Жетекші,
геологиялық бөлім,______________
________________________
______________________________ ___ _____________2005
ж.
___ _______________ 2005 ж.
техника және технологиялық
бөлім, ________________________
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
экономикалық бөлім,____________
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
еңбекті қорғау бөлімі, ___________ Студент:
______________________________ ____________________
___ _______________ 2005 ж. Мамандығы 2001
қоршаған ортаны қорғау ____________ 2005 ж.
бөлімі, ________________________
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
норма бақылаушы
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
пікір беруші,
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
Алматы 2005
Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министрлігі
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
Мұнай және газ институты
Мамандығы: Мұнай және газ кен орындарын игеру және пайдалану
Кафедра: МГКОИжП
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
Кафедра меңгерушісі,
техн. ғыл.д-ры, профессор
_____________М. Умаров
______________ 2005 ж.
ТАПСЫРМА
Диплом жобасын орындауға
Студентке ___________________________________ __________________
(тегі, аты, әкесінің аты)
Жоба тақырыбы ___________________________________ _____________
___________________________________ ___________________________
Жоғары оқу орны бойынша _____________ _____________ № _______
Бұйрықпен бекітілген
___________________________________ ___________________________
Аяқталған жобаны
тапсыру мерзімі_______________________ _____________ № _______
Жобаның негізгі деректері ___________________________________ ____
___________________________________ ___________________________
___________________________________ ___________________________
Диплом жобасында зерттелетін мәселелердің тізімі (диплом жобасының
қысқаша мазмұны)
___________________________________ ___________________________
___________________________________ ___________________________
___________________________________ ___________________________
График материалдарының тізімі (міндетті сызбалардың дәл
көрсетілуімен) ___________________________________ ______________
___________________________________ ___________________________
Тараулары көрсетілген жоба бойынша кеңесшілер
Тарау Кеңесші, кафедра
Геологиялық бөлім
Техника және технологиялық
бөлім
Экономикалық бөлім
Еңбекті қорғау бөлімі
Қоршаған ортаны қорғау бөлімі
Диплом жобасын дайындау кестесі
Тараулардың аттары, Жетекшіге ұсыну мерзімі Ескерту
зерттелетін мәселелердің
тізімі
Геологиялық бөлім
Техника-технологиялық
Экономикалық бөлім
Еңбекті қорғау
Қоршаған ортаны қорғау
Тапсырма берілген күні ___________________________________ _______
Кафедра меңгерушісі ___________________________________ _________
(қолы) (А.Ә.Т.)
Жоба жетекшісі ___________________________________ _____________
(қолы) (А.Ә.Т.)
Орындаған студент___________________________________ ___________
(қолы) (А.Ә.Т.)
АҢДАТПА
Бұл дипломдық жоба 5 негізгі бөлімді құрайды.
- геологиялық бөлім;
- технико-технологиялық бөлім;
- экономикалық бөлім;
- еңбекті қорғау бөлімі;
- қоршаған ортаны қорғау бөлімі.
Геологиялық бөлімде кен орнының жалпы мәліметтері, стратигрофиялық,
мұнай-газ және судың физико-химиялық тектоникасы қаралған.
Технико-технологиялық бөлімде ұңғыманың толық қоры, игерудің қабатты
сұйықпен жарылуын жобалау жұмыстары жүргізілді.
Экономикалық бөлімде экономикалық көрсеткіштер мен жылдық
экономикалық тиімділіктің есептеулері көрсетілген.
Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау бөлімдерінде кен орнында
жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етілуі қарастырылған.
АННОТАЦИЯ
Данный дипломный проект состоит из 5 основных частей.
- геологическая часть;
- технико-технологическая часть;
- экономическая часть;
- охрана труда;
- охрана окружающий среды.
В геологической части рассматривается общие сведения о месторождении,
стратиграфии, тектонике, физико-химические свойства нефти, газа и воды.
В технико-технологической части подробно описывается фонд скважины,
приведен анализ текущего состояние разработки, а также анализ внедрение
ГРП.
В экономической части дан расчет основных экономических показателей и
годового экономического эффекта.
В разделах охраны труда и охрана окружающей среды рассматриваются
мероприятия обеспечения безопасности работающих не месторождений.
КІРІСПЕ
Процестің дамуына біршама түрде атсалыса, қоғамның игілігіне қызмет ете
отырып, өнеркәсіптің мұнай және газ саласы халық шаруашылығында алдыңғы
алғашқы қатарлардан орын алды.
Мұнай және газ өнеркәсібінің жұмышыларының алдында мұнай және газды
жоғарғы деңгейде өндіруді қамтамасыз етуде үлкен жұмыстар тұр, жер
қойнауларын толығымен пайдалану, қолайлы біртұтас болуға күш сала отырып,
сол күшті ескі мұнай- газ өндіру аудандарындағы жер қойнауларын толық түрде
зерттей отырып, перспективасы бар аудандарды меңгеру бағытында қолданбақ.
Өзне кенорынның құнарлы қабаттарының геологиялық құрылысын тиянақты
зерттеу кезінде коллектор (сұйық затты бойына сіңіруші тау жынысы)
қабаттарының таралуының сипаттамасын анықтауға, коллектор- жыныстардың
үлкен әрі тектілік және үзілмелік тегіне орай, мұнайдың орналасу дербес
құрылымының аумағы кең төмен өнімді екенін ашуға жол берілді.
Қазіргі кезеңде Өзен кенорнын пайдалану өте күрделі жағдайларда
өтуде. Кен орындардың табиғи геологиялық ерекшеліктеріне қазіргі ТМД
елдеріндегі меншік формасы мен сол меншіктің иелерінің өзгерулері қосылды.
Бұл өзгерулер уақытында төлейтін төлемдерді төлемеу, барлық ТМД елдерінің
мұнай индустриясының жаппай бұзылуына әкеліп соқты. Дипломдық жобаның
тақырыбы Өзен кен орнына арналған.
Кен орынды пайдалануды жақсарту мақсатында техникалық мәселелерді шешу
үшін техникалық ұйымдастыру шаралары жасақталды.
ХІІІ қабат үшін мұнай өндіру мен түпкілікті мұнай бергіштікті ұлғайту
мақсатында қолданылатын ұйымдастыру- техникалық шаралар берілді. Қазіргі
уақытта кен орнында өндіріліп жатқан бай, өнімділігін қабаттарды арттыратын
жаңа технология, қабаттардың аумақтарын ұлғайта отырып өнімді ығыстырып
шығару және түпкілікті мұнай бергіштікті жетілдіруге жұмыс- жасап жатыр.
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Өзен кен орны жайлы жалпы мәліметтер
Өзен кен орны Маңғыстау түбегінің геологиялық
әдебиеттерде Оңтүстік Маңғыстау ойысы деп аталатын оңтүстік шөл
дала бөлігінде орналасқан.
Әкімшілік жағынан кен орны территориясы Маңғыстау
облысы құрамына кіреді. Ең жақын елді мекен Жаңаөзен қаласы, ол
кен орнынан оңтүстікке қарай 8 – 15 км – де орналасқан. Батысында 80
км – Жетібай қаласы, ал 150 км – Ақтау қаласы.
Орографиялық жағынан Оңтүстік Маңғыстау ауданы теңіз
жаққа, оңтүстік-батысқа қарай сәл көлбеуленген, төмпешікті үстірт
түрінде, оның абсолютті белгілері солтүстігінде +260 м және
оңтүстігінде +24 м. Ауданның орталық және оңтүстік бөлігінде үлкен
ойпаттар бар,олардың ішіндегі ең ірісі минималды абсолюттік белгісі
– 132м "Қарагие" ойпаты.
Аудан рельефі өте күрделі құрылысымен сипатталады.
Орталық бөлігін Өзен және Түнқарақшы ойпаттарының ортасында жатқан
үстірт алады. Үстірттің абсолюттік белгілері солтүстігінде +260 м
және оңтүстігінде +200 м. Батысы мен солтүстік-батысында кен орнының
аумағы шегінде үстірт Өзен ойпаты жағынан қарай кемерлер түрінде
күрт үзіледі.
Өзен ойпаты 500км² ауданды алады. Ойпаттың түбі
жыралармен кескіленген. Минималды абсолюттік белгісі +31 м.
Қарастырылып отырған аудан топырағы мен өсімдіктерінің
сипатына қарай шөлді аймаққа жатады. Ауданның шөл далалары
негізінен су көзі жетіспеушілігінен және өсімдік жабынының
маусымдылығынан пайдаланылмайды. Аудан климаты күрт континенталды,
шөлейтті, тәуліктік температураның күрт өзгеретіндігімен, ыстық,
құрғақ жазымен және салыстырмалы суық қысымен сипатталады. Жазда
максималды температура +45 ºС, минималды температура қыста -30 ºС.
Ауданда күшті желдер соғады. Қыста қар аз.
Атмосфералық жауын-шашын сирек және негізінен көктем-күз мезгіліне
келеді.
Атмосфералық жауын- шашынның орташа жылдық мөлшері 100
мм шамасында, және қардан жаңбыр көп жауады.
Жаңаөзен қаласына ауыз су Сауысқан-Бостанқұм
массивтеріне бұрғыланған геологиялық скважиналардан 70 км суөткізгіш
құбырлармен тасымалданады. Техникалық сумен қамтамасыз ету альб-
сеноман горизонттарының жер асты сулары арқылы іске асырылады.
Ауданның елді мекендерін тас жол байланыстырады.
Облыстың аудан орталықтарын байланыстыратын темір жол бар.
Кен орнында өндірілген мұнай Атырау қаласына және одан
ары Ресейге жөнелтіледі. Өндірілген мұнай ілеспе газы және табиғи
газ Қазақ газ өңдеу зауытына, және сондай-ақ Ақтау қаласының
пластмасса зауытына, маңғыстау энерго комбинатына (МАЭК)
тасымалданады.
1.2 Кен орнының геологиялық зертелуінің және игерілуінің
тарихы
Маңғыстауды зертеу өткен ғасырдың аяғында басталған.
Маңғыстау мұнайының алғашқы белгілерін 1899-1901 жж. Таспассорлары
мен құдықтарының ауданында А.А.Насибьянц тапқан.
Өзен көтерілуі 1937-1941 жж. С.Н.Алексейчик далалық
геологиялық зерттеулер жүргізгенде анықталған.
1941-1945 жж. арасында Маңғыстауда геологиялық
зерттеулер жүргізілген жоқ.
1950 ж. ВНИГРИ Б.Ф.Дьяков, Н.Н.Черепанов және
Н.К.Трифоновтың жетекшілігімен Маңғыстауға ірі кешенді геологиялық-
геофизикалық экспедиция ұйымдастырды. Бұл коллектив ауданды зерттеуге
үлкен үлес қосты. 1951 ж. "Казнефтеобъединение" бас геологы
Н.А.Кадин Батыс Қазақстанның геологиясы мен мұнайлылығы бойынша кең
мәлімет берді, барлық геологиялық материал талданды және
Маңғыстаудың мұнайгаздылық болашағы ерекше атап көрсетілді.
1951 ж. Казахстаннефтеразведка трестінің геологиялық-
іздестіру басқармасы (директоры К.Н.Тулин, бас геологы А.П.Черняева)
Маңғыстау түбегіне бұрғышылар партиясын бағыттады, олар Түбіжік
алаңында құрылымдық-іздестіру бұрғылау жүргізе бастады.
1957-1961 жж. Маңғыстаудың өндірістік мұнайгаздылығы
жөніндегі мәселелер шешілді. Бүл мақсатта ВНИГРИ мұнайды іздеу және
барлауға үш аудан ұсынды. Қазан құрылымын бұрғылаудың нәтижесі
болмады, Түбіжік алаңында мұнай кен орны анықталды, бірақ ондағы
мұнай ауыр, шайырлы және барлауға тиімсіз болып шықты, ал Жетібай
және Өзен құрылымдары аумағында мұнайгаз кен орындары анықталды.
1961 ж. желтоқсанның басында 1248-1261 м аралығындағы 1 скважинаны
сынағанда 10 мм штуцерден тәуліктік шығымы 80 м³ фонтан алынды.
Горизонттың өндірістік бағалануы 1962 ж. сәуірде 3 режимде
сынаумен берілді. 1963 ж. наурыздың басында осы горизонттағы 2
және 22 скважиналардан мұнай фонтандары атқылады.
Өзен кен орны өнеркәсіптік меңгеруді жеделдету
мақсатында КСРО үкіметінің 1963 ж. 7 қыркүйектегі қауылысымен
Шевченко (қазіргі Ақтау) қаласында "Мангышлакнефть" бірлестігі
құрылды да, Өзен экспедициясы соның құрамына енді.
1965 ж. ВНИИ Өзен кен орнын игерудің Бас схемасын
жасады және ол Миннефтепром комиссиясымен бекітілді. Онда мынадай
жағдайлар қарастырылды:
• кен орнын игерудің басынан бастап қабат қысымы мен
температурасын көтеріп ұстау;
• 4 пайдалану обьектілерін бөліп алу: І обьект – XIII+XIV гори-
зонттар; II обьект – XV+XVI горизонттар; III обьект – XVII гори-
зонт; 4 обьект – XVIII горизонт;
•негізгі пайдалану обьектілері (І-ІІ) бойынша кен орнын айдау
скважиналарымен 4 км блоктарға бөлу;
•барлық обьектілерді біруақытта жеке блоктармен игеруге
қосу;
•ІІІ обьектіні нұсқа сыртынан су айдау жүйесімен игеру;
•IV обьектіні қабат қысымын көтерусіз, аралас режимде игеру.
Бірақ кен орнының су айдауға дайын еместігіне
байланысты XIII-XVIII горизонттар 2.5 жыл бойы ешбір әсер етусіз,
табиғи серпінді су арынды режимде игерілді.
Өзен кен орнының барлық өнімді горизонттары бойынша
әсер етудің қолданылудағы жүйесінің тиімсіздігінен скважиналар
шығымы төмендей берді. 1971 ж. дейін су айдау көлемінің өсуіне
қарамастан жылдық өндіру өсіміне тек өндіру скважиналары қорының
артуы арқылы ғана қол жеткізілді.
