Жаман-Айбат мыс кен орнын тиянақты барлау мақсатымен бұрғылау жұмыстарын жобалау

Жоспар

Кіріспе

1. Жалпы бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1Жұмыстарды жүргізудің географиялық және экономикалық жағдайлары
1.2 Бұрын жүргізілген жұмыстарға шолу, талдау және барлау ... ... ... ... .

2. Геологиялық бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Геологиялық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.11 Стратиграфия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.12 Тектоника ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.13 Магматизм ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.14 Гидрогеология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.15 Пайдалы қазбалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

3. Әдістемелік бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1. Геологиялық барлау жұмыстардында бұрын өткізілген қадамына талдау
3.2 Жобаланатын жұмыстарды қою және негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3Ұңғымаларда өтетін геофизикалық жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ..
3.4 Сынау жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.5 Зертханалық зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.6 Қорларды санау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

4. Бұрғылау жұмыстардың жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1 Бұрғылау тәсілін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.2 Ұңғыманың конструкциясын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.3 Ұңғымаларды бұрғылау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3.1 Жыныс талқандаушы аспапты таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3.2 Бұрғылау режимінің параметрлерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3.3 Жуу сұйығының сапасын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Тапсырылған трасса бойынша ұңғыманы өткізу шаралары ... ... ... ... ..
4.5 Бұрғылау жабдығын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.5.1 Бұрғылау агрегатын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5.2 Бұрғылау мұнарасы мен ғимаратты таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5.3 Бұрғылау аспабын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.6 Сынақ есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.7Апаттардың алдын алу және оны жоюға жұмсалатын уақыт шығынын қысқарту
4.8 Ұңғымаларда жүргізілетін арнайы жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ...

5. Арнайы бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1 Балшық араластырғыш машинасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

6. Еңбек қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.2 Қорғаныс шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.2.1Жалпылама шаралар . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6.2.2.1 Өндірістік санитария ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2.2.2 Өндірістік шағын климат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6.2.2.3 Өндірістік жарықтама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2.2 Техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.3 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

7. Экономикалық бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ РЕСПУБЛИКА БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
К.И. Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті

Геологиялық барлау институты
Ұңғымаларды бұрғылау технологиясы және техника кафедрасы

РҰҚСАТ БЕРІЛДІ:

Кафедраның меңгерушісі

_____________________
"___"___________200 г.

Дипломдық жобаға
Т Ү С І Н Д І Р М Е Ж А З Б А С Ы

тақырыбы: Жаман-Айбат мыс кен орнын тиянақты барлау мақсатымен бұрғылау
жұмыстарын жобалау

Кеңесшілер: Жетекші:
Геологиялық бөлімінен, Аға оқытушы
_____________
"___" ___________200 г. _________
"___" ___________200 г.
Технол-техн. және арнайы бөлімдерінен
Студент
Мамандығы
_____________
"___" ___________200 г.
Экономикалық бөлімінен,

_____________
"___" ___________200 г.
Енбекті қорғау және экология бөлімінен,

______________
"___" ___________200 г.
Стандарттау бойынша

______________
"___" ___________200 г.
Пікір білдіруші ________________
_________________________
"___" ___________200 г.

Алматы 200

ҚАЗАҚ РЕСПУБЛИКА БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

К.И. Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті

Геологиялық барлау институты

Ұңғымаларды бұрғылау технологиясы және техника кафедрасы

БЕКІТЕМІН:

Кафедраның меңгерушісі

"___"___________200 г.

Дипломдық жобаны орындауға
Т А П С Ы Р М А

Студент:
Жобаның тақырыбы: Жаман-Айбат мыс кен орнын тиянақты барлау
мақсатымен бұрғылау жұмыстарын жобалау
ГБИ жарлығымен бекітілген " ____"__________ 200 г.
Жобаның бітіретін мерзімі "____"__________ 200 г.
Жобаға алғашқы мәләметтері: дипломдық тәжірибеде жиналған
гидрогеологиялық мәліметтер, бұрғылау саласындағы тақырып бойынша
пайдаланған техникалық әдебиеттер және т.б.
Есептеу-түсіндірме жазбаның құрамы: гидрогеологиялық бөлімі, техника-
технологиялық және арнайы бөлімдер, экономикалық бөлімі, енбекті қорғау
және экология бөлімі.
Графикалық заттардың тізімі (сұлбаларды міндетті түрде көрсетіп):
гидрогеологиялық карта және тілмелер, ГТН, арнайы бөлімінде көрсетілетін
сұлбалар, техника-экономикалық көрсеткіштер, сметалық есептер.
Жобаның бөлімдеріне кеңес беруші оқытушылар
Бөлім Кеңес беруші Кафедра
Гидрогеологиялық бөлім
Техника-технол. және
арнайы бөлімдер
Экономикалық бөлім
Енбекті қорғау және
экология

Тапсырманы берген күні "____"____________200 г.
Кафедраның меңгерушісі ______________
Тапсырманы орындауға қабылдаған: ____________

"____"____________200 г.
Мазмұны

Кіріспе

1. Жалпы бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1Жұмыстарды жүргізудің географиялық және экономикалық
жағдайлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Бұрын жүргізілген жұмыстарға шолу, талдау және барлау ... ... ... ... .
2. Геологиялық бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Геологиялық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.11 Стратиграфия ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...
2.12 Тектоника ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.13 Магматизм ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.14 Гидрогеология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.15 Пайдалы қазбалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3. Әдістемелік бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1. Геологиялық барлау жұмыстардында бұрын өткізілген қадамына талдау
3.2 Жобаланатын жұмыстарды қою және негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3Ұңғымаларда өтетін геофизикалық жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ..
3.4 Сынау жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.5 Зертханалық зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.6 Қорларды санау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Бұрғылау жұмыстардың жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1 Бұрғылау тәсілін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.2 Ұңғыманың конструкциясын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.3 Ұңғымаларды бұрғылау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3.1 Жыныс талқандаушы аспапты таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3.2 Бұрғылау режимінің параметрлерін анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...
4.3.3 Жуу сұйығының сапасын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Тапсырылған трасса бойынша ұңғыманы өткізу шаралары ... ... ... ... ..
4.5 Бұрғылау жабдығын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.5.1 Бұрғылау агрегатын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5.2 Бұрғылау мұнарасы мен ғимаратты таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.5.3 Бұрғылау аспабын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.6 Сынақ есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.7Апаттардың алдын алу және оны жоюға жұмсалатын
уақыт шығынын қысқарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.8 Ұңғымаларда жүргізілетін арнайы жұмыстар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Арнайы бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1 Балшық араластырғыш
машинасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
6. Еңбек қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2 Қорғаныс шаралары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
... ... ... ... ..
6.2.1Жалпылама шаралар . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.2.2.1 Өндірістік санитария ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6.2.2.2 Өндірістік шағын климат
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
.
6.2.2.3 Өндірістік жарықтама
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
6.2.2 Техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2.3 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.3 Қоршаған ортаны қорғау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
7. Экономикалық бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Аңдатпа
Негізгі сөздер: бұрғылау жұмыстары, ұңғыма, қатты пайдаларды
бұрғылау; тампонаждық жұмыстары.
Дипломдық жобаның құрамына: жалпы, геология- әдістемелік, техника –
технологиялық, арнайы, экономика, еңбекті қорғау, қорытынды, әдебиеттер
тізімі бөлімдер келтірілген.
Жалпы және геологиялық бөлімінде ауданның орналасуы, климаты,
гидрогеологиялық құрылымы, қорлардың есебі келтірілген.
Техника - технологиялық бөлімінде ұңғыларды бұрғылау тәсілі,
қондырғының түрі, бұрғылау технологиясы, тексеру есептері келтірілген.
Экономика бөлімінде барлық ГБЖ сметасы есептелген.
Еңбекті қорғау бөлімінде ҚТ және ГБЖ сәйкес шаралары құрастырылған.

