Коммерциялық банктің валюталық операцияларын басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 90 бет
Таңдаулыға:

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

«Инженерлі- экономикалық» факультеті

«Қолданбалы информатика» кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Коммерциялық банктің валюталық операцияларын басқарудың ақпараттық жүйесін тұрғызу»

Күндізгі оқу бөлімінің 4 курс

студенті

Мамандығы: Экономикадағы

Ақпараттық жүйелер

Беков Ерлан

Ғылыми жетекшісі:

аға оқытушы Аманбаев А. А.

Дипломдық жұмыс қорғауға

жіберілді:

«Қолданбалы информатика»

кафедрасының меңгерушісі

ф-м. ғ. к., доцент Заурбеков Н. С.

Алматы 2007 жыл

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. «Коммерциялық банктің айырбастау пунктерінің валюта бағамын қадағалаудың» ақпарат жүйесінің құрылуын негіздеу

1. 1. Мәселенің экономикалық мәні . . . 5

1. 2. Ақпарат жүйесін құрудің мақсаты мен міндеті . . . 62

1. 3. Ақпарат жүйесіне қойылатын талаптар . . . 62

1. 3. 1. Ақпарат жүйесінің құрылымына қойылатын талаптар . . . 62

1. 3. 2. Ақпарат жүйесінің ресурстарына қойылатын талаптар . . . 63

1. 3. 2. 1. Техникалық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар . . . 64

1. 3. 2. 2. Бағдарламалық қамтамасыздандыруға қойылатын талаптар . . . 66

1. 3. 3. «Айырбастау пункті» ақпарат жүйесінің концептуалды схемасы . . . 70

2. «Коммерциялық банктің айырбастау пунктерінің валюта бағамын қадағалаудың» ақпарат жүйесін құру

2. 1. «Айырбастау пункті» есебінің қойылымы . . . 72

2. 1. 1. «Айырбастау пункті» есебінің сипаттамасы . . . 72

2. 2. Кірістік ақпарат . . . 72

2. 2. 1. Шығыстық ақпарат . . . 73

2. 3. Ақпараттық база . . . 73

2. 3. 1. Машина ішіндегі ақпараттық база . . . 76

2. 4. Бағдарламалық қамтамасыздандыру . . . 78

3. ақпараттық жүйесінің деңгейін бағалау және оны қолданудың мүмкін аумақтары

3. 1. АЖ-сін құруға кететін шығындарды бағалау, шығындарды есептеудің әдістемесі . . . 82

3. 2. Ақпараттың өнімді коммерциялық жүзеге асыру бойынша нәтижелер мен ұсыныстарды талдау . . . 86

Қорытынды . . . 90

Қолданылған әдебиеттер . . . 91

КІРІСПЕ

Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға енуi объективтi түрде ақпараттық нарықтың құрылуын талап етедi. Көптеген дамыған елдерде ақпараттық нарық материалдық өндiрiс пен қызмет көрсету салаларын нәтижелi түрде қамтамасыз етiп отыр. Ақпарат қазiргi кезде Коммерциялық стратегиялық ресурстың бiр түрiне айналды, және де ол айрықша тауар ретiнде жалпы Коммерциялық өнiмнiң айрылмас бөлiгi бола тұра, ақпараттық өнiмдер мен қызметтер нарығында өз сұранысы мен ұсынысына ие.

Қазақстан Республикасы экономикасының ақпараттық аспектiсiнiң қызмет етуi мен дамуы уақыт өте келе аса маңызды орын алуда, сондықтан экономиканың барлық нақты жағдайларын ақпараттық кеңiстiкте жариялау арқылы, оны қазақстан Республикасының барлық ресурстарының тиiмдi әсерлесуiн қамтамасыз ететiн ғылымға негiзделген ақпараттық технологиялардың көмегiмен басқаруға мүмкiндiк бередi.

Көптеген кәсiпорындар нарықтық жағдайда ақпаратты кез келген мүлiк секiлдi сақтауды, қорғауды және пайдалануды талап ететiн бағалы ресурс ретiнде қарастырады. Өндiрiстiк және шаруашылық қызметтi басқаруға қажеттi ақпарат алу мақсатында кәсiпорын бухгалтерлiк ақпараттық жүйесiн құрады.

Бухгалтерлiк есептегi ақпараттық жүйе - бұл экономикалық объекттi басқаруға қажеттi ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу, қайта өңдеу және оны сыртқа шығару жүйесi.

