Азық–түлік өндіруші кәсіпорындардың маркетингтік іс-әрекетін талдау

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кәсіпорындардың маркетингтік қызметінің теориялық маркетингтік қызметінің әлеуметтік- экономикалық кәсіпорындар қызметінде шетелдік компаниялардың маркетингтік тәжірибесін қолдану мәселелеріАзық-түлік тауарлары өндірісіндегі маркетинг ерекшеліктері

Азық-түлік өндіруші кәсіпорындардың маркетингтік іс-әрекетін талдау

2. 1. Тамақ өнімдері рыногының қазіргі жағдайын талдау

2. 2. «Жақында» ЖШС-нің шаруашылық қызметін талдау (отчет)

2. 3. «Жақында» ЖШС-нің іс-әрекетіндегі маркетингтік қызметін бағалау

3. Азық-түлік өндіретін кәсіпорындардағы маркетингтік қызметті жетілдіру

3. 1. Маркетингтік зерттеулер нәтижелерін кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіруде пайдалануды дамыту жолдары

3. 2. Азық-түлік кәсіпорындарда маркетингтік қызметті тиімді ұйымдастыру жолдары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Нарық экономикасының әлемдік тәжірибесі халық шаруашылығы салаларын басқарудың тиімділігін арттыру үшін кәсіпорынның нарық қатынасы жағдайларында өз өміршеңдігін сақтап қалу және күшейту мақсатында оның жұмысының 2 негізгі кезеңі - өндіру мен өнімді өткізуді ұйымдастырудың жаңа әдісін, яғни маркетинг іс-әрекетін пайдалану қажеттілігін тудырады.

Елбасының «Қазақстан 2030» халыққа жолдаған стратегиялық үндеуінде бейнеленген сұраныс пен ұсыныс тепе-теңдігі нарықтың негізгі мақсаты болып табылатындықтан, өндірісті басқару шешімдерін қабылдаудың осындай ұстанымы (принципі) кәсіпкерлерді тұрақты экономикалық өсу басылымдықтарына бағыттайды. Отандық өндірушілерді қорғау барысында қазақстандық фирмалар мен кәсіпорындардың іскерлігіне маркетинг ұстанымдарын енгізу нәтижесі олардың жұмыс тиімділігін айтарлықтай көтереді. Қазіргі кездегі экономика ахуалына байланысты маркетингтік классикалық схемасын енгізу процесі біршама қиыншылықтарға кезігіп отыр. Оның Қазақстан аграрлық экономикасындағы ерекшелігі бәсекелестік дамығандығынан, ауыл шаруашылығы өнімдерін шығару көлемінің үнемі жеткіліксіздігінен көрінеді, отандық тәжірибеде осы заманғы маркетингәдістері елімізде әміршілдік-әкімшілдік басқару әдістері үстемдік еткендігіне байланысты азық-түлік өнімдерін өткізу процесін ұйымдастыруда қолданылмады деуге болады, яғни оның экономикалық негізгі бар ұзақ мерзімді мақсаттар қойылмады және маркетингтің ұйымдастырушылық, материалды-техникалық қамтамасыз етілуі жеткіліксіз болды. Соның салдарынан біздің елімізде азық-түлік өнімдері рыногын кешенді маркетингтік зерттеу әлі де толық жүргізілген жоқ. Бұл мәселе Қазақстан Республикасындағы азық-түлік өнімдері нарығының нақты жағдайларын ескере отырып, маркетингтің әлемдік тәжірибесінде орын алған нақты нарықты талдау мен болжау жасаудың әдістемелік тәсілдерінің құрылмауы және басқа да себептермен түсіндіріледі.

Басқару жүйесінің қайта құрылуы және өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы өндірістік экономикалық байланыстың өзгеруі салдарынан өндіруші алдында тұрған өзекті мәселелерді пайымды шешу маркетинг ұстанымдары мен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Нарықтың экономика салаларында маркетингті қолдану көлемі шексіз, үкімет және кәсіпорын мүддесіне сәйкес неғұрлым аз шығын мен артық пайда алу мақсатында қолданылады. Осы орайда, маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда негізінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға бағышталған тауар өндіру мен айналыс жүйесі ретінде сипатталады.

Дипломдық жұмыстың зерттеу тақырыбының өзекшілігі, оның мақсат-міндеті Республикадағы азық-түлік өндіруші кәсіпорындарының маркетингтік іс-әрекетіндегі орын алып отырған көкейкесті мәселелерін талдап, оларды оңтайлы шешу қажеттілктерімен анықталады және негізделеді.