Беттер ______; суреттер ______; кестелер ______; әдебиеттер
_____ .

Кіріспе

Энергетика, машинақұрастыру, құрылыс сияқты халық шаруашылығының
алдыңғы қатардағы салалары негізделетін минералды – шикізат базасын
кеңейтусіз Қазақстан Республикасының экономикалық дамуының алға басуы
мүмкін емес.
Мемлекет дамуының барлық сатыларында осы өзекті мәселелерді шешу
геологиялық және барлау жұмыстарының нәтижелігінде аса маңызды орын
атқарады, үкімет ғылым мен техниканың басты жетістіктерін жүзеге асыруға
ерекше назар аударады.
Дүниежүзі бойынша Қазақстан Республикасы қазба байлықтарының мөлшері
жағынан алдыңғы орындардың біріне ие, сондықтан қазіргі таңда іске қосылып
тұрған тау - кен өндіру кәсіпорындарының минералды – шикізат базасын
кеңейту қажет.
Осы мақсатта қара және түсті металлургия тау – кен кешені үшін,
минералды тыңайтқыштарды, құрылыс материалдарын өндіру үшін пайдалы
қазбаларының кен орындарында барлау жұмыстарын жүргізуге аса үлкен назар
аудару қажет.
Пайдалы қазбалар кен орындарын іздеу мен барлау жұмыстарына
прогрессивті әдістерді енгізу, геологиялық және барлау кәсіпорындарын
техникалық жабдықтармен, көлікпен қамсыздандыру қазіргі таңда өзектіі
мәселелер болып табылады.
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келгенде, бар байлығымызды еселеу
үшін әрқайсымыз осы жобаларды жүзеге асыруда ат салысуымыз қажет.

1 Жалпы бөлім

1. Жұмыстарды жүргізудің географиялық және экономикалық жағдайлары

Жаман-Айбат кен орны “Жезказганцветмет” АҚ –ның әсер ету сферасы
аймағында орналасқан. Әкімшілік тұрғыдан алғанда ол Жезқазған облысының
Жаңаарқа ауданында Қорғаныс Министрлігінің территориясында орналасқан.
Кен орнынан солтүстік – батыс жағында 140 шақырым қашықтықта
“Жезказганцветмет” НПО орналасқан, оның Жезқазған олыстық орталығында және
Сәтпаев қаласында металлургиялық зауыты бар және мыс кенін жер бетінен және
жерастынан өндіретін іске қосылып тұрған 4 кені бар.
Жаман Айбат кен орны орналасқан ауданының экономикасы даму деңгейі
төмен ауылшаруашылығы өндірісі болып табылады. Кен орнының батыс жағында 60
шақырым қашықтықта Жатықоңыр совхозның орталық усадьбасы орналасқан. Бұл
жерде өнеркәсіп жоқ.
Ең жақын Жезқазған темір жол бекетінде Ұлытау – Жезды – Жезқазған –
Ұлытау асфалтталған автомагистралі салынған. Асфальтталған жолдың бір
бөлігі Жатықоңыр поселкасымен Жезқазған қаласымен қосып тұр.
Георграфиялық жағынан жұмыс жасау ауданы аккумулятивті ұсақ
төмпешіктері және жазық – төбелі рельефті Сарысу Чу даласының солтүстік –
шығыс бөлігінде орналасқан.
Жазық даланың беткі қабаты еңкіш, өте төмен төмпешіктері бар. Еңкіш
болу себебі, жалпы бірақ біркелкі емес шығыс бөлігінің 280-320 м. оңтүстік
бөлігінде 330-360м көтерілуі. Жазық рельефте еңкіш жекелеген төмпешіктер
байқалады. Төмпешіктер мен төбелердің салсытырмалы айырмшылықтары 10 –15 м.

Сипатталған аймақта сонымен қатар көптеген тақырлар мен солончактар
бар. Тақырлар ауданы көлденеңі 15-20 км болғанда, ұзындығы 30 км-ге жетеді,
көктем мен күзде олар суға толады. Рельефтің бұл пішіндері салыстырмалы
түрде жаңа болып табылады да көне қабаттардың үстіне тағы бір жаңа қабат
жасайды. Жазғы мезгілде олар жасанды су қоймаларына техникалық су көздері
бола алады.
Беткі қабаты нашар болып келеді. Төпешіктердің жаны, уақытша
арықтарының жиегінде, орталарында қызыл қ ұм аршылып көрінеді.
Суреттеліп жатқан аймақтың климаты оның Бетпақ дала жартылай
шөлейтінде орналасуына байланысты анықталады.
Жауын шашудың өте аз мөлшерде болуы, аптап ыстықты жаз мерзімі, аязды
қыс, жыл бойы және тәулік бойы температураның ауытқулары осы аймақ климатын
тура континенталды типке жатқызуға себеп болады. Жылдық орташа температура
+5,5 С құрайды. Аса ыстық айларда, маусым мен шілдеде орташа тепература
+30С құрайды. Желтоқсан, қаңтар айларында ең минималды температура –33С
тең. Жауын шышынның жылдық орташа мөлшері (60-70 пайыз) көбінесе жаздық
мезгілде болады. Жылдық булану атмосфералық жауын шашыннан жалпы алғанда 6-
8 есе артық болады. Қар 120-150 күн бойы (желтоқсан-наурыз) жерде жатады.
Аудан климатының ерекшелігінің бірі аса қатты желдің соғуы, ол жел жыл бойы
соғады және 20 мсек жылдамдыққа дейін жетеді. Климаттың тура континенталды
болуы, температураның тәулік ішінде қатты толқуы, 25-30 С жетуі өсімдік
өсетін жер қабатына кері әсерін тигізеді.
Топырақтар көптеген жағдайда құмды, балшықты, сор және гипстелген
болып келеді.
Өсімдіктерден боялычтар, жусан, және әр жерлерде ермен кездеседі.
Оңтүстік бөлікте сексеуілдің шоғырлары кездеседі.
Жануарлар мен аңдар әлемі салыстырмалы түрде байырақ болып келеді:
қояндар, түлкілер, қарсатар, ақ тиындар бар, сонымен қатар сайгактар
тобырларын кездесуге болады. Құстардан дала бүркіттері, қарғалар, торғайлар
бар, ал көктем мен күзде келіп кететін құстар бар.
Барлық жерде ұсақ кеміргіштер жайлаған, олар: тышқандар, сусликтер,
дала тышқандары.
Жыландар мен улы жәндіктер жиі кездеседі, олар: допланчы, сары
шаяндар, қара құрттар.
Сарысу өзені болып табылатын гидрографиялық тор өте төмен деңгейде,
жазғы мерзімде оның көптеген бөлігі кеуіп кетеді, әсіресе кен орнынан 90 км
қашықтықтағы жерлерде.
Су қоймалары өте аз мөлшерде шоғырланған, олар өндірістік және ауыл
шаруашылығы қажетін толық сумен қамтамасыз етуге шамасы жетпейді. Бұл
аймақта толық зерттелмеген жер асты суларының субартезиандық бассейндері
бар – Майлыбұлақ бассейнінің дебиті 10лсек және кен орнынан 50 км
қашықтықта орналасқан, оңтүстік жағында 60-100 км қашықтықта Сарысу
бассейні орналасқан. Оның соңғысы тек техникалық сумен қамтамасыз етуге
жарамды.уақытша су пайдалану, тұщы су қажеттілігне Жетіқоңыр күл құмадрының
алаңы қамтамасыз ете алады, ол кен онынан батысқа қарай 20 км қашықтықта
орналасқан дебиті 30-40 лсек. Техникалық мақсаттағы жер асты сулары
полеогендік, бор қабаты мен тесіктер коллекторында 10 нан –30 км дейін
кездеседі. Аталған жер асты су көздері гидрогеологиялық барлауды жүргізуді
талап етеді, бірақ егер олар әр жерлерде орналасқан болса, қажетті су
мөлшерін қамтамасыз ете алмауы мүмкін – өндірістік қажеттіліктерге жылына
6,0 – 8,0 млн м3 .
Кен орны маңайында жанар және энергетикалық ресурстар жоқ, олардың ең
жақын орналасқан көзі тас көмір кен орны болып табылады, Шұбаркөл, кен
орнынан солтүстікке қарай 250 км қашықтықта орналасқан.
Кен орны аймағында электр тогымен қамтамасыз етілмеген, Жезқазған мен
Қарағанды энергия торабынан тартып ЛЭП салу көзделуде, оның ұзындығы 45 км
құрайды.
Жанар жағар майды, ағаштарды және басқа материалдарды Жезказған
қаласынан әкелінеді деп көзделуде.
Кен орны аймағының ыңғайсыз климаттық жағдайлары себебінен онда
адамдар тұмайды. Сарсысу өзенінің бойында орналасқан шағын мекен
орындарында мал шаруашылығы өте төмен дегейде.
Аймақты экономикалық құндылығын мыс, қорасын, цинк және сирек
кездесетін металдар құрайды.
Жаман Айбат кен орнынан басқа осы аймақта барлау жасалған мыс рудасы
қомасы Жыланды тобының кен орны бар, Рудник ауылынан және Жезказғаннан
орташа есеппен 40 км қашықтыққа бөлінген және олармен жартылай
асфальтталған және грейдерленген жолдармен байланыстырылған.