Негізгі алаңдар мен горизонттар бұрғыланып біткенен
соң мұнай өндіру төмендеді және скважиналар өнімінің сулануы
қарқындады. Мұнай өндірудің құлау коэффициенті 1976 ж.-5, 1977-1979
жж. 15.6...10%.
1974 ж. жасалған игеру жобасында келесі жағдайлар
қарастырылды:
•әрбір горизонт жеке игеру обьектісі болып табылады;
•өнімді горизонттар ені 2км блоктарға айдау скважиналары
қатарларымен бөлінеді;
•жаңа скважиналар әрбір горизонтқа жеке бұрғыланады;
•ыстық су айдаудың жобалық көлемі ұлғайтылды және кен
орнын 1979 ж. қарай толығымен ыстық суға көшіру ұйға –
рылды.
Соңғы шарттың орындалуы қосымша 49.3 млн.т. мұнай алуға
мүмкіндік берер еді. Бірақ жоба орындалмады да, ыстық суға көшу
толығымен 1983 ж. ғана аяқталды.
Өнімді горизонттардан мұнайды алу ерекшеліктері мұнайдың
қорын игеру сипатының күрделі екенін көрсетті. Күрделі жағдайларда
тек блоктық су айдау, жеткіліксіз болғандықтан кейін сатылық
термалдық су айдау фигуралық су айдау сияқты технологиялар
қолданылды. Бұл технологиялар кен орнын игерудің тиімділігін
арттыруға жәрдемдесті.
Қазіргі кезде ыстық су айдау қондырғыларда дайындалады.
Ыстық суды дайындауға көп шығын шығатын болғандықтан ыстық су
айдаудың циклдік әдісі игерілген. Оның мағынасы өнімді қабатқа
берілген көлемде бірде ыстық, бірде салқын су айдалады. Ыстық су
айдау процесінде қабаттың жабыны мен табаны қыздырылады. Бұл
жағдайда салқын су қабаттың қызған жабыны мен табанынан келетін
жылу арқылы жылиды, ал артынан салқын су айдағанда ыстық су
қабатқа қарай ысырылады.
1.3 Стратиграфия
Өзен кен орнында терең барлау бұрғылаумен қалыңдығы
шамамен 3600 м шөгінді мезозойлық жыныстардың қабаты ашылған, оның
құрлымында триас, юра, бор, палеоген, неоген және төрттік
шөгінділері орын алады. Олардың былай белгіленуі скважина
үлгітастарын зерттегенде алынған палеонтологиялық мәліметтерге және
Маңғыстаудың басқа аудандарының ұқсас шөгінділерімен салыстыруға
негізделген. Бөлімдер, ярустар және подярустар арасындағы шекаралар
шартты, негізінен электрокаротаж бойынша жүргізілген. Соңғы кезде
микрофауна мен т. б. зерттеулер арқасында қолда бар стратиграфиялық
үлгілерді өзгертуге және анықтауға мүмкіндік туып отыр.
Өзен кен орнының мұнайгаздылығы юра және кейде бор
шөгінділері
байланысты. Кен орнының геологиялық қимасында бор және юра
шөгінділеріне қарасты 26 құмды горизонттары анықталған. I-XII
горизонттар (жоғарыдан төмен қарай) жасы бор-газды, XIII-XVIII
горизонтар – жоғарғы және орта юра – кен орнының негізгі мұнай –
газды қабаты, жеке күмбездерде төменгі юраның XIX – XXIV
горизонттары мұнайгазды.
Пермь – триас (РТ) шөгінділері Өзен кен орнының ең
көне жыныстары болып табылады.
Пермь – триас жүйесі (РТ)
Жоғарғы пермь терең метаморфизм іздері бар күңгірт
полимикті құмтастармен және қара сланецтермен көрінеді. Төменгі
триас (Т) шөгінділері қоңыр аргиллиттермен және орта түйіршікті
құмтастармен орын алады. Бұл шөгінділердің оңтүстік Маңғыстаудағы
қалындығы 440 метрге жетеді, жабынында шайылудың ізі бар.
Оленек және орта триас жыныстары құмтастар мен қышқылды
туфтар қабатшалары бар қара және қарасұр аргиллиттер, әктастар,
алевролиттердің біртұтас, едәуір біртекті тобын құрайды. Бұл
шөгінділері жалпы қалыңдығы1500 – 1600м болатын біртұтас оңтүстік
Маңғыстау тобына бөлінген.
Юра жүйесі (J)
Юра жүйесі шөгінділерінде барлық үш бөлім де кездеседі:
төменгі, орта және жоғарғы, жалпы қалыңдығы 1300м.
Төменгі бөлім (J1)
Қиманың төменгі юра бөлігі құмтастар, алевролиттер мен
саздың араласуынан тұрады. Құмтастар сұр және ақшыл сұр, көбіне
ұсақ және орта түйіршікті. Ірі түйіршікті түрлері қиыршық тас
түйіршіктері қоспасымен бірге сирек те болса кездеседі. Кейде
құмтастар ақшыл сұр алевролиттерге немесе сазды құмтастарға ауысады.
Құмтастар мен алевролиттер цементі сазды немесе сазды –
кремнийлі. Саздардың түсі сұр және күңгірт, кейде қоңыр. Олар
әдетте аргиллитке ұқсас және көмір тектес затпен байытылған.
Құмтастар, алевролиттер мен саздардың алмасуы негізінен қиғаш
қабатталады. Төменгі юраның жабынында сазды бүйрек тәрізді құрлымы
дамыған, оның қалыңдығы шайылу нәтижесінде күрт өзгерістерге
ұшыраған. Төменгі юра шөгінділерінің қалыңдығы 120 – 130 м. Төменгі
юра қимасында XXIV – XXV екі өнімді горизонт айқындалған.
Ортаңғы бөлім (J2)
Оңтүстік Маңғыстаудың орта юра шөгінділері
мұнайгаздылығы жағынан ең ірісі. Сондықтан орта юраны бөлшектеп
стратиграфиялық мүшелеу өнімді горизонттарда олардың корреляциясын
айқындаумен тығыз байланысты. Орта юрада жалпы қалыңдылығы 700 м
аален,байос және бат ярустары айқындалады.
Аален ярусы (J2 а)
Аален ярусы негізінен мортсынғыш, құмды – галькалы
жыныстардан құралған және орта юра қимасының базальді қабаты
ретінде қарастырылуы мүмкін. Ярустың қимасында сұр және қоңыр
әртүрлі түйіршікті құмтастар басым, олардың арасында орта және ірі
түйіршіктілері кең жайылған. Кейде соңғылары гравелиттермен алмасады.
Аален құмтастары мен гравелиттерінің цементі негізінен сазды, кейде
карбонатты және байланысқыш түрлі болады. Біршама көп жұқа
қабаттар түрінде құмтастар мен гравелиттер арасында ұсақ галькалы
конгломераттар да кездеседі. Саздар әдетте , сұр, қарасұр, кейде
қоңыр түсті, тығыз, аргиллитке ұқсас.
Ярустың жалпы қалыңдығы 330 м. Аален мен байос ярустары
арасындағы шекара XXII горизонттың табанымен өтеді.
Байос ярусы (J2 b)
Байос шөгінділері ең көп және барлық жерде тараған. Байос
ярусының шөгінділері негізінен арасында көмір қабатшалары бар
алевролиттер мен саздардан құралған континентальды фациялармен
белгіленді. Байос ярусы қимасының төменгі бөлігінде сазды және
алевролитті жыныстар жоғарғы бөлігінде құмтасты жыныстар басым. Олардың
қалыңдығы 500 – ден 520 м-ге дейін өзгереді. Зерттеулер кешені
бойынша байос ярусының шөгінділері екі подярусқа бөлінеді.
Төменгі байос (J2 b1)
Бұл подярустың шөгінділерінің жалпы қалыңдығы 470м,
және саздар, құмтастар мен алевролиттердің, көмір тектес заттың
қабатшалары алмасуымен көрінеді. Жыныстар негізінен жұқа қабаттармен
қатталады. Құмтастар мен алевролиттердің түсі негізінен сұр және
ақшыл сұр, кейде қоңыр және сары да болады. Сирек қарасұр түсті
құмтас-алевролит жыныстар да кездеседі. Саздар көбіне қарасұр,
тіпті қара, кейде қоңыр түсті.
Өзен кен орнының төменгі байос шөгінділерінде XXII,
XXI, XX, XIX, XVIII және XVII горизонттар орналасқан.
Жоғарғы байос және бат ярустары (J2 b2+bt)
Олардың шөгінділері арасында саз қабатшалары бар
біршама қалың құмтастар мен алевролиттер қабаттарынан тұрады.
Құмтастар сұр, қоңыр-сұр, нашар және орташа цементтелген.
Алевролиттер сазды, құмтасты, ірі түиіршікті және
құрамы айқын емес. Саздар қара қоңыр-сұр. Байос және бат
шөгінділерінің арасындағы шекара шартты түрде XV горизонттың
табанымен өтеді. Жоғарғы байос-бат шөгінділерінің қалыңдығы 100-150
м.
Жоғарғы бөлім (J3)
Жоғарғы юра бөлімінде негізінен теңіз шөгінділері мен
жануарлар қалдықтары түрінде кездесетін келловей, оксфод
және
кембридж ярустары ерекшеленеді.
Келловей ярусы (J3 k)
Құмтастар, алевролиттер мен кейде әктастар қабатшалары
араласқан сазды қалың қабаттар түрінде кездеседі. Келловей ярусының
саздары сұр, қарасұр, күлдей сұр, кейде жасыл және қоңыр түсті.
Құмтастар мен алевролиттердің түсі сұр, жасыл-сұр, кейде қарсұр
және қоңыр. Құмтастар арасында ұсақ түйіршіктілері көп. Келловей
ярусында XIV горизонттың жоғарғы бөлігі мен XIII горизонт
орналасқан. Оның қалыңдығы 50-135 м.
Оксфорд-кембридж шөгінділері (J3O-km)
Юра шөгінділерінің мұнайгаздылығын бағалағанда оксфорд-
кембридж шөгінділері аален-келловей кешені мұнайлы қабатының үстін
жапқан сазды-карбонатты жабын ретінде. Ол саз-мергель жыныстарының
біршама қалың қабатынан құралған, ара-арасында құмтастар,
алевролиттер мен әктастар жұқа қабатшалар түрінде кездеседі. Оксфорд-
кембридж шөгінділерінің қалыңдығы төменгі будақ үшін 50-55 м,
жоғарғысы үшін 30-97 м.
Бор жүйесі (K)
Бор жүйесінің шөгінділері жоғарғы юра шөгінділерінің
шайылған бетінде орналасады және төменгі, жоғарғы бөлімдері мен
барлық ярустарымен орын алған. Литологиялық және генетикалық
белгілері бойынша бор шөгінділері үш бөлікке бөлінеді: төменгі
терриген-карбонаттық, ортаңғы терриген (альб, сеноман) және жоғарғы
карбонат (турондат) ярусттары. Төменгі бөлікке XII горизонт, ал
ортаңғы және жоғарғы бөліктерге І, ІІ, ІІІ,IV, V, VI, VII, VIII, IX, X
және XI газды горизонттар жатады. Бор шөгінділерінің қалыңдығы 1100
м шамасында. Бор шөгінділерінің өнімді қалыңдығы алевролит және саз
қабаттары мен будақтарының біртекті астарласуы ретінде көрінеді.
Кайнозой тобы (KZ)
Кайназой тобында палеоген және неоген жыныстары орын
алған. Палеоген шөгінділеріне мергель-әктас жыныстары мен саздардың
бірқалыпты қабаты жатады. Палеоген шөгінділерінің қалыңдығы 150-170
м. Неоген жүйесі тортон және сармат ярустарымен көрінеді. Тортон
ярусының қалыңдығы 19-25 м, сармат ярусы – 80 –90 м.
Палеоген жүйесі (P)
Палеоген шөгінділеріне эоцен және олигоцен бөлімдері
жатады. Эоцен бөлімі саз қабатшалары араласқан мергель және
әктастар түрінде. Олигоцен бөлімі сұр және ақшыл сұр түстес
саздардың бірқалыпты қабаты түрінде. Палеогеннің қалыңдығы 150-170 м.
Неоген жүйесі (N)
Неоген шөгінділері тортон және сармат ярустарының
шөгінділері түрінде кездеседі. Тортон ярусына саздар, мергелдер,
құмтастар мен әктастар қабатшалары кіреді. Сармат ярусы әктастар,
мергелдер мен саздардың астарласуынан тұрады. Неоген жүйесінің жалпы
қалыңдығы 115 м-ге жетеді.
Төрттік жүйесі (Q)
Төрттік жүйе эмовиаль-демовиаль текті құмдар, саздар,
суглиноктармен көрінеді. Шөгінділер қалыңдығы 5-7 м.
1.4 Тектоника
Оңтүстік Маңғыстау ойыстары жүйесінің солтүстік қанатына
жататын Жетібай-Өзен тектоникалық баспалдағының шектерінде қазіргі
уақытта біршама құрылымдар шоғырлары айқындалған, олармен мұнай және
газ кен орындары байланысты. Олардың қатарына Өзен, Жетібай,
Қарамандыбас, Теңге, Тасболат, Асар, Оңтүстік Жетібай, Ақтас, Шығыс
Жетібай кіреді.
Солтүстігінде Өзен құрлымы оңтүстік – шығыс антиклиналь
аймағымен шектеседі, олардың арасында жіңішке Қызылсай ойысы жатыр,
солтүстік қанатта жыныстардың құлау бұрышы 3º. Жыныстардың құлау
бұрышы 5-6º болатын оңтүстік бөліктің қатпары да осындай жіңішке
ойыспен Теңге көтерілуінен бөлінеді. Ауданның батыс бөлігінде Өзен
қатпарының периклиналі үлкен емес белес арқылы Қарамандыбас
құрылымымен жалғасады. Ауданның шығыс бөлігінде, Түнқарақшы ойпатының
шығыс шегінде Өзен көтерілуі күрт төмендейді.