Дипломдық жұмыстың ғылымдық жаңалығы: азық-түлік өндіретін кәсіпорындар үшін нарыққа өту кезеңінде жұмыстың өзектілігімен түсіндіріліп, нақты келесі ұйғарымдардан тұрады:

республикада қалыптасқан нарықтық ахуалға сәйкес маркетингтің теориялық ұғымдары алдыңғы қатарлы мемлекеттердегі маркетинг ьәжірибесін талдау арқылы еліміздің азық-түлік өндіретін кәсіпорындарының ерекшеліктеріне бейімделе отырып, нақтыланған, маркетингтің тарихи қалыптасуы, бағыттары топтастырылған;
азық-түлік өнімдерін өндірушілердің маркетингтік қызмет деңгейі бағаланып, оны жетілдіру мәселелері анықталады: елімізде астық өнімдерін өндіретін өндіру динамикасы талданған.

1 Кәсіпорындардың маркетингтік іс-әрекетінің теориялық негіздері

1. 1 Кәсіпорындардың маркетингтік іс-әрекетінің әлеуметтік-экономикалық сипаттамасы

«Маркетинг» терминінің негізінде «market» деген сөз жатыр, ол «нарық» дегенді білдіреді. Сондықтан маркетинг дегенді басқару деген философияда ұғыну жиі кездеседі. Кең түсінігіндегі Маркетинг - әлеуметтік басқару процесі, ол арқылы тұлғалар мен топтар өнім жасайды, оны басқа керектеріне айырбастайды. Енді негізгі түсініктерге тоқталайық: қажеттілік, ықылас, сұраныс, өнім, айырбас, мәміле, нарық. Қажеттілік дегеніміз - бір нәрсеге қатысты қанағаттандырылуды талап ететін керектілік. Адам өз қажеттілігін қанағаттандыра алмайтын болса, оны не айырбастайды немесе өз талабының деңгейін төмендетеді. Қажеттілік түсінігі матевация теориясына (Фрейд, Маслоу т. б) негізделеді, ол тұтынушының мінез құлқына әсерін тигізеді. Ал ықылас дегеніміз - тұлғаның мәдени деңгейі мен жеке даралығына сәйкес нақты нысанды қажеттілік болып табылады. Әр аймақта, әр елде тарихи, мәдени, географиялық факторлар әсерінен қажеттілік те әркелкі. Ал сұраныс дегеніміз - нақты қажеттілікті ықылас, сатып алушылық қабілеті қанағаттандырады. Бұл тұста адамдар өз мұмкіндіктеріне қарайды.

Өнім түсінігі нарықта қолдануға қажеттердің бәрінің болуы. Өнім - қажеттілікті қанағаттандырушы (керек заттар, қызметтер, адамдар, ұйымдар, қызмет түрлері, ойлар) . Маркетинг әдебиеттерде ағылшын тілінің термині «product»-ың тауар деп аударылуы жиі кездеседі, бұнда өндірушінің өнімі нарыққа түссе, тауар болғаны деген ұғымды білдіреді.

