Мұнай-газ саласындағы инвестициялық-инновациялық даму проблемалары

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 115 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім

1. Теориялық аспектілерді қалыптастырудың инвестициялық-инновациялық стратегиясы . . . 6

1. 1. Ұлттық экономиканың инновациялық факторының өсу бәсекелестігі әлемдік нарықта . . . 6

1. 2. Мұнай саласындағы инвестициялық саясат: тиімділікті бағалаудың макроэкономикалық жолдары . . . 18

2. Мұнай-газ саласындағы инвестициялық-инновациялық даму проблемалары . . . 23

2. 1. Қазақстанның индустриалдық-инновациялық дамуы: аналитикалық шолу. 23

2. 2. Қазақстанның мұнай-газ кешеніндегі индустриалдық - инновациялық қызметіне баға беру . . . 42

2. 3 Атырау мұнай өңдеу зауытының инвестициялық қызметіне талдау . . . 54

3. Мұнай-газ саласының дамуындағы инвестициялық-инновациялық проблемаларды шешудің негізгі жолдары . . . 65

3. 1. Қазақстандағы инвестициялық-инновациялық қызметті мемлекеттік реттеу . . . 65

3. 2. Қазақстандағы мұнай-газ өндірісінің инновациялық қызметінің даму бағыттары мен перспективалары . . . 81

Қорытынды . . . 92

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 98

Қосымша

Кіріспе

Бүгінгі ғаламдану үрдісіне бет бұрған жаңа уақыт талабы табиғи ресурстарды барынша тиімді пайдаланып, өнімділіктің деңгейін арттыруды қажет етуде. Мұндай дәрежеге, әрине, ел экономикасының түрлі секторлары мен әрқилы құрылымдары деңгейінде, аймақтар мен бүкіл әлемдік шаруашылық көлемінде үзбей жүргізілетін инновациялық әрекеттердің есебінен қол жеткізіледі. Сондықтан да инновациялық сала әлемдік нарықта экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің өсуінің басты шарты және оның негізі ретінде қарастырылады. Инновацияның ең басты белгісі олардың жай ғана дәстүрлі жүйелерді бұзуында емес, іскер кәсіпкерлерге жай тәуекелдіктен гөрі әлдеқайда үлкен пайда әкелуінде. Американдықтар 70 жылдары сәтті жасалған 17 жаңашылдықтан түскен пайда көлемі жалпы қордың 56% -ын құрағанын есептеп шығарған.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында қоғамның дамуының басты басымдылықтарының бірі ретінде шетел инвестициялары мен ішкі жинақтардың жоғарғы деңгейімен сипатталатын ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсуді және әлемдік экономикаға мұнай мен газды, электр жарығын шығаруды атап көрсетті. Бұл біздің еліміздегі экономиканы дамытудың қайнар көзі болып саналатын мұнай-газ секторындағы инвестициялық-инновациялық мәселелерді шешудің маңыздылығын айқындай түсті.

Осы орайда ғылымның іргелі бағыттары мен өнеркәсіптік ҒЗжТКЖ-ны (ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды) қажетті қаржымен қамтамасыз етіп, ел дамуының тежелуін жоюға көмектесетін ғылыми жаңашыл идеяларды қолдаудың стратегиялық дұрыс жолын таңдау қажет. Түпкі мақсатында ақпараттық өнім, жаңа техника, іргелі зерттеулер мен білімді құрауға арналған барлық еңбектер мемлекет тарапынан жоғары ұлттық басымдылық ретінде қолдауға ие болуы керек. Сонымен бірге озық жобаларды, жаңа технологияларды өндіріске енгізуде кең кооперативтік байланысқа арқа сүйейтін, тұрғындарды өндіріс тауарларымен қамтамасыз ететін, көпшілік кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететін мемлекеттік емес ірі капиталдарды да, шетелдік инвестицияларды да пайдалану тиімді. Ірі өнеркәсіптік және қаржылық қолдау негізінде көлемді іс жүргізуге бейім жекелеген кәсіпкерлердің өз ісін жандандыруына қажетті шаруашылық және қаржылық механизмдерді құрған абзал.