2. Бұрын жүргізілген жұмыстарға шолу, талдау және бағалау
Жаман Айбат құмдақ мыс кен орны Жезказған қ. оң-түстікте 200 км
қашықтықта орналасқан. Мыс кен орны 500-900 м тереңдікте орналасқан және
Жаман Айбат күмбезінде сұртүсті С 2-3 құмдақтарға жатады. Іздеу бурғылау
мәліметтері бойынша осы кен орны ірі болашағы мол Жезқазғанцветмет ҒӨБ
кіреді. 1987 жылының ортасынан Жаман Айбат кен орны іздеу-бағалау қадамына
кірген.
Кен орнында мыс, мыс-қорғасын-мырыш (кешенді) және қорғасын-мырыш
рудалары белгіленген. Минералогиялық құрамы, химиялық текстурасы,
технологиялық ерекшеліктері және физика-механикалық қасиеттері Жезқазған
кен орнына сәйкес, олар өндірістік түрі бойынша мысты құмдақтарға жатады.
Геологиялық құрылымының негізгі жағы (80 %) күрделігі жағынан 2 тобына
жатады. Рудалық денелер қалпы қабаттылы тәрізді, ішкі құрылымы күрделі және
пайдалы компонентері желілі ... .. Орналасу тереңдігі 580-680 м, рудалық
денелердің жуандығы 0,6-13,1 м дейін өзгереді. Жыныстардың және рудалардың
қаттылық коэффициенті 9-1 ішінде, көлемдік массасы Жезқазған рудаларымен
сәйкес – 2,6 тм3. Рудалар мен жыныстар силикозқауыпты, кремнеземның
екітотылық құрамы 60%. Тау кен орындарында судың басуы 1000-1115 лс дейін
болуы мүмкін.
Мыс және кешенді рудалар кіші зертханалық сынаулармен ПГО
Центрказгеология зерттелген, түбінде қорытындылары бойынша рудаларды
Жезказган АҚ мекемесінде өндіруге болады деп көрсетілген. Қорларын жер
асты тәсілімен өңдіруге шығарады.

2 Геологиялық бөлім

2.1 Геологиялық құрылымы
Жезқазған – Сарысу ойысы Орталық Қазақстанның оңтүстік – батысында
орналасқан, Чу – Сарысу тау аралық депрессиясының солтүстік бөлігі болып
табылады.
Жұмыс жүргізілетін аймақта Жезқазған – Сарысу ойысының шығыс бөлігінде
палеозой, мезозой, кайнозой қабаттары бар.
2.1.1 Стратиграфия
Палеозой тобы (Рz)
Орта және жоғары бөліктері бөлшектендірілмеген (О2-3).
Орта және жоғарғы ордовика қабаттары суреттелген аймақтың солтүстік – шығыс
бөлігін құрайды. Олар жасыл –сұр әртүрлі мөлшердегі кварц – слюидтік
яшмалардан тұрады. Олардың арасына қою сұр түсті мәрмәрланған әк тастардан
триобит пен брахиолод фаунасы ордоба жасты. Қабаттар қуаты – 1200м
Девон жүйесі (9)
Осы жастағы қабаттар аталған аймақта кең тараған. Енін кесу тез арада
өзгеру және тұрақсыз қуатымен суреттеледі.
Төменгі бөлім. Көктас свитасы (Д, кт)
Аталған свита қабаты төменгі жақтағы стратиграфиялық келіспеушілік
Тас көмір жүйесі (С)
Сипатталған аймақта шеңберінде тас көмір жүйесінің жаралымдары бар кең
тарағаноның ішінде барлық үш бөлімнің қабаттары айқындалады.
Төменгі бөлімге теңіз қабаттарының карбонатты – терригендік кешендері
жатады, ал отраңғы және жоғарғы бөлімдерге континенталды тектегі айқын
түсті жифнтықтар жатады. Осы участкеде аталған тектер 1200 м тереңдікте
кездеседі.

Төменгі бөлім. Турнейлік ярус (C,t)
Төменгі суб-ярус – кассиндік горизонт (C,t, ks).
Төменгі турнейлік қабаттар трангрессивті және келісімсіз төменгі плеозийлік
жасқа әртүрлі горизонттарға жатады. Кесімнің төменгі бөлігі әртүрлі әк пен
доломиттер болып келеді. Кесімнің жоғарғы бөлігінде күкірт су тегінің
иісі бар битумдік әк тастардан тұрады. Қабаттың қуаты 260 м құрайды.
Жоғарғы суб-деңгей – русаков горизонты (C,t2, zs)
Русаков горизонтының қабаттары төменгі турнейлік әк тастарға жатады.
Бұл қабат ерекше экзогенді және кремделген әк тастардан тұрады, олар өз
кезегінде түрлі түсті мергельдерден тұрады.
Қою сұр органогендік әк тастар әк тастар бүртік текстурамен
кристалданған горизонттар кездеседі. әк тастар құрамында лиганка,
крипоидей, раковина бар. Қабаттың қуаты 300-600м.
Визей сатысы (Ф, v)
Төменгі – орташа визейлік суб-саты (C1, V1-2)
Төменгі орта визейлік суб – саты мен турней сатысының қабаттары аса
көрінбейді және тек карирленген бұрғылау құдық арқылы аршылады. Қабат сұр,
қою сұр аргилиттен, алевриттен, құмнан, гелитоморфтік әк тастан тұрады.
Келісімнің төменгі бөліктері терригендік тектерден тұрады, ал төменгі
бөлігі әк тастардан тұрады. Қабат қуаты 350-850 м.
Жоғарғы визейлік суб саты серпухов сатысы (C1, V 1-5)
Аршылу алаңы мен шарттары төменгі – орташа визейлік суб-саты қабаты
сияқты. Олардың арасында шекара фаунаны өзгерту арқылы немесе шартты түрде
жүзеге асырылады. Қалыңдық құрамында жоғары бөлікте детритус әк тасы және
пелитоморфты, қызыл түсті құм мен амбролиттен тұрады. Төменгі бөліктерде
теригенді тектер саны азайып отырады да, политоморфтік аралық қабаттар мен
пачкалар және органогендік бөлік әк тастар, құрамында сферикалық әк тастың
конкрециясы бар әк тас алевролит горизонттары пайда болады. Жалпы қуаты
7560 м құрайды.