Бухгалтерлiк есептегi ақпараттық жүйесiнiң қазiргi нарығы өте үлкен қарқынмен дамуда. Оның даму тенденциясын келесiдей факторлар арқылы айқындауға болады.

Бiрiншiсi Қазақстан Республикасының экономикалық басқару құрылымдарын қайта құрумен және қайта ұйымдастырумен, яғни көптеген шағын кәсiпорындардың, фирмалардың және әр түрлi мүлiк нысанындағы банктердiң пайда болуымен байланысты.

Екiншiсi барлық есеп саясатының, есеп әдiстемелерi мен әдiстерiнiң өзгеруiне алып келген халықаралық есеп талаптарына сай, қазақстан Республикасының Бухгалтерлiк есеп стандарттарының жасалуы мен енгiзiлуiне байланысты.

Үшiншiсi - бұл қарқынды түрде дербес компъютерлер мен программалық өнiмдердiң сырттан әкелiнуi.

Төртiншiсi - бұл телекоммуникация құралдарын пайдалану арқылы техникалық және программалық-ақпараттық платформалардың енгiзiлуiне негiзделген жаңа ақпараттық технологиялардың пайда болуы.

Бұл дипломдық жұмыс iс-сапарлар шығыстары есебiнiң ақпараттық жүйесiне негiзделген.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - кез келген уақытта пайдаланушының сұранысына байланысты ақпаратты алып берудi ұйымдастыруға мүмкiндiк беретiн, бухгалтерияда ақпаратты өңдеудi автоматтандыруға арналған iссапарлар шығыстары есебiнiң ақпараттық жүйесiн құру.

Дипломдық жұмыс кiрiспеден, экономикадағы ақпараттық жүйе және “Іссапарлар шығыстарының есебi” ақпараттық жүйесiн жобалау бөлiмдерiнен, қорытындыдан, әдебиеттер тiзiмiнен және қосымшалардан тұрады.

ҚР Коммерциялық банкi мен оның басқару жүйесiне сипаттама, ҚР Коммерциялық банкiнiң бөлiмшелерiнде дебиторлармен жүргiзiлетiн операциялар есебi келтiрiлген.

Экономикадағы ақпараттық жүйе бөлiмiнде ақпараттық жүйенi құрудың маңызы мен мақсаты, ҚР Коммерциялық банкiндегi ақпараттық жүйенiң өмiрлiк циклы, оның ақпараттық, программалық, техникалық, математикалық, лингвистикалық және ұйымдастырушылық жабдықтаулардың құрылымына қойылатын талаптар мен “Iссапарлар шығыстарының есебi” ақпараттық жүйесiнiң концептуалды сызба-нұсқасы берiлген.

“Iссапарлар шығыстарының есебi” бөлiмiнде “Iссапарлар шығыстарының есебi” есептер кешенiнiң орны анықталып, ақпараттық базаға, математикалық жабдықтау, программалық жабдықтау және пайдаланушы нұсқаулары жазылған.

1. 1. Мәселенің экономикалық мәні

Елімізде қабылдамған банктік заңдылықтарға сәйкес Қазақстан Республикасындағы банк жүйесі екі деңгейден тұрады.

Қазақстан Республикасының Коммерциялық банкі - мемлекеттік орталық банк ретінде бірінші деңгейді білдіреді.

Өзге банктердің барлығы (Мемлекеттік даму банкісінен басқасы) - екінші деңгейді сипаттайды, сондықтан да оларды іс-жүзінде екінші деңгейдегі банктер деп атайды.

Бүгінгі таңдағы Қазақстанда қызмет ететін банктік жүйенің не бары он алты жылдық тарихы бар. Бүл жүйенін қалыптасуына КСРО-ның ыдырауының нәтижесінде еліміздің өз тәуелсіздігін алуының себеп болғандығын айта кету керек. Содан бері банк жүйесінде түбегейлі реформалау жалғасуда. Ондағы мақсат - отандық банктеріміздің қызметін халықаралық стандартқа өткізу болып отырғандығы да жасырын смес. Бүл талаптарға жауап бермейтін банктерге басқа банктерге қосылу не банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар болып құрылу кажеттігі ұсынылады.