Инновацияның кең өрістеуі үшін бәсекелестік ортаны қалыптастыру да маңызды шарттың бірі болып саналады. Инновация өнеркәсіпте әрқашан да пайданың басты көзі, жаңа нарықтық өтімділіктің кілті және экономикалық дағдарыстарды жоюдың да бірден-бір жолы болып саналады. Еліміздің халықаралық бәсекеге қабілеттілігін қалыптастырудағы инвестициялық-инновациялық проблемаларды анықтау үшін, біріншіден, оның жаңа, жақсы өнім немесе өндірістік процесті құрудағы мәнін түсіну, екіншіден, ивестициялық-инновацияның белгілі бір тауарды өндіруде барынша арзан шикізатты пайдалануға, маркетинг саясатын өзгертуге, жаңа нарық пен сервистің жаңа сатысына көтерілуге ықпал ететін рөлін жете білу қажет. Міне, осы бағыттағы зерттеулердің бүгінгі таңда кең өрістеп келе жатуы да бұл тақырыптың өзектілігін көрсетеді. Бұл мәселеге арналған арнайы зерттеу еңбектерінің қатарында М. Б. Кенжеғозин, Ф. М Дінішев, Ф. Г. Әлжановалардың техникалық-экономикалық дамудың ұлттық моделіне арналған, М. Жанабіловтың Қазақстанның мұнай-газ саласын өркендетідегі инвестицияның рөлі мен маңызын дәйектеген зерттеулерін атауға болады.

Мұнай саласындағы инвестициялық саясаттың басым бағыттарын анықтауда еліміздің көшбасшы зауыт - Атырау мұнай өңдеу зауытының қазіргі инвестициялық-инновациялық қызметіне кеңінен талдау жасалуы да бір кәсіпорынның мысалында Қазақстанның қазіргі экономикалық деңгейін танытуға жол ашатыны белгілі. Сонымен қатар АМӨЗ-де қалыптасқан жағдай еліміздегі мұнай-газ өндірісінің инвестициялық-инновациялық қызметінің даму бағыттары мен стратегиясын анықтауға да негіз болды. Міне, бұл да диплом жұмысының көкейкесті мәселеге арналғанын тағы бір дәлелдейді.

Зерттеу нысанасы: Қазақстанның мұнай-газ саласындағы инвестициялық-инновациялық қызметтің барысы.

Зерттеу жұмысының мақсаты: ұлттық экономиканың дамуындағы инвестициялық-инновациялық саясаттың мәнін ашып, оның қазіргі кезеңдегі маңызы мен болашақтағы даму бағытын айқындау.

Зерттеу міндеттері :

Инвестициялық-инновациялық саясаттың ғылыми-теориялық негіздерін, бағыттарын анықтау.
Қазақстандағы мұнай-газ секторындағы инвестициялық-инновациялық қызметтің қазіргі жағдайын талдау (АМӨЗ мысалында) .
Ел экономикасын дамытудағы инвестициялық-инновациялық проблемелерды шешудің жолдарын анықтау.

Зерттеудің әдістері: ақпарт көздерінен алынған мәліметтерді талдау, саралау , ғылыми ой тұжырымдарды жүйелеу ; алынған статистикалық мәліметтерді салыстыру ; ізденіс үстінде анықталған мәселелер бойынша ой қорыту , зерттеу нәтижелерін кесте, сызба түрінде жинақтау , т. б.

Диплом жұмысы кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан тұрады. Жұмыс соңында пайдаланылған әдебиеттер мен қосымша материалдар ұсынылған.

Кіріспеде зерттеу жұмысының нысанасы анықталып, өзектілігі негізделіп, жұмыстың мақсаты мен одан туындайтын міндеттер белгіленген. Зерттеу әдістері сараланған.