Орта бөлімі. Таскуда свитасы (C2, t3)
Таскудық свитасының қабаттары жоғарғы визейлік суб саты- Серпухов
сатысында пайда болады және Жезқазғандық тас тектерінің жуылған қабатымен
қапталады. Олар актиклиналды құрылымдар шеңберінде жоғарғы бетке шығады
және ізденіс құдықтарын салғанда аршылады.
Жезқазған свитасымен жоғарғы шекара формационаралық конгломераттар
шекарасы арқылы жүргізіледі, ал төменгісі болса әк тастар мен фауна арқылы
жүргізіледі. Таскуда свитасы біркелкі қызыл түсті құмдардар мен сұр және
қызыл құмдар мен бір горизонты кремнийден тұратын алевролитерден құралады.
Соңғысы Жезқазған Кен орнының белгілеуші қызметін атқарады және кесілімде
арнайы орынға ие. Сұр түсті таскуда свитасының қабаттарының өндіріс
жабдықтары машықтандырылған. Жаман Айбат таскуда свитасының күші горст
антилкиндар арқылы артады, 70-300 дейін және 600 ден де көп м артады.
Свитаның оңтүстікке, оңтүстік – шығысқа қарай қуаты ақырындап күшеюі
байқалады (қуаты 1000 м дейін).
Жоғарғы бөлім. Жезқазған свитасы
(C3, d2)
Свита тектері сипатталған аймақтың шеңберінде кең тараған,
антиклинальді құрылымдар ойықтарының шығыс бөліктерінде аршылады.
Кен орны аймағынд аталған тектер 400-500 м құдықтар арқылы аршылады.
Свитаның жоғарғы шекарасы бұрынырақ шартты түрде сұр түсті ұсақ
құмдарының қызыл түсті қабаты арқылы белгіленген.
Қабаттар қисық паралеллді қабатты алевриттер мен сұр түст құмдармен,
алевриттармен, сирек жағдайда ішкі формационды конгломераттармен, аралық
қабаттары жауын нәтижесінде пайда болған тас қабаттар мен формациондық
конгломераттардан тұрады. Соңғысы Жезқазған Кен орнының белгілеуші
қызметін атқарады және кесілімде арнайы орынға ие. Сұр түсті таскуда
свитасының қабаттарының өндіріс жабдықтары машықтандырылған. Жаман Айбат
таскуда свитасының күші горст антилкиндар арқылы артады, 70-300 дейін және
600 ден де көп м артады. Кен орнындағы осы свита күші 150-300 м құрайды.
Перм жүйесі (Р)
Перм жүйесінің құрамында төменгі жиделісай және кенгир свиталарының
пермь қабаттары және терригендік және карбонаттық қабаттар кіреді.
Төменгі бөлім. Жиделісай свитасы (P, zd)
Аймақта қабаттар кең таралған және оның ядросы мен антиклиналды
құрамның қанатын құрайды. Олар біркелкі қызыл түсті алевролиттерден,
аргилиттен, жезқазған свитасының бастапқы текке қатты ұқсас құмнан тұрады.
Заңды ереже бойынша төменнен жоғарыға қарай бүршіктер азайып отырады.
Тектер ерекшелітері сонымен қатар темір слюдкалардың жұқа қабыршықтары мен
гипс қабаттары, сонымен қатар аса күшті тұзды қабаттардың депрессияларда
болуы оның ерекшеліктерін құрайды. Қабаттар күші 400-550 м құрайды.
Төменгі – жоғарғы бөлімдер. Кенгір свитасы (Р 1-2, КП)
Кенгір свитасының қабаттары жұмыс жүргізу аймағында өте кең таралған. Олар
жетісай свитасының қабаттарына үйлесіп жатады және мезокайнозой
шашындарымен келіспейді. Бұл қабат көбінесе мергельден, әк тас алевриттен,
құмнан сирек горизонтты алиоттік әк тастар мен аргилитті құмнан тұрады.
Бұл тектерге ромбы пішіндес ұлар мен гипс пен кальцит жолақтары тән. Қабат
қуаты 1000 м құрайды.
Мезозой тобы (Мз)
Бор жүйесі (К)
Жоғарғы бөлім. Сеноман – туран ярусы
Таскурин сериясы (К2 ts)

Жоғарғы бор қабаты ежелде пайда болған формалардың жуылған беттерінде
бұрыштары сәйкеспей орналасқан және олардың үстінде қиғашталып кайнозой
қабаттары бар. Олардың құрамында кезектесіп сұр және жасыл алевритті
балшық, құмғайыр, когломераттар, мергельдер кіреді. К. В. Никофорова
суреттеген қабаттар ішінде (1959ж) сеномен – турон жаындағы флора іздері
байқалады. Қабаттар қуаты 100 м дейін құрайды.
Кайнозой тобы (Кз)
Палеогендік жүйе (Р)
Палеоцен - эоцендік қабаттар (Р1-2) әртүрлі жастағы палеозойлік және
мезозойлік пішіндермен қабатталады және линза типтес айқын түстес
балшықтардан, алевриттерден, құмдардан, кварцит типтес құмдардан тұрады.
Қуаты 20-40 м, ал ойықтарда 120 м дейін жетеді.
Төменгі олигоцен. Бетпақдала
свитасы
(Р3Вт)
Бұл қабаттар кең тараған және олар қызыл, кірпіш түстес, қошқыл қызыл
және жасылдау балшықтардан, кварц типтес құмдардың жекелеген линзаларынан,
гип ұяларынан гидрооксид марганецінен , қою қоңыр түстес алевриттен және
балшық құмнан тұрады. Қуаты 1-40м.
Неоген жүйесі (N)
Жоғарғы плеоцен – төменгі төрттік қабаттар (N2-Q1) сарылау сұр ағаш
пішіндес суглинкалардан, әртүрлі пішіндегі және кварц кремний құмдарынан
гравий мен галечник линзаларынан тұрады. Олар олигоцен қабаттары мен
палеозой тектерінде жатады. Қуаты 10 м жетеді.
Төрттік жүйе (Q)
Төрттік жүйе әртүрлі генетикалық түрлерден тұрады. Оның ішінде
келесілер анықталады:
1) орталық – жоғарғы төрттік күл құмдар және балшық араласқан алеврит
2) жоғарғы төрттік – қазіргі кездегі (QIII-IV)делюбильдік суглинка,
супеси, балшықты құмдар, гравийлер.
3) Қазіргі заман (Q IV) тақыр саланчак балшықтар, алевриттер. Қуаты 10 м
дейін.