Қазақстан Республикасындағы соңғы жылдардағы банк жүйесі туралы мәліметтер 1-кестеде беріледі. [5]

І-кесте

Қазақстан Республикасындағы несие жүйесі туралы мәліметтер кезеңнін соңына

Несие жүйесінің элементтері

12. 2004

12. 2005

12. 2006

06. 2007

Несие жүйесінің элементтері: Екінші деңгейдегі банктердің барлығы:

12. 2004:

12. 2005: 44

12. 2006: 38

06. 2007: 35

Несие жүйесінің элементтері: оның ішінде:

12. 2004:

12. 2005:

12. 2006:

06. 2007:

Несие жүйесінің элементтері: мемлекеттік

12. 2004: 1

12. 2005: 2

12. 2006: 2

06. 2007: 2

Несие жүйесінің элементтері: мемлекет аралық

12. 2004: 1

12. 2005: 1

12. 2006: -

06. 2007: -

Несие жүйесінің элементтері: Шетел капиталының

12. 2004:

12. 2005:

12. 2006:

06. 2007:

Несие жүйесінің элементтері: қатысуымен.

12. 2004: 16

12. 2005: 16

12. 2006: 17

06. 2007: 16

Несие жүйесінің элементтері: оның Ішінде:

12. 2004:

12. 2005:

12. 2006:

06. 2007:

Несие жүйесінің элементтері: - 100%/50%-дан аса,

12. 2004: 9/7

12. 2005: 9/6

12. 2006: 9/6

06. 2007: 10/4

Несие жүйесінің элементтері: оның ішінде

12. 2004: 12

12. 2005: 11

12. 2006: 11

06. 2007: 10

Несие жүйесінің элементтері: еншілес банктер

12. 2004:

12. 2005:

12. 2006:

06. 2007:

* Сандық мәліметтер ҚҰБ-нің статистикалық бюллетенінен алынған N6 2003 маусым.

"ҚР-ғы банктер және банктік қызмет туралы" ҚР заңы. 31. 08. 1995

1-кестеден көріп отырғанымыздай, банктеріміздің саны жылдан жылға азаюда. 90-шы жылдардың басында олардың саны 200-ден асты, сөйтіп банк жүйесін реформалау нәтижесінде олардың саны 35-ке дейін (06. 2003 ж. ) қысқарды. Жалпы банктер қатарында мемлекеттік банктер (мемлекеттің 100% қатысуымен қүрылған) саны - 2. Қазақстанның банктік секторында шетел капиталының қатысуы кеңейе түсуде, олардың саны - 16, яғни жалпы банктер санының жартысына жуығын алады.

Іс жүзінде Коммерциялық банкте барлык, кассалық резевтердің шоғырлануы және олардың шаруашылық айналымына түсуі Коммерциялық банктер мекемелерінің коммерциялық банктер кассасын толтыру арқылы арқылы жүзеге асырылады. Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айырысуларды Коммерциялық банк мекемелері арқылы жүргізе асыра отырып, қажет жағдайларда Коммерциялық банктен несие ала алады. Коммерциялық банк - бұл ақшалай резервтерді құрайтын, оған қоса меншікті алтын валюта резервтерден, басқа да материалдык, бағалықтардан тұратын муліктерге ие болып табылатын заңды тұлға.

Әлемдік тәжірибеде орталық банктің қызметін ұйымдастырудың әр түрлі келесідей қүқылық формалары кездеседі:

- мемлекеттің 100% қатысуымен капиталын құрайтын біртұтас банк формасында (мысалға: Ұлыбритания, ГФР, Франция, Канада, Ресей, Қазақстан) ;

- акцияның бір бөлігі мемлекетке тиеселі немесе мемлекеттің қатысынсыз акционерлік қоғам формасында (Жапония, Белгияда) ;

- орталық банктің функцияларын біртүтас атқаратын тәуелсіз банктер жүйесі (АҚШ-та) .

АҚШ-та орталық банктердің мүлкіне мемлекет қатынаспайды, олардың капиталы Федеральды резервтік жүйеге мүлік иесі болып келетін коммерциялық банктердің қосқан жарнасынан тұрады.

Коммерциялық банк өзінің атқаратын мәні жағынан біртұтас ұйым болып табылады, ал мемлекет тек оның жарғылық қорының иесі. Бүгінгі жарғылық қордың мөлшері - 20 млрд. теңгені құрайды. Негізгі қорлары ғимараттардан, құрылғылардан, құрал-жабдықтардан, көліктік құралдар мен басқа бағалылықтардан, ал айналым қорлары банкке тиеслі болып табылатын меншікті ақшалай қаражаттардан тұрады.