Айырбасқа тоқталсақ ол өз ойындағы өнімін алу актісінің айырбасқа затты беру арқылы алу. Айырбас - адамның өзінің көңіліндегі өнімін алуының көп жолдарының бірі. Айырбас - маркетингтің көп түсініктерінің бірі. Оны орындау үшін керек шарттар мен тараптар кем дегенде екеу болуы тиіс; әр тараптың қарсы тарапқа сайғандағы бағалылығы тең болуы шарт; әр тараптың айырбастауға ынтасы болуы керек; еріктіліктері мен өзара пікір алысулары және өнімдерінкөрсетулері керек, сонда ғана айырбас жүзеге асады. Келесі түсінік мәміле түсінігі. Бұл екі тарап арсындағы саудалық операция, онда кем дегенде екі субъекті болады, олар келіседі, мерзімімен орынын белгілейді, мәміленің екі түрі бар: бірі - ақшалай мәміле, екіншісі - бартерлік (айырбастық) мәміле. Шарттары мыналар: кем дегенде екеуі тауар болуы керек және олар қызығушылық тудыруы қажет; шартты уақыты және орыны белгіленеді. Нарық дегеніміз - ағымдағы және қабілетті сатушылар мен сатып алушылар, олар мәмілеге келетін орын. Тек нарыққа ғана шығарылған өнім мен оған шыққан еңбек оның әлеуметтік мәнділігін дәлелдейді және тұтынушылардың қажеттілігін мойындаттырады. Тауарды кең түрінде көрсету, жарнамалау тапсырыс алу үшін қазіргі заманғы коммуникация құралдары прайдаланылады, ол үшін сатып алушымен бірден жүздесу қажет емес. Осылайша, қажеттілік нақты ықыласқа ұласады, ол ақшадан мүмкіндікпен есептеле отырып нарыққа түседі, айырбасталады, сатып алынады, мәміле жасалынады. Осыдан бастап маркетинг экономикаға бағытталады да миллиондағы тұтынушылар қажеттіліктерін қанағаттандырады. Тар мәнінде, маркетинг ұйымының өндірістік тарату қызметін басқару жүйесі, ол - нарық шарттарын есепке алу мен оған белсенді түрде енуге бағыттала отырып, қолданыстағы көлемдегі кіріс алушы. Басқа ұғымда маркетинг - бұтін жүйе. Шығарылатын өнімдердің түрін, көлемін жоспарлайды, бағасын анықтайды, таңдап алған нарықтары арасына тауарды бөледі, оның сатылуын ынталандырады. Ал жеткен жетістіктері сатушысының да, сатып алушысының да, мүддесін жүзеге асыруға тырысады.

Енді маркетингтің принциптеріне тоқталайық.

Біріншіден , қажеттіліктің шаруашылық шешімін қабылдау кезінде, сұраныстың қалпы мен айналысын және нарықтық коньюктурасын (жағдайын) ыждағаттылықпен есепке алуы. Бұл принцип сұраныстың қазіргі және болжамалы көлемін бәсекелестерінің нарықтығы қызметтерін, тұтынушылардың мінез-құлқын, ойларын осы ұйым өнімдеріне қатынастарын және бәсекелестеріне көзқарастарын жақсы білуді көздейді. Бұл тұста тұтынушылар көбінесе өздеріне не керек екенін біле бермейді, тек тез шешуге дайын тұрады. Сондықтан тұтынушы пейілін білу өте қажет. Екіншіден , өндірістік нарық талабына аса жоғары түрде бейімделуіне жағдай туғызуы барысында онда лездегі пайданы ойламау керек, алдағы іске мән берген жөн. Маркетингтің қазіргі кездегі тұжырымы алдағы сұранысқа жетелейді. Сонымен қатар сатып алушының қанағаттанбаған сұранысын айқындау қажет, ол келешекте соны жолға қоюға көмек болады. Маркетинг жүйесі өндірісті өндіруді қызметтік міндеттік тәуелділікке әкеп тірейді де, содан барып тауардың түрі көбейіп, сапасы артады. Маркетинг тұжырымын жүзеге асыруда шаруашылық шешім қабылдап, өндірістік звеноларға ауысады. Маркетинг қызметі - әрі данышпан, әрі орталық ақылды болып табылады, ол сонымен қатар ақпараттың қайнар көзі, нарықтың және өндірістің кеңес берушісі, кәсіпорынның ғылыми-техникалық және қаржылық саясаткері болып табылады. Әр тауар жеке талданады да, оның керектілік деңгейі анықталады. Үшіншіден , сатып алу қабілеттілігі әр тұлғаларды хабарлау, оларға жарнама тарату, осы тауарды алуға бейімдеу керек. Тек қана жаңа тауарларды өндіру, оны шығаруға ғана күш, қаржы жұмсау басшылардың адасуы болып табылады.

Қазіргі кезде адамның әлеуметтік дәрежесінің өсуіне, оның құқығының кеңеюіне байланысты халық ағартушылық маркетинг тұжырымдамасы пайда болды.

Халық ағарту маркетингі бойынша ұйым қызметі маркетинг жүйесінің істерін ұзақ уақыт жүргізуә керек және ол үшін бес принцип негізге алынады; тұтынушыларға бейімделуі, иновациялық (жаңашылдық) маркетингті пайдалануы, сол арқылы ұйымның өз ұйымы мен маркетингтік әдісін үнемі жетілдіріп отыруы; бағалау маркетингі пайдалану (маркетинг) пайдалану (маркетинг қызметі тұтынушыларға арналған өнімнің бағалық мәнін арттыруы тиіс) ; ұйымның қоғамда аталатын орынын зерделеуі (ұйым қызметтері өз жұмысынан үлкен ләззат алады, ол үшін ұйым өз қызметінің әлеуметтік роліне қарайлайды да, тек тар кезеңді өндірістік мәселелерден аулақ болады ) және одан әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымдамаларын жалғастырады.