2.1.2 Тектоника
Жұмыс жүргізуаймағы Іле антиклинарий мен Жезқазған – Сарысу ойығының
шығыс жағы зонасын қамтиды, ойық линиялық түрде созылып оңтүстк батысқа
қарай жетеді. Шекара Бекей ойығы бойынан өтеді.
Қатпарлы сипаттамасына қарай және формация құрамына қарай алаң
құрылысында 4 құрылымдық қабаттарға бөлінеді:
Ерте палеозойлық, геосинклиниалық, девонский, орогендік, тас
көмірлік, субплатформалық және мезо-кайнозойлық.
Алаңның құрылымдық жоспары узілмелі ауытқулармен суреттеледу. Үзілген
ауытқулар солтұстік – батысқа қарай созылған және субмиротты болып келеді
және өте ежелгі каледой заманына жатады.
Бұл түрдің өкілі болып Бекелік терең кесілім табылады, ол Іле
антихлинорийін Жезқазған – Сарысу ойығынан бөліп тұр. Бұл кесілу
гравитациялық алаңда линиялық тәртіпте созылып жатыр. Озінің ролі бойынша
ол Іле антиклинария еңкіші болып табылады.
Ауытқудың басқа түріне суб кеңістік кесілімдері жатады. Олар жасырақ
болып табылады және жергілікті қатпарлы құрлымдарды бақылап, қорғайды.
Олар жылжыту мен тастау категориясына жатады, И. Ф. Кирякованың
мәліметтері бойынша ол дөңгелек аналдырғыштары бар. Олардың тікелей
амплитудасы жүздеген метрлерге жетеді, ал көлденең амплитудасы 1 км дейін
жетеді.
Барлық бағыттарағы үзілмелі амплитудасы арқылы тектоникалық әрекеттің
келесі кезеңдеріне ауысу жүзеге асырылады.
Геологиялық және құрылымдық ережелерге, аудандық зоналдыққа сәйкес кен
орны ВСЕГИНГЕО топталуы бойынша 5 типке жатады (ритмдік – қабыршықты
литифицирленген тектер мен сулы горизонттар).
Панельді және бағанды жүйе арқылы кен орнын жер асты әдісі арқылы
өңдеу көзделуде.
Денелер құрлымының күрделілігі: рудалық қабаттардың екі және үш
сатылы өндіріс.
Тектердің тесіктері үлкен шеңберде ауытқиды: руда қалыңдығы 2-10
пайыз, жел болатын аймақта 10-25 пайыз.
Тектер сапалылығы сондай-ақ әртүрлі болады: сұр құмдар – 130 Мпа –
сығылған, 9,2 мпа – созылған;
Конгломераттар – 111 Мпа – сығылған; 8 мпа – созылған
Қошқыл құмдар – 82 Мпа – сығылған, 8 Мпа – созылған;
Алевролиттер мен аргилиттер -43 мпа – сығылған , 3,2 Мпа – созылған.
Деформацияланылуы бойынша барлық түрлер өте қатты деформацияланатындар
қатарына жатады (48-49 Гпа).
Тектердің қаттылық коэффициенті – 3, 6 – 13,3
Бұрғылау шкаласы бойынша тектер категориясы 9,1-10,1 аралығында
толқиды.
Жұмыс жүргізу аймағы аясында тектердің өзінен өзі тұтану
мүмкіншіліктері байқалмайды.
2.1.3 Магматизм
Интрузивті қабаттар сипатталып отырған аймақтың тек шығыс жағында ғана
байқлады, олар субвулкандық, орта девон минариттік, кварцтік, диориттік
порфириттер.
2.1.4 Гидрогеология
Жұмыс жүргізу аймағында жоғарғы палеозой тау тесігінде су пайда болған
мезозой және кайназойда бу пайда болған.
Жер асты суларының пайда болуы біріншіден атмосфералық жауын шашын
есебінен, әсіресе қыс және көктем мерзімдерінде болатын жауын шашындар
нәтижесінде пайда болады. Атмосфералық жауын шашындардан басқа жер асты
суларының жиылуында басты рольді көктем кезіндегі беткі сулардың
инфильтрациясының нәтижесі.
Аймақта субартезиандық бассейндер бар. Тұщы ішетін суы бар Шымбұлақ
бассейні және техникалық қамсыздандыруыға жарайтын тұзды суы бар Сарысу
бассейні.
Ішетін су көздерін табу мүмкіндігі шектелген ол тек Жетісу құмдары
аясында ғана мүмкін болады.
2.1.5 Пайдалы қазбалар
Мыс. Горст антиклиналды Жаман Айбат кен орнының батыс бөлігінде мыс
кен орны Тасқура орналасқан. Төменгі және жоғарғы пермия кенгир свиталары
қабаттарында және азат көлденең қиғаштарымен бақыланады. 1,2 – 3 пайыздық
мыс құамында бар ең интенсивті мыс кесілімнің жоғарғы бөлігінде 18 метрлік
тереңдікке дейін кездеседі.
Әртүрлі минералдардың жиналғанына қарай: малахит, азурит, екіншілік
сульфиттер – халькозиттер, борнит, коюелин – бұл екіншілік сульфитті зонасы
болып табылады.
Кен орнында жер бетінде орналасқан тау мен бұрғылау скважиналары
арқылы барлау жүргізілген. Қорлары шартты түрде С1 категориясына
жатқызылған және 0,089 шартты бірліктерді құрайды.
1986 жылы П-149 скважинасы жезқазған свитасында 745,2 -746,9 м
тереңдікте құрамында 2,88 пайыз мысы бар халькозинді мыс рудалры кездескен.
Рудалар құрамында рени мен күміс бар. Баланстық мыс рудалары 849,2 және
924,0 м тереңдікте Тасқура кен орнынан шығыс жақта 170 және 183
ұңғымаларымен ашылған.
Орталық бөлімде Жаман Айбат кен орнының орталық және батыс бөліктері
орналасқан. Ізденіс жұмыстарын жүргізу арқылы өндірістік мыс ұнтақтары
типтес мыс концентрациялары аршылды.
Ізденіс жұмыстары арқылы мыс рудалық қабаттардың алаңы шығысқа
және батысқа қарай кеңейтілді. Анықталған болжамды ресурстар Р1, р2, Р3
Жаман Айбат кен орнын ірі өндірістік объект деп санауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар халькозин, барлитон, халькопирит, галенитон, сфалеритон да
кездеседі. Рудалық денелер қуаты 2 – 5 метров, құрамындағы мыс мөлшері 2
пайызды құрайды.
Жұмыс жүргізілетін белгіленген аймақта сонымен қатар полиметан, барит
– полиметаллические рудапайда болуы. Осы руда пайда болу алаңында қорғасын
цинк минерализациясымен тығыз байланыста құрамында күміс, марганец, барий,
стронция болулары арқылы ерекшеленеді.
Табиғи газ. Азот және метан газы құрамында 47 пайызға дейін метан 700
метрден көп тереңдікте кездеседі. Газдың жиналуы жер асты сулары бар
коллекторлар локальді мағынада болады.
Оның болуы 1500 метрлік тереңдікте девон фундаментіндегі коллекторлар
болашақ мүмкіншіліктерін білдіреді.
Мұнай. Қою сұр құмдар арасында рудадан жоғары бөлікте қатты шығатын
бензин, иісі бар мұнай өнімі кездеседі, алайда қатты қыздыру нәтижесінде
бұл өнімдер иісін жоғалтады.
3 Әдістемелік бөлім
3.1 Геологиялық барлау жұмыстарының бұрын өткізілген қадамына талдау
Жаман Айбат кен орнында алдын ала барлау кезінде геологиялық құрылымы,
негізгі рудалардың денелері, орналасуы, рудалардың сапасы және
технологиялық қасиеттері, одан басқа пайдалы қазбалардың С1 және С2
дәрежелеріінің қрлары, кен тау техникалық өңдіру жағдайлары анықталған.
Сульфиддтік мыс рудалар сілемдерінің негізгі ірі көлемдері, соқыр және
көлбеу қабаттардың орналасулары ГКЗ топталуы бойынша 2 күрделігіне жатады.
Оған байланысты негізгі барлау жұмыстары көбінесе бурғылау жұмыстарымен
жасалынған және тік ұңғымаларымен бұрғыланған, мында ұңғымалық геофизикалық
әдістер қолданған, себебі олар арқылы ен үлкен барлау ашатын дәрежесін
жасауға болады, соның ішінде:
- (РРК және МЭК РВП мен 400-200 м) ұңғымалардың кеңістік арасында және
200-100 м экспериментальдік сызықтар мен тілімдерде бұрғылау кезінде
рудалардың сілемдерінің өзерулеріне баға беру және өнімді терең қабаттардың
болашақтарын және күрделіктерін біріншіден жақындайтын реттерімен
принциптерін қолдану. Екіншіден орта участкеніңгеометриясын және барлама
тордың тығыздығын С1 және С2 дәрежелі қорлардың көбейтуін 30-40% және 60-
70% қа, одан басқа С1 және С2 плащ тәрізді қалпылардың мысын көбейту үшін
200х400х200 м торымен рудалық денелерді шамамен шектеді;
- жер бетіндегі толығын зерттеу, рудалардың негізгі және қосалқы
компоненттерінің технологиялық қасиеттерінің, кен орнының гидрогеологиялық
жағдайларының принциптері;
- бірдей сенімділігінің принциптері, ол плащ тәрізді және олардың
таспа секілді шектерінде рудалық сілемдерде торды жобалау үшін керек,
бұкіл барлау кезінде сынауды бірдей секцияларымен, сынауларды бірдей
режімінде өңдеу, барлама бұрғылау бірдей қашықтарда тиянақты қазу,
геофизикалық және сынау зерттеулерді эталондармен приборларын арнайы
ұңғымаларда өткізу және олардың қорытындыларын тексеру, аналитикалық
жұмыстарға жүйелік бақылау жасап отыру;
- қаржыларды және уқақыттын ең кіші шығындарымен жасау.
3.2 Жобаланатын жұмыстарды қою және негіздеу
Аса құрамдары және қабаттары бар өндірістік дәрежелері В және С1
пайдалы қазбаның аймақтарын, рудалық сілемдердің параметрлерінің өзгерісті
дәрежесіне баға беру, рудалық денелердің құрылым күрделігіне тобын
табуқосымша геометриясын, тығыздығын және барлама торын бірте-бірте даму
үшін қадамы 50-100 м Центральная сілемі бойынша еңдік және меридионалдық
бағытымен ұңғымалар бұрғыланады. Центральная рудалық сілемінің ішінде мыс-
қорғасын рудаларды тік ұңғымалармен 100 м аралықпен бұрғылау жасау, аса
құрамы мыстарды және қорғасын және күміс, одан басқа күрделігін білу үшін
рудасыз аймақтардыда бұрғылау керек. Жаман Айбат кен орнының рудалары
заттық химиялық құрамы, құрылым-текті ерекшіліктері, байту, физика-
механикалық қасиеттері жағынан Жезқазған және Сары-Оба кен рудаларына сай.
Үқсастығын еске алып, барлау тәжірибесін , қабаттарының және құрамының
өзгерістік жақындығын, 300-500х600х2000 м орта рудалық денелердін
кездесуін, олардың иректі күрделі конфигурациясымен, рудалардың кешендігін,
барлама торының тығыздығын алдын ала плащ тәрізді Центральная сілеміне В
және С1 дәрежесіне мыс қорына және кешенді мыс-қорғасын рудалар үшін
100х100 м торын қабылдаймыз. Жұмыс кезінде барлама торын оңтайладыру үшін
негізінде оны рудалық сілемдердің өзгеру есептелген параметрлерінен және
сынақтардағы пайдалы компонентердің құрамынан, одан басқа ұңғымалардың
аралық кеністігін геофизикалық әдістерімен зерттеп жасау (МЭК және РВП)
3.3Ұңғымаларда өтетін геофизикалық жұмыстары
Жоба бойынша Жаман Айбат кен орнында 8 ұңғымаларда келесі кешенді
геофизикалық зерттеулердің түрлері жасалынады, оның ішінде: ГК,КС,ГГК-С,
кавернометрлеу, инклинометрлеу (5600 м).
Рудалық қиылысында кернде РРО компьютерлік кешенімен 5 см арқылы FE,
Сu, Zn екі бағытпен зерттеу жасалынады.
Кешенді каротаж аралығымен жасалынады.
Ұңғыманың касында және ұғымалардың аралығындағы кеңістікте
геофизикалық тасідерімен келесі талаптар зерттеледі:
- ұңғымалар бойынша литологиялық колонкалар дәлденеді;
- ұңғымада болатын сулардың шығулары және параметрлері;
- ұңғыманың техникалық жағдайлары бақыланады;
- ұңғыманың қисайуы және температурасы;
- каротаждың тәсілінде жаңа геологиялық құжаттары арқылы лимитсіз
керндерге өту;
- мыс, қорғасын, мырыш, күміс, темір және стронцийдің құрамын анықтау;
- кен орнының құрылымын зерттеу, ұңғымалардың рудалық қиылыстарының
байланысын табу;
- поляризациялық эффект жағынан руда сынасының жағдайын бағалау;
- рудалық аралықтарда керннің селективтік қажалығын анықтау.