Диплом жұмысының негізгі бөлімі үш тарауға жіктелген. « Теориялық аспектілерді қалыптастырудың инвестициялық-инновациялық стратегиясы» деп аталатын бірінші тарауда ұлттық экономиканың инновациялық факторының өсу бәсекелестігінің әлемдік нарықтағы сипатын анықтай отырып, мұнай саласындағы инвестициялық саясаттың тиімділігін бағалаудың макроэкономикалық жолдары нақтыланды.

Екінші тарау « Мұнай-газ саласындағы инвестициялық-инновациялық даму проблемалары» деп аталды. Онда Қазақстанның өнеркәсіптік-инновациялық дамуына аналитикалық шолу жасалып, Қазақстан мұнай-газ кешеніндегі өнеркәсіптік-инновациялық қызмет бағаланды. Осы орайда Қазақстандағы мұнай-газ саласындағы жетекші кәсірорын Атырау мұнай өңдеу зауытының инвестициялық қызметіне талдау жасалды.

Үшінші тарауда « Мұнай-газ саласының дамуындағы инвестициялық-инновациялық проблемаларды шешудің негізгі жолдары» деген тақырыптың аясына мұнай-газ өндірісінің дамуының инвестициялық-инновациялық проблемаларын, оның ішінде инвестициялық-инновациялық қызметті мемлекеттік реттеу мен Қазақстандағы мұнай-газ өндірісінің инновациялық қызметінің даму бағыттары мен перспективалары туралы материалдар шоғырланған.

Зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтер қорытынды бөлімде жинақталып, тұжырымдалған.

Диплом жұмысында 5 кесте, 1 диаграмма қамтылған.

1 тарау. Теориялық аспектілерді қалыптастырудың инвестициялық - инновациялық стратегиясы

1. 1. Ұлттық экономиканың инновациялық факторының өсу бәсекелестігі әлемдік нарықта

Бәсекеге қабілеттіліктің басты факторлары: ішкі макроэкономикалық әлеует; жаңа тұрғылар негізінде басқару деңгейі; пайдалылық пен жауапкершілік; ғылыми-техникалық әлеует; халықаралық еңбек бөлінісінде, саудада, инвестициялар ағымына қатысу деңгейі; бәсекелестік ортаның болуына үкіметтік саясаттың әсер ету деңгейі; қаржы жүйесінің сапасы мен тиімділігі; инфрақұрылымның жағдайы; еңбек ресурстарының жағдайы мен кәсібилігі; әлеуметтік-экономикалық және ішкі саяси жағдаяттар.

Қазіргі заманғы әлем шаруашылығы жүйесі ресурстың аз жағдайында өнімділікті ұдайы ұлғаю қажеттігімен сипатталады. Сондықтан бұл жүйеде оның құрамдас бөліктері мен олардың арасындағы байланысты ресурстарды қолдану тиімділігін арттыру мақсатында қайта құру үнемі жүргізіліп отырылады. Бұған ел экономикасының түрлі секторлар мен әрқилы құрылымдар деңгейіндегі, аймақтар мен бүкіл әлемдік шаруашылық көлемінде де үзбей жүргізілетін инновациялық әрекеттердің есебінен қол жеткізіледі.

Инновациялық сала әлемдік нарықта экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің өсуінің құраушы негізі ретінде қарастырылады. Қазақстандағы ғылымның іргелі бағыттары мен өнеркәсіптік ҒЗжТКЖ-ны (ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды) қажетті қаржымен қамтамасыз ете алмай отырған жағдайда ел дамуының тежелуін жоюға көмектесетін ғылыми жасалымдарды қолдаудың стратегиялық дұрыс жолын таңдау қажет. Түпкі мақсатында ақпараттық өнім, жаңа техника, іргелі зерттеулер мен білімді құрауға арналған барлық еңбектер мемлекет тарапына жоғары ұлттық басымдылық ретінде қолдауға ие болуы керек.