Өзен кен орны ірі брахиантиклиналь қатпарына жатады,
оның өлшемдері 9х39 км. Қатпар пішіні симметриялы емес. Оның
күмбезі шығысқа ығысқан, соның нәтижесінде шығыс периклиналь қатты
созылған солтүстік-батыс периклиналге қарағанда қысқа. Оңтүстік қанат
шамалы тіктеу. Мұнда XIV горизонттың жабыны бойынша құлау бұрышы
6–8º. Қатпардың солтүстік бөлігі біршама жайпақтау. Солтүстік
қанаттың батыс жартысында XII горизонтың жабыны бойынша құлау
бұрышы 1- 3º. Құрылымының батыс бөлігінде мұнай кеніштері бар
күмбездер ерекшеленеді: Солтүстік – батыс және Парсымұрын.
Өлшемдері үлкен емес Парсымұрын күмбезі Өзен
құрылымының оңтүстік қанатын күрделіндіреді. XVIII горизонттың жабыны
бойынша көтерілу амплитудасы 30 метрге жетеді, және соңғы 1300 м
тұйық изогипс бойынша құрылым өлшемдері 2.9-0.9 км. Солтүстік-батыс
күмбез
Өзен құрылымының солтүстік қанатын күрделілендіреді. 1300 м изогипс
бойынша көтерілу өлшемдері 3.5-2 км, амплитудасы 32 м.
Қатпар периклиналы де симетриялы емес. Солтүстік-батыс
периклиналдің оңтүстік бөлігінен басқа жағы төмендеген, өте жайпақ,
қатты созылған. Өзен қатпарының периклиналдық аяқталуы мұнда XIII
горизонт жабынында 1700 м изогипспен ерелекшеленеді. Келесі
изогипстер Өзен және Қарамандыбас қатпарларын 58 скважина ауданында
кішкене ойпат арқылы тұтас көтерілімге біріктіріледі. Шығыс
периклиналь ендік бағытта созылған. Мұнда XIII горизонттың жабыны
бойынша құлау бұрышы 3-4º.
Құрылым өсінің ундуляциясы назар аударады, оның
нәтижесінде негізінен құрылымның ұзын өсіне тураланған күмбез
тәріздес көтерілулер қатары белгіленеді. Өзен көтерілуінің орталық
бөлігіне Құмұрын күмбезі кірігеді, онда да мұнай кеніштері бар.
XIV горизонт жабыны бойынша күмбез өлшемдері 10.8-4.5 км,
амплитудасы 105 м.
1.5 Мұнайгаздылық
2002 ж. Өзен кенорнынан 4883000 т мұнай өндірілді. Мұнай
өнімінің горизонттар бойынша бөлінуі төмендегідей (%): XIII горизонт
– 27,5; XIV горизонт – 39,9; XV горизонт – 12; XVI горизонт – 10,9;
XVII горизонт – 5,7; XVIII горизонт – 1,7; Құмұрын күмбезі – 1,2;
Парсымұрын күмбезі 1,2. 1980 жылдарда Құмұрын, Солтүстік-батыс және
Парсымұрын күмбездерінің өнімді горизонттары қарқындата бұрғыланды.
Бұл олардан мұнай өндірудің сәйкес 4, 66 және 58%-ке өсуіне әсер
етті. XIII-XIV горизонттардан мұнай мен сұйықтықтың басым бөлігі
өндіріледі. Олардан өндірілген мұнай барлық кен орны өнімінің 64 %-
ін құрайды. Кен орнында горизонттар бойынша бір өндіру скважинасының
орташа тәуліктік шығымы мұнай бойынша 3,1-5,4 ттәулік, сұйықтық
бойынша 6,7-15,8 ттәулік. XIII-XIV горизонттар айдау скважиналары
қатарларымен 64 жеке игеру бөліктеріне бөлінген. Тіпті бір
горизонттың бөліктері бір-бірінен бастапқы баланстық, игерілген
қорларымен және өнімді қабаттарының қасиеттерімен, бұрғылану
дәрежесімен ерекшеленеді және сондықтан мұнай мен сұйық өндіру кең
аралықта өзгереді. 1.01.97 ж. мұнай мен газ өнімінің өндіру
сипаттамасына қарасақ, кен орнынан мұнай негізінен механикалық
тәсілмен (97%) өндіріледі: терең сорапты (ШТС) және газлифт.
Газлифт скважиналарының қоры барлық өндіру қорының 9,2% - ін
құрайтынына қарамастан, газлифт тәсілімен мұнай өндіру 16,6 %, ал
сұйықтық өндіру 24 %. Бұл газлифт скважиналарындағы мұнай мен
сұйықтық шығымының мөлшері өндіру қорының 90 %-ін құрайтын терең
сорапты скважиналар шығымынан 3-3,5 есе көптігімен түсіндіріледі.
Өзен кен орнының газдары метандық газ типіне жатады,
тереңдеген сайын этан көбейеді. Газды горизонттарда негізінен азот,
көмірқышқыл газы қоспасы бар құрғақ метан газы кездеседі. Газ
тығыздығы 0,562-0,622 кгм³ шамасында.
Алаң бойынша қабат коллекторлардың таралуы тиімді мұнайлы
қалыңдықтар, игеру кешендері және тұтас горизонттар карталары
бойынша анықталған.
Өзен кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше
түріне – қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады. Бұл коллекторлардың осы түрге жатуын
межелейтін негізгі фактор жыныстар құрамында энергетикалық
өзгерулерге ұшырайтын, химиялық және механикалық әсерлерге орнықсыз
минералдардың көп болуы.
Егер кварцтық құмтастарда кварц шамамен 95% құраса, ал
Өзен кен орнынын полимикталық коллекторларында кварц құрамы 30%
шамасында; жыныстарда кварц құрамы 70% болса, минерал орнықсыз
саналады.
Негізінен қаңқа фракциясын бекітуге, тығыздауға және
цементтеуге кететін жыныстардың түрленуі көп кішкене қуыстардың
қалыптасуына соқтырады. Нәтижесінде жеке үлгілерде кеуектілік шамасы
30% - ке жетеді. Өткізгіштіктің салыстырмалы төмен шамаларындағы суға
қаныққандықтың жоғары болуы да кішкене қуыстардың көптігімен
түсіндіріледі. Кесте 1.1-де келтірілген.
Кесте 1.1 – Геофизикалық мәліметтермен анықталған кеуектілік
шамалары
Горизонттар m,%
XIII 21
XIV 22
XV,XVI 23
XVII,XVIII 24
Өткізгіштік Өзен кен орны қабат-коллекторларының негізгі
сипаты. Бұл шаманы толық анықтау үшін кәсіпшілік-геофизикалық
материалдар қолданылады.
Өткен жылдар зерттеулері негізінде үлгітасты талдау
бойынша табылған қабаттар өткізгіштігі коэффициенті мен бұл
қабаттардың геофизикалық параметірлері арасында біршама тығыз
коррелятивтік байланыстар бар екені анықталады. Өткізгіштіктің жеке
потенциалдар мен гамма-әдіс көрсеткіштермен байланысы көрсетілді.
Табылған өткізгіштік шамалары бөліктерді, белгіленген аймақтарды және
тұтас горизонттарды сипаттауға пайдаланылды. Мәліметтерді ары қарай
қолдану ыңғайлы болу үшін және есептеу операцияларын
механикаландыру үшін өткізгіштік жайлы барлық мәліметтер
перфокарталарға түсірілді. Кейін ЭЕМ – да арнайы қарастырылған
бағдарлама бойынша бөліктегі және тұтас горизонттағы әрбір қабат,
будақ бойынша статикалық қатарлар мен көрсеткіштер анықталады.
Горизонттар Kор,мкм2 Скв. Саны hм.ор.,м
XIII 0,206 458 10,8
XIV 0,290 349 24,0
XV 0,167 373 15,5
XVI 0,207 311 18,4
XVII 0,76 96 23,4
XVIII 0,178 63 19,8
Кесте 1.2 – Бөліктер мен горизонттар бойынша есептеу нәтижелер
Бөліктер бойынша өткізгіштік шамасы 0,72 – 0,384 мкм2.
Өткізгіштіктің орташа шамасының ауытқулары әрбір горизонтқа сипатты.
Кестеде сондай – ақ скважиналар санымен анықталған мұнайға қаныққан
қалыңдықтың орташа арифметикалық шамасы берілген. Бұл мәліметтерді
қарастырсақ, горизонттар мен бөліктердің мұнайлы қалыңдықтарының
әртүрлі екенін көреміз. XIII горизонт ең аз қалыңдықпен
сипатталады.
XVІ горизонт құрылысында белгілі геологиялық заңдылық
бар: ұсақ түйіршікті құмтастар, алевролиттер, саздар, әктастардың
жұқа қабаттары мен мергелдердің астарласуы түріндегі анық құрылыс
қатарында қалыңдығы 10-47,3 м-ге жететін, барынша сұрыпталған орта
және ірі түйіршікті құмтастар аймақтары ерекшеленеді. Бұл құмды
денелер ені 200-700 м жұқа жолақтар түрінде. Біртекті құмтастар
үшін өткізгіштік жоғары (0,2-1,2 мкм²) шамасы мен қабат
коллекторлардың қалыңдығының 10-51 м-ден 0,5-1,6 м-ге күрт азаюы
мен 0,05 мкм² өткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі
бөлігімен нашар гидродинамикалық байланыс сипатты. Сондықтан
коллекторлардың өндірілген және бастапқы баланстық қорларының
жағдайын талдау үшін барлық нақты материалдар алғаш рет тұтас
горизонттардағы жоғары өнімді аймақтар мен төмен өнімді аймақтар
үшін жеке-жеке өңделді. Бұдан басқа, скважиналар бойынша жаңа
қосымша материал мен геологиялық құрылымдар алаң бойынша
коллекторлар түрлерінің таралу ерекшеліктері мен ішкі және
сыртқы мұнайлылық нұсқасын дәл анықтауға мүмкіндік берді.
XVІ өнімді горизонтқа ортаңғы юраның байос ярусының
жоғарғы бөлігіне жататын шөгінділер кешені кіреді. Горизонттың
жалпы қалыңдығы 40-50 м. Мұнайға қаныққан орташа тиімді қалыңдық
15 м. Барлық горизонттар сияқты күрделі көп қабатты игеру
кешені болып табылады. Күрделі болуы қабаттардың литологиялық
қасиеттерінің өзгергіштігіне байланысты. XV горизонт құмтас-
алевролит және саз шөгінділерінің астарласқан түрінде.
XIII – XVIII горизонттар мұнайларының қасиеттері аномалдық
сипатқа ие:
- мұнайда парафин (29%) мен асфалтенді-шайырлы заттардың (20%) көп
болуы;
- мұнайдың парафинмен қанығу температурасы бастапқы қабат
температурасына тең;
- құрылым күмбезінде мұнайдың газбен қанығу қысымы мен бастапқы
қабат қысымының арасының шамалас болуы;
- газсыздандырылған мұнайдың орташа қатаю температурасы +30ºС.
Кесте 1.3 – Қабат мұнайының орташа көрсеткіштері
Көрсеткіштер XV горизонт
Мұнайдың газбен қанығу қысымы, МПа 10,2
Газ құрамы, м3м3 58
Мұнай тұтқырлығы, мПа·с 3,5
Мұнайдың парафинмен қанығу температурасы,ºс 66
1.6 Сулылық
1965 ж. Өзен кен орнының қимасында терең бұрғылау
нәтижесінде ашылған стратиграфиялық, литологиялық, коллекторлық
қасиеттер негізінде екі гидрогеологиялық қабат анықталған: бор
және юра. Олардың ортасында қалыңдығы 100 м саздар мен
мергелдерден құралған қалқан бар.
Юра кешенінің сулылығы
Юра шөгінділерінде екі сулы кешен
көрінеді: келловей
ярусының ортаңғы және төменгі юрадан тұратын
терригендік пен карбонаттық жоғарғы юра.
Терригендік сулы кешен
Жалпы қалыңдығы 800-1000 м терриген және сазды
жыныстар араласуы түрінде. Юра терригендік сулы кешеннің суларының
минералдылығы 12,7-15,2 мгл, хлор құрамы -2700-2900 мг.экв.л,
магний – 140-180 мг.экв.л, кальций – 400-500 мг.экв.л, йод – 3-8
мг.экв.л, йод гидрокарбонаты – 2-3 мг.экв.л. Өзен кен орнының юра
сулары үшін алюминий құрамы біршама жоғары - 60-70 мг.экв.л. Бұл
сулар хлоркальций түріне жатады.
Карбонаттық сулы кешен
Кешен сазды мергель қалыңдығынан бөлектенген және
литологиялық жағынан құмтас қабатшалары бар әктастардан құралған.
Бұл шөгінділердің сулары жалпы минералдылығы жағынан да, жеке
компоненттер құрамы жағынан да терригендік сулардан ерекшеленеді.
Жалпы минералдылық 23,3-36,8 мгл шамасында. Йод құрамы 2-3
мг.экв.л. Су сульфат – натрий түріне жатады.
Бор кешенінің сулылығы
Бор қабаты 700-800 м құмтас-алевролит шөгінділерінің
араласуынан тұрады. Бор жүйесінің терригендік шөгінділерінде екі
сулы кешен байқалады: неоком және альб-сеноман. Оларды бір-бірінен
бөліп тұрған қалқан ретінде апт саздарының орнықты будағы қызмет
етеді. Неоком суларының жалпы минералдылығы – 19,3 –21,7 гл. Суда
бром – 45 мгл, алюминий – 10мгл, сульфаттар – 5 –10 мгл. Су
хлоркальцийлік түрге жатады.
Альб-сеноман сулы кешенінің қабаттық сулары неоком
суларына қарағанда жақсы зерттелген. Бұл қабат суларының жалпы
минералдылығы - 11,32-14,71 мгл. Сульфаттар - 40-50 мг.экв.л, және
олардың концентрациясы жоғарыдан төмен азаяды. Йод - 1-3 мгл,
алюминий шамамен 10 мгл. Сулар гидрокарбонаттық-натрийлік,
хлоркальцийлік түрге жатады.
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері
Өзен кен орнының қабат сулары химиялық құрамы бойынша екі
топқа бөлінеді: бірінші топ – бор, екінші топ -юра шөгінділерінің
сулары.
Бор шөгінділерінің сулары негізінен сульфат-натрийлік
түрге жатады және минералдылығы 10 гл-ге дейін.