3.5 Сынау жұмыстары
Тектерді локализациялаудың ең маңызды литологиялық факторларының бірі
бұрын қызыл түсті болған дән типтес тектердің сұрға айналуы болып табылады.
Құмдардың түсінің өзгеруі қайта құру процессінің энегенетикалық сипатына
байланысты, себебі, анааэробикалық микроорганизмдер әсерімен қышқылту –
қайта құру потенциалына ие.
Құрамында рудасы бар тектер біріншілік қызыл түсті тұрпаты олардың
қызыл түсті балшықты тектермен тығыз байланысын куәландырады. Осы жағдайда,
ленидокрокиттің өте ұсақ бөлшектері терригендік дәндер мен регенрация
шекараларын өшіретін секілді.
Қайта құру процессінің глейлік жағдайы болып қызыл түсті балшық
қабаттардың алевроглимиттердің түтсерінің өзгеруі болып табылады.
Түстерінің өзгеруінің себебі Fe 3+ қайта құрылуы, және Fe 3+ миграциялау
қабілеті арқылы сұр түсті құмдардың құрамында аллюминий мен кремний бар
қосындылармен өзара байланысы.
Оның нәтиесінде екіншілік балшықты минералдар – алюминиферросиликаттар
және бірінші кезекте текке жасыл түс беріп тұрады. Түс өзгертуге өз әсерін
тигізіп тұрған тағы бір минералдың бірі серицит балшық минералы болып
табылады.
Сонымен қатар хлоритизация және серитизация құмдықтарда кездеседі.