Сондай-ақ, мемлекет қаржысын көзге түскен, болашағы бар жобаларға, жаңа технологияларға салуды ұйымдастыру қажет, ел ішіндегі кең кооперативтік байланысқа арқа сүйейтін, тұрғындарды өндіріс тауарларымен қамтамасыз ететін, көпшілік кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететін мемлекеттік емес ірі капиталдарды да пайдалану тиімді. Ірі өнеркәсіптік және қаржылық қолдау негізінде көлемді іс жүргізуге бейім жекелеген кәсіпкерлердің өз ісін жандандыруына қажетті шаруашылық және қаржылық мехенизмдерді құрған абзал. Әйтсе де, шағын бизнестің көпшілік тауарларды шығаруына көмектесетін тәуекелшілдігі мен қосалқы нарықтық нәпақасын табу мүмкіндіктерін жоққа шығаруға болмайды. Бәсекелестік ортаны қалыптастыруда ұлттық нарықты қалыптастыруды кәсіпорындарды күштеп тарату мен капиталды ыдыратып бөлу өзін-өзі ақтаған жоқ. Американдық статистиканың мәліметі бойынша негізгі капитал ірі корпорациялардың, олардың ішінен тағы ірілене түсетін кәсіпорындар есебінен ұлғаяды екен. Кәсіпорындардағы консолидарлық капиталды мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру мен нарыққа бағдарланған қолданбалы-зерттеулерге қолдау жасауды көтеру қажет.

Инновациялар ХХ ғасырдың өнеркәсіптік дертіне айналды. Бизнесмен үшін олар пайданың басты көзі, жаңа нарықтық өтімділіктің кілті болып саналады. Экономикалық дағдарыстарды жою үшін үкімет инновацияға бәс тігіп отыр. Инновациялық даму соғыс жылдарынан кейін өріс алған “ұтымды экономика” тұжырымдамасын әлдеқашан алмастырған. Кембридж университетінің профессоры Грегори Дейнстің пікірінше, инновациялар оңшыл және солшыл саясаткерлерді біріктіруші жаңа өнеркәсіптік дінге айналды.

Еліміздің халықаралық бәсекеге қабілеттілігін қалыптастырудағы инновацияның рөлін анық тану үшін, ең алдымен, инновация ұғымының өзін нақтылау керек. Әдетте, инновацияны - жаңа, жақсы өнім немесе өндірістік процесті құру деп түсіну басым.

Екінші жағынан, инновацияға белгілі бір тауарды өндіруде барынша арзан шикізатты пайдалануды, маркетинг саясатын өзгертуді, жаңа нарық пен сервистің жаңа сатысына көтерілуді жатқызады.

Инновацияның ең басты белгісі олардың жай ғана дәстүрлі нәрселерді бұзуында емес, іскер кәсіпкерлерге жай тәуекелдіктен гөрі әлдеқайда үлкен пайда әкелуінде. Американдықтар 70 жылдары сәтті жасалған 17 жаңашылдықтан түскен пайда көлемі 56% -ды құрағанын есептеп шығарған (1-сурет) .

1-сурет. Корпоративтік шығындар

Жоғарыда көрсетілгендей, инновациялар жай қосалқы ресурстарды тартқаннан гөрі әлдеқайда үлкен пайда әкелген. Сондықтан бүгінгі таңда елімізде инновациялық қызмет әлемдік шаруашылықта еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маңызды факторына айналып отыр. Қазіргі инновацияға деген құштарлық “суық соғыс” кезеңіндегі қаруға құштарлықтан кем соғып тұрған жоқ. Британияның "The Economist" журналының мәліметі бойынша алдыңғы жылдарға қарағанда 1990 жылы R&D-ға (бұл термин біздің ҒЗжТКЖ-ға барабар) жіберген шығын 10%-ға өскен! Ал Швецияда, Данияда, Канадада және АҚШ-та бұл көрсеткіштің деңгейі 17-26%-ға жеткен. Бұл аталған мемлекеттерде жоғары технологиялармен байланысты өндірістерді дамытуға ерекше көңіл бөлінетінін дәлелдейді. Онда Кондратьевтің төртінші циклын танытатын өнеркәсіптің көне салаларының өз мәнін жоя бастайтыны белгілі. Салыстырмалы түрде британдық және итальяндық фирмалар R&D-ға жіберетін шығын көлемін 5% және 3%-ға көбейтті.