2004 жылдан бастап, " Коммерциялық банкі туралы" ҚР заңына жасалған соңғы толықтырулар мен өзгерістердің кейінгі Коммерциялық банкінің басты міндеті - еліміздегі баға тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.

Сол сияқты, Коммерциялық банкке мынадай қосымша міндеттер жүктеледі;

- мемлекеттің ақша-несие саясатын жасау;

- төлем жүйесінің қызмет етуін қамтамасыз ету;

- қаржы жүйесінін тұрақтылығын қамтамысыз ету;

- банктік қызметті реттейтін нормативтік құқылық актілерді қолдану арқылы қарыз берушілер мен клиенттер мүддесін қорғау және олардың орындалуына бақылауды жүзеге асыру.

Коммерциялық банктің несиелік ресурсы төмендегідей көздерден құралады:

- меншікті қаражат есебінен;

- басқа банктерден тартылған және Ұлттық банкте шартты негізде орналастырылған ақшалай каражаттар есебінен;

- ҚР төңірегінде тартылған қаражаттардан;

- арнайы мемлекеттік қорлар мен бюджеттің уақытша бос жатқан қаражаттар есебінен.

Коммерциялық , банктің басқару құрылымы.

Қазақстанның Коммерциялық банкі - тігінен басқарылатын жүйедегі біртүтас орталықтандырылған құрылымды білдіреді.

Басқарма және Басқарма болып негізгі қызметтер Коммерциялық банктің басқару органына: директорлар Кеңесі (Директорат) жатады.

Коммерциялық банктің оперативтік басқару органы директорлар кеңесі болып табылады. Директорлар кеңесі құрамына Коммерциялық банк төрағасы, оның орынбасарлары және құрылымдық бөлімшелердің жетекшілері кіреді.

2004 жылдан бастап, Үкіметтің қаулысымен Коммерциялық банктің құрылымынан қаржы нарығының және қаржы ұйымдарының қызметіне бақылау және қадағалау жөніндегі Қаржы агенттігі бөлініп шықты.

Оның қүрамына: банктің қадағалау, бағалы қағаздар нарығын реттеу және сақтандыру ұйымдарының қызметін реттеу департаменттері кіреді.

Осындай өзгерістерге сәйкес Коммерциялық банктің атқаратын қызметтері де қысқарып, яғни тек қана классикалық қызметтер қалды.

Коммерциялық банк мынадай классикалық қызметерді атқарады:

- ақшаны эмиссялау;

- ақша-несие саясатын жүргізу;

- төлем жүйесін үйымдастыру;

- төлем балансын құру;

- валюталық реттеу және валюталық бақылау. Коммерциялық банк мынадай операцияларды жүргізеді:

- бірінші кластық эмитенттермен шығарылатын алты айлық қайтару мерзімдегі міндеттемелерді қайта есепке алады;

- мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алады және сатады;

- депозиттік ссртификаттармен қайтару мерзімі бір жылға жататын борыштық бағалы қағаздарды сатып алады жөне сатады.

- депозиттік жөне есеп айырысу операцияларын жүргізе отырып, бағалы қағаздарды, басқа да қүндылықтарды сақтауға жөне басқаруға қабылдайды;

- қаржы қүралдарымен операцияларды жүзеге асырады;

- қажет кезінде банктерде жөне қаржы ұйымдарында шоттар ашады;

- чектерді жазып вексельдерді береді;

- жарғыға қайшы келмейтін өз міндеттемелеріне сай келетін басқа да банктік операцияларды жүзеге асырады.

Ақша-несие саясаты

Қазақстан Коммерциялық банкі мемлекеттік ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады.

ҚКБ ақша-несие саясатының басты мақсаты - Коммерциялық валютаның тұрақтылығын, яғни оның төлем қабілеттілігі мен

басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтама-сыз етуді көздейді.

Ақша-несие саясаты - бул айналыстагы ақша массасын, несие көлемін, сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге багытталган шаралар жиынтыеы.

Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі - Коммерциялық банк болып табылады. Ал ақша-несие саясатының Коммерциялық банк тарапынан реттеу объектісіне экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасының жиынтығы жатады.

Шаруашылық конъюктурасының жағдайына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады: І. Рестрикциялық ақша-несие саясаты;

2. Экспанцондық ақша-несие саясаты.