XIII-XXIII өнімді юра горизонттарының қабат сулары
құрамы бойынша біртекті хлоркальцийлік түрдегі, минералдылығы 130-
170 гл тұздықтар түрінде көрінеді. Сулар сульфатсыз, бромның
өнеркәсіптік құрамы 500 мгл, йод –20 мгл және т.б. құнды
компоненттер бар. Сулардың көлемдік газ факторы 0,5-0,9 м3м3-тен
аспайды және тек мұнай мен газ кеніштері нұсқалары маңында, сондай-
ақ терең жатқан горизонттар суларында ол 1,0-1,2м3м3-қа жетеді.
Суда еріген газ құрамының 80-90%-і метан, 4-8%-і ауыр
көмірсутектер, 3,2-13%-і азот, 0,5-7,3%-і көмірқышқыл газ. Көмірсутек
газы жоқ.
Қабат суларының орташа тығыздығы 1081 (XIII горизонт) –
1105 кгм3 (XXIV горизонт), қалыпты жағдайларда барлық горизонттар
үшін орташа 1098 кгм³.
Қабат қысымы 11,4 мПа және температурасы 62ºС-де
минералдылығы 140 мгл су үшін анықталған физикалық шамалар:
тұтқырлық – 0,6 мПа·с, көлемдік коэффициенті – 1,015, сығымдылық
коэффициенті – 3,2Па-1.
2 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
Технология АРС және кез - келген пайдалану тәсілдері бар айдайтын және
өндіретін скважиналардың түп жанындағы аймағында акустикалық әсер етуді
өткізу бойынша комплексті шаралар болып келеді. Технология мұнай өндірісін
жеделдетуге және қабаттардың мұнай бергіштігін арттыруға арналған.
Технология физикалық көріністерді жою арқасында скважиналардың өнімділігін
қалпына келтіруге жол ашады. Физикалық көріністер мұнайды сүзу процесінде
өеімді коллекторларда пайда болып және оны біршама толық және қарқынды
шығаруға тосқауыл болады.
Шешілетін тапсырмалар.
Технология бірыңғай өндіретін және айдайтын скважиналармен қатар
скважиналардың гидродинамикалық байланыстағы тобында қолдануы мүмкін.
Бөлек скважина бойынша.
Бөлек скважина бойыеша біршама тиесілі тапсырмалар келесі болып келеді:
- әртүрлі технологиялық факторлардың әсер етуі арқасында төмендеген
айдайтын свкажиналардың сыйымдылығын ұлғайту;
- әртүрлі технологиялық факторлардың әсер етуі арқасында төмендеген
өндіретін свкажиналардағы сұйық ағынын қарқындау;
- бұрын жұмыс істемеген қабатшаларды жұмысқа жұмылдыру арқасында сыйымдылық
ағынаның қырын тегістеу.
Скважиналар тобы бойынша.
Су айдау қалыптстыру жүйесі бар, оның ішінде гидродинамикалық
байланыстағы скважиналар топтарын, кеорындарда технологияны қолдану қабат
бөлімін немесе қабатты толығымен игеруді тиімді және шапшаң реттеп және
мұнай өндіру қарқынын тұрақты деңгейде ұстауға жол ашады. Бұл айдайтын және
өндіретін скважиналар арасында гидродинамикалық байланысты қалпына келтіру
арқылы және және құрғатуды әсіресе жоғарғы қалдықты мұнайқаныққандығы бар
қабатшалар бойынша жеделдете түсуі мүмкін.
Физикалық негіздері.
Скважиналардың бұрғылау және жұмыс істеу барысында қабаттың
коллекторлық қасиеттері цементтік жабдықтардың саз балшықтың механикалық
қоспалардың бұрғыау ерітіндісін сүзгілеу, асфальт- парафиншайырлық
шөгінділер бөлшектерімен қуыстық кеңістіктерді кальматациялау арқылы
нашарлайды. Бұндай процесті жалпы стрейнинг деп атайды. Бұның жанында
түзілген құрылымдар негізінде азғана беріктік қасиеті болып келеді.
Ұсақ бөлшектердің түйісулеріне акустикалық әсер ету кезінде едәуір
тербелу салмақтарын жасау арқылы бұл құрылымдардың беріктік шегі жоғарылап,
олардың скважиналарды қосу кезінде қабаттың скважина жанындағы аймағынан
бұзылуға және аластатылуға алып келетін кернеулер пайда болды.
Сейсмоэлектрлік эффект.
Қабат жынысына және қуысты жолдардың үстіндегі сұйыққа әртекті зарядтар
есебімен қуыстық кеңістік арқылы сұйықты сүзгілеу барысында қозғалмайтын
қосарланған электрстатистикалық қабатшалар түзілді. Олардың тиімді қимасын
кішірейтеді, одан өткігіштіліктің төмендеуіне әкеліп соғады. Акустикалық
аумақ сұық- жыныс түйісуінде айнымалы электромагниттік аумаққа беріліп және
бұл электростатикалық қабатшаларды бұзады да, қуыстың тиімді қимасын ұғайта
отырып, соған сәйкес өткізгіштігін ұлғайтып тынады.
Қуыстық кеңістіктегі коллоидтық құрылымның бұзылуы.
Үлкен жылдамдықпен сүзгілеу сипаттамасы бар қабаттың скважина жанындағы
аймағында коллоидты- дисперсиялық жүйлер түзіледі. Олар жылжымасы үлкен
шектеулі кернеу күшіне ие бола отырып, қарапайым дисперсияда сұзбейді және
жолдарын бітейді. Олардың түзілуі ұсақ бөлшектердің бірігуі арқылы өтеді.
Ұсақ бөлшектер Ван- дер- Валь күштерінің әсер етуімен сұйықтықта сақталады.
Осындай жүйелерге акустикалық әсер ету олардың құрылымын бұзуға немесе
біршама оның беріктігін төмендетуге жол ашады. Қорытындысында кішкене
депрессия болған кезде олар скважина жанындағы аймаққа ауысып кетеді.
Қолданудың геолого- техникалық жағдайлары.
Акустикалық әсер етудің кейбір ерекшеліктеріне байланысты кенорында
технолгияны қолдануда кейбір талаптар бар.
Коллекторлық және сұйықтықтың геолого- физикалық сипаттамасы бойынша:
1. өнімді қабаттар қуыстық түрдегі терригендік коллекторлардан құрылған
(құм тастар).
2. Коллектордың өткізгіштігі 50 мД- дан аса болу керек.
3. Құм тастылық коэффициенті 0,3- ден аса.
4. Қабат пен түп қысымдары қаныққан қысымнан аз дегенде 10-15 %.
5. Скважиналар түбінің температурасы парафиндердің кристалдану басынан
(олардың мұнайда 2 %- дан аса құрамында болса) температурасы 10-15 %- дан
жоғары болуға тиіс.
6. Қабаттағы монтмориллониттік саз балшықтар құрамы 5 % аспауға тиіс.
7. Қабаттың саздылығы 15 % аспауға тиіс.
8. Қабат жағдайларында мұнай динамикалық тұтқырлық 40 Мпа- дан С (СПЗ)
аспауға тиіс.
Өндіруші скважиналар бойынша.
1. Скважиналардың өнімділік коэффициенті төмендей бастағаны байқалды,
яғни айтқанда, өнімнің еңістенуі жанындағы аймақтың кальматациясына
байланысты.
2. Өнімнің сулылығы 80 %- дан аспайды.
3. Түп қысымының өзгеруіне скважинаның әлсіз гидродинамикалық қайтарылымы
(депрессиялық ұлғаю кеінде шығымның кішкене өзгеруі).
4. Жер асты жабдығының дұрыс күйде осы свкажинаның шығымы мен сулылығы
бойынша сол жерде анықтайтын мүмкіншілігі бар.
5. Жоғарғы қалдықты мұнайқанықтылықпен қабатшалардың тоқтауына байланысты
ағынның теңбе-тең қырын көруге болады.
Айдайтын скважиналар бойынша.
1. Скважиналар өнімділігнің коэффицентінің төмендеуі байқалады. Яғни
айтқанда, техникалық себептерге байланысты емес, скважиналар сыйымдылының
төмендеуі немесе көзқарас бойынша қабат бөлімінің игеруін сыйымдылығының,
ұлғаюына қажетті.
2. Айдаудың (скважиналар арасындағы нашарлаған гидродинамикалық байланыс).
2.1 АРС и П- ті өткізу бойынша шаралар тізімі.
Скважиндерді дайындау.
- Геофизикалық партияның технологиялық кезекшілгін қамсыздандыру. АРС и П
бойынша жұмыстың барлық уақытында омдық қарсылық 15-20 омкм, ұзындығы
4.500-5.000 метрден аспайтын және НКБО (НКБР) 3-36 (( 36 мм) түрдегі
кабельдік күшпен КГ1 түрдегі біржелілік геофизикалық кабельмен
комплекстелген.
- Технологиялық процесс айдатын, фонтандық және газлифтік қор сорап-
компрессорлық тұрбалардың көтеру- түсіру тізбегінің және скважиналардың
жұмысын тоқтатпай жүзеге асырады.
- Мехназацияланған қордың жұмыс кезінде жерасты жабдығын көтеру қажет.
- Скважина сағасын саңылаусыздандыру қамтамасыз ету.
- Скважина зумпфы таза 2 метрден кем болмауға тиіс.
- Өз ара берік жалғанған, скважиналық зерттеуден және скважиналық бөлігінен
зумпфына дейінгі жол мен скважинаға түсу мүмкіншілігін қамтамсыз ету.
- Құйғыш НКГ- ның болған жағдайында аттырылған аралығынан жоғары тұруға
тиіс.
- РШ-306 электророзеткасы түрі, 380 В 50 Гц өндіріс торабы болуын
қамтамасыз ету,
- “ИНЕФ-1-100” немесе “НЕФ 3-100” сәуле таратушыларды пайдалану кезінде
акустикалық сәуле таратушылардың төмен түсіру және жоғары көтеруді өткізу
үшін АРС и П бойынша жұмыстарды жүргізу кезінде КРСПРС бригадаларының
кезекшілігін қамтамасыз ету қажет.
Парафин шөгінділерімен күрес әдістері.
Мұнайгазөндіру кәсіпорындары прафин шөгінділерін болдырмау және
түзілген шөгінділерді тазарту үшін едәуір тәжірибе жинақтады.
Парафин шөгінділермен күрестің басты әдістері:
1. Мұнай және газ жинаудың жоғарғы қарқынды (0,981-1,47 мПа)
саңылаусыздандырудың жүйерін қолдану;
2. Бу қозғалу қодырғысын (БҚҚ) пайдалану;
3. Мұнай эмульсияның түзілуіне болдырмау және парафин кристаллдарының
өсуінің тежелуі үшін түптен немесе скважина сағасынан сулы мұнай ағысына
берілетін беттік әрекетті заттар немесе парафин шөгінділері
ингибиторларын қолдану,
4. Тұралардың қыртысын азайту үшін әртүрлі реактрамен эпоксидты шайырмен
және әйнекпластикалармен тұрбалдардың ішкі бетін жабу.
5. Мұнай жоғарғы температурасын сақтауды қамтамасыз етіп отыратын жылу
айырғышты қолдану,
6. Резиналық шарларды (торпедоларды), оқтың- оқтын сұйық шығатын құбыр
желісінен скважиналар сағасына кіргізетін (прафиннің жиналу барысымен)
және топтың қондырғылардан алынатын қолдану.
Қазақстан Республикасының кенорындарында көбінесе қазіргі уақытты
алашқы үш әдіс кеңінен қолданылады.
Бу қозғалу қодырғысын (БҚҚ) пайдалану біршама тиімді әдіс болғанымен,
ол әбден қымбат болып келеді. ППУА-1200100 және ППУА-1600100
қондырғыларын қолданады. Қондырғының жабдығы КРАЗ-250, КРАЗ-257, КРАЗ-260
автомобильдердің шассиінде қондырылған құрастыру рамасына бекітілген.
Қондырғы бу генераторынан суға арналған цистернадан қоректену және май
сораптарынан жоғарғы қысымдағы желдеткіштерімен жетектеушіден, кузовтан,
цистерна арналған жабудан, жанар- жағар май үшін ыдыстан, КИПИ және А
аспаптарынан және тұрба тізбектер жүйесінен тұрады. (
Бу генераторы қыздыру құрылғысында дизель отынын жаққан кезде жылу
арқылы суды буға айналдыру үшін арналған тік дәл ирек қазан болып келеді.
Қондырғының жұмыс барысын басқару және жұмысын бақылау автомобиль
кабинасыган жүзеге асырады.
ППУА-1600100 қондырғысының техникалық сипаттамасы.
Бу боынша өнімділігі, м3с, 1,6
Бу қысымы, МПа 10
Бу температурасы, 0С ... жалғасы
КІРІСПЕ 4
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 6
1.1 Өзен кен орны жайлы жалпы мәліметтер 6
1.3 Стратиграфия 10
1.4 Тектоника 15
1.5 Мұнайгаздылық 17
1.6 Сулылық 21
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері 22
2 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 24
2.2 Арматура және бақылау- өлшеу аспаптары. 31
2.2.1 Тұрба тізбектік арматура. 31
2.2.2 Терең сораптық скважиналардағы жуатын құрылымның қондырғысының
тереңдігін анықтау. 33
2.3 ГДРП- ны өткізу үшін скважиналарды сайлау. 35
2.3.1 ГДРП- ның технолгиялық барысы. 36
2.3.2 Скважинадағы дайындық жұмыстары. 36
2.3.3 Полимерлі су айдау 37
2.3.4 Полимерлі су айдау кезіндегі игеру көрсеткіштерінің есебі 39
2.3.3 Жанар-қышқыл, хлор кальцийын қолдану. 48
2.3.4 Жұмыстарды жүргізудіәң мерзімдері мен ұйымдастыру. 50
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 52
3.1. Қабатты гидравликалық жарудың экономикалық тиімділігін анықтау 52
3.1.1. Қабатты гидравликалық жарып енгізгеннен кейінгі өнімнің көлемін
анықтау. 52
3.1.2. Іс-шараларды енгізгенге дейінгі пайдалану шығынын анықтау 53
3.1.3. Іс шараларды енгізуден кейінгі пайдалану шығынын есептеу және
өнімнің бірлік өз құндылығын анықтау. 57
3.1.4 Іс шараларды енгізуден жылдық экономикалық тиімділікті анықтау 62
Экономикалық тиімділік, тг 63
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ 63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар анализі 63
4.2 Қорғану шаралары. Техника қауіпсіздігі 64
4.2.1 Өндірістік санитария. 67
4.2.2 Өрт сөндіру қауіпсіздігі 71
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 72
5.1 Қабат қысымын қалыпты үстау жүйесіндегі қоршаған ортаны қорғау 72
5.2 Қауіпті және зиянды факторлардың өндірістегі сараптамасы 72
5.3 Қоршаған ортаны қауіпсіздендіру және қорғау талаптары. 73
5.4 Техника қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау бойынша шаралар. 75
5.5 Скважиналарды пайдалану кезінде техника қауіпсіздігі бойынша шаралар.
