Көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдысының ерекшеліктері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ

МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

УНИВЕРСИТЕТІ

АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

КӨМЕКШІ МЕКТЕП БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ДАҒДЫСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Дипломдық жұмысты орындаған:

ППФ Дефектология бөлімінің

4 курс студенті

Дюсембиева Л. М.

Диплом жұмысы Ғылыми жұмыстың жетекшісі:

қорғауға жіберілді. п. ғ. к . профессор Бектаева К. Б.

Жетекшінің қолы

Хаттама №

Алматы 2009

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

I ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТІҢ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ҮРДІСІНІҢ ПСИХОФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ.

Оқудың психофизиологиялық механизмдері мен оқу дағдысының қалыптасуы . . . 5
Оқу үрдісінің бұзылуы себептері . . . 12

II КӨМЕКШІ МЕКТЕП БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ДАҒДЫСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.

2. 1 Көмекші мектеп оқушыларының оқу дағдысының қалыптасу ерекшеліктері . . . 25

2. 2 Констатациялық (бақылау) зерттеу әдістемесі . . . 36

2. 3 Констатациялық(бақылау) зерттеудің нәтижесі . . . 42

Қорытынды . . . 54

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 60

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі: Соңғы жылдары оқу дағдыларын меңгеру қиыншылықтары бар балалардың санының айтарлықтай өсуі белгіленді. Соның ішінде, дамуында әр түрлі ауытқуы бар балалардың оқу дағдыларының бұзылыстарын бөліп айтуға болады.

Жалпы, оқу дегеніміз не? Оқу - күрделі психофизиологиялық үрдіс. Бұл үрдіске көру, сөйлеу аппаратының қозғалысы және есту анализаторлары қатысады. Оқу ауызша сөйлеуге қарағанда, кеш және қиын қалыптасады.

Оқу - көріп қабылдаудан басталады, кейіннен қабылдағандарын ажыратып, әріптерді тани бастайды. Таныған әріптерін дыбыстармен сәйкестендіріп айтады. Сәйкестендірген дыбыстарын біріктіріп, сөз, сөйлемдерді оқиды.

Оқу процесінің екі жағы бар: техникалық және мағыналық. Бұл оқудың екі жағы бір-бірімен тығыз байланысты және оқу үрдісінің негізгі мақсаттары болып табылады.

Көмекші мектеп оқушыларының оқу үрдісіне тоқталатын болсақ, оларда техникалық және мағыналық оқуы толық қалыптаспаған. Бұндай мәліметтер мен зерттеу жұмыстарының көбісі Ресей дефектологтарының еңбектерінде зерттелген: М. Ф. Гнездилов, А. Н. Корнев, Р. И. Лалаева, В. А. Сумарокова, В. Г. Петрова, Н. К. Сорокина, Р. С. Колеватова т. б.

Қазіргі таңдағы қазақ балалардың оқу дағдыларының бұзылыстарының деңгейін анықтауға жүргізілген зерттеулер де бар: С. Рахметованың «Қазақ тілі әдістемесінің теориясы мен технологиясы» атты еңбегінің бір бөлімі осы мәселеге арналған. Бір еңбек бұл, әрине аз, сол себептен, қазақ тілінде оқитын ақыл-ойы кем бастауыш сынып оқушыларымен арнайы зерттеулер жүргізе отырып, біз осы дипломдық жұмысты жазып отырмыз.

Қазіргі таңда бұл мәселенің (оқу дағдысының бұзылысы) өзектілігі мен теориялық мәнділігін анықтау бізге өте маңызды. Себебі, біздің жазып отырған дипломдық жұмысымыз алдымен, осы проблемаға қатысты екенін ескеріп кеткен жөн. Осыдан келіп, біз - зерттеу жұмысының мақсатын, міндеттерін, әдістерін, нысанын, пәнін, зерттеудің ғылыми жаңалығы мен практикалық маңыздылығын анықтай аламыз.