Рестрикциялык ақша-несие саясаты - екінші деңгейлі банктердің нвсиелік операциялар көлемін шектеуге және қатаң шарт белгілеуге, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін арттыруға бағытталатын шаралар жиынтығы.

Экспанциондық ақша-несие саясаты - несие беру көлемін кецейтумен, айналыстағы ақша-массасының өсуіне бақылаудың әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесініц тәмендеуімен байланысты шаралар.

Соңғы жылдардағы ақша-несие саясатының басты көздеген бағыты: инфляцияны төмендету және теңгенің тұрақтылығын қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жетуде Коммерциялық банк қатаң ақша-несие саясатын жүргізуде. Заңға сәйкес Коммерциялық банк мынадай ақша-несие саясатының негізгі құралдарының көмегімен реттеледі:

• Сыйақы мөлшерлемелерін белгілеу;

• Ең төменгі міндетті резевтер нормасын белгілеу;

• мемлекеттің бағалы қағаздарын сатып алу және сатуы бойынша ашык, нарықтағы операцияларды жүргізу;

• банктерге және үкіметке несиелер беру;

• валюталык, нарықта интервенциялау;

• кейбір жағдайларда, несиелік операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен көлеміне тікелей сандық шектеулер енгізу;

Қазіргі уақытта жоғарыда аталған қүралдардың ішінде іс-жүзінде қодданылып отырғандары: ресми сыйақы мөлшерлемелері, қысқа мерзімді ноттарды эмиссиялау, ашық нарықтағы операциялар.

Коммерциялық банк өзінің жүргізетін операциялары бойынша мынадай ресми сыйақы мөлшерлемелерді белгілейді:

- ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі;

- ресми есептік (дисконттык) мөлшерлемесі;

- РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемесі;

- "овернайт " займдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі;

- күндізгі займдар бойынша сыйақы мөлшерлемесі.

Ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесі - ақша нарығының жалпы жағдайына, несие бойынша сұраныс мен ұсынысқа, инфляция және күтілетін инфляция деңгейіне байланысты белгіленеді. Коммерциялық банкінің заң актілері, ҚР Президентінің актілері негізінде немесе ҚКБ Басқармасының жеке қаулылары бойынша жүргізілетін заем операциялары бойынша қолданылады.

Ресми есептік (дисконттык} мөлшерлемесі - ақша нарығының жалпы жағдайына, несиелер бойынша сүраныс пен үсыныс көлеміне байланысты белгіленеді және Коммерциялық банктің коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу операцияларында қолданылады. Ресми есептік (дисконттық) мелшерлеме жыддық пайыздық мөлшерлеме болып табылады және ол айналыс мерзімі алты айлық вексельдерді қайта есептеуде қолданылады.

РЕПО және кері РЕПО операциялары бойынша сыйақы мөлшерлемелері - жылдық пайыздық мөлшерлемелер, ішкі қаржы нарығының жағдайына байланысты белгіленеді және мемлекеттік бағалы қағаздармен операциялар жүргізуде қолданылады. РЕПО-ның мақсатты мөлшерлемесінен ауытқу жағдайында ақшалай қаражаттарды орналастыру немесе тарту жолымен РЕПО нарығындағы сыйақы мелшерлемелерді реттеу арқылы сыйақы мелшерлемелердің елеулі ауытқуын болдырмау.

"Овернайт" заемдары бойынша сыйақы мөлшерлемесі - Коммерциялық банктің екінші деңгейдегі банктерге, олардың ҚКБ-ш корреспонденттік шоттары бойынша есеп айырысуды 'дебеттік қалдықпен аяқтауы барысында бір түнге берілетін заемдары бойынша қолданылады.

Күндізгі заемдар бойынша сыйақы мөлшерлемелері - Коммерциялық банктің екінші деңгейдегі банктерге, олардың ҚКБ-ғы теңгеде ашқан корреспонденттік шоттары бойынша төлем жүргізуге немесе ақшалай аударымдар жасауға қажетті ақша қаражаттары уақытша болмаған не жетіспеген жағдайларда займдар бойынша қолданылады.