77
ҚОРЫТЫНДЫ 81
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 83
Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министрлігі
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
Мұнай және газ институты
Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану кафедрасы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
Кафедра меңгерушісі,
техн. ғыл.д-ры, профессор
_____________М. Умаров
______________ 2005 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАНЫҢ АНЫҚТАМАСЫ
Тақырыбы: Өзен кен орнында мұнай бергіштікті арттыру
Кеңесшілер:
Жетекші,
геологиялық бөлім,______________
________________________
______________________________ ___ _____________2005
ж.
___ _______________ 2005 ж.
техника және технологиялық
бөлім, ________________________
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
экономикалық бөлім,____________
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
еңбекті қорғау бөлімі, ___________ Студент:
______________________________ ____________________
___ _______________ 2005 ж. Мамандығы 2001
қоршаған ортаны қорғау ____________ 2005 ж.
бөлімі, ________________________
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
норма бақылаушы
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
пікір беруші,
______________________________
___ _______________ 2005 ж.
Алматы 2005
Қазақстан республикасы білім жӘне ғылым министрлігі
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті
Мұнай және газ институты
Мамандығы: Мұнай және газ кен орындарын игеру және пайдалану
Кафедра: МГКОИжП
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
Кафедра меңгерушісі,
техн. ғыл.д-ры, профессор
_____________М. Умаров
______________ 2005 ж.
ТАПСЫРМА
Диплом жобасын орындауға
Студентке ___________________________________ __________________
(тегі, аты, әкесінің аты)
Жоба тақырыбы ___________________________________ _____________
___________________________________ ___________________________
Жоғары оқу орны бойынша _____________ _____________ № _______
Бұйрықпен бекітілген
___________________________________ ___________________________
Аяқталған жобаны
тапсыру мерзімі_______________________ _____________ № _______
Жобаның негізгі деректері ___________________________________ ____
___________________________________ ___________________________
___________________________________ ___________________________
Диплом жобасында зерттелетін мәселелердің тізімі (диплом жобасының
қысқаша мазмұны)
___________________________________ ___________________________
___________________________________ ___________________________
___________________________________ ___________________________
График материалдарының тізімі (міндетті сызбалардың дәл
көрсетілуімен) ___________________________________ ______________
___________________________________ ___________________________
Тараулары көрсетілген жоба бойынша кеңесшілер
Тарау Кеңесші, кафедра
Геологиялық бөлім
Техника және технологиялық
бөлім
Экономикалық бөлім
Еңбекті қорғау бөлімі
Қоршаған ортаны қорғау бөлімі
Диплом жобасын дайындау кестесі
Тараулардың аттары, Жетекшіге ұсыну мерзімі Ескерту
зерттелетін мәселелердің
тізімі
Геологиялық бөлім
Техника-технологиялық
Экономикалық бөлім
Еңбекті қорғау
Қоршаған ортаны қорғау
Тапсырма берілген күні ___________________________________ _______
Кафедра меңгерушісі ___________________________________ _________
(қолы) (А.Ә.Т.)
Жоба жетекшісі ___________________________________ _____________
(қолы) (А.Ә.Т.)
Орындаған студент___________________________________ ___________
(қолы) (А.Ә.Т.)
АҢДАТПА
Бұл дипломдық жоба 5 негізгі бөлімді құрайды.
- геологиялық бөлім;
- технико-технологиялық бөлім;
- экономикалық бөлім;
- еңбекті қорғау бөлімі;
- қоршаған ортаны қорғау бөлімі.
Геологиялық бөлімде кен орнының жалпы мәліметтері, стратигрофиялық,
мұнай-газ және судың физико-химиялық тектоникасы қаралған.
Технико-технологиялық бөлімде ұңғыманың толық қоры, игерудің қабатты
сұйықпен жарылуын жобалау жұмыстары жүргізілді.
Экономикалық бөлімде экономикалық көрсеткіштер мен жылдық
экономикалық тиімділіктің есептеулері көрсетілген.
Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау бөлімдерінде кен орнында
жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етілуі қарастырылған.
АННОТАЦИЯ
Данный дипломный проект состоит из 5 основных частей.
- геологическая часть;
- технико-технологическая часть;
- экономическая часть;
- охрана труда;
- охрана окружающий среды.
В геологической части рассматривается общие сведения о месторождении,
стратиграфии, тектонике, физико-химические свойства нефти, газа и воды.
В технико-технологической части подробно описывается фонд скважины,
приведен анализ текущего состояние разработки, а также анализ внедрение
ГРП.
В экономической части дан расчет основных экономических показателей и
годового экономического эффекта.
В разделах охраны труда и охрана окружающей среды рассматриваются
мероприятия обеспечения безопасности работающих не месторождений.
КІРІСПЕ
Процестің дамуына біршама түрде атсалыса, қоғамның игілігіне қызмет ете
отырып, өнеркәсіптің мұнай және газ саласы халық шаруашылығында алдыңғы
алғашқы қатарлардан орын алды.
Мұнай және газ өнеркәсібінің жұмышыларының алдында мұнай және газды
жоғарғы деңгейде өндіруді қамтамасыз етуде үлкен жұмыстар тұр, жер
қойнауларын толығымен пайдалану, қолайлы біртұтас болуға күш сала отырып,
сол күшті ескі мұнай- газ өндіру аудандарындағы жер қойнауларын толық түрде
зерттей отырып, перспективасы бар аудандарды меңгеру бағытында қолданбақ.
Өзне кенорынның құнарлы қабаттарының геологиялық құрылысын тиянақты
зерттеу кезінде коллектор (сұйық затты бойына сіңіруші тау жынысы)
қабаттарының таралуының сипаттамасын анықтауға, коллектор- жыныстардың
үлкен әрі тектілік және үзілмелік тегіне орай, мұнайдың орналасу дербес
құрылымының аумағы кең төмен өнімді екенін ашуға жол берілді.
Қазіргі кезеңде Өзен кенорнын пайдалану өте күрделі жағдайларда
өтуде. Кен орындардың табиғи геологиялық ерекшеліктеріне қазіргі ТМД
елдеріндегі меншік формасы мен сол меншіктің иелерінің өзгерулері қосылды.
Бұл өзгерулер уақытында төлейтін төлемдерді төлемеу, барлық ТМД елдерінің
мұнай индустриясының жаппай бұзылуына әкеліп соқты. Дипломдық жобаның
тақырыбы Өзен кен орнына арналған.
Кен орынды пайдалануды жақсарту мақсатында техникалық мәселелерді шешу
үшін техникалық ұйымдастыру шаралары жасақталды.
ХІІІ қабат үшін мұнай өндіру мен түпкілікті мұнай бергіштікті ұлғайту
мақсатында қолданылатын ұйымдастыру- техникалық шаралар берілді. Қазіргі
уақытта кен орнында өндіріліп жатқан бай, өнімділігін қабаттарды арттыратын
жаңа технология, қабаттардың аумақтарын ұлғайта отырып өнімді ығыстырып
шығару және түпкілікті мұнай бергіштікті жетілдіруге жұмыс- жасап жатыр.
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Өзен кен орны жайлы жалпы мәліметтер
Өзен кен орны Маңғыстау түбегінің геологиялық
әдебиеттерде Оңтүстік Маңғыстау ойысы деп аталатын оңтүстік шөл
дала бөлігінде орналасқан.
Әкімшілік жағынан кен орны территориясы Маңғыстау
облысы құрамына кіреді. Ең жақын елді мекен Жаңаөзен қаласы, ол
кен орнынан оңтүстікке қарай 8 – 15 км – де орналасқан. Батысында 80
км – Жетібай қаласы, ал 150 км – Ақтау қаласы.
Орографиялық жағынан Оңтүстік Маңғыстау ауданы теңіз
жаққа, оңтүстік-батысқа қарай сәл көлбеуленген, төмпешікті үстірт
түрінде, оның абсолютті белгілері солтүстігінде +260 м және
оңтүстігінде +24 м. Ауданның орталық және оңтүстік бөлігінде үлкен
ойпаттар бар,олардың ішіндегі ең ірісі минималды абсолюттік белгісі
– 132м "Қарагие" ойпаты.
Аудан рельефі өте күрделі құрылысымен сипатталады.
Орталық бөлігін Өзен және Түнқарақшы ойпаттарының ортасында жатқан
үстірт алады. Үстірттің абсолюттік белгілері солтүстігінде +260 м
және оңтүстігінде +200 м. Батысы мен солтүстік-батысында кен орнының
аумағы шегінде үстірт Өзен ойпаты жағынан қарай кемерлер түрінде
күрт үзіледі.
Өзен ойпаты 500км² ауданды алады. Ойпаттың түбі
жыралармен кескіленген. Минималды абсолюттік белгісі +31 м.
Қарастырылып отырған аудан топырағы мен өсімдіктерінің
сипатына қарай шөлді аймаққа жатады. Ауданның шөл далалары
негізінен су көзі жетіспеушілігінен және өсімдік жабынының
маусымдылығынан пайдаланылмайды. Аудан климаты күрт континенталды,
шөлейтті, тәуліктік температураның күрт өзгеретіндігімен, ыстық,
құрғақ жазымен және салыстырмалы суық қысымен сипатталады. Жазда
максималды температура +45 ºС, минималды температура қыста -30 ºС.
Ауданда күшті желдер соғады. Қыста қар аз.
Атмосфералық жауын-шашын сирек және негізінен көктем-күз мезгіліне
келеді.
Атмосфералық жауын- шашынның орташа жылдық мөлшері 100
мм шамасында, және қардан жаңбыр көп жауады.
Жаңаөзен қаласына ауыз су Сауысқан-Бостанқұм
массивтеріне бұрғыланған геологиялық скважиналардан 70 км суөткізгіш
құбырлармен тасымалданады. Техникалық сумен қамтамасыз ету альб-
сеноман горизонттарының жер асты сулары арқылы іске асырылады.
Ауданның елді мекендерін тас жол байланыстырады.
Облыстың аудан орталықтарын байланыстыратын темір жол бар.
Кен орнында өндірілген мұнай Атырау қаласына және одан
ары Ресейге жөнелтіледі. Өндірілген мұнай ілеспе газы және табиғи
газ Қазақ газ өңдеу зауытына, және сондай-ақ Ақтау қаласының
пластмасса зауытына, маңғыстау энерго комбинатына (МАЭК)
тасымалданады.
1.2 Кен орнының геологиялық зертелуінің және игерілуінің
тарихы
Маңғыстауды зертеу өткен ғасырдың аяғында басталған.
Маңғыстау мұнайының алғашқы белгілерін 1899-1901 жж. Таспассорлары
мен құдықтарының ауданында А.А.Насибьянц тапқан.
Өзен көтерілуі 1937-1941 жж. С.Н.Алексейчик далалық
геологиялық зерттеулер жүргізгенде анықталған.
1941-1945 жж. арасында Маңғыстауда геологиялық
зерттеулер жүргізілген жоқ.
1950 ж. ВНИГРИ Б.Ф.Дьяков, Н.Н.Черепанов және
Н.К.Трифоновтың жетекшілігімен Маңғыстауға ірі кешенді геологиялық-
геофизикалық экспедиция ұйымдастырды. Бұл коллектив ауданды зерттеуге
үлкен үлес қосты. 1951 ж. "Казнефтеобъединение" бас геологы
Н.А.Кадин Батыс Қазақстанның геологиясы мен мұнайлылығы бойынша кең
мәлімет берді, барлық геологиялық материал талданды және
Маңғыстаудың мұнайгаздылық болашағы ерекше атап көрсетілді.
1951 ж. Казахстаннефтеразведка трестінің геологиялық-
іздестіру басқармасы (директоры К.Н.Тулин, бас геологы А.П.Черняева)
Маңғыстау түбегіне бұрғышылар партиясын бағыттады, олар Түбіжік
алаңында құрылымдық-іздестіру бұрғылау жүргізе бастады.
1957-1961 жж. Маңғыстаудың өндірістік мұнайгаздылығы
жөніндегі мәселелер шешілді. Бүл мақсатта ВНИГРИ мұнайды іздеу және
барлауға үш аудан ұсынды. Қазан құрылымын бұрғылаудың нәтижесі
болмады, Түбіжік алаңында мұнай кен орны анықталды, бірақ ондағы
мұнай ауыр, шайырлы және барлауға тиімсіз болып шықты, ал Жетібай
және Өзен құрылымдары аумағында мұнайгаз кен орындары анықталды.
1961 ж. желтоқсанның басында 1248-1261 м аралығындағы 1 скважинаны
сынағанда 10 мм штуцерден тәуліктік шығымы 80 м³ фонтан алынды.
Горизонттың өндірістік бағалануы 1962 ж. сәуірде 3 режимде
сынаумен берілді. 1963 ж. наурыздың басында осы горизонттағы 2
және 22 скважиналардан мұнай фонтандары атқылады.
Өзен кен орны өнеркәсіптік меңгеруді жеделдету
мақсатында КСРО үкіметінің 1963 ж. 7 қыркүйектегі қауылысымен
Шевченко (қазіргі Ақтау) қаласында "Мангышлакнефть" бірлестігі
құрылды да, Өзен экспедициясы соның құрамына енді.