Қазіргі таңда жекелеген елдердегі инновациялық қызмет дамып келе жатқан ғаламдану мен интернационалдандыру процесін бастан кешуде. Ал олар әлемдік шаруашылықтың қалыптасуы мен дамуында негіз деп саналады. Халықаралық экономикалық қатынастың либералдануы аса ірі экономика мен түрлі елдердің экономикалық интеграциялануының басты қозғаушысына айналып отыр.

Әлемдік шаруашылықтың ашықтығы ұлғайған сайын ол адамзат қоғамының маңызды компоненттеріне ықпал ете отырып, дамуға жол ашады. Дүниежүзілік сауда ұйымының мәліметі бойынша 1950 жылдан 1998 жылға дейінгі аралықта әлемдік экспорт көлемі 18 есе, ал өнеркәсіптік тауар экспорты 34 есе ұлғайған. Біз бүгін әлемдік экономиканың жаңа кезеңіне куә болып отырмыз. Жаңа экономикалық инфрақұрылымның қалыптасуы интеллектуалдық қызметтің нәтижесі - сапалы жаңа тауар түрлерінің шығуына негізделеді. Мұндай тауарларды тасымалдау шектеулі табиғи ресурстарды түгесумен, нашар дамыған елдердің ұлттық экономикасын бағындырумен, арзан әрі кәсіби сапасы төмен жұмыс күшін пайдаланумен ешқандай да байланыспайды.

мұндай жаңа типінің қозғаушысы ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың таралуы мен еңбек пен капиталдың әлемдік нарығының либерализациясының өсуі болып табылады. Бұл бағыттың көш басында АҚШ пен Жапония тұр. Соған орай АҚШ пен Жапонияның трансұлттық ұйымдарының тәжірибесін инновациялық қызмет тұрғысынан меңгеруді мақсат етіп қою қажет.

Жапонияның ірі фирмалар қызметінің инновациялық құрауыштарын өте күрделі әрі бес сатыдан тұрады.

Бірінші саты - Жапонияның импорт үшін өнім шығаратын компанияларын бірінші кезекте байланысты технологияларды іріктеу. Бұл сатыда компания ғылыми-техникалық ақпараттар мен Жапонияда өнім өндіретін ұйымдар, олардың өнімдері туралы мәлімет жинау мақсатында ұйымдастыру жұмыстарын жүргізеді. Кейбір компаниялар нақты бір технологияларды жинақтау үшін өзінің жеке "скауттарын" жібереді. Енді бірі Құрама Штаттар мен Еуропада технологияларды зерттеп отыратын арнайы офистер ашады. Компания бұл офистарда тек өз отандастарының қызмет етуіне мүдделі болады.

Екінші сатыда шекарадан тыс жерлердегі өндірістік күштерге технологияны жіберуді қолдау үшін ұйымдастыру жүйесі құрылады. Компаниялардың көбі жапондық үлгіге сай стандарттарға сай технологиялардың арнайы департаменттерін құрады, оларда әрбір басты фабриканың технология бөлімі не лабораториясы болуы қадағаланады. Бұл технологияны дамытуға және өнімнің үнемі жетілдірілуіне көмектесіп отырады. Кейбір компанияларда бұл технология департаменттері жаңа технологияның ұясы Жапонияда ғана болатындықтан, жергілікті нарықты қанағаттандыру үшін қолда бар технологияларға ішінара өзгерістер енгізеді. Мұндай департаменттерде жергілікті мамандар да бұл жұмысты істеуге қабілетті бола тұра, әдетте тек жапондықтар қызмет атқарады.

ҒЗжТКЖ-ның формальды мекемелері - лабораториялар тек үшінші сатыда ғана басталады. Дегенмен, ҒЗжТКЖ деп аталғанмен шетелдегі көптеген жапондық компаниялар елеусіз ғана зерттеу жүргізіп отырады. Олардың негізгі қызметі: технологияны өндіріске жеткізу, қолдау сипатындағы техникалық кооперациялар, екіжақты лицензиялауды қолдау.