Зерттеу жұмысының мақсаты - Көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларының ерекшеліктерін анықтау.

Зерттеу нысаны- Көмекші мектептегі оқу-тәрбие үрдісі.

Зерттеу пәні - Көмекші мектеп оқушыларының оқу дағдысының ерекшеліктері.

Зерттеудің ғылыми болжамы - егер, көмекші мектеп оқушыларының оқу дағдылары ерекшеліктері айқындалса, сол ерекшеліктеріне қарай оқу дағдысын қалыптастыру бағыттарының мазмұны есепке алынса, онда оқушылардың оқу дағдысын қалыптастырудың тиімділігі артады.

Зерттеу міндеттері:

Көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларының ерекшеліктері мәселесін теориялық тұрғыда қарастыру.
Көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларының ерекшеліктерін айқындаудың тиімділігін тәжірибе жүзінде тексеру.
Көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларының ерекшеліктерін айқындап, әдістемелік жолдарын жүйелеу.

Зерттеу әдістері: Зерттеліп отырған мәселеге байланысты психологиялық, педагогикалық және әдістемелік еңбектерге талдау жасау, көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу үрдісін бақылау, әңгіме жүргізу, әдістемелік жүйенің мақсатқа сәйкестігін және педагогикалық тиімділігін эксперимент арқылы тексеру.

Зерттеу базасы: Алматы қаласындағы № 3 «Жанұя» кешені, № 7 арнайы(түзету) мектеп-интернаты және № 9 Ауыр тіл кемістігі бар балаларға арналған мектепте жүргізілді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен практикалық мәнділігі:

Көмекші мектеп бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдыларының ерекшеліктері айқындалып, ауыр тіл кемістігі бар балаларға арналған мектеп оқушыларымен салыстырылды.
Алынған мәліметтерді ескере отырып, оқу дағдысының ерекшелігін тиімді қалыптастыруға нұсқау беру.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТІҢ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ ҮРДІСІНІҢ ПСИХОФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ МЕХАНИЗМДЕРІ.

Оқудың психофизиологиялық механизмдері мен оқу дағдысының қалыптасуы.

Оқу - күрделі психофизиологиялық үрдіс . Бұл үрдіске көру, сөйлеу аппаратының қозғалысы және есту анализаторлары қатысады. Б. Г. Ананьевтің айтуы бойынша, бұл үрдістің негізінде күрделі механизмдердің арақатынастарының анализаторлары мен сигналдық жүйенің байланыстары жатады.

Оқу - ауызша сөйлеуге қарағанда кеш және қиын қалыптасады. Оқуды қарапайым іс - әрекет деп қарауға болмайды. Ол жоғарғы психологиялық функцияларды қамтиды: ойлау, ес, мағыналық қабылдау және зейін.

Саналы түрде талдап - жинақтап оқу- бала дамуының ерте кезеңінде қалыптасады, ол әріпті талдап, дыбыстарға алмастырады, дыбыстарды буынға біріктіреді, буындардан сөзді жинақтайды. Кейінгі кезеңде оқу дағдысы қалыптасады. Оқу дағдысы жақсы қалыптасқан адамның көзінің қозғалысы сөздің барлық элементтерін талдап жинақтамайды. Негізгі мағлұматты алатын бірнеше әріп топтарын қабылдайды. Алғаш рет оқу бұзылысы туралы проблемаларды XIX ғасыр соңы мен XX ғасырдың басында мынадай ғалымдар: А. Куссмауль, В. Морган, О. Беркан, Л. Гинельвунд, Ф. Варбург, П. Рашбург және т. б. зерттеп, өз еңбектерінде айтып кеткен. А. Куссмауль оқу дағдысының қалыптаспауы сөйлеу тілінің жеке бұзылысы деп айтқан. Ол оқу және жазу бұзылыстарының патологиясын бір деп қарастырып, оқу процесінің бұзылысы тек ақыл-ойы кем балаларда ғана кездеседі деп ойлаған. Бұл ойды қолдағандар Ф. Бахмен мен Б. Энглер.