1965 ж. ВНИИ Өзен кен орнын игерудің Бас схемасын
жасады және ол Миннефтепром комиссиясымен бекітілді. Онда мынадай
жағдайлар қарастырылды:
• кен орнын игерудің басынан бастап қабат қысымы мен
температурасын көтеріп ұстау;
• 4 пайдалану обьектілерін бөліп алу: І обьект – XIII+XIV гори-
зонттар; II обьект – XV+XVI горизонттар; III обьект – XVII гори-
зонт; 4 обьект – XVIII горизонт;
•негізгі пайдалану обьектілері (І-ІІ) бойынша кен орнын айдау
скважиналарымен 4 км блоктарға бөлу;
•барлық обьектілерді біруақытта жеке блоктармен игеруге
қосу;
•ІІІ обьектіні нұсқа сыртынан су айдау жүйесімен игеру;
•IV обьектіні қабат қысымын көтерусіз, аралас режимде игеру.
Бірақ кен орнының су айдауға дайын еместігіне
байланысты XIII-XVIII горизонттар 2.5 жыл бойы ешбір әсер етусіз,
табиғи серпінді су арынды режимде игерілді.
Өзен кен орнының барлық өнімді горизонттары бойынша
әсер етудің қолданылудағы жүйесінің тиімсіздігінен скважиналар
шығымы төмендей берді. 1971 ж. дейін су айдау көлемінің өсуіне
қарамастан жылдық өндіру өсіміне тек өндіру скважиналары қорының
артуы арқылы ғана қол жеткізілді.
Негізгі алаңдар мен горизонттар бұрғыланып біткенен
соң мұнай өндіру төмендеді және скважиналар өнімінің сулануы
қарқындады. Мұнай өндірудің құлау коэффициенті 1976 ж.-5, 1977-1979
жж. 15.6...10%.
1974 ж. жасалған игеру жобасында келесі жағдайлар
қарастырылды:
•әрбір горизонт жеке игеру обьектісі болып табылады;
•өнімді горизонттар ені 2км блоктарға айдау скважиналары
қатарларымен бөлінеді;
•жаңа скважиналар әрбір горизонтқа жеке бұрғыланады;
•ыстық су айдаудың жобалық көлемі ұлғайтылды және кен
орнын 1979 ж. қарай толығымен ыстық суға көшіру ұйға –
рылды.
Соңғы шарттың орындалуы қосымша 49.3 млн.т. мұнай алуға
мүмкіндік берер еді. Бірақ жоба орындалмады да, ыстық суға көшу
толығымен 1983 ж. ғана аяқталды.
Өнімді горизонттардан мұнайды алу ерекшеліктері мұнайдың
қорын игеру сипатының күрделі екенін көрсетті. Күрделі жағдайларда
тек блоктық су айдау, жеткіліксіз болғандықтан кейін сатылық
термалдық су айдау фигуралық су айдау сияқты технологиялар
қолданылды. Бұл технологиялар кен орнын игерудің тиімділігін
арттыруға жәрдемдесті.
Қазіргі кезде ыстық су айдау қондырғыларда дайындалады.
Ыстық суды дайындауға көп шығын шығатын болғандықтан ыстық су
айдаудың циклдік әдісі игерілген. Оның мағынасы өнімді қабатқа
берілген көлемде бірде ыстық, бірде салқын су айдалады. Ыстық су
айдау процесінде қабаттың жабыны мен табаны қыздырылады. Бұл
жағдайда салқын су қабаттың қызған жабыны мен табанынан келетін
жылу арқылы жылиды, ал артынан салқын су айдағанда ыстық су
қабатқа қарай ысырылады.
1.3 Стратиграфия
Өзен кен орнында терең барлау бұрғылаумен қалыңдығы
шамамен 3600 м шөгінді мезозойлық жыныстардың қабаты ашылған, оның
құрлымында триас, юра, бор, палеоген, неоген және төрттік
шөгінділері орын алады. Олардың былай белгіленуі скважина
үлгітастарын зерттегенде алынған палеонтологиялық мәліметтерге және
Маңғыстаудың басқа аудандарының ұқсас шөгінділерімен салыстыруға
негізделген. Бөлімдер, ярустар және подярустар арасындағы шекаралар
шартты, негізінен электрокаротаж бойынша жүргізілген. Соңғы кезде
микрофауна мен т. б. зерттеулер арқасында қолда бар стратиграфиялық
үлгілерді өзгертуге және анықтауға мүмкіндік туып отыр.
Өзен кен орнының мұнайгаздылығы юра және кейде бор
шөгінділері
байланысты. Кен орнының геологиялық қимасында бор және юра
шөгінділеріне қарасты 26 құмды горизонттары анықталған. I-XII
горизонттар (жоғарыдан төмен қарай) жасы бор-газды, XIII-XVIII
горизонтар – жоғарғы және орта юра – кен орнының негізгі мұнай –
газды қабаты, жеке күмбездерде төменгі юраның XIX – XXIV
горизонттары мұнайгазды.
Пермь – триас (РТ) шөгінділері Өзен кен орнының ең
көне жыныстары болып табылады.
Пермь – триас жүйесі (РТ)
Жоғарғы пермь терең метаморфизм іздері бар күңгірт
полимикті құмтастармен және қара сланецтермен көрінеді. Төменгі
триас (Т) шөгінділері қоңыр аргиллиттермен және орта түйіршікті
құмтастармен орын алады. Бұл шөгінділердің оңтүстік Маңғыстаудағы
қалындығы 440 метрге жетеді, жабынында шайылудың ізі бар.
Оленек және орта триас жыныстары құмтастар мен қышқылды
туфтар қабатшалары бар қара және қарасұр аргиллиттер, әктастар,
алевролиттердің біртұтас, едәуір біртекті тобын құрайды. Бұл
шөгінділері жалпы қалыңдығы1500 – 1600м болатын біртұтас оңтүстік
Маңғыстау тобына бөлінген.
Юра жүйесі (J)
Юра жүйесі шөгінділерінде барлық үш бөлім де кездеседі:
төменгі, орта және жоғарғы, жалпы қалыңдығы 1300м.
Төменгі бөлім (J1)
Қиманың төменгі юра бөлігі құмтастар, алевролиттер мен
саздың араласуынан тұрады. Құмтастар сұр және ақшыл сұр, көбіне
ұсақ және орта түйіршікті. Ірі түйіршікті түрлері қиыршық тас
түйіршіктері қоспасымен бірге сирек те болса кездеседі. Кейде
құмтастар ақшыл сұр алевролиттерге немесе сазды құмтастарға ауысады.
Құмтастар мен алевролиттер цементі сазды немесе сазды –
кремнийлі. Саздардың түсі сұр және күңгірт, кейде қоңыр. Олар
әдетте аргиллитке ұқсас және көмір тектес затпен байытылған.
Құмтастар, алевролиттер мен саздардың алмасуы негізінен қиғаш
қабатталады. Төменгі юраның жабынында сазды бүйрек тәрізді құрлымы
дамыған, оның қалыңдығы шайылу нәтижесінде күрт өзгерістерге
ұшыраған. Төменгі юра шөгінділерінің қалыңдығы 120 – 130 м. Төменгі
юра қимасында XXIV – XXV екі өнімді горизонт айқындалған.
Ортаңғы бөлім (J2)
Оңтүстік Маңғыстаудың орта юра шөгінділері
мұнайгаздылығы жағынан ең ірісі. Сондықтан орта юраны бөлшектеп
стратиграфиялық мүшелеу өнімді горизонттарда олардың корреляциясын
айқындаумен тығыз байланысты. Орта юрада жалпы қалыңдылығы 700 м
аален,байос және бат ярустары айқындалады.
Аален ярусы (J2 а)
Аален ярусы негізінен мортсынғыш, құмды – галькалы
жыныстардан құралған және орта юра қимасының базальді қабаты
ретінде қарастырылуы мүмкін. Ярустың қимасында сұр және қоңыр
әртүрлі түйіршікті құмтастар басым, олардың арасында орта және ірі
түйіршіктілері кең жайылған. Кейде соңғылары гравелиттермен алмасады.
Аален құмтастары мен гравелиттерінің цементі негізінен сазды, кейде
карбонатты және байланысқыш түрлі болады. Біршама көп жұқа
қабаттар түрінде құмтастар мен гравелиттер арасында ұсақ галькалы
конгломераттар да кездеседі. Саздар әдетте , сұр, қарасұр, кейде
қоңыр түсті, тығыз, аргиллитке ұқсас.
Ярустың жалпы қалыңдығы 330 м. Аален мен байос ярустары
арасындағы шекара XXII горизонттың табанымен өтеді.
Байос ярусы (J2 b)
Байос шөгінділері ең көп және барлық жерде тараған. Байос
ярусының шөгінділері негізінен арасында көмір қабатшалары бар
алевролиттер мен саздардан құралған континентальды фациялармен
белгіленді. Байос ярусы қимасының төменгі бөлігінде сазды және
алевролитті жыныстар жоғарғы бөлігінде құмтасты жыныстар басым. Олардың
қалыңдығы 500 – ден 520 м-ге дейін өзгереді. Зерттеулер кешені
бойынша байос ярусының шөгінділері екі подярусқа бөлінеді.
Төменгі байос (J2 b1)
Бұл подярустың шөгінділерінің жалпы қалыңдығы 470м,
және саздар, құмтастар мен алевролиттердің, көмір тектес заттың
қабатшалары алмасуымен көрінеді. Жыныстар негізінен жұқа қабаттармен
қатталады. Құмтастар мен алевролиттердің түсі негізінен сұр және
ақшыл сұр, кейде қоңыр және сары да болады. Сирек қарасұр түсті
құмтас-алевролит жыныстар да кездеседі. Саздар көбіне қарасұр,
тіпті қара, кейде қоңыр түсті.
Өзен кен орнының төменгі байос шөгінділерінде XXII,
XXI, XX, XIX, XVIII және XVII горизонттар орналасқан.
Жоғарғы байос және бат ярустары (J2 b2+bt)
Олардың шөгінділері арасында саз қабатшалары бар
біршама қалың құмтастар мен алевролиттер қабаттарынан тұрады.
Құмтастар сұр, қоңыр-сұр, нашар және орташа цементтелген.
Алевролиттер сазды, құмтасты, ірі түиіршікті және
құрамы айқын емес. Саздар қара қоңыр-сұр. Байос және бат
шөгінділерінің арасындағы шекара шартты түрде XV горизонттың
табанымен өтеді. Жоғарғы байос-бат шөгінділерінің қалыңдығы 100-150
м.
Жоғарғы бөлім (J3)
Жоғарғы юра бөлімінде негізінен теңіз шөгінділері мен
жануарлар қалдықтары түрінде кездесетін келловей, оксфод
және
кембридж ярустары ерекшеленеді.
Келловей ярусы (J3 k)
Құмтастар, алевролиттер мен кейде әктастар қабатшалары
араласқан сазды қалың қабаттар түрінде кездеседі. Келловей ярусының
саздары сұр, қарасұр, күлдей сұр, кейде жасыл және қоңыр түсті.
Құмтастар мен алевролиттердің түсі сұр, жасыл-сұр, кейде қарсұр
және қоңыр. Құмтастар арасында ұсақ түйіршіктілері көп. Келловей
ярусында XIV горизонттың жоғарғы бөлігі мен XIII горизонт
орналасқан. Оның қалыңдығы 50-135 м.
Оксфорд-кембридж шөгінділері (J3O-km)
Юра шөгінділерінің мұнайгаздылығын бағалағанда оксфорд-
кембридж шөгінділері аален-келловей кешені мұнайлы қабатының үстін
жапқан сазды-карбонатты жабын ретінде. Ол саз-мергель жыныстарының
біршама қалың қабатынан құралған, ара-арасында құмтастар,
алевролиттер мен әктастар жұқа қабатшалар түрінде кездеседі. Оксфорд-
кембридж шөгінділерінің қалыңдығы төменгі будақ үшін 50-55 м,
жоғарғысы үшін 30-97 м.
Бор жүйесі (K)
Бор жүйесінің шөгінділері жоғарғы юра шөгінділерінің
шайылған бетінде орналасады және төменгі, жоғарғы бөлімдері мен
барлық ярустарымен орын алған. Литологиялық және генетикалық
белгілері бойынша бор шөгінділері үш бөлікке бөлінеді: төменгі
терриген-карбонаттық, ортаңғы терриген (альб, сеноман) және жоғарғы
карбонат (турондат) ярусттары. Төменгі бөлікке XII горизонт, ал
ортаңғы және жоғарғы бөліктерге І, ІІ, ІІІ,IV, V, VI, VII, VIII, IX, X
және XI газды горизонттар жатады. Бор шөгінділерінің қалыңдығы 1100
м шамасында. Бор шөгінділерінің өнімді қалыңдығы алевролит және саз
қабаттары мен будақтарының біртекті астарласуы ретінде көрінеді.
Кайнозой тобы (KZ)
Кайназой тобында палеоген және неоген жыныстары орын
алған. Палеоген шөгінділеріне мергель-әктас жыныстары мен саздардың
бірқалыпты қабаты жатады. Палеоген шөгінділерінің қалыңдығы 150-170
м. Неоген жүйесі тортон және сармат ярустарымен көрінеді. Тортон
ярусының қалыңдығы 19-25 м, сармат ярусы – 80 –90 м.
Палеоген жүйесі (P)
Палеоген шөгінділеріне эоцен және олигоцен бөлімдері
жатады. Эоцен бөлімі саз қабатшалары араласқан мергель және
әктастар түрінде. Олигоцен бөлімі сұр және ақшыл сұр түстес
саздардың бірқалыпты қабаты түрінде. Палеогеннің қалыңдығы 150-170 м.
Неоген жүйесі (N)
Неоген шөгінділері тортон және сармат ярустарының
шөгінділері түрінде кездеседі. Тортон ярусына саздар, мергелдер,
құмтастар мен әктастар қабатшалары кіреді. Сармат ярусы әктастар,
мергелдер мен саздардың астарласуынан тұрады. Неоген жүйесінің жалпы
қалыңдығы 115 м-ге жетеді.
Төрттік жүйесі (Q)
Төрттік жүйе эмовиаль-демовиаль текті құмдар, саздар,
суглиноктармен көрінеді. Шөгінділер қалыңдығы 5-7 м.