Алдыңғы қатардағы ірі жапондық фармацевтикалық компаниялардың шекарадан тыс жердегі ғылыми-зерттеу лабораториялары осы сатыда қызмет етеді. Зерттеу жүргізумен қатар олар тәуелсіз лабораториялар мен мамандандырылған компаниялармен келісім-шарт жасасып, жергілікті елдің талаптарына орай клиникалық тәжірибелер жүргізеді. Оған қоса олар технологиялық тенденцияларды бақылап, жаңадан пайда болған технология мен өнімдерді бағалайды.

Төртінші сатыда шет жердегі ғылыми-зерттеу лабораториялары өзінің басты жұмысымен, яғни жаңа өнімдерді жетілдірумен айналысады. Бұл лабораториялар ҒЗжТКЖ-ны жүзеге асырады.

Бесінші сатыда іргелі зерттеулер жүргізу үшін олардың стратегиялық міндеттері кеңейеді. Мұнда лабораториялар компания аясында прогрессивтік трансұлттық негізде технологияларды дамытуды мақсат етеді. жапондық үлгісі американдық баламадан ерекшеленіп тұрады. жапондық үлгісіне екі фактор ерекше әсер еткен: халықаралық нарыққа кіру үшін экспорттық-бағдарлық стратегияларға ерекше тәуелді болуы және Жапонияның технологияның бастамашысы емес, негізінен жалғастырушы деңгейдегі үлкен тәжірибесінің болуы.

Технологияны үлгісіндегі осындай аздаған өзгерістерді айтпағанда, АҚШ пен Жапонияның өзара әрекеттің фирмаішілік модельдерінде үлкен айырмашылық жоқ. Оларда бес түрлі ғана модель бар:

Бірінші модель - “елде шоғырлану”, мұнда ҒЗжТКО-ның барлық қызметтері бір елде болуы қарастырылады. Бұл жағдайда зерттеудің басым бағыттарын бас ұйым анықтайды. Бұл жол ғылым қалашықтары - технополистердің тууына ықпал етеді. Мұндай модель Жапониядағы ең кең тараған модельдің бірі, себебі мемлекеттің тікелей ықпалымен онда көптеген ірі технополистер ашылған.

Екінші модель - “пул”, мұнда ҒЗжТКО бойынша әрекеттер шет жердегі базаларда жүргізіледі, оның сыртында зерттеудің басты бағытынан өзге бас компания өзінің зерттеу жұмыстарының жеке жобаларын ұсына алады. Мұндай орталықтардың жұмысын үйлестіріп отыруды арнайы басқарушы ұйым жүзеге асырады, ол зерттеудің басты бағытын айқындайды. Бұл модельдің аясында шет жердегі зерттеу базаларының ішінде ҒЗжТКО-ның көшірмесі болуы да ықтимал, одан соң үйлестіруші кеңес технологиялық пул біршама дұрыс жоба ұсынады.

Үшінші модель - “орталықтандырылмаған даму”. Фирма негізгі іргелі зерттеулерді өз елінде жүргізеді де, ал қолданбалы зерттеулерді ғана шет жерде ұйымдастырады.

Төртінші модель - “сабақтас” стратегия. Мұнда таратылған фирмалар өздері жүргізген зерттеу жұмыстарының нәтижесін екінші біреуіне табыстайды. Ол түбірімен “пул” атты модельден өзгеше. Мұнда бір мезгілде бір мәселені бір-бірінен алшақ жатқан бірнеше лабораториялар қатар жүргізеді. Бұл өз кезегінде бір мәселенің бірнеше шешімін табуға оң әсерін тигізеді.

Бесінші модель - “өзара” қатынас, ҒЗжТКО-ны жүргізу барысында екі жақты ақпарат алмасуға сүйеніп отырады, бірақ олардың зерттеу нысанасы бір-біріне ұқсамайды. Яғни жабылған бірнеше ғылыми-зерттеу орталықтары бір мәселенің бірнеше қырларын қатар қарастырады. Бұл жүйе зерттеудің сенімділігін күшейткенмен, үйлестіруге көп қиындық тудыратыны жасырын емес.