Ең төменгі резервтік талаптар. Ақшалай нарықтағы тепе-тендікті қамтамасыз етуде, банктерге берілетін несиелер көлемін реттеуде, банктің өтімділік деңгейін реттеуде және олардың міндеттемелері бойынша төлемсіздікті төмендетуде, сол сияқты банктің салым иелері мен акционерлерінің мүдделерін қорғау мақсатында Коммерциялық банк ең төменгі резервтік талаптар механизмін қолданады.

Резервтік талаптар ашық нарықтагы операциялар және пайыз саясатымен қатар коммерциялық банктерді жанама ақшалай-несиелік реттеудің негізгі құралдарының біріне жатады. Қазақстан банк жүйесінің бүгінгі даму жағдайында резервтік талаптар, бір жағынан, сақтандыру институттарының жоқ кезінде, коммерциялық банктердің депозиттерін сақтандыру қызметін, екінші жағынан, экономикадағы ақшалай мультипликация процессін реттеу қызметтерін атқарады.

Ақша-несие саясатының бұл құралы 1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген "ҚР коммерциялық кооперативтік және жеке банктердің қызметін реттеу туралы" нұсқауға сәйкес, міндетті резерв нормативі 18-20% мөлшерінде бекітілген болатын. Қазіргі уақытта ол төмендеп, 6%-ды құрайды.

Ашық нарықтағы операциялар

Ашық нарықтағы операциялар - бұл Коммерциялық банктің айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу мақсатында екінші реттегі нарықта мемлекеттің бағалы қағаздарын сату және сатып алумен байланысты операциялары.

Бұл біршама ақша массасын, коммерциялық банктердің етімділігі және несиелік жұмыстарды реттеудің ыңғайлы өдістерінің бірі болып табылады. Оның негізгі мөні ақша эмиссиясын тоқтату арқылы банктердің несиені эмиссия-лауын шектеуді біддіреді.

Коммерциялық банк нарықта бағалы кағаздарды сату арқылы оны сатып алушылардың резервтік шоттарынан тиісті соманы ұстап қалады. Сөйтіп, керісінше, банктерге несие беруді және ақша шығаруды ынталандыру мақсатында Коммерциялық банк бағалы қағаздарды сатып алады да, тиісті соманы банктердің резервтік шотына қайта аударады.

Несиелік операциялар Несиелеу және қаржыландыру операцияларына соңғы жылдары Коммерциялық банктің қызметінің алдағы уақыттарда классикалық қызметіне жақындауына байланысты тиісті шаралар қолданды. Қазіргі уақытта екінші деңгейдегі банктерді несиелеу тек қана олардың өтімділігін сақтау мақсатында жүзеге асырылады. Бюджеттің тапшылығын жабу үшін Үкіметке несие беру бюджет саясаты аумағында, яғни Коммерциялық банктің республикалық бюджетті несиелеуден бас тарту мақсатында жүргізілді. Жеңілдікпен берілетін несиелерді беру және көсіпорындардың несие үшін тікелей өтініш жасауын қарастыру болған жоқ. Коммерциялық банктін несиелерін орналастыру аукциондар арқылы, банкаралық нарық арқылы, сол сияқты ломбардтық несиелеу негізінде жүзеге асырылады.

Валюталык, интервенция

Коммерциялық банктің валюталық интервенциясы - деп Коммерциялық валюталық бағамына әсер ету мақсатында орталық банктің шетел валютасын сату және сатып алу жолымен валюталық нарықтағы операцияларға араласуын айтады.

Коммерциялық банктің валюталық нарықтағы интервенция дербес түрде кез келген банктер және валюталық биржалар арқылы кез келген валюталық мәмілелер түрлерін пайдалану негізінде жүзеге асырылады.

Коммерциялық банк ақша-несие саясатының бағыттарын бір жылға анықтап келсе, 2006 жылдан бастап, алдағы үш жылға алдын-ала анықтау тәжірибесіне көшті жөне әр жыл өткен сайын өзгерістерді ескеріп, оған Коммерциялық банк псн ҚР Үкіметі біріге түзетулер енгізеді. Мұндағы негізгі мақсат біртіндеп инфляциялық таргеттеу принципіне өту, яғни ақша базасы мен алтын-валюта резервтері бойынша мақсатты көрсеткіштерден инфляция бойынша мақсатты көрсет-кіштерге көшу.