Әлеуметтік-этикалық маркетинг тұжырымы бойынша ұйым тұтынушылардың керек-ау деген сұраныстарын ғана толық қанағаттандырып қоймайды, оның өз бәсекелестеріне қарағанда әсерлі тартуын орындайды. Сонымен қатар жеке тұтынушыларының да, түгел қоғамының да жайлы өмірін қолдап, әрі көтермелеп отырады. Бұл таза маркетингтің біздің уақытқа сай келе бермейді-ау дегенінен шыққан, оларға қоршаған ортаны қорғау, қордың жетіспеуі, халық санының тез өсуі жатады.

Менің ойымша, бұл жерде оның нәтижелігі және қажеттілігі, біріншіден, өнім өндірушінің, екіншіден, тұтынушылардың көзқарасы тұрғысынан бағалануы керек, яғни тұтынушылардың мұқтаждығын орындау және талабын қанағаттандыру үшін сапалы тұтынушылардың ойынан шығатын, бәсеке нарығына жауап бере алатын өнім шығару керек.

Марктинг қызметі негізін тауар талдау, зерттеушілік қарым-қатынасты жөнге салу, бөлуді ұйымдастыру, баға қою, қызмет көрсету мәдениетін көтеру құрайды. Нарық қатынасына қарай екі жақты құрылымды болып келеді, атап айтқанда: сатушылар жүзеге асыратын маркетинг және сатып алушылар іске асыратын маркетинг.

Бұл кезде сұраныс ұсыныстан басым болады. Сатушылар қанша өндірсең де, не өндірсең де өтеді деген ұғымға кіреді. Қоғамның дамуы кезінде ғылыми-техникалық прогресс бірте-бірте өндірісті де дамытады, өнімді де көбейте түседі. Оның үстіне бәсекелестердің саны артады. Егер де сатып алушылар нарығына тоқталсақ, ұсыныс сұраныстан үстем болады. Бұл нарықта тұтынушылардың таңдау жасауына мүмкіндіктері молаяды.

Әдебиеттерде бұлардың негізгі назары сатушыларға бөлінеді. Хуруцкийдің анықтамасы бойынша маркетинг - мекеме қызметінің сауда саттық қызметін зерттеу саласындағы зерттеулер жиынтығы, онда барлық факторлар оқып, білінеді, себебі олар тауарды өндіру және ілгері жылжыту, яғни өндірушіден «тұтынушыға жетуге әсер етеді».

Маркетингтік зерттеулер жүргізуге үлкен қаражат керек. Мұндағы басты мәселе тұтынушыларды сатып алуға итермелеу, ынталандыру әрекеттерін жасау болып табылады.

Маркетингтік зерттеу жүргізген кезде фирма жетекшісі қандай өнімді не үшін сатып алатыны туралы хабарлама алады, баға жайлы (әрине, сатушы төлеуге дайыны), қай аймақта осы өнімге сұраныс бар, яғни нарық сыйымдылығындағы ең жоғарғысы алынуы тиіс, ең соңында тауар сатудың ең үлкен түсім әкелетін жағы қарастырылады. [4. 25 б] . Шетел ғалымдарының пікіріне тоқталайық.

Американың ірі мамандарының бірі У. Фокс, маркетинг мәселесін [5. 30б] кіммен, қайда, қалай (сатып алынады немесе қолданылады), неге (компания шығарған өнімдер), қашан, қанша деген сұрақтар арқылы тұжырымдалады.

Маркетинг қызметі шаралар жиынтығынан тұрады. Оларды зерттеу мақсатына тұтынушыны оқып білу, оның нарықтағы тәртібінің мәнісін зерттеу, мекеменің жеке нарығын талдау, сондай-ақ, өнімді зерттеу (өнімді не көрсетер қызмет түрін), өткізу нысандары мен жолдарын талдау және мекеме тауар айналымы көлемін талдау мәселелерін тіркейді. Сонымен қоса бәсекелестерін оқып білу, бәсеке түрлері мен деңгейін анықтау, жарнамалық қызметті зерттеу, тауардың нарықтағы жылжымалылығының алдыңғы шектегі әдістемелерін анықтау, нарық «шыңын» меңгеріп білу.