Шындық өмірде ірі корпорациялар өзінің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізу үшін аралас модельдерді қолданады. Мысалы, американдық 3М компаниясының барлық зерттеу жұмыстары бірнеше сатыға бөлінген, олардың әрқайсысының өзінің ғылыми-зерттеу лабораторияларының жеке моделі бар. Өзі жұмыс жасап тұрған уақыттарда компанияда бүтіндей бір инновациялық мәдениет болды. Оның негізінде компанияны 40-жылдары басқарған Вильяма Макнайттың ұстанымы жатыр. “Дұрыс адамдарды табыңыз да, оларға тыныштық беріңіз. Олар бәрін де өздері жасайды”, - деген екен 3М-нің негізін қалаушы тұлға.

Әлемдік экономиканың ғаламдану және либералдану процестері инновациялық қызметті де айналып өтпейді. Инновациялық қызметті трансұлттандырудың артықшылығы біртұтас ғаламдық нарықта интеллектуальдық қызметтің нәтижелерін (ИҚН) ғана тұтыну мүмкіндіктерінде емес, оларды өзінің ішкі ресурстарының есебінен (өз ҒЗжТКО-ның күшімен) жасауында. Трансұлттық инновациялық қызметте ИҚН-ді тұтынудың төрт түрлі формасын бөліп көрсетуге болады: 1) Лицензиялау; 2) Тікелей шетелдік инвестициялар; 3) Біріккен кәсіпорындар; 4) Бірлесулер.

Лицензиялау қазіргі кездегі әлемдік нарықтағы жаңа технологияны меңгерудің барынша тартымды формасы болып саналады. Оның мынадай кемшіліктерін атауға болады:

- лицензиялау жолымен тек бір ғана технологиялық шешім жасалуы мүмкін;

лицензиямен берілген ИҚН-нды қолданудың шектеулі болуы;
лицензия беруші тарапынан лицензия алушының барлық коммерциялық және өндірістік қызметінің үнемі бақылауда болуы;
сатып алушыны лицензиялау туралы келіссөздерде сол лицензияның құндылығы туралы көзбояушылыққа жол берілу мүмкіндігі;
өнімге аздаған болса да өзгерістер енгізу үшін міндетті түрде лицензия берушіден келісім алып отыру қажет.

Олай болса, лицензиялауды патенттік қорғау барынша жетілдірілген, оның тиімділігі қамтамасыз етілген салалардағы инновациялық технологияны қолданған тиімді.

Әлемдік нарыққа шығудың өзге бір арнасы нақты бір инновациялық жобаға тікелей инвестиция салу. Нәтижесінде инвестор не интеллектуальдық меншіктің жобасының нысанын құрушы ретінде оның белгілі бір бөлігін, не сол технология бойынша жасалған өнімді сатудан түскен пайдадан белгілі бір үлес алады. Мұндай форма инвестордың сол өнім туралы ақпараттық және коммерциялық құпияларды таратпай, жаңа технологияларды құру мен оның нәтижесі туралы процесті үнемі қадағалап отыруы талап етеді. Әйтсе де бұл форма шетелдік өндірісті ұйымдастырып, оны жылжыту жүйесін жасап, нарықта тауарды өткізу процесіне кеткен шығындардың есебінен сыртқы нарыққа шығу мүмкіндігін тездете алмайды. Оған қоса мұнда экономикалық та, саяси да тәуекелшілдік деңгейі жоғары болады.

Инновациялық қызметті жаңа идеологиясы жекелеген техникалық шешімдерді емес, мекеме бақылап отыратын әлемдік экономиканың ірі секторларын қорғауды қамтамасыз ететін тұтас патенттік портфельді қажет етеді. Себебі фирмаға тек ОИС-тің 3-5%-ы пайда әкелуі мүмкін. Инновациялық қызметті осындай идеология саласындағы бір формасы бірлескен кәсіпорындар құра отырып, халықаралық келісімге қол жеткізу.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.