1.4 Тектоника
Оңтүстік Маңғыстау ойыстары жүйесінің солтүстік қанатына
жататын Жетібай-Өзен тектоникалық баспалдағының шектерінде қазіргі
уақытта біршама құрылымдар шоғырлары айқындалған, олармен мұнай және
газ кен орындары байланысты. Олардың қатарына Өзен, Жетібай,
Қарамандыбас, Теңге, Тасболат, Асар, Оңтүстік Жетібай, Ақтас, Шығыс
Жетібай кіреді.
Солтүстігінде Өзен құрлымы оңтүстік – шығыс антиклиналь
аймағымен шектеседі, олардың арасында жіңішке Қызылсай ойысы жатыр,
солтүстік қанатта жыныстардың құлау бұрышы 3º. Жыныстардың құлау
бұрышы 5-6º болатын оңтүстік бөліктің қатпары да осындай жіңішке
ойыспен Теңге көтерілуінен бөлінеді. Ауданның батыс бөлігінде Өзен
қатпарының периклиналі үлкен емес белес арқылы Қарамандыбас
құрылымымен жалғасады. Ауданның шығыс бөлігінде, Түнқарақшы ойпатының
шығыс шегінде Өзен көтерілуі күрт төмендейді.
Өзен кен орны ірі брахиантиклиналь қатпарына жатады,
оның өлшемдері 9х39 км. Қатпар пішіні симметриялы емес. Оның
күмбезі шығысқа ығысқан, соның нәтижесінде шығыс периклиналь қатты
созылған солтүстік-батыс периклиналге қарағанда қысқа. Оңтүстік қанат
шамалы тіктеу. Мұнда XIV горизонттың жабыны бойынша құлау бұрышы
6–8º. Қатпардың солтүстік бөлігі біршама жайпақтау. Солтүстік
қанаттың батыс жартысында XII горизонтың жабыны бойынша құлау
бұрышы 1- 3º. Құрылымының батыс бөлігінде мұнай кеніштері бар
күмбездер ерекшеленеді: Солтүстік – батыс және Парсымұрын.
Өлшемдері үлкен емес Парсымұрын күмбезі Өзен
құрылымының оңтүстік қанатын күрделіндіреді. XVIII горизонттың жабыны
бойынша көтерілу амплитудасы 30 метрге жетеді, және соңғы 1300 м
тұйық изогипс бойынша құрылым өлшемдері 2.9-0.9 км. Солтүстік-батыс
күмбез
Өзен құрылымының солтүстік қанатын күрделілендіреді. 1300 м изогипс
бойынша көтерілу өлшемдері 3.5-2 км, амплитудасы 32 м.
Қатпар периклиналы де симетриялы емес. Солтүстік-батыс
периклиналдің оңтүстік бөлігінен басқа жағы төмендеген, өте жайпақ,
қатты созылған. Өзен қатпарының периклиналдық аяқталуы мұнда XIII
горизонт жабынында 1700 м изогипспен ерелекшеленеді. Келесі
изогипстер Өзен және Қарамандыбас қатпарларын 58 скважина ауданында
кішкене ойпат арқылы тұтас көтерілімге біріктіріледі. Шығыс
периклиналь ендік бағытта созылған. Мұнда XIII горизонттың жабыны
бойынша құлау бұрышы 3-4º.
Құрылым өсінің ундуляциясы назар аударады, оның
нәтижесінде негізінен құрылымның ұзын өсіне тураланған күмбез
тәріздес көтерілулер қатары белгіленеді. Өзен көтерілуінің орталық
бөлігіне Құмұрын күмбезі кірігеді, онда да мұнай кеніштері бар.
XIV горизонт жабыны бойынша күмбез өлшемдері 10.8-4.5 км,
амплитудасы 105 м.
1.5 Мұнайгаздылық
2002 ж. Өзен кенорнынан 4883000 т мұнай өндірілді. Мұнай
өнімінің горизонттар бойынша бөлінуі төмендегідей (%): XIII горизонт
– 27,5; XIV горизонт – 39,9; XV горизонт – 12; XVI горизонт – 10,9;
XVII горизонт – 5,7; XVIII горизонт – 1,7; Құмұрын күмбезі – 1,2;
Парсымұрын күмбезі 1,2. 1980 жылдарда Құмұрын, Солтүстік-батыс және
Парсымұрын күмбездерінің өнімді горизонттары қарқындата бұрғыланды.
Бұл олардан мұнай өндірудің сәйкес 4, 66 және 58%-ке өсуіне әсер
етті. XIII-XIV горизонттардан мұнай мен сұйықтықтың басым бөлігі
өндіріледі. Олардан өндірілген мұнай барлық кен орны өнімінің 64 %-
ін құрайды. Кен орнында горизонттар бойынша бір өндіру скважинасының
орташа тәуліктік шығымы мұнай бойынша 3,1-5,4 ттәулік, сұйықтық
бойынша 6,7-15,8 ттәулік. XIII-XIV горизонттар айдау скважиналары
қатарларымен 64 жеке игеру бөліктеріне бөлінген. Тіпті бір
горизонттың бөліктері бір-бірінен бастапқы баланстық, игерілген
қорларымен және өнімді қабаттарының қасиеттерімен, бұрғылану
дәрежесімен ерекшеленеді және сондықтан мұнай мен сұйық өндіру кең
аралықта өзгереді. 1.01.97 ж. мұнай мен газ өнімінің өндіру
сипаттамасына қарасақ, кен орнынан мұнай негізінен механикалық
тәсілмен (97%) өндіріледі: терең сорапты (ШТС) және газлифт.
Газлифт скважиналарының қоры барлық өндіру қорының 9,2% - ін
құрайтынына қарамастан, газлифт тәсілімен мұнай өндіру 16,6 %, ал
сұйықтық өндіру 24 %. Бұл газлифт скважиналарындағы мұнай мен
сұйықтық шығымының мөлшері өндіру қорының 90 %-ін құрайтын терең
сорапты скважиналар шығымынан 3-3,5 есе көптігімен түсіндіріледі.
Өзен кен орнының газдары метандық газ типіне жатады,
тереңдеген сайын этан көбейеді. Газды горизонттарда негізінен азот,
көмірқышқыл газы қоспасы бар құрғақ метан газы кездеседі. Газ
тығыздығы 0,562-0,622 кгм³ шамасында.
Алаң бойынша қабат коллекторлардың таралуы тиімді мұнайлы
қалыңдықтар, игеру кешендері және тұтас горизонттар карталары
бойынша анықталған.
Өзен кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше
түріне – қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады. Бұл коллекторлардың осы түрге жатуын
межелейтін негізгі фактор жыныстар құрамында энергетикалық
өзгерулерге ұшырайтын, химиялық және механикалық әсерлерге орнықсыз
минералдардың көп болуы.
Егер кварцтық құмтастарда кварц шамамен 95% құраса, ал
Өзен кен орнынын полимикталық коллекторларында кварц құрамы 30%
шамасында; жыныстарда кварц құрамы 70% болса, минерал орнықсыз
саналады.
Негізінен қаңқа фракциясын бекітуге, тығыздауға және
цементтеуге кететін жыныстардың түрленуі көп кішкене қуыстардың
қалыптасуына соқтырады. Нәтижесінде жеке үлгілерде кеуектілік шамасы
30% - ке жетеді. Өткізгіштіктің салыстырмалы төмен шамаларындағы суға
қаныққандықтың жоғары болуы да кішкене қуыстардың көптігімен
түсіндіріледі. Кесте 1.1-де келтірілген.
Кесте 1.1 – Геофизикалық мәліметтермен анықталған кеуектілік
шамалары
Горизонттар m,%
XIII 21
XIV 22
XV,XVI 23
XVII,XVIII 24
Өткізгіштік Өзен кен орны қабат-коллекторларының негізгі
сипаты. Бұл шаманы толық анықтау үшін кәсіпшілік-геофизикалық
материалдар қолданылады.
Өткен жылдар зерттеулері негізінде үлгітасты талдау
бойынша табылған қабаттар өткізгіштігі коэффициенті мен бұл
қабаттардың геофизикалық параметірлері арасында біршама тығыз
коррелятивтік байланыстар бар екені анықталады. Өткізгіштіктің жеке
потенциалдар мен гамма-әдіс көрсеткіштермен байланысы көрсетілді.
Табылған өткізгіштік шамалары бөліктерді, белгіленген аймақтарды және
тұтас горизонттарды сипаттауға пайдаланылды. Мәліметтерді ары қарай
қолдану ыңғайлы болу үшін және есептеу операцияларын
механикаландыру үшін өткізгіштік жайлы барлық мәліметтер
перфокарталарға түсірілді. Кейін ЭЕМ – да арнайы қарастырылған
бағдарлама бойынша бөліктегі және тұтас горизонттағы әрбір қабат,
будақ бойынша статикалық қатарлар мен көрсеткіштер анықталады.
Горизонттар Kор,мкм2 Скв. Саны hм.ор.,м
XIII 0,206 458 10,8
XIV 0,290 349 24,0
XV 0,167 373 15,5
XVI 0,207 311 18,4
XVII 0,76 96 23,4
XVIII 0,178 63 19,8
Кесте 1.2 – Бөліктер мен горизонттар бойынша есептеу нәтижелер
Бөліктер бойынша өткізгіштік шамасы 0,72 – 0,384 мкм2.
Өткізгіштіктің орташа шамасының ауытқулары әрбір горизонтқа сипатты.
Кестеде сондай – ақ скважиналар санымен анықталған мұнайға қаныққан
қалыңдықтың орташа арифметикалық шамасы берілген. Бұл мәліметтерді
қарастырсақ, горизонттар мен бөліктердің мұнайлы қалыңдықтарының
әртүрлі екенін көреміз. XIII горизонт ең аз қалыңдықпен
сипатталады.
XVІ горизонт құрылысында белгілі геологиялық заңдылық
бар: ұсақ түйіршікті құмтастар, алевролиттер, саздар, әктастардың
жұқа қабаттары мен мергелдердің астарласуы түріндегі анық құрылыс
қатарында қалыңдығы 10-47,3 м-ге жететін, барынша сұрыпталған орта
және ірі түйіршікті құмтастар аймақтары ерекшеленеді. Бұл құмды
денелер ені 200-700 м жұқа жолақтар түрінде. Біртекті құмтастар
үшін өткізгіштік жоғары (0,2-1,2 мкм²) шамасы мен қабат
коллекторлардың қалыңдығының 10-51 м-ден 0,5-1,6 м-ге күрт азаюы
мен 0,05 мкм² өткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі
бөлігімен нашар гидродинамикалық байланыс сипатты. Сондықтан
коллекторлардың өндірілген және бастапқы баланстық қорларының
жағдайын талдау үшін барлық нақты материалдар алғаш рет тұтас
горизонттардағы жоғары өнімді аймақтар мен төмен өнімді аймақтар
үшін жеке-жеке өңделді. Бұдан басқа, скважиналар бойынша жаңа
қосымша материал мен геологиялық құрылымдар алаң бойынша
коллекторлар түрлерінің таралу ерекшеліктері мен ішкі және
сыртқы мұнайлылық нұсқасын дәл анықтауға мүмкіндік берді.
XVІ өнімді горизонтқа ортаңғы юраның байос ярусының
жоғарғы бөлігіне жататын шөгінділер кешені кіреді. Горизонттың
жалпы қалыңдығы 40-50 м. Мұнайға қаныққан орташа тиімді қалыңдық
15 м. Барлық горизонттар сияқты күрделі көп қабатты игеру
кешені болып табылады. Күрделі болуы қабаттардың литологиялық
қасиеттерінің өзгергіштігіне байланысты. XV горизонт құмтас-
алевролит және саз шөгінділерінің астарласқан түрінде.
XIII – XVIII горизонттар мұнайларының қасиеттері аномалдық
сипатқа ие:
- мұнайда парафин (29%) мен асфалтенді-шайырлы заттардың (20%) көп
болуы;
- мұнайдың парафинмен қанығу температурасы бастапқы қабат
температурасына тең;
- құрылым күмбезінде мұнайдың газбен қанығу қысымы мен бастапқы
қабат қысымының арасының шамалас болуы;
- газсыздандырылған мұнайдың орташа қатаю температурасы +30ºС.
Кесте 1.3 – Қабат мұнайының орташа көрсеткіштері
Көрсеткіштер XV горизонт
Мұнайдың газбен қанығу қысымы, МПа 10,2
Газ құрамы, м3м3 58
Мұнай тұтқырлығы, мПа·с 3,5
Мұнайдың парафинмен қанығу температурасы,ºс 66
1.6 Сулылық
1965 ж. Өзен кен орнының қимасында терең бұрғылау
нәтижесінде ашылған стратиграфиялық, литологиялық, коллекторлық
қасиеттер негізінде екі гидрогеологиялық қабат анықталған: бор
және юра. Олардың ортасында қалыңдығы 100 м саздар мен
мергелдерден құралған қалқан бар.
Юра кешенінің сулылығы
Юра шөгінділерінде екі сулы кешен
көрінеді: келловей
ярусының ортаңғы және төменгі юрадан тұратын
терригендік пен карбонаттық жоғарғы юра.
Терригендік сулы кешен
Жалпы қалыңдығы 800-1000 м терриген және сазды
жыныстар араласуы түрінде. Юра терригендік сулы кешеннің суларының
минералдылығы 12,7-15,2 мгл, хлор құрамы -2700-2900 мг.экв.л,
магний – 140-180 мг.экв.л, кальций – 400-500 мг.экв.л, йод – 3-8
мг.экв.л, йод гидрокарбонаты – 2-3 мг.экв.л. Өзен кен орнының юра
сулары үшін алюминий құрамы біршама жоғары - 60-70 мг.экв.л. Бұл
сулар хлоркальций түріне жатады.
Карбонаттық сулы кешен
Кешен сазды мергель қалыңдығынан бөлектенген және
литологиялық жағынан құмтас қабатшалары бар әктастардан құралған.
Бұл шөгінділердің сулары жалпы минералдылығы жағынан да, жеке
компоненттер құрамы жағынан да терригендік сулардан ерекшеленеді.
Жалпы минералдылық 23,3-36,8 мгл шамасында. Йод құрамы 2-3
мг.экв.л. Су сульфат – натрий түріне жатады.