Тұтынушыны байқап тануда, маркетингтік қызмет осы компанияның тұтынушылық қажеттілігі құрылымын анықтайды.

Тұтынушылар пейіліндегі себеп-сылтауларды зерттеу нарықтағы белгілі бір топтағы тұтынушылар мінез-құлқын болжауға береді және ол мақсатты түрде жүзеге асырылып отырады.

Нарықты талдау шығарылған тауарға деген нарықтың сыйымдылық қабілетін анықтауды мақсат етеді [6. 24 б] .

Маркетингтік қызметтің алдына қойған мәселесі болып, нарықтың жаңа өнімдерге деген талабын анықтау есептеледі және бар өнімдері осыған сәйкес жақсартылады немесе өзгертіледі.

Өнімдерді іске асыру, сату жүйелері мен әдістеріне талдау жүргізу, маркетинг тұрғысынан, өнімді қалай да жақсы әсерлі сату, компания беделін көтеру, нарықта жол ашу, дәл жолдарды табуды қамтамасыз етеді.

Қазіргі маркетинг жүйесінде маркетингтік зерттеулер маңызды роль атқаруда. Маркетингтік зерттеулер туралы Дж. Гордон Болт былай дейді : «маркетингтік зерттеулер кәсіпкерді сұранысы төмен тауарларды өндіру, сәтсіз өткізу каналдарын таңдауға және тағы сол сияқты қателерден сақтайды».

Қазіргі кезде ғылыми-техникалық прогресстің дамуының барысында кез келген кәсіпорынның тиімді кызмет жасауы тек өндірістік, ғылыми-техникалық потенциал, қаржылық мүмкіндіктерге ғана емес, сонымен қатар дұрыс жүргізілген маркетингтік зертте

улер және оның нәтижелеріне байланысты болады. Мұны соңғы 10-15 жыл ішіндегі маркетингтік зерттеулердің бизнестің жеке бір саласына айналуынан көруге болады. Дамыған елдерде мұндай зерттеулермен тек ірі кәсіпорындар ғана емес, сонымен қатар орта дәрежедегі фирмалар да айналысады. Қолда бар берілгендерге қарасақ бұл зерттеулерде 50% жоғары американ, 86% жоғары еуропа және 60% жуық жапон компаниялары жүргізеді екен. Бұл жұмыспен көптеген зерттеу ұйымдары (бюро, фирмалар, агенттер), университеттер жарнама агенттіктері, кейбір мемлекеттік айналысады.

Нарықта болып жатқан жағдайлар туралы шынайы, уақытылы ақпарат сұраныс, ұсыныс, нарықтың баға өзгерісін болжап, жаңа маркетингтік шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Нарықтың барлық элементтері үнемі қозғалыста болып тұрғанын ескерсек, нарыққа ондағы жағдайды зерттеп білмей, күтіліп отырған өзгерістерді бағаламай шығуға болмайтыны түсінікті.

Маркетингтік зерттеулердің міндеті кәсіпорынның сыртқы және ішкі ортасын жан-жақты талдау және осы ақпарат негізінде өндіру-өткізу қызметіне байланысты шешім қабылдау.

Маркетингтік зерттеу процесінің толығырақ жүйесі Ф. Котлердің «Маркетинг негіздері» кітабында көрсетілген.

Ол келесідей:

Маркетингтік зерттеу процесінің схемасы

1 - сурет.

Сыртқы ортаны талдау - бұл ең біріншіден нарықтарды, олардың сыйымдылығын, даму тенденцияларын және т. б. зерттеу.

Кәсіпорынның шаруашылық қызметі келесідей сандық көрсеткіштермен сипатталады: өткен, ағымдағы, күтіліп отырған кезеңдегі абсолюттік және құндық сату көлемдерін есептеу, шығындар және пайданы анықтау, өндіріс көлемі, өндіріс қуаты, жұмыс күшінің құны шикізат құны, қор деңгейі, өнімділікті есептеу және өткізу ұйымдары туралы ақпарат, сауда персоналы, жарнама шығындары, тауар қою мерзімдері, баға, шарттар, сонымен қатар кадрлар, жұмысты ұйымдастыру және басқару құрылымы, міндеттерді бөлу, жұмыскерлер мен қызметкерлер саны.