Бірақ, XIX ғасыр аяғында 1896 жылы В. Морган зияты қалыпты 14 жасар баланың оқуының бұзылыс түрлерін сипаттайды. Осыдан кейін (А. Куссмауль мен О. Беркан және т. б. ) оқу дағдысының бұзылуын жеке тіл кемістігі ретінде қарастырып, тек ақыл-ойы кем балаларда ғана кездеседі деген ойдан бас тартты.

Оқу үрдісінің екі жағы бар:

1. Көздің қимылымен дыбыстық сөйлеу қозғалысының үрдісі.

2. Адамның ынтасы мен сезімі және ойлау операциясы бір нүктеден екінші нүктеге жылдам секіріп ауысып отырады. Бір нүктеден екінші нүктеге ауысу жылдамдығы 0, 001 - 0, 003 сек.

Оқу процесі - көздің қимылы тоқтаған кезде болады.

Оқу кезінде, көз тек солдан оңға қарай ғана жылжымайды, сонымен қатар, оңнан солға қарай да жылжиды, бұны - регрессия дейді. Регрессия - оқыған кезде жіберілген қателерді дұрыстап оқу. Оқу дағдысы жақсы қалыптасқан адам тексті қабылдаған кезде, сөзді түгел қабылдайды. Оқудың барлық кезеңінде көздің қозғалысы шектеулі болса, оқу үрдісі бұзылады (Т. Г. Егоров 1952) .

“Оқу - көздің қозғалысы қажет компонент”, - деп Трошиннің зерттеулерінде айтылған.

Зерттеулердің нәтижесінде: оқу кезінде оптикалық қабылдау, көз қозғалғанда емес, тоқтағанда қабылдайды және оның бірлігі - сөз деп айтты.

Бұл бағытты арықарай Т. Г. Егоров, Р. И. Лалаева, Л. И. Румянцев дамытып, жалғастырды. Олар оқығанда көздің қозғалысын, әсіресе, регрессивті қозғалыстың оқуға тигізетін маңызын зерттейді. Зерттеу нәтижесі көрсеткендей, регрессивті қозғалыс болмаса, оқу процесі тежеледі, яғни оқу дағдысы дұрыс қалыптаспайды.

Сонымен, бұл авторлар мынадай шешімге келеді: көздің қозғалысы - оқу процесін қалыптастыруда маңызды шарттың бірі. Ал, оқудың негізіне 2 деңгейдің арақатынасы кіреді: сенсоматорлық және семантикалық.

Сенсоматорикаға - оқу техникасы жатса, семантикалыққа - мағынасын түсіну кіреді. Оқыған мағлұматтың мағынасын түсіну - балалардың қабылдау процесінің дамуына байланысты.

Оқу процесін қалыптастыруда көру, акустикалық, кинестетикалық анализаторлардың әрекеті, оқудың психофизиологиялық үрдісі болады.

Дауыстап оқу механизмі, іштен оқу механизміне қарағанда, күрделірек. Дауыстап оқуда көру, сөйлеу аппаратының қимылы, есту каналдарымен қатар, қабылданған мағлұматты саналы түсіну аппараты қатысады. Бірақ, көріп қабылдау ырғақтығы, мағлұматты саналы түрде қорытындылау, мәтінді дауыстап оқығандағы дауыстың шығуы - сөйлеу қозғалысының каналдарының мүмкіншілігіне байланысты.

Іштен оқу кезіндегі психофизиологиялық механизм жеңіліректеу, өйткені, мағлұматты өңдеу үрдісі, сыртқа шығару үрдісі болмайды. Бірақ, есту, сөйлеу, қимыл анализаторларының белсенділігінің төмендеуінен, түсіну процесі, есте сақтауы және оқыған мәтінді меңгеруі төмен болады. Көріп қабылдау ырғақтығы 2 есеге артады.