Осындай ақша-несие саясаты қана Коммерциялық банктің инфляцияны төмендету мақсатындагы саясатына толық жауап береді жөне сонымен қатар жүргізілетін ақша-несие саясатына деген рыноктың қатысушыларының үлкен сенемін қамтамасыз етеді. Басқа елдердің тәжірибесі көрсеткендей, инфляцияның мақсатты керсеткіштерін енгізуге мынадай факторлар негіз бола алады: бюджеттің тұрақты жағдайы, макроэкономикалық тұрақтылықты кепілдендіру, қаржы жүйесінің тұрақтылығы, Орталық банктің тәуелсіздігі, Орталық банктің құралдары мен инфляция арасындағы өзара байланысты түсіну, ақпараттың ашықтығы.

Ақша-несие саясаты қаржы нарығының түрақтылығын сақтауға, сақтандыру нарығының, бағалы қағаздар нарығының өрі қарай дамуына және банк жүйесінің нығая түсуіне, экономиканың нақты секторын банктердің несиелеуін өрі қарай өсіру үшін жағдай жасауға, сондай-ак жинактаушы зейнетақы қорларының жетілдірілуіне мүмкіндік туғызады.

2004-2006 жылға арналған ақша-несие саясатыньщ негізгі корсеткіштерінің болжамы 2-кестеде беріледі.

2-кесте

2004-2006 жылдарға арналған ақша-несие саясатының негізгі көрсеткіштерінің болжамы

Көрсеткіштер

2003 (бағалау)

2004

2005

2006

Көрсеткіштер: Базалық инфляция

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: жылына орташа, %

2003 (бағалау):

2004: 4-6

2005: 3-5

2006: 3-5

Көрсеткіштер: Инфляция (ТБИ)

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: жылына орташа, %

2003 (бағалау): 6, 5

2004: 5-7

2005: 4-6

2006: 4-6

Көрсеткіштер: Қайта қаржыландыру

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: жылдың соңына, %

2003 (бағалау): 7, 0

2004: 6-6, 5

2005: 6, 0

2006: 5, 5

Көрсеткіштер: ХБ жалпы алтын-валюта резерві

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: млн. АҚШ доллары

2003 (бағалау): 4852

2004: 5156

2005: 5679

2006: 6438

Көрсеткіштер: өзгерістер, %

2003 (бағалау): 54, 5

2004: 6, 3

2005: 10, 1

2006: 13, 4

Көрсеткіштер: Ақша базасы

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: млрд. тенге

2003 (бағалау): 312

2004: 411

2005: 495

2006: 574

Көрсеткіштер: өзгерістер, %

2003 (бағалау): 50, 0

2004: 31, 6

2005: 20, 3

2006: 16, 1

Көрсеткіштер: Ақша массасы

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: млрд. тенге

2003 (бағалау): 1026

2004: 1325

2005: 1607

2006: 1898

Көрсеткіштер: өзгерістер, %

2003 (бағалау): 34, 2

2004: 29, 1

2005: 21, 7

2006: 18, 1

Көрсеткіштер: Банк жүйесіндегі резиденттердің депозитгері

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: млрд. тенге

2003 (бағалау): 780

2004: 972

2005: 1183

2006: 1407

Көрсеткіштер: өзгерістер, %

2003 (бағалау): 29, 4

2004: 24, 6

2005: 21, 7

2006: 18, 1

Көрсеткіштер: Экономикаға беретін банктің несиелері

2003 (бағалау):

2004:

2005:

2006:

Көрсеткіштер: млрд. тенге

2003 (бағалау): 940

2004: 1225

2005: 1520

2006: 1844

Көрсеткіштер: өзгерістер, %

2003 (бағалау): 39, 8

2004: 30, 3

2005: 24, 1

2006: 21, 3

Көрсеткіштер: Жеке түлғалардың теңгедегі мерзімді депозитгері бойынша орташа өлшемді мөлшерлеме, %

2003 (бағалау): 10, 0-11, 0

2004: 9, 0-10, 5

2005: 8, 0-9, 5

2006: 7, 0-9, 0

Көрсеткіштер: Занды тұлғаларға берілген теңгедегі несиелер бойынша орташа өлшенген мөлшерлемесі, %

2003 (бағалау): 14, 5

2004: 12, 0-13, 5

2005: 11, 0-13, 0

2006: 10, 0-12, 0

2-кестеден көріп отырғанымыздай, 2004-2006 жылға арналған ақша-несие саясатының басты мақсаты орташа жылдық базалық инфляцияны - 2004 жылы 4-6 % және 2005-2006 жылдары 3-5 % шегінде ұстау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.