Цемент кремний карбонатты материалдардан және темір – карбонаттан
тұрады. Рудалық құмдықтарда це мент келесі рудалық минералдар арқылы
қорғалады: халькозин, борлит, зеелнит. Цепент түрі: тесікті, коптактілі,
коррозионды
Цемент көп жағдайда екіншілік және араласқан құрамды болып келеді.
Түрі бойынша көп тараған тесікті, ашы, кей жерлерде пойколитті
регенерациялық цемент бар.
Цемент құрамында кристаллды кальцит, абық кристалл – хлоритті агрегат
бар, кей жерлерінде бастапқы балшықты цемент сақталған.
Руда құрайтын минералдардың басты құрамды бөлшектері цементті массамен
байланысты.
Кондициялар
Центрказгеология ПГО кондициясын партиялар жүргізген жұмыстар
нәтижесінде Жаман Айбат кен орнында алдын ала барлау жұмыстарының тиімділі
болатыны айтылады. С2 және Р0 категориясындағы қорлар қайта саналып қосымша
жұмыстар жүргізілді. Қорлар мыс рудалары құрамындағы мыстың 2 түрі бойынша
шартты кондициялар бойынша есептелген (0,4 және 0,5 пайыз) және қорғасын
мырыш рудалар құрамындағы 0,6 пайыз қорғасын. С2 категориясы бойынша жалпы
қорлар 58, 4 және 56,2 пайызды құрайды.
Рудалық денелер пласт пішіндес және ішкі құрлымы өте күрделі, оның
бойында пайдалы компоненттер түйірлеп әр жерінде орналасқан. Орналасу
тереңдігі 380-680 м, рудалық дене қуаты 0,6-13,1 метр. Қаттылық
коэффициенті және 9-18, көлемдік массасы 2,6 тм. рудалар мен тектер
силикон қатерлі, екіқышқыл кремнийі 60 пайыздан асады. Су ағыым 1000 – 1115
лсек жетеді.
Мыс рудалары
- борттағы құрамында – 0,3 пайыз сонымен қатар баланстық рудалар
блоктары 0, 75пайыз проминимумды қанағаттандыра алмайды
- Кешенді рудалар
құрамы Рв және Зн 0,6 пайыз немесе баланстық рудал блогі – 0,85 пайыз
балансты қорлар
- Кешенді рудалар
құрамы Рв және Зн 0,6 пайыз немесе баланстық рудал блогі – 0,85 пайыз
мыс, кешенді рудалық денелердің минималды қуаты 3,0 м құрайды. Бос
тектер қабаттарының макималды қуаты – 4,0 м
баланстан тыс қорлар
борттағы бары Сг – 0б3пайыз мыс рудасы үшін: ∑ Pb u Zn -0,6 кешенді
рудалар үшін
рудалық денелердің минималды қуаты және бос тектердің қабаттарының
максималды қуаты немесе кондицендірілмеген руданікі 3,0 және 4,0м
Сг 1954 (блоктар бойынша) 12,2 тт (1,3-0,5пайыз)
Сынақтан өткізу
А) үлгілерді басты компоненттерге бөлу
Колоналық бұрғылау ұңғымасын керн үлгілерін таңдау арқылы сынау. Керн
үлгілерін таңдауды партиялар базасында өткіземіз, ол жерге Жезқазған мен
Тасқұдық свиталарының барлық сұр құмдықтарның керні әкелінеді.
Коллекторлық бөлмеде керн қарастырлып, сипатталады. Содан кейін керн
РРО әдісі арқылы зерттеледі, содан кейін рудасыз кернді бөлу немесе күмән
туғызған керн участкесін экспресс микроанализ нәтижесінде бөлінеді.
Сипатталғаннан кейін керн үлгілерге бөлінеді. Үлгілерді бөлу секциалық
түрде жүзеге асырылады, оларды бөлу кернді геологиялық құжаттандыру кезінде
жүзеге асырылады. Секциялық үлгілер ұзындығы сыналған түрдің сипаты мен
қуатына байланысты болады.
Аталған тек өте қуатты болғандықтан ол мономенталды ретінде
сипатталады және секция ұзындығы бірдей және 1м деп алынады.
Үлгі ретінде керн бағанының жартысын аламыз. Кернді үгіту сынаққа
арналған балғамен жасалады, сыналып жатқан керн диаметріне сәйкес тесігі
бар арнайы темір дөңгелектің үсітнде жасалады. Керн үлгілерін таза
қапшықтарға салынады. Рудалық керннің екінші бөлігі дубликат ретінде
қалтырылады және келешекте керн сақтау қоймасында сақталады.
Үнемі керн таңдау процессі бақыланып отырады, және сол кезде керннің
екінші жартысымен химиялық сараптама нәтижесі салыстырылады.
Б) Үлгілерді қосымша компоненттерге таңдау
Қосымша компоненттерге арналған үлгілер барлық горизонттарды кесіп өтетін
барлау құдықтарынан алынды. Үлгілерге барлық секциялық үлгілер әр тек
бойынша дубликаттар жинастырылады.
Руда сорттарын құдықтар бойынша бөліп шығару және біріктірілген
үлгілер интервалдары рудалардың сорттары бойынша бекітілген кондицияларға
негізделіп жүзеге асырылады. Үлгілердің әр секциясынан үлгілер
бөлшектерінің салмақтарына пропорционалды түрде алындаы.
Біріктірілген үлгілерді қосымша компоненттерне сорттау негізгі
компоненттерге химиялық сараптама нәтижелерін алғаннан кейін 10 күннен
кешіктірмей жасалынады.
В) үлгілерді өңдеу
Үлгілерді өңдеуді Жезказғангеология АҚ нің арнайы ұсату цехында жүзеге
асырылады. Үлгілер алдын ала кептіріледі және олардың салмақтары өлшенеді.
Үлгілерді өңдеу келесіні қамтиды:
- бастапқы үлгі материялдарын ұнтақтау;
- ұсақталған үлгілерді електен өткізу;
- бастапқы үлгілерді соңғы үлгілер мөлшеріне дейін қысқарту
- үлгілерді өңдеі келесі формула юойынша жасалады
Q= k*d2; k = 0,2 d= ұсақтау диаметрі
Үлгілер бөлшектер диаметріне дейін ұсақталады 0,074мм. Үлгінің соңғы
салмағы 150 г төмен болмайды.
Үлгілерді өңдеу схемасы суретте келтірілген.

Үлгілерді К-0,2 болғанда өңдеу схемасы
50мм дейін Ұсату
ЩДР-4 ұсақтау машинасы
Q=k2d2=0,2* 2500=500 кг
25 мм дейін Ұсату
ЩДР-40 ұсақтау машинасы
Q= 0,2*625=125 кг
4мм дейін Ұсату
ЩДР-4 ұсақтау машинасы
Q= 0,2*16=3,2 кг
Елек 4мм. Тексеру електен өткізу, араластыру
2мм дейін Ұсату.
Q= 0,2*4=0,8кг
Араластыру
0,5 мм дейін үйкеу
диск үйкегіш Q= 0,2*0,25=0,5кг
араластыру
0,1-0,07 мм дейін үйкеу
Q= 0,2*0,01=0,002кг
араластыру