Жоғарыда айтып кеткендей, сөйлеу іс - әрекетіне әр түрлі анализаторлар қатысады. Кез - келген анализаторлардың біреуі бұзылса, қалыпты оқу актісінде ақаулық туады.

Әр анализаторлардың рөлі - оқу және жазу актісінде маңызды. Дұрыс оқу және жазу үшін фонемаларды ажырату керек. Көп жағдайда фонематикалық есту қабілеті бұзылса, оқу бұзылады.

Бала мұғалім айтқан дыбыстарды ажырата алмаса, онда ол акустикалық жағынан ұқсас әріптерді алмастырып, тастап оқиды.

Акустикалық анализатор қозғалыс және сөйлеу анализаторымен тығыз байланысты. Бұл анализатор балада дамымаса, қозғалыс рефлекстердің құрылуының патологиялық инерттігі бұзылады да, оқу және жазу дағдысының дамуына әсер етеді.

Сөзді естіп қабылдауы мен сөйлеу кезіндегі қимылдардың дамуы туралы И. М. Сеченов былай деп жазды: «Есту арқылы сезімталдығы, басқа сезімдер сияқты маңызды. Ол ерте жастсн бастап көкірек, жұтқыншақ, тіл және ерін бұлшық ет қимылдарымен тығыз байланыста болғандықтан, ол өзінің сөйлегенің сезінеді. Естіп есте сақтауына, көріп есте сақтауы келіп қосылады. »

Есту, сөйлеу анализаторлары оқу және жазу үрдісіндегі сөз құрамының дыбыстық талдауына жауап береді. Бас ми қабығындағы оптикалық жүйенің бұзылу салдарынан оқуы және жазуы бұзылады.

Сонымен, оқу - сөздік әрекеттердің бір түрі - сөз айтуымен тығыз байланысты, бұған сөздегі дыбыстардың құрылуы мен сөзді түсінуі кіреді.

Д. Б. Эльконин өз мақаласының біреуінде: «Берілген сөзді түсіну үшін, дыбыстық жақтарының байланысы болу керек . Байланыс болса, түсінік пайда болады, ал байланыс жоқ болса, сөзді қаншамалықты дұрыс оқығанымен, түсінуі қиын болады », - депті.

Оқу кезінде, көріп қабылдаудың маңызы зор. Өйткені, оқыған кезде графикалық бейнелері ұқсас әріптер беріледі. Бірақ, әріптерді қабылдау және ажырату- оқу процесінің сырт жағы. Ал, ішіне: тілдің дыбыстық негізгі әрекеттері (сөйлеу тіліндегі дыбыстың әріппен қатынасы, дыбыстардың бейнесін көру элементтері) жатады. Осыдан кейін, сөздегі дыбыс айтылуы, сөзді оқуы қалыптасады. Сөздегі дыбыстардың дұрыс қалыптасуы - оқығанның мағынасын түсінуіне көмектеседі.

Оқығанның мағынасын түсіну - белсенді үрдіс. Бұл үрдістің бірнеше үрдісі бар. Графемалардың топтарын көру ақылы қабылдап, ойлау үрдісіне қосылып, сөзге айналады. Ойлау үрдісі қалыптаспауынша мәтіннің графемасы немесе сөзді көру арқылы қабылдауы толық болмайды. Көріп қабылдау мәтінді немесе сөзді түсінуге қажетінше қолданылады.

Сонымен, оқу дағдысының 2 жағы бар: техникалық және мағыналық. Бұлар - оқу үрдісінің негізгі мақсаттары.

Ересек адамдардың оқу үрдісінде тек оқығанын ғана түсінуін алдына мақсат етіп қояды. Жоғарғы психо - физиологиялық операциялар өз бетінше, автомат түрінде болады. Оқу үрдісінің техникалық жағының қиындығы оқушының көзін қимыл анализынан анық байқалады.

Оқу үрдісіндегі тәжірибелі адам оқығанда, ол әріптер емес, бірден сөзді қабылдай алады. Сөзді танып қабылдамас алдында, оқыған мәтіннің мағынасына көңіл бөледі. Болжау нәтижесінде көріп қабылдау үрдісін жеңілдетеді.

Бірақ, бірнеше авторлар ( Р. И. Лалаева, М. Е. Хватцев және т. б. ) оқылатын материалдың алдыңғы сөзіне қарап, мағынасын болжауына, сөзді бұрмалауға, тастап кетуге, сөздің ішіндегі әріптердің ауысуына әкеледі деп айтқан.

Мектепке дейінгі балаларда ауызша сөйлеу тілі есту арқылы меңгеріледі. Бұл дегеніміз - көру анализаторының 2- ші сигналды жүйенің жұмысына қосылуы, есту және моторлы анализаторлар әрекетімен жүйелі түрде ұқсауы.

Бала көру, есту анализаторларын артикуляторлық жағдайға ауыстыруға үйрену керек. Бұл үшін бала дыбыс пен әріпті ауызша сөйлеу элементтерінде түсіну қажет.

Оқу мен жазу дағдыларын қалыптастыру үшін, баладан анализ және синтезді талап ету керек. Сөзді оқыған кезде көру анализі қосылады, яғни, әріп дыбысқа айналады, содан соң, дұрыс оқылады.

Беккер: «Балада анализ және синтезді қалыптастыру - оқудың басында болу керек », - деп айтты.

Оқуды меңгеру, көріп қабылдаумен қатар, дыбыс құрамын талдаудың жағдайына да байланысты. Бұл фонетикалық және сөйлеу моторикасын ажырату, талдау іс-әрекеті.

Оқу үрдісін бала меңгеру үшін, ең алдымен, әріптердің кескінін, кеңістіктегі белгілерін анықтайды. Одан кейінгі қиын үрдіс-әріптерді буындап оқу. Бұл- оқудағы қиын кезең. Ал буындарды сөз етіп құрау онша қиын емес.

Оқу үрдісінің арығарай дамуы үшін, оқу кезеңінің жағдайына машықтандыру қажет. Машықтандыру көбінесе, оқудың сарынында, оқудың жылдамдығы мен саналығы күрделі сөзде, мәтінде білінеді.

Сарынмен оқу және саналы оқу бірнеше кезеңдерден өтеді:

1-кезең. Аналитикалық. Бұнда қабылдау, дыбыс, әріп меңгеруінің қалыптасуы, буындап аналитикалық оқуы, ауызша оқуы толық қабылданады.

2-кезең . Бірліктердің структуралық құрылуы.

3-кезең. Машықтандыру. Бұған: саналы-сарынды оқу, оқу техникасын меңгеру және мәтіннің мағынасын түсінуі жатады.

Сонымен, оқуда ең басты-әріп, әріпке қатысты дыбысты, содан кейін, оқу дағдысын көруге сүйенеді.

1. 2 Оқу үрдісінің бұзылуы себептері.

Қазіргі әдебиеттерде оқу үрдісінің бұзылысын білдіретін негізгі термин қолдануда, ол-алексия. Алексия-оқу әрекетінің мүлдем жоқ екенін білдіреді. Дислексия- оқуды меңгеру үрдісінің жартылай бұзылысын білдіреді, ол афазия кезіндегі оқу актісінің төмендеп кетуінен бөлек. Дислексия түсінігіне әр түрлі авторлар түрлі анықтамалар берген. Мәселен, М. Е. Хватцев: дислексияны оқу үрдісінің жартылай бұзылуымен байланыстырады, бұл оқу кезіндегі қателіктерге әкеп соқтырады. Әріптерді, буындарды айтпай қалу, сөздер мен жалғауларды тастап кету, ауыстыру, алмастыру, сөйлем қатарын тастап кету.

Дислексияның дамуын зерттеушілердің арнайы тобы, яғни педагогика, психология, педиатрия, неврологияда халықаралық зерттеу кешенін көрсететін неврологияның әлемдік федерациясы дислексияға келесі анықтама береді: бұл қалыпты оқу, қалыпты интеллект және жақсы әлеуметтік-мәдени жағдайларға қарамастан, оқуды меңгерудің қиындығын көрсететін бұзылыс.

Дислексияның анықтамасынан, дислексия кезінде оқуындағы бұзылыстарды, қателіктерді сипаттайтын негізгілерін көрсету керек, өйткені, ол басқа оқуында болатын бұзылыстардан ажыратылуы, ерекшеленуі тиіс.

Әр түрлі авторлардың мәліметтері бойынша, интеллектісі қалыпты балалар арасында оқудағы бұзылыстардың өріс алуы едәуір көп. Осы фактіні өз еңбектерінде Бонд, Бульф және т. б. көрсетеді. Европа елдерінде дислексиямен ерекшеленетін балалар 10%. Беккердің мәліметтері бойынша, жалпы мектептердегі бастауыш сыныптарда балалардың оқуында 3 % бұзылыс байқалады, ал тіл кемістігі бар балалар оқитын мектептерде дислексиясы бар балалардың саны 20 % - ға жеткен.

К. Макита жапон балаларының арасынан дислексиясы бар балалардың 0, 91 % -ын ғана кездестірген. Бұл Европалық елдерде 10 есе төмен, дислексияның өріс алуы жайлы статистикалық мәліметтердің талдануына негізделсек, жазу қабілетінің сипатын ескере отырып, автор былайша қорытынды жасайды: арнайы тиімді қолдану немесе қолданған тілдің ерекшелігі дислексия кезінде кемістіктің құрылымы мен симптомының өрістей түсуінің өте маңызды факторы болып табылады

Дислексияның белгілері.

Дислексияның белгілерінің пайда болуы бұзылыстардың мәнін түсінуге байланысты әр түрліше анықталады.

Көптеген авторлвр (Ж. Ажуариагерра, С. Борель-Мезонни, М. Е. Хватцев және т. б. ) дислексияның белгілерін анықтай отырып, оқу бұзылысының тікелей пайда болуына тоқталады. Дислексияны көрсететін кеңістік пен моториканың көрінісі, ауызша сөйлеудің бұзылысы дислексия бұзылысының патогенетикалық факторы ретінде қарастырылады. Ал басқа авторлар ( К. Лонай, М. Куцем және т. б. ) былай деп санайды. Оқудың бұзылысы жекелеген бұзылыс емес, ол ауызша сөйлеу моторикасының кеңістіктегі бағыт бағдарының бұзылысымен бір белгіні көрсетеді. Осы бұзылыстардың негізінде, М. Куцемнің нұсқауы бойынша, есту және көру қозуларының синтезі орналасқан бас ми қабығының сол аймағының бұзылысы жатыр. К. Лонайдың ұсынысы бойынша, дислексия тіл жүйесіне қатысты көру, есту, практикалық және гностикалық үрдістердің бұзылысының болуынан деп айтты.

Кейбір авторлар дислексияны зерттей отырып, оған эффективті бұзылыстардың симптомдарын енгізді. Бірақ, дислексияның, яғни, оқу бұзылысының тікелей пайда болуын көрсететін белгілерін дұрыс анықтау қажет, олардың қатарына кейде дислексияның көрінісін беретін, бірақ патогенетикалық фактордың сипаты болатын, яғни осы бұзылыстардың механизмі болып табылатын бұзылыстарды қосу қажет емес.

Дислексиясы бар балалардың оқуында әр түрлі қателер көп байқалады. Әріптерді меңгеруде, оларды игеруде, графикалық, ұқсас әріптер мен дыбыстарды алмастырады, акустикалық ұқсас болып келгендерді игеруде қиналады.

Дислексиясы бар балаларға дауысты әріптерді меңгеру қиын болмайды. Кейде дислексиясы бар балаларда «айналық оқу», яғни оңнан солға қарай оқу байқалады.

Дислексиясы бар балаларда дыбыстарды алмастыру, бір жолдан екінші жолға көше алмау, сөздерді оқыған кезде дыбыстық талдау қабілеті жоқ. Оқу үрдісінде сөздерді оқуда жақсы оқи білетін оқушы сөздер мен сөйлемдерді жеңіл біріктіреді. Ол оқылған сөздің мағынасын жиі ұқпай қалады.

Дислексияның 2-3 әріптерден тұратын сөздерді де оқи алмауымен сипатталады.

Р. Е. Левинаның пікірінше, дислексияның әдетті көрінісі оқу негізіндегі келесі қателерді көрсетеді: қажет емес немесе артық әріптерді қосу, әріптерді тастап кету, бір сөзді екінші сөзбен алмастыру, айтуда қателіктер және олардың қайталануы, сөздерді тастап кету. Оқуындағы бұзылыстардың пайда болуын жүйелеу сияқты қадамдар кейбір әдебиеттерде көрсетіледі. Мәселен, Р. Е. Левина (1940 ж) дислексияның көрінуінің келесі түрлерін бөліп көрсетті: әріптерді жеткілікті меңгермеу, сөздерді сөйлемдерге біріктіре алмауы, сөздер мен фразаларды дұрыс оқымауы.

Н. Гряжан екі түріне тоқталды: әріптерді дұрыс тани алмау және сөздерге әріптерді дұрыс біріктірмеу.

Дислексияның механизмі.

Дислексияның мәселесі ғасыр бойы зерттеліп келеді, бірақ, бұл мәселе көптеген кейбір аспектілерде шешілмеген күйінде қалып отыр. Осындай дислексияның маңызды мәселесі оның потогенезі, яғни осы механизмдері жөніндегі сұрақтар болып отыр.

Әр әріп бұзылысының қазіргі кездегі зерттеуі бойынша, болып табылатыны: көп жақтылығы, тереңдігі және жүйелігі. Олар оқу әрекетінің бұзылысының потогенетикалық механизмдерінің күрделі және әр түрлі екендігін көрсетеді. Дислексияның механизмдерін көрсетуге тырысқан ғалымдар неврологиялық, электроэнцефологиялық, аудиометриялық, психологиялық, лингвистикалық зерттеулер жүргізуде.

Дислексиясы бар балалардың көру функцияларын зерттеуге көп жұмыстар жүргізіледі. Дислексия бойынша, алғаш жұмыстарды офтальмолог Гельмогольц Жавелю жүргізді. Қазіргі күнде дислексия көру төмендеуі мен бұзылыс салдары болып табылмайды деген фактор күдік туғызбайды. Көру қабілеті төмен балаларда оқу кезіндегі қателер байқалады, бірақ оларда дислексияға тән сипат- ерекшеліктер орын алмайды.

Көз қозғалысы дислексия кезінде зерттегенде көздің фиксациясы қысқа және ретсіз болатындығы анықталды.

Қозғалысқа оралуда регрессия көп байқалады. Бірақ, бұл белгілер оның механизмдерінің емес, дислексияның салдары болып табылады. Егер, жақсы оқитындар көз тоқтатқанда бірнеше сөздерді бір уақыттағы фиксация кезінде «қағып» алса, ал дислексиясы бар бала бір фиксацияда бір ғана сөзді оқиды, регрессияны оқу кезінде бақылап отыру үшін жасайтынын көрсетеді.

Дислексия және кеңістік түсініктерінің бұзылысы.

Көптеген зерттеулер саны кеңістік түсініктерінің, функционалдық оссиметрияның жағдайының, яғни дислексик балалардағы материализлизацияның дамуын зерттеуге арналған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.