Нарықты жүйелі түрде зерттеуден алынған ақпараттар өнімнің ұстаным қасиеті, соңғы және аралық тұтынушылар саны, өткізу жолдарын ұйымдастыру, жарнама жағдайы және кейбір арнайы және кейбір арнайы сұрақтарды (айналым шығындары) талдауға мүмкіндік береді.

Маркетингтік бағдарлама бойынша жұмыс істейтін кәсіпорын қызметіне әсер ететін әлеуметтік-экономикалық ақпараттар: олар демографиялық, әлеуметтік, саяси, экономикалық тенденциялар, табыстар, шығындар құрылымы, кәсіпорындар мен тұрғындардың сатып алу қабілеті, сонымен қоса бағаның жалпы динамикасы және де салық аймағындағы мемлекет саясаты, онымен ажырамас, заңдағы өзгерістер. Сонымен бірге бәсекелестер туралы ақпаратта әлеуметтік-экономикалық ақпаратқа жатады. кәсіпорынның маркетингтік қызметіне, қандай үлкен көлемдегі ақпаратты жинап өңдеп, талдау керек екендігін түсіну үшін, өнімнің тұтыну қасиетін зертеу технологиясына тоқтала кетейік. Ең оңайы жаңа бұйымның үлгілерін алу. Содан соң тұтынушылардың жаңа өнімге реакциясын байқаймыз, оның эксплуатациялық сапасы тұтынушылар тілегіне қаншалықты сай екенін көреміз. Мұндай тексеруді тек өз өніміміз бойынша ғана емес, бәсекелес фирмалар тауар бойынша жүргіземіз. Тұтынушылар өнімнің дәмі, иісі, түсі, өлшем келбеті эксплуатациядағы ыңғайлылығы және басқа да тұтыным қасиеттеріне әсері арнайы дайындалған әдістеме бойынша талданады. Соның да орамының қасиеттері сыртқы тартымдылық, қайталап қолдану мүмкіндігі бағаланады. Бірақ нарыққа жаңадан шығарылатын тауар сапасының маркетингтік концепциясын дайындау үшін бұл ақпарат жеткіліксіз. Нарықты зерттеу маркетингтік зерттеудің бір бөлігі болып табылады. Нарықтық зерттеу барысында келесілер: нарықтың мөлшері, оның негізгі тенденциясы, мерзімдік факторлар, нарыққа енгізілетін немесе ондағы тауарлардың потенциялды сатылу көлемі, тауарлардың тұтыным қасиеттері және де басқа да сипаттамаларының өзгерту тенденциясы, жасы, жынысы, жанұя мөлшері, тұтыну ерекшеліктері, табыс деңгейі бойынша тұтынушылар құрамы бойынша тұтынушылар құрамы, тұтынушылар мотиві, өнімнің сатылу көлемі, нарықтағы сол өнім үлесі, сонымен қоса фирманың бәсекелік қабілеттілігі және нарықтағы позициясы анықталады. Зерттеулер нәтижесін алғаннан кейін фирма маркетингтік концепциясын жасайды. Нарыққа тұтынушыларға арналған тауар енгізуде маркетингтің бағдарламасын тұрғындар қажеттілігіне, сатып алу қабілетіне бағыттылады. Осы жерден маркетингтік зерттеудің басқа элементі - сұраныс анықталады. Тұтынушылар сұранысы туралы ақпарат көздері және оны жинау әдістері әртүрлі болады. өңдеу, беру және сақтау объектісі болып табылатын мәліметтер ақпарат болып саналады. Сұранысты зерттеу және болжау үшін экономикалық, демографиялық, әлеуметтік және т. б. ақпараттар қажет. Ақпарат шынайы, толық, үздіксіз, нақты және уақытылы толуы керек. Ақпараттың шынайылығы дегеніміз - процестің дамуын дұрыс көрсету, ішкі негізгі себеп-салдар құбылыстарды көрсету. Мысалы, тауар қорларының үлкен көлемі туралы мәлімет сұраныстың өзгерісін сипаттайтын ақпарат болып табылмайды. Сонымен қатар ол үздіксіздік уақытымен әртүрлі объектілерден келіп тұруы керек. Бұл үшін кәсіпорындарда маркетингтік ақпарат жүйесін құрады, соның үлгісі келесі түрде көрсетілген:

Маркетингтік ақпарат жүйесінің үлгісі

2 - сурет

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.