3.1-сурет

3.5 Зертханалық зерттеулер
Басты компоненттердің химиялық сараптамасы (мыс, қорғасын, мырыш)
Жезқазғангеология АҚ-ң химиялық зертханасында жүргізіледі.
Басты компоненттердің химиялық анализдің алынған нәтижелері химиялық
зертхана журналына және қосымша бетке енгізіледі.
Әр ай сайын үлгілердің шифрленген үлгілерінің дубликататрының сараптамасы
арқылы үлгілерді ішкі бақылау жүгізу үшін алып тексеріліп тұрады. Ішкі
бақылаудың басты мақсаты химиялық зерттеулермен байланысты кездейсоқ
қателіктерді анықтау және оны жою болып табылады. Орташа квадраттық
қателіктердің шектік мағынсы сараптамалар сапасы жөніндегі ішкі, сыртқы
және арбитражды геологиялық бақылау инструктажы бойынша жүзеге асырылады.
Осыған байланысты индексикация арқылы критерийлер негізінде жүйелі
сәйкессіздіктер мағынасы есептеліп шығады.
Сыртқы бақылау – Қарағанды қаласындағы Центрказгеология ПГО орталық
зертханасында жасалатын бақылау.
Сыртқы бақылауға арналған үлгілер Жезқазғангеология зертханасындағы
үлгілер қалдықтары негізінде жасалады.
Бақылау нәтижелері тексеріліп, пайдалы компоненттердің құрамында болуына
қарай кластарға бөлінеді.
Сыртқы геологиялық бақылауға стандартты үлгілер қолданылады.
Стандартты үлгілер әртүрлі класстарға жататын Жаман Айбат кен орнының
рудалары мен концентраттарынан жасалған.
3.6 Қорларды санау
Жобаланушы аймақ – Жаман Айбат кен орнының шығыс бөлігі күрделілігі бойынша
3 топқа жатады, соған орай геологиялық блок әдістері арқылы қорлар есебін
жүзеге асырамыз.
С1 дәрежесіне алдын ала жасалған барлауға байланысты 0 пайыздық мыс
бар балансты рудалар жатады.
Q1 – пайдалы қазбалар қорлары, тоннада
P – метал қорлары, тонна
V- санақ блогі көлемі м3
S- санақ блогі м2
Мср- саналатын блоктің орташа қуаты, метр
Сср- саналатын блок орташа мағынасы, пайыз
d`-руданың көлемдік массасы тм3
d`- 3,2тм3
қорларды санауға арналған формулалар
Q=v*d`, т
(3.1)
P= Q* C100т (3.2)
V=S* mcр, м3 (3.3)
Тср = ∑n*mn, м (3.4)
Сср= ∑n cn, (3.5)
көлем деп қарапайым пішіндер көлемін санаймыз
С1 категориясының қорын санаймыз
S тр- 16+182*2,5*100=4250 м2 (3.6)
Енді орташа қуат пен қамтуды есептейік
Мср – 145,716- 9,1м
Сср – 11,616 – 0,73 пайыз
Алынған мәліметтерді қолдана отырып, саналып жатқан блок пен пайдалы қазба
байлықтардың, металдың көлемін табамыз
V= S m cp = 4250*9,1= 38675 м³
Q= V*d` = 38675*3,2=123760т
Pm = Q*Ccp100= 123760*0,73100=903,45т
3.1-кестеҚорлардың қортынды кестесі

Блок Q, т Рм, Т Vм3 S м3 Мср,м Сср %
С1 123760,0 903,45 38675,0 4250,0 9,1 0,73

Қолданылған әдістің жетісктіктері мен кемшіліктері бар, ол блоктар бойынша
санақтардың қарапайымдылығы участкенің барланғандығы, қуатына байланысты.
Теріс жағы – кен орнын пайдалнған кезде блоктардың сәйкес болмауы немесе
девиация

4 Бұрғылау жұмыстардың жобасы

4.1.Бұрғылау тәсілін таңдау
Жобаланған ұңғыманы бұрғылаудың мақсаты мыс құмдарының кен орны Жаман
Айбатта алдын ала барлау жүргізу.
Бұрғылау әдісін тас бұзу құралының технкалық мүмкіншілігіне тікелей
байланысты болады. Участкедеге бұрғыланатын тектерді негізінен құмдар мен 4-
9 дәрежелі алевролиттер құрайды, соған байланысты бұрғылау алмас тас
сындығыш құрал көмегімен жүзеге асырылады.
Руда қабаттарының жуандығы жұмыс жасау участкесінде 20 м құрайды. Сапа
талаптарына сәйкес рудалық зонадан керннің шығуы 85 пайыздан төмен болмауы
керек, жылжымалы тектер бойынша 70 пайыз.осыған байланысты екі басты
колонкалы құбырлар қолданылады, және сонымен қатар бұрғылау процессін
оптимизациялау мақсатында ССК-59 және бұрғылау станогі СКБ-5 қолданылады,
ол айналу сәтін 1500 айнмин жеткізеді.
Көлбеу бұрышы оның осінің тауға тиген орнымен анықталады. Кездесу
бұрышы 30 градустан төмен болмауы қажет. Рудалық дене 80-90 градуста
жататындықтан ұңғыманы бұрғылауды 90 бұрыштан жасаймыз, ол қойылған
талаптарға сәйкес және рудалық дененің тура қуатын табу мақсатында іздеу
әдісі мен барлауға сәйкес.
Жуу түрін тура схемамен таңдаймыз бұрғылау тегіне тікелей қатысты
болғанына қарай таңдаймыз. Тығыз тектерді бұрғылау кезінде жуу сұйығы
ретінде техникалық суды қолданамыз, бұрғылау кезінде балшықты қолданамыз.
Бұрғылау снарядының алдын ала істен шығып қалуынан сақтап қалу үшін
КАВС-45, КАВС-56 атты антивибрациялық майларды қолданамыз, алдындағы
жасалған жұмыстар тәжрибесі бойынша бұл майлағыг үнемді және тиімді болып
табылады.

1.1-кесте. Тау жыныстарының негізгі механикалық қасиеттері
Тау жыныстын аты Fg коэф Абразивтілігі Біріктірілген
динамикалық көрсеткіш
қаттылығы
1. Балшық тақта тастар, 11,11 0,7 14,0
мергель
2. Қызыл алевролиттер 9,09 0,65 9,40
3. Қызыл және сұр құмдар8,08 0,8 12,0
4. полимикті, рудалық 16,67 1,47 41,88
құмдар

4.2. Ұңғыманың конструкциясын таңдау
ССК-59 кешенін қолдансақ диаметрі 35 мм керн аламыз, ол аталған түрді
кен орнын сынақтан өткізуге жеткілікті, сонымен қатар снаряд арқылы
геофизикалық зерттеулер жасау мүмкіндігі бар, сонымен қатар ССК-59 кешені
арқылы бұрғылау кезінде ұңғыма қабырғаларының сыну мүмкіндігі азаяды.
Ұңғыманың құрылымын төменнен жоғарыға қарай жасайық.

Ұңғыманың құрлымы
Соңғы φ – 59мм
Сақталынған φ – 76мм
Апаттық φ – 46мм
Шегендеуші φ – 93мм
Бұрғылаудың айқын геологиялық шарттарына негізделе отырып, ұңғыманы
бұрғылауының соңғы диаметрін таңдаймын. Бұл диаметр ұсынылған Т.Т.
Танатарованың және басқалардың әдістемелік көрсеткіштерінде көрсетілген. 59
мм бұрғылау 10 м тереңдіктен басталады. 10 м дейнгі тереңдікте φ 93мм
болады қосымша φ89 мм. Бұл интервал балшық қалыптағы сапалы қоспасын
қолданады, салмағы – 1,2тм3, жақындығы 25-35 сек, СПВ-5 бойынша.

4.3. Ұңғымаларды бұрғылау технологиясы
4.3.1. Жыныс талқандаушы аспапты таңдау
Құралын таңдау тек дәрежелерінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.