Бор кешенінің сулылығы
Бор қабаты 700-800 м құмтас-алевролит шөгінділерінің
араласуынан тұрады. Бор жүйесінің терригендік шөгінділерінде екі
сулы кешен байқалады: неоком және альб-сеноман. Оларды бір-бірінен
бөліп тұрған қалқан ретінде апт саздарының орнықты будағы қызмет
етеді. Неоком суларының жалпы минералдылығы – 19,3 –21,7 гл. Суда
бром – 45 мгл, алюминий – 10мгл, сульфаттар – 5 –10 мгл. Су
хлоркальцийлік түрге жатады.
Альб-сеноман сулы кешенінің қабаттық сулары неоком
суларына қарағанда жақсы зерттелген. Бұл қабат суларының жалпы
минералдылығы - 11,32-14,71 мгл. Сульфаттар - 40-50 мг.экв.л, және
олардың концентрациясы жоғарыдан төмен азаяды. Йод - 1-3 мгл,
алюминий шамамен 10 мгл. Сулар гидрокарбонаттық-натрийлік,
хлоркальцийлік түрге жатады.
1.6.1 Қабат суларының физика-химиялық қасиеттері
Өзен кен орнының қабат сулары химиялық құрамы бойынша екі
топқа бөлінеді: бірінші топ – бор, екінші топ -юра шөгінділерінің
сулары.
Бор шөгінділерінің сулары негізінен сульфат-натрийлік
түрге жатады және минералдылығы 10 гл-ге дейін.
XIII-XXIII өнімді юра горизонттарының қабат сулары
құрамы бойынша біртекті хлоркальцийлік түрдегі, минералдылығы 130-
170 гл тұздықтар түрінде көрінеді. Сулар сульфатсыз, бромның
өнеркәсіптік құрамы 500 мгл, йод –20 мгл және т.б. құнды
компоненттер бар. Сулардың көлемдік газ факторы 0,5-0,9 м3м3-тен
аспайды және тек мұнай мен газ кеніштері нұсқалары маңында, сондай-
ақ терең жатқан горизонттар суларында ол 1,0-1,2м3м3-қа жетеді.
Суда еріген газ құрамының 80-90%-і метан, 4-8%-і ауыр
көмірсутектер, 3,2-13%-і азот, 0,5-7,3%-і көмірқышқыл газ. Көмірсутек
газы жоқ.
Қабат суларының орташа тығыздығы 1081 (XIII горизонт) –
1105 кгм3 (XXIV горизонт), қалыпты жағдайларда барлық горизонттар
үшін орташа 1098 кгм³.
Қабат қысымы 11,4 мПа және температурасы 62ºС-де
минералдылығы 140 мгл су үшін анықталған физикалық шамалар:
тұтқырлық – 0,6 мПа·с, көлемдік коэффициенті – 1,015, сығымдылық
коэффициенті – 3,2Па-1.
2 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
Технология АРС және кез - келген пайдалану тәсілдері бар айдайтын және
өндіретін скважиналардың түп жанындағы аймағында акустикалық әсер етуді
өткізу бойынша комплексті шаралар болып келеді. Технология мұнай өндірісін
жеделдетуге және қабаттардың мұнай бергіштігін арттыруға арналған.
Технология физикалық көріністерді жою арқасында скважиналардың өнімділігін
қалпына келтіруге жол ашады. Физикалық көріністер мұнайды сүзу процесінде
өеімді коллекторларда пайда болып және оны біршама толық және қарқынды
шығаруға тосқауыл болады.
Шешілетін тапсырмалар.
Технология бірыңғай өндіретін және айдайтын скважиналармен қатар
скважиналардың гидродинамикалық байланыстағы тобында қолдануы мүмкін.
Бөлек скважина бойынша.
Бөлек скважина бойыеша біршама тиесілі тапсырмалар келесі болып келеді:
- әртүрлі технологиялық факторлардың әсер етуі арқасында төмендеген
айдайтын свкажиналардың сыйымдылығын ұлғайту;
- әртүрлі технологиялық факторлардың әсер етуі арқасында төмендеген
өндіретін свкажиналардағы сұйық ағынын қарқындау;
- бұрын жұмыс істемеген қабатшаларды жұмысқа жұмылдыру арқасында сыйымдылық
ағынаның қырын тегістеу.
Скважиналар тобы бойынша.
Су айдау қалыптстыру жүйесі бар, оның ішінде гидродинамикалық
байланыстағы скважиналар топтарын, кеорындарда технологияны қолдану қабат
бөлімін немесе қабатты толығымен игеруді тиімді және шапшаң реттеп және
мұнай өндіру қарқынын тұрақты деңгейде ұстауға жол ашады. Бұл айдайтын және
өндіретін скважиналар арасында гидродинамикалық байланысты қалпына келтіру
арқылы және және құрғатуды әсіресе жоғарғы қалдықты мұнайқаныққандығы бар
қабатшалар бойынша жеделдете түсуі мүмкін.
Физикалық негіздері.
Скважиналардың бұрғылау және жұмыс істеу барысында қабаттың
коллекторлық қасиеттері цементтік жабдықтардың саз балшықтың механикалық
қоспалардың бұрғыау ерітіндісін сүзгілеу, асфальт- парафиншайырлық
шөгінділер бөлшектерімен қуыстық кеңістіктерді кальматациялау арқылы
нашарлайды. Бұндай процесті жалпы стрейнинг деп атайды. Бұның жанында
түзілген құрылымдар негізінде азғана беріктік қасиеті болып келеді.
Ұсақ бөлшектердің түйісулеріне акустикалық әсер ету кезінде едәуір
тербелу салмақтарын жасау арқылы бұл құрылымдардың беріктік шегі жоғарылап,
олардың скважиналарды қосу кезінде қабаттың скважина жанындағы аймағынан
бұзылуға және аластатылуға алып келетін кернеулер пайда болды.
Сейсмоэлектрлік эффект.
Қабат жынысына және қуысты жолдардың үстіндегі сұйыққа әртекті зарядтар
есебімен қуыстық кеңістік арқылы сұйықты сүзгілеу барысында қозғалмайтын
қосарланған электрстатистикалық қабатшалар түзілді. Олардың тиімді қимасын
кішірейтеді, одан өткігіштіліктің төмендеуіне әкеліп соғады. Акустикалық
аумақ сұық- жыныс түйісуінде айнымалы электромагниттік аумаққа беріліп және
бұл электростатикалық қабатшаларды бұзады да, қуыстың тиімді қимасын ұғайта
отырып, соған сәйкес өткізгіштігін ұлғайтып тынады.
Қуыстық кеңістіктегі коллоидтық құрылымның бұзылуы.
Үлкен жылдамдықпен сүзгілеу сипаттамасы бар қабаттың скважина жанындағы
аймағында коллоидты- дисперсиялық жүйлер түзіледі. Олар жылжымасы үлкен
шектеулі кернеу күшіне ие бола отырып, қарапайым дисперсияда сұзбейді және
жолдарын бітейді. Олардың түзілуі ұсақ бөлшектердің бірігуі арқылы өтеді.
Ұсақ бөлшектер Ван- дер- Валь күштерінің әсер етуімен сұйықтықта сақталады.
Осындай жүйелерге акустикалық әсер ету олардың құрылымын бұзуға немесе
біршама оның беріктігін төмендетуге жол ашады. Қорытындысында кішкене
депрессия болған кезде олар скважина жанындағы аймаққа ауысып кетеді.
Қолданудың геолого- техникалық жағдайлары.
Акустикалық әсер етудің кейбір ерекшеліктеріне байланысты кенорында
технолгияны қолдануда кейбір талаптар бар.
Коллекторлық және сұйықтықтың геолого- физикалық сипаттамасы бойынша:
1. өнімді қабаттар қуыстық түрдегі терригендік коллекторлардан құрылған
(құм тастар).
2. Коллектордың өткізгіштігі 50 мД- дан аса болу керек.
3. Құм тастылық коэффициенті 0,3- ден аса.
4. Қабат пен түп қысымдары қаныққан қысымнан аз дегенде 10-15 %.
5. Скважиналар түбінің температурасы парафиндердің кристалдану басынан
(олардың мұнайда 2 %- дан аса құрамында болса) температурасы 10-15 %- дан
жоғары болуға тиіс.
6. Қабаттағы монтмориллониттік саз балшықтар құрамы 5 % аспауға тиіс.
7. Қабаттың саздылығы 15 % аспауға тиіс.
8. Қабат жағдайларында мұнай динамикалық тұтқырлық 40 Мпа- дан С (СПЗ)
аспауға тиіс.
Өндіруші скважиналар бойынша.
1. Скважиналардың өнімділік коэффициенті төмендей бастағаны байқалды,
яғни айтқанда, өнімнің еңістенуі жанындағы аймақтың кальматациясына
байланысты.
2. Өнімнің сулылығы 80 %- дан аспайды.
3. Түп қысымының өзгеруіне скважинаның әлсіз гидродинамикалық қайтарылымы
(депрессиялық ұлғаю кеінде шығымның кішкене өзгеруі).
4. Жер асты жабдығының дұрыс күйде осы свкажинаның шығымы мен сулылығы
бойынша сол жерде анықтайтын мүмкіншілігі бар.
5. Жоғарғы қалдықты мұнайқанықтылықпен қабатшалардың тоқтауына байланысты
ағынның теңбе-тең қырын көруге болады.
Айдайтын скважиналар бойынша.
1. Скважиналар өнімділігнің коэффицентінің төмендеуі байқалады. Яғни
айтқанда, техникалық себептерге байланысты емес, скважиналар сыйымдылының
төмендеуі немесе көзқарас бойынша қабат бөлімінің игеруін сыйымдылығының,
ұлғаюына қажетті.
2. Айдаудың (скважиналар арасындағы нашарлаған гидродинамикалық байланыс).
2.1 АРС и П- ті өткізу бойынша шаралар тізімі.
Скважиндерді дайындау.
- Геофизикалық партияның технологиялық кезекшілгін қамсыздандыру. АРС и П
бойынша жұмыстың барлық уақытында омдық қарсылық 15-20 омкм, ұзындығы
4.500-5.000 метрден аспайтын және НКБО (НКБР) 3-36 (( 36 мм) түрдегі
кабельдік күшпен КГ1 түрдегі біржелілік геофизикалық кабельмен
комплекстелген.
- Технологиялық процесс айдатын, фонтандық және газлифтік қор сорап-
компрессорлық тұрбалардың көтеру- түсіру тізбегінің және скважиналардың
жұмысын тоқтатпай жүзеге асырады.
- Мехназацияланған қордың жұмыс кезінде жерасты жабдығын көтеру қажет.
- Скважина сағасын саңылаусыздандыру қамтамасыз ету.
- Скважина зумпфы таза 2 метрден кем болмауға тиіс.
- Өз ара берік жалғанған, скважиналық зерттеуден және скважиналық бөлігінен
зумпфына дейінгі жол мен скважинаға түсу мүмкіншілігін қамтамсыз ету.
- Құйғыш НКГ- ның болған жағдайында аттырылған аралығынан жоғары тұруға
тиіс.
- РШ-306 электророзеткасы түрі, 380 В 50 Гц өндіріс торабы болуын
қамтамасыз ету,
- “ИНЕФ-1-100” немесе “НЕФ 3-100” сәуле таратушыларды пайдалану кезінде
акустикалық сәуле таратушылардың төмен түсіру және жоғары көтеруді өткізу
үшін АРС и П бойынша жұмыстарды жүргізу кезінде КРСПРС бригадаларының
кезекшілігін қамтамасыз ету қажет.
Парафин шөгінділерімен күрес әдістері.
Мұнайгазөндіру кәсіпорындары прафин шөгінділерін болдырмау және
түзілген шөгінділерді тазарту үшін едәуір тәжірибе жинақтады.
Парафин шөгінділермен күрестің басты әдістері:
1. Мұнай және газ жинаудың жоғарғы қарқынды (0,981-1,47 мПа)
саңылаусыздандырудың жүйерін қолдану;
2. Бу қозғалу қодырғысын (БҚҚ) пайдалану;
3. Мұнай эмульсияның түзілуіне болдырмау және парафин кристаллдарының
өсуінің тежелуі үшін түптен немесе скважина сағасынан сулы мұнай ағысына
берілетін беттік әрекетті заттар немесе парафин шөгінділері
ингибиторларын қолдану,
4. Тұралардың қыртысын азайту үшін әртүрлі реактрамен эпоксидты шайырмен
және әйнекпластикалармен тұрбалдардың ішкі бетін жабу.
5. Мұнай жоғарғы температурасын сақтауды қамтамасыз етіп отыратын жылу
айырғышты қолдану,
6. Резиналық шарларды (торпедоларды), оқтың- оқтын сұйық шығатын құбыр
желісінен скважиналар сағасына кіргізетін (прафиннің жиналу барысымен)
және топтың қондырғылардан алынатын қолдану.
Қазақстан Республикасының кенорындарында көбінесе қазіргі уақытты
алашқы үш әдіс кеңінен қолданылады.
Бу қозғалу қодырғысын (БҚҚ) пайдалану біршама тиімді әдіс болғанымен,
ол әбден қымбат болып келеді. ППУА-1200100 және ППУА-1600100
қондырғыларын қолданады. Қондырғының жабдығы КРАЗ-250, КРАЗ-257, КРАЗ-260
автомобильдердің шассиінде қондырылған құрастыру рамасына бекітілген.
Қондырғы бу генераторынан суға арналған цистернадан қоректену және май
сораптарынан жоғарғы қысымдағы желдеткіштерімен жетектеушіден, кузовтан,
цистерна арналған жабудан, жанар- жағар май үшін ыдыстан, КИПИ және А
аспаптарынан және тұрба тізбектер жүйесінен тұрады. (
Бу генераторы қыздыру құрылғысында дизель отынын жаққан кезде жылу
арқылы суды буға айналдыру үшін арналған тік дәл ирек қазан болып келеді.
Қондырғының жұмыс барысын басқару және жұмысын бақылау автомобиль
кабинасыган жүзеге асырады.
ППУА-1600100 қондырғысының техникалық сипаттамасы.
Бу боынша өнімділігі, м3с, 1,6
Бу қысымы, МПа 10
Бу температурасы, 0С ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz