Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтің даму
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Бөлім.І Экономикадағы инновациялық процестердің даму эволюциясы ... ... ...9
1.1 Инновацияның теориялық аспектісі ... ... ... ...9
1.2 Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтерді басқару ерекшеліктері ... ..20
1.3 Шетел мемлекеттерінің инновациялық урдістерді ұйымдастыру
тәжірбиесін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Бөлім.ІІ ”ҚР МШКҰЖ ҰО”РМК.ның негізінде инновация қызметін басқару..29
2.1 “ҚР МШКҰЖ ҰО” РМК.ның сипаттамасы мен инновациялық ... ... ... .29
2.2 Инновциялық қызметті басқару деңгейін көтеру үшін усыныстары мен жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Бөлім.ІІІ Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтің даму ... ... ...58
3.1 ҚР.ғы инновациялық қызметтердің дамуының қазіргі жағдайы ... ... ... .58
3.2 ҚР.да инновациялық инфрақұрылымның қалыптасуы ... .68
3.3 ҚР.ғы инновациялық қызметті ұйымдастыруда мемлекеттің рөлі ... ... ..82
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .92
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .94
Бөлім.І Экономикадағы инновациялық процестердің даму эволюциясы ... ... ...9
1.1 Инновацияның теориялық аспектісі ... ... ... ...9
1.2 Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтерді басқару ерекшеліктері ... ..20
1.3 Шетел мемлекеттерінің инновациялық урдістерді ұйымдастыру
тәжірбиесін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Бөлім.ІІ ”ҚР МШКҰЖ ҰО”РМК.ның негізінде инновация қызметін басқару..29
2.1 “ҚР МШКҰЖ ҰО” РМК.ның сипаттамасы мен инновациялық ... ... ... .29
2.2 Инновциялық қызметті басқару деңгейін көтеру үшін усыныстары мен жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Бөлім.ІІІ Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтің даму ... ... ...58
3.1 ҚР.ғы инновациялық қызметтердің дамуының қазіргі жағдайы ... ... ... .58
3.2 ҚР.да инновациялық инфрақұрылымның қалыптасуы ... .68
3.3 ҚР.ғы инновациялық қызметті ұйымдастыруда мемлекеттің рөлі ... ... ..82
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .92
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .94
МАЗМҰНЫ:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Бөлім-І Экономикадағы инновациялық процестердің даму эволюциясы
... ... ...9
1.1 Инновацияның теориялық
аспектісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2 Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтерді
басқару
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...20
1.3 Шетел мемлекеттерінің инновациялық урдістерді ұйымдастыру
тәжірбиесін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...22
Бөлім-ІІ ”ҚР МШКҰЖ ҰО”РМК-ның негізінде инновация қызметін басқару..29
2.1 “ҚР МШКҰЖ ҰО” РМК-ның сипаттамасы мен инновациялық ... ... ... .29
2.2 Инновциялық қызметті басқару деңгейін көтеру үшін усыныстары мен
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Бөлім-ІІІ Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтің
даму ... ... ...58
3.1 ҚР-ғы инновациялық қызметтердің дамуының қазіргі жағдайы
... ... ... .58
3.2 ҚР-да инновациялық инфрақұрылымның қалыптасуы
... ... ... ... ... ... ... 68
3.3 ҚР-ғы инновациялық қызметті ұйымдастыруда мемлекеттің
рөлі ... ... ..82
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...92
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...94
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 2002 жылғы "Инновациялық қызмет туралы"
қабылданған заңында қазіргі ғылыми-техникалық саясатты, инновациялық
қызметті жетілдіруде орны ерекше. Осы заңда инновациялық қызметті дамытудың
басты бағыттары көрсетілген.
Инновация қызыметі қоғамда, ғылымда, элеуметтік өмірде, саяси
жүйеде, маркетингте, менеджмент сияқты тағы басқа да салаларда
қолданылады.
Инновациялық қызметтің басты мақсаты – отандық өнімдердің
бәсекеқабілетті болуын қамтамасыз ету, осы арқылы еліміздің әл-ауқатын
көтеру және қоғамның экономикалық дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Инновация қызыметін басқару тақырыбындағы зерттеудің көкей кесті
мәселесі:
ХХІ ғасырда елдің ғылыми-техникалық даму және интеллектуалды
факторларды кең көлемде қолдану арқылы экономикалық даму. Елдің
экономикалық даму негізі, болашақта инновациялық қызметке бағытталуы, яғни
жаңа өндіріс пен құрылымдарды алу арқылы, бәсекеге қабілетті жаңа
технологиялар мен өнімдер өндіру нәтижесінде шектелген ресурстарды тиімді
пайдалану.
Инновациялық қызметтің тиімділік мәселелері, басқа да экономикалық
дамудың маңызды факторлары сияқты, аймақтық, ұлттық, экономикалық
ерекшеліктерін ескеретін және біздің мемлекетіміздің мүддесін қорғайтын
саналы мемлекеттік саясатты әзірлеуді қажет етеді. Соңғы кезде елімізде
ғылыми-техникалық және өндірістік саясаттың мемлекеттік механизімі
айқындалып отыр. Сонымен, 2000 жылы "Қазақстан Республикасының ғылыми және
ғылыми-техникалық концепциясы" қабылданды, 2015 жылға дейін жүзеге
асырылуға тиіс Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы әзірленді (2003
жыл, мамыр). Оның негізгі мақсаты ішкі нарықта бәсекеқабілетті, жоғары
қосымша құны бар экспортқабағытталған өндіріс орнын салу. Бұл қойылған
мақсат ғылымды көп қажет ететін, жоғарытехнологиялы өндірістер салуға
ынталандырады, қаржылық және нақтылы секторлар арасында "ғылым-өндіріс-
нарық" циклы бойынша тиімді байланыс жасауға мүмкіндік береді. Өндірісті
диверсификациялау және модернизациалау шикізат бағытынан өңдеуші бағытына
өтудің негізгі факторлары болып есептеледі. Берілген бағдарлама шеңберінде
жаңа даму институттары құрылды: Инновациялық қор, Инвестициялық қор,
Қазақстанның даму банкі.
Бітіру жұмысының мақсаты: экономикадағы инновациялық қызметті
басқаруды сипаттайтын экономикалық қатынастарды зерттеу.
Инновация үрдісін зерттеген шетелдік ғалымдар: Й.Шумпетер, Г.Менш,
П.Дуркер, Р.Фостер, М.Портер, В.Санто және т.б.
Отандық ғылымда инновациялық үрдістерді зерттеумен айналысатын
ғалымдар:
С.Б. Әбдіғаппарова, А.А.Әлімбаева, К.Е.Кубаев, Ф.М.Днишев,
Е.Б.Жатқанбаев, Р.Е.Елемесов, М.Б.Кенжегузин, С.Т.Купешова және т.б.
Бөлім-І Экономикадағы инновациялық үрдістердің даму эволюциясы
1. Инновацияның теориялық аспектісі.
"Инновация" термині көп ғалымдардың айтуы бойынша XV ғ. пайда
болған. Жалпы алғанда "инновация" сөзі ағылшын тілінен аударғанда
"innovation" "жаңарту", "заттарды бөлудің жаңа жолы", "жаңалық енгізу"
деген сөздерді білдіреді.
ХХ ғасырдың 30 жылдарында австриялық ғалым Й. Шумпетер инновация
түсінігін экономика ғылымына енгізген. Ол инновацияны жаңа туынды
тауарларын пайдалану, жаңа өндірістік және транспорттық қорларды
ұйымдастырудың формалары мен нарықты өндіріске енгізу мақсатында
қолданылды. Й. Шумпетер бойынша нарықтағы анықтаушы рол болып, экономикалық
теңдікке, технологиялық үрдістерге өнім ассортименттерінде және
экономиканың ұйымдастырушылық құрылымдарға, өзгеріс енгізетін
кәсіпкерліктің қызметтерінде болады.
Әлемдік экономикалық әдебиеттерде, "инновациялық" жалпы қабылданған
термин ретінде қолданылады.
Й. Шумпетер бойынша инновация – тек жаңалық енгізу емес, сонымен
қатар өндірістің жаңа қызметі болып табылады.
Инновацияның эволюциялық әдістемесін Дж. Ст. Милль, К.Маркс және Й.
Шумпетер қолданған.
Й. Шумпетердің айтуы бойынша кәсіпкерлік бұл кәсіп емес, ол тәуекел
бизнес арқылы инновация нарығына жылжу қабілеті. Кәсіпкерлік технологиялық
дамумен, инновациямен және экономикалық өсуімен тығыз байланысты.
Инновациялар бар дәстүрлерді бұзып қоймайды, олар басқа тәуекелді
кәсіпорындардан қарағанда көбірек пайда әкеледі.
Ағылшын-орыс сөздігі бойынша "инновация " бұл жаңалық енгізу,
жаңашылдық, өзгеріс деген сөздерді білдіреді.
Жаңашлыдықтар мағынада – интеллектуалды қызметтің нәтижесі, ал кең
мағанасында ашсақ рәсімделген өнертабыс түрінде, патенттер, товарлық
белгілер, оңтайландырғыштық ұсыныс, нау-хау түріндегі инновациялық
үрдістер нәтижесі.
Егер жаңалықтың экономикалық және әлеуметтік құны болмаса, онда ол
инновация емес, себебі инновация деп өндіріске енгізілген белгілі бір
пайдалы әсерді қамтамасыз ететін инновациялық үрдістердің нәтижесін
айтамыз.
Инновация –ғылыми-техникалық зерттеу, өндіріс, маркетинг және
менеджмент сияқты әртүрлі қызметтерді жүзеге асырады.
Инновация терминіне түсінік қысқаша жалпы редакциясы В.А.Макоренконың
"қазіргі кездегі түсініктер мен терминдер" сөздігінде: "инновация" (ағылшын
"innovation" -жаңалық енгізу, "жаңалық", латын тілінде "innovation" -
"жаңарту", "жаңғырту") бұл:
1. Техника мен технологияның алмастыруды қамтамасыз ету үшін
экономикаға жұмсалынатын қаражат.
2. Ғылыми-техникалық прогрестің жетістігі болатын жаңа техника мен
техноголия нәтижесі.
3. Дайын өнім, жаңа ойларды синтездеу, өндіру. Жаңа технологиялар,
моделдер құру, оларды өмірге енгзуді қамтамасыз ететін саяси
бағдарламалар, т.б.
4. Тіл білімінде – жаңа білімнің пайда болуы, морфологиядағы жаңа
түсініктердің пайда болуы.
Й. Шумпетердің "Теория экономического развития" атты атақты еңбегінде
дәстүрлі экономикаға қарама-қарсы тезисті қозғайды, яғни экономикалық
өсудің, дамуының нормасы, басты нақты экономикалық теориясы мен
тәжірибесі болып, тепе-теңдік емес динамикалық теңсіздікті (дисбаланс)
тудыратын жаңалық енгізуші кәсіпкерлік қызметінде. Табыс көзі болып тек
қана база өзгерісі мен шығындағы экономия ғана емес, сонымен қатар
шығарылған өнімнің радикалды өзгерісі болады (1.89б) Й.Шумпетердің
пікірінше, экономикалық ресурстарды үлестірудің барлық жаңаша тәсілдері
кәсіпкерліктің жұмысы болып табылады. Кәсіпкер тұтынушыға беймәлім жаңа
игіліктерді: өткізу нарығының жаңасын игереді. Сонымен қатар нарықтағы
жағдайға, сұраныс пен ұсыныс динамикасына, баға деңгейіне, жалпы тауар-
ақша қатынастары жүйесіндегі қалыптасқан жағдайларға тәуелді болып келеді.
Осы тұста кәсіпкерлік қызметінің тұрақты серігі-тәуекелділік, қауіп-қатер
беймәлімділікпен байланысты және жүргізілген болжам мен есептің өзі
күтпеген жағдайдың алдын ала алмайды.(21.27бет)
Өндіріс факторларының "жаңа комбинацияларын" жүргізу барысында, ол
инновацияға алып келеді. Өндіріс факторларының "жаңа комбинациялары"
келесілер:
- жаңа өнімді шығару, дайындау;
- өндірісте жаңа технологияларды қолдану;
- жаңа өндірісті ұйымдастыруды қолдану;
- жаңа тұтыну нарықтарын ашу;
- жаңа ресурстар көздері мен түрлерін ашу
Американдық "Маккинзи" кеңес компаниясының басқарушысы Р.Фостердің
инновация феноменін талдау барысында "технологиялық құлдырау" түсінігі
маңызды рол атқарады. "Технологиялық құлдырау" – бір технологиядан басқа
технологияға ауысуды білдіреді. Р.Фостер әр бір технологияның тағдырын
логикалық S – тәрізді ауытқу белгісімен бейнелейді. Қолданыста сирек тек
бір ғана технология тұтынушының барлық қателігін қанағаттандыруға
қабілетті. Жалпы әр уақытта S – тәрізді ауытқымасы бар бәсекелесетін
технологиялар болады. "Айқасқа" 3-4 технологиялар қатысады, олардың
кебіреуі қорғанса, келесілері шабуыл жасайды.
Сурет 1.1 Технологиялық құлдырау
Дәл осы уақытта бір технология өзінің шегіне жеткенде келесі жаңа
технология пайда болады да, бұл технологиялық құлдырауды туғызады.
Технологиялық құлдыраудың нәтижесінде жаңа өнім, жаңа үрдіс, яғни
инновацияға алып келеді.
Р.Фостердің теориясында инновация – бұл "технологиялық құлдыраудың"
жаңа технологияның пайда болуы, өндірістің және басқарудың жаңа әдісінің
пайда болуының нәтижесі. Нақты өмірде өнім-инновация және үрдіс-инновация
бір-бірімен байланысты үрдістер. Жаңа өнім, жаңа өндіріс әдістерін, сонымен
қатар жаңа технологияларды талап етеді.
Жоғарыдағы сұрақтарға жауапты И. Ансоффтың зерттеулерінен табуға
болады. Ол 4-циклмен ұштастырылған: өнім, технология, сұраныс кестелерін
ұсынады.
Технологияның өзгеріс тәуекелділігіне байланысты, яғни бір
технологияның басқа технологияға ауысу жиілігіне байланысты, оларды
негізгі үш типке: тұрақты, жемісті және өзгерісті деп бөледі.
2-ші суретте тұрақты технологияны көреміз. Мұнда негізінен сұраныстың
барлық өміршеңдік кезеңінде технология өзгеріссіз қалады. Бұл технологиялар
түрін өндіріс саласының бірінші кезеңдеріне жатқызуға болады. Олар ХІХ ғ.
Соңында негізделіп ХХ ғасырдың 50 жылдарында өздерінің келешегіне жетті.
Нарықтық кемелдену мен молықтыру кезеңдерінде сұраныс модификация есебінен
қанағаттандырылады, ұсынылатын өнім өзгеріссіз қалады да, тек жекеленген
парметрлері мен бұйым конструкциясы жақсарады, бұл технологиялық инновация
есебінен болмайды.
Тұрақты технология
Өнім-инноациясы, үрдіс-инновациясының сұраныспен байланысы.
Сурет 1.2
Мұнда негізгі технология ұзақ уақыт кезеңінде өзгеріссіз қалады,
бірақ бірін-бірі ауыстыратын жақсы көрсеткіштері мен кең диапазонда
қолданылатын өнімдер әзірленеді. Жемісті технология кезінде жаңа тауарды
әзірлеу экономикалыө өсудің негізгі факторы болады. Жемісті технология
жұмыс істеуде уақыт өтке келе амалсыздан инновацияны және өнімді
жетілдіруді енгізуі керек. Жаңа инновациялық өнім нарықты жаулап алады,
бірақ бұл инновацияның өміршеңдік кезеңі бәсекелестер ұсынған жаңа өнімнің
тиімді түрінің пайда болуынан қысқарады, яғни нарықтан ығысады. Нәтижесінде
кәсіпкерлер үнемі жаңа өнімдерді, инновацияны іздестіруді қажет етеді.
Өзгеріс технологиясы
Сурет 1.3
3-ші Суретте өзгерісті технологиялар белгіленген. Сұраныстың өміршеңдік
кезеңінде жаңа бұйымның пайда болуынан басқа бірін-бірі ауыстыратын базалық
технологиялар да пайда болады. Технологияның ауысуы – бұл "технологиялық
құлдырау".
Жемісті технология
Сурет 1.4
Сұраныстың өміршеңдік кезеңі
Технологияның өміршеңдік кезеңі
Өнімдердің өміршеңдік кезеңі
Инновация теориясы экономикалық өсу теориясында да қарастырылады.
Көптеген ғалымдар мен кәсіпкерлердің пікірі бойынша экономикалық өсудің
жетекші факторы: білім, интеллект, инновация болып табылады.
ХХ ғ. 50 жылдарында американдық ғалым Роберт Салоц экономикалық
өсудің жетекші факторы ҒТП болатынына назар аударды. Ұзақ болжамдарды басқа
да экономистер: ДЖон Кендрик, Эдвард Денисон берген. Экономикалық өсуде
технологиялық прогрестің ерекше ролін Сайман Кузнец көрсетті. Оның
ойынша, қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын, ұлттық өнімнің үнемі
өсуі, технологиялық прогрестің арқасында жетеді. Кейіннен Э.Денисон
экономикалық өсу факторларының сипаттамасын жасады. 23 фактордың: 4-і
капиталға, 1-жер, қалған 14-і ҒТП-ң жемісі.
Инновация сипаттамасы
Дәстүр бойынша инновацияны – инновация-өнім, инновация-үрдіс немесе
технологиялық және ұйымдастыру-басқарушылық деп бөлуге болады.
Өнім-инновациясы ең көп таралған және барлық кәсіпорындарда
қолданылады. Біреулерде – бұл өнім ассортиментінің кеңею, ал басқалар үшін
өнімнің тұтынушы сапасын көтеру ретінде көрсетіледі.
Технологиялық инновацияның мақсаты өнім сапасын жоғарылату есебінен
бәсекелестік көтеру, өзіндік құнды төмендету және шығарылатын өнім
ассортименті мен наменклатурасын кеңейту болып табылады.
Ұйымдастырушылық-басқару инновациялар фирманың барлық деңгейлерінде
қызметкерлер мен бөлімшелерді, жаңа бөлімдерді ұйымдастырумен сипатталады.
өндірісті және персоналды басқару әдістерін жетілдіру, жаңа маркетингтік
бөлімшелер құру, тиімділікті арттыру үшін жаңа жолдар мен тәсілдерді
қолдану кезінде болады.
Институтционалды мектептің экономтеория зерттеушілері инновацияларды
қоғамдық таңдау теория көмегімен сыныптауды жөн көрді. Инновация субъектісі
ретінде: кәсіпкер, топ, фирма, ұлт шаруашылығы, әлеуметтік қозғалыстар және
мемлекет қатысады. Осы субъектілердің әр қайсысы салыстырмалы
артықшылықтарға ие.
Бірінші инновацияның типі – қоғамдық игілік. Берілген инновацияны
барлық қоғам мүшелері қолдана алады. Кәсіпорындарда осы инновация түрін
өндіруде мемлекет пен әлеуметтік көзқарастар қызығушылықтарын танытады.
Екінші инновация түрі – клубтық игіліктер. Ұйым деңгейіндегі
өзгерістер клубтың игіліктерін сипаттайды. Бұл инновация түрін
қолданушылардың саны ұйым мүшелерімен шектеледі.
Үшінші инновация түрі – жеке меншік ретінде сипатталады. Өнертабыс
құқығымен, патенттер бар кездегі жеке игілікті жүзеге асыру үшін
құрылған. Бастапқы кезде жаңа өнім нарықта пайда болғанда, ол монополиялық
сипатта болады, жаңа өнім-инновациясынан бұрын оның шығарушысы (авторы)
"инноватор рентасын", жаңа өнімдерді жасауды ынталандыратын, монополиялық
жоғары пайда алады.
Инновация түсінігін басқа да түрлерін ескеру арқылы кеңірек ашуға
болады.
П.Друкер инновациялық идеялардың көздері- тәуекелділік көздерінен
басқа келесі түрлерге бөледі (3.49б);
- күтпеген жағдай, күтпеген сәттілік, күтпеген сәтсіздік негізіндегі
инновациялар;
-өндіріс үрдістерін қажет етуге негізделген инновациялар;
-сана құрылымы мен нарықтық өзгерістердің нәтижесіндегі инновациялар;
-жаңа білімдерге негізделген инновациялар;
Ұзын толқындарды зерттегенде экономикалық динамикада экономикалық
цикл жағынан инновациялық сипатамасына көзқарастар бар. Мұнда әртүрлі
инновация типтерінің пайда болуы мен кластерленуі түрлі ұзын толқынды
фазалармен байланысты деген гипотеза айтылады.
Ұзын толқын теориясында дискуссия ашқан Г.Менше жаңалық енгізуді
келесі түрлерге бөледі
- Адам өмірінде жаңа өндіріс саласы мен жаңа кәсіп түрін
қалыптастыратын базалық инновациялар.
-Саладағы бар технологияларды жетілдіруді жақсартатын инновациялар.
-Псевдоинновациялар.
Базалық иннновацияларды енгізу бірқалыпты жүрмейді, олардың көпшілік
бөлігі ұзын толқынды депрессия фазасында шоғырланады. Жақсартатын
инновациялар басқа да фазаларға енгізіледі, құлдырау фазасында
псевдоинновацияны енгізумен аяқталады.
Инновацияны енгізудің барысында түрлі әсерлер ажыратылады. Олар:
ғылыми-техникалық, экономикалық және экологиялық.
Жаңа білімдерді мақұлдау, растау нәтижелері және басқа да
концептуалды құрылымдар инновацияның ғылыми-техникалық әсерін білдіреті.
Егер экономикалық әсерлерге келетін болсақ, бұл жерде инновация
ретінде экономикалық ресурстарды ұтымды қолдану, бәсекелестік қабілетті
жоғарылату, жаңа нарықтар мен нарық құрылымының өзгерулерімен сипатталады.
Әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған инновациялық өнімдер мен
технологиялар әлеуметтік әсерлерді тудырады.
Қоршаған ортаға әсерді білдіретін инновациялар экономикалық
инновацияларды білдіреді.
Жоғарыдағы айтылған тәсілдерді талдай келе келесі түрде көрсетуге
болады:
1. Радикалды деңгейі бойынша:
- технологияның жаңа кезеңі мен бағыттарын дамытуды қалыптастыру
негізі болып қаланатын ірі өнертабыстарды жасайтын базалық инновациялар;
-ғылыми-техникалық циклдың тұрақты дамуы және таралу фазасындағы
шағын және орта өнертабыстарды жүзеге асыратын жаңартушы инновациялар;
-ескірген техника мен технологияларды ішінәра жаңартуға бағытталған
псевдоинновациялар;
2. Қолданылу сипаты бойынша:
-Жаңа өнімдерді өндіру мен жетілдіруге бағытталған өнім-инновациялар;
-Жаңа технологияларды қолдану мен жетілдіруге бағытталған
технологиялық-инновациялар;
-Жаңа құрылымдарды жасау мен құрастыруға бағытталған әлеуметтік
инновациялар;
3. Пайда болу стимулы бойынша:
-Ғылым мен техниканың көмегімен пайда болған инновациялар;
-өндірістің қажеттілігімен туындаған инновациялар;
-нарықтық қажеттілігімен туындаған инновациялар;
жаңа өнімдер мен жеке ғылыми-техникалық потенциалындағы үрдістерді
жасайтын "өсіру" инновациясы;
-шетелдік немесе басқа да инновацияларды модификациялайтын "имитация"
инновациясы;
5. Өнім түрі бойынша:
-қоғамдық;
-аралас (клубтық);
-жеке;
6. Тиімділігіне байланысты:
-экономикалық әсерлерді қамтитын инновациялар;
-әлеуметтік әсерлері бар инновациялар;
-экологиялық әсерлерді қамтитын инновациялар;
-ғылыми-техникалық әсерлерді қамтитын инновациялар
Сурет 1.5
1.2 Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтерді басқару
Жоғарыда айтылғандай инновациялық үрдістердің мақсаты "инновациялық
пайдалы әсері" болып табылады. Сондықтан инновациялық қызметтерді басқаруды
ашудан бұрын, оның құрылымы қарағанымыз абзал.
Инновациялық үрдістерді кезеңдерге бөлудің бірнеше жолы бар:
1. Фундаметалды-қолданбалы сипаттағы зерттеулер. Фундаменталды
зерттеулер – академиялық институттарда, жоғары оқу орындарында, арнайы
мамандандырылған институттарда, зерттханаларда жасалады. Олар мемлекеттік
бюджет есебінен қаржыландырылады.
2. Тәжірибелі-конструкциялық және эксперименталды зерттеулер арнайы
мамандандырылған зерттханаларда, конструкторлық бюроларда, өндірістік-
тәжірибе, сонымен қатар ірі өнеркәсіптер мен ғылыми өндірістік бөлімдері
бар кәсіпорындарда жүргізіледі.
3. Жаңа өнімді шығару. Жаңа өнім бойынша маркетингтік бағдарлама
жасау, яғни өнімнің атауын, тауарлық белгісін, рәсімдеуін, қапталуын
анықтау, және де осы кезеңде жаңа өнім 3 ай шектемен нарықта баға, сапа
бойынша тексерілуден өтеді.
4. Соңғы кезде инновацияны өндіріске, нарыққа енгізу, жүзеге асыру.
Инновациялық қызметтерді басқарудың негізгі механизмы келесілер:
- инновациялық үрдістер әрдайым үздіксіз қозғалыста және өзгерісте
болатындықтан, оларды басқару барлық үрдістерді байланысқан
біртұтастықты білдіреді;
- инновациялық қызметтерді басқару жаңа мен ескі екі арасындағы ішкі
арама-қайшылықтармен сипатталады;
- инновациялық қызмет белгілі бір тұрақтылықты сипаттайтын
ұйымдастырушылық түрінде болады;
- инновациялық қызметті басқару, шешім қабылдауда жаңа тәсілдер мен
қазіргі кездегі әдістерге ауысу, білім мен бар потенциалды
мүмкіндіктерге негізделген.
Инновациялық қызметті басқару механизімі қысқамерзімді және ұзақ
мерзімді деп бөлінеді. Бұлай бөлудің негізгі мақсатының қойылымында
стратегиялық басқару ұзақ мерзімді мақсаттарға құрылады. Инновациялық
қызметтің стратегиялық мақсатының өзі өндірістің барлық саласына жаңа
ғылыми жетістіктердің енгзілуі болып табылады. Оның жетістіктері өркендеу
мен бәсекеқабілеттілікке пайдаланылады. Инновациялық қызметті жетілдірудің
ең оңтайлы тәсілі – ғылым мен техника, өндіріс бірлестігінің
ұйымдастырылуы. Ал қысқа мерзімді басқару – ол ағымдағы мақсаттарға қол
жеткізу.
Инновациялық сала күрделі экономикалық және әлеуметтік дамушы жүйе
болып табылады.
Инновация тиімділігіне әсер ететін экономика саласындағы табиғи
факторлар әртүрлі. Бұлар бір-бірімен байланысқан: ұйымдық-құқықтық,
әлеуметтік-экономикалық, өндірістік-техникалық және де саяси сипаттағы
факторлар. Табиғи факторлардың әртүрлігі сияқты инновациялық қызметті
басқару механизімі де әртүрлі.
Инновациялық қызмет механизімін тиімді қалыптастыру үшін қатаң
алгоритмді құрылымды сақтау қажет. Алғашқы қадамда инновациялық саясат пен
инновациялық қалыптасу мен келісім болады. Инновациялық сипатты жүзеге
асыру барысында өндіріс өнімінің көлемін ұлғайту тұрғысында сападан
алшақтамау бірінші кезекті мәселе болары сөзсіз. Тек шикізат орталығымен
ғана шектеліп қоймайды, "өндірістен-өндіріске" қағидасын ұстаған абзал
дейді, зерттеушілер. Бұл қағиданы өндірісте шығынды жағы өте жағары әрі
сапасыз артық өнім шығарудан сақтандырады.(18)
Екінші қадам инновациялық қызметтің тиімді қағидаларын және мақсатын
анықтауға бағытталған.
Кейіннен қойылған мақсаттарға жету үшін әсер етуші факторлары
анықталады. Кегер бар факторлар қалыптаспаған болса, онда мақсат
нақтыланады. Факторлармен қоса, қызметімен әсер ету әдісі де анықталады.
Одан әрі керекті инновациялық ресурстарды анықтаймыз. Осындай әрекеттердің
нәтижесі қойылған мақсаттарға жетуге алып келеді. Факторларды басқару
әдісі мен қызметері және сәйкестілігі инновациялық қызметті тиімді
басқаруда маңызды рол атқарады.
1.3 Шетелдің инновациялық қызметтерді ұйымдастыру тәжірибесін қолдану
Дүние жүзілік тәжірибе көрсеткендей, барлық өркенниетті елдер ғылыми-
техникалық саясатқа ерекше назар аударып, мемлекет тарапынан қомақты қаржы
бөлуде. ХХ ғасырдағы дүние жүзілік ғылыми-техникалық саясатта алда келе
жатқан АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Гермения, Корея, Жапония сияқты т.б.
мемлекеттер.
Тәжірибелі мамандардың пайымдауы бойынша, әр бір ғылыми жобаның
жетістіктерінің 80% нақты талдау мен дұрыс таңдалған стратегияға байланысты
дейді.
Азиялық мемлекеттерде инновациялық қызметтерге көп көңіл бөліп
отырған мемлекеттердің бірі – Қытай. Бұл елде ғылым академиясы қайта
құрылған. Қытайда академиялық зерттеулер коммерциялық бірлескен жағдайда
жүзеге асады. Бұл елде ғылыми-зерттеу институттары негізінде жұмыс істейтін
фирмалар мен корпорациялар өте көп. Жергілікті басшылықтың қолдауымен
зерттеу оралықтары негізінде 50 кәсіпорын құрылған. Мұндай құрылымдарға
нақты мысал ретінде Қытайдың "Сынь-Хуань" корпорациясын келтіруге болады.
Бұл корпорация физика математиканың ғалымдары мен бірнеше кәсіпорынның
басын біріктіріп, сирек кездесетін элементтер негізінде магнитті
материалдар жасап шығаруды қолға алған. Бұл кәсіпорында шығарылатын
магнитті материалдар әлемде ең үздік деп танылады. Соңғы үш жылдың ішінде
бұл өнімді экспорттаудан түскен пайданың көлемі 800 000 долларға дейін
жеткен. Қытайда технопарктер "экономиканың және технологияның даму"
аймақтары деп аталады. ҚХР-да алғаш технопарктер 1985 жылдан бастап
құрылған.
"Экономиканың және технологияның даму" аймақтарында 43 мың адам жұмыс
істеп, мұнда 10 көлемінде Қытайда ғылымды көп қажет ететін өнімнің жартысы
өндірілген.(19)
Ғылыми-техникалық дамуда үлкен жетістікке жеткен елдің бірі –
Оңтүстік Корея. Бұл мемлекет өз инновациялық саясатын алғашында басқа
мемлекеттердің ғылыми жетістіктерін пайдалану арқылы жүзеге асырған
болатын.
Бұл елде алпысыншы жылдардың өзінде-ақ күншығыс елінің мемлекеттік
академиялық және жеке меншік ұйымдарының қызметін біріктіру тәжірибесін
іске асыра бастады. Корея университетінде іргелі ғылымға үлкен көңіл
бөлінге. Ал жеке меншік кәсіпорындар мен мекемелер көп жағдайда ғылыми
зерттеулердің қаржылай қайтарылымын ғана назарда ұстайды.
Корея – үкіметі өндірістік технологияларды дамытуда елеулі орынға ие,
бірнеше компаниялар мүддесіне сай келетін бірқатар шараларды жүзеге асырған
болатын. Егер ірі компаниялар тұтастай қоғам үшін қажетті зерттеулер
жүргізген болса, онда мемлекет тікелей және жанама түрде олардың қызметіне
жағдай жасауға келісім берген.
1982 жылдан бастап Корея үкіметі шетелдік технологияларға
тәуелділікті жою және шығарылған өнімнің бәсеке қабілетті болуы үшін
өндірістің басты салаларын дамыту мақсатында қажетті жалпы ұлттық
масштабтағы ғылыми жобаларды жүзеге асыру мен ғылыми зерттеулерді жүзеге
асыруды қолға алған.
Зор әлеует пен қаржыны, электрондық, электро-техникалық, автомобиль
жасау, мұнай-химия, аэрокосмос, роботық техника сияқты салалардағы ғылыми
зерттеулер мен конструкциялық жұмыстарды дамытуға жұмылдырудың басты
мақсаты-ғылыми жүктемесі көп тауарлардың мұндай мөлшерін ұлғайту мен
бәсекеге қабілетті көтеру.
Осы елдің үкіметі ұсынған Кореяны 2000 ж. дейін дамыған мемлекеттке
айналдыру жоспарында ғылым мен техникаға үлкен орын берілген.
Бұл мемлекеттің аумағында ғылым мен техниканы жүйелі түрде дамыту
қарастырылған. Бұл мақсатта "ғылыми қалашықтарын" құру қолға алынған.
Мұндай қалашықтардың ең ірісі – Даедук. Даедуктағы зерттеулер жаңа
технология мен материалдарды шығарумен жалғасып жатады. Технологиялық
жағынан онда жасап шығарылған технологияларды пайдаланатын өнеркәсіптік
кешендер дами бастаған. Бұл арқылы ғылыми зерттеу орталықтарын дамыған
телекоммуникация және көлік жүйелері арқылы өзара байланыстыру
ойластырылған.
Оңтүстік Кореяда ғылым мен техника министрлігі құрылған. Бұл
министрлікте техника, техникалық ынтымақтастық, атом энергиясы, ақпараттық
өнеркәсіппен тікелей айналысатын арнай бөлім жұмыс істейді. Кең ауқымды
шағын және орта кәсіпорындарға ғылыми-техникалық тұрғыда қолдау көрсетуге
мемлекет үлкен мән беріп отыр. Мұндай қолдау Корея өндірісін технологиялар
академиясы арқылы жүзеге асады.
1973 ж. Кореяда "Инженерлік қызметті дамыту туралы" заң қабылданған
соң, инженерлік қызмет қатты дами бастаған болатын. 1992 ж. Бұл елдің ғылым
мен техника министрлігінде 723 инженерлік-конструкторлық фирма тіркелген.
Бұл фирмаларда 12,5 мың жоғары маман жұмыс істеді.
Академия Кореядағы техникалық орталыққа аса бай мемлекеттердің бірі.
Бұл мекемемен қатар шағын және орта кәсіпорындаға көптеген
корпорациялар қолдау білдіріп отырады. Оңтүстік Кореяда шағын және орташа
кәсіпорындарға арналған банк, техниканы тарату корпорациясы, кореяның
техникалық даму корпорациясы және банктік корпорация жұмыс істейді.
Аталған құрылымдардың қызметі шағын және орта кәсіпорындаға ғылыми-
техникалық қолдау көрсетуді жүзеге асыру үшін бағытталған. Жапониядағыдай
Кореяда да ғылыми-техникалық прогресті жылдамтату үшін құрылған қоғамдық
және жартылай мемлекеттік бірлестіктер жоғары толқынды телевизия
құралдарына пайдаланатын интегралды сызбалардың ең жаңа үлгілерін жасап
шығару қолданылуда. Бұл үшін осы жобамен айналысуға келісім берген
фирмалар120 мин. АҚШ доллры көлемінде мемлекеттен қаржылай көмек алған
болатын.
1986 жылы жеке меншік ғылыми-зерттеу институттарының саны 52 болса,
онда 1992 жылы олардың саны 1445-ке жеткен. Осы уақыт арасында 683 жаңа
ғылыми зерттеу корпорациясы құрылған болатын.
Мұнымен қатар телекомуникациялар мен электр энергиясын шығаратын
корпорациялар мен компаниялар пайдалануының көп бөлігін өз жүйелерін
техникалық жағынан жетілдіруге, жұмсауға үкімет көп көңіл бөліп отыр.
Өндірістік корпорациялардың ғылыми зерттеулерге бөлген қаржысы он есеге
дейін жоғарылап, тоқсаныншы жылдардың басында 14 млрд. доллорға дейін
жеткен. Мысалы, "Самсунг" корпорациясының жұмсаған 3,1 трин. Вон қаржысының
600 млрд. ғылыми зерттеуге бағытталған.
АҚШ-тағы инновациялық үрдістердің дамуы. АҚШ-тың ғылыми-зерттеу
жұмыстарына мемлекет таратынан көп қаржы бөлінеді. Мысалы, Mowery мен
Rosenberg айтуы бойынша соғыстан кейінгі ұзақ уақыт аралықтарында АҚШ-тың
дамуында зерттеулерге жұмсалған инвестициялар көлемі осы мақсатта
бағытталған "экономикалық бірлескен ұйымдардың" барлық инвестициялар
көлемінің қосындысынан асқан.
1992 жылы зерттеулерге кеткен инвестициялардың жалпы көлемі 189
мярд. доллор немесе ЖҰО-ның 2,6 % құраған. Ал 1999 ж. АҚШ-тың федералды
зерттеулерге жұмсаған шығындары 73 мярд. доллардан немесе ЖҰО-нің 0,8 %
құраған.
Ақш экономикасында ҒТП-тің дамуын 3- кезеңге бөлуге болады: 1945
жылдардан дейінгі, 1945 жылдан 1980 жылға дейін және 1980 жылдан кейінгі
кезеңдер.
1945 жылға дейін АҚШ экономикасында ауыл шаруашылығын қосқанда жан-
жақты зерттеліп жасалған ҒТП болған емес. Мысалы, 1940 ж. ҒТ зерттеулерге
жұмсалған федералды шығындарды көлемі тек 74 млн. доллорды құраған. Осы
шығындардың ішінен тек 29 млн. доллар ауыл шаруашылығына жұмсалған. Бұл
кезеңдерде индустриалды –инновациялық басты мақсат - механикалық
машиналарды жетілдіруге бағытталған.
Сонымен қатар үкімет тарапынан технологияларды, машиналарды,
технологиялық сызбаларды және жоғары квалификациялы мамандарды Европадан
және басқа да шетелдерден импорттауды ынталандырды.
Осы кезеңдерде мемлекеттік антимонополиялық саясат өнеркәсіп
салаларына ғылыми-техникалық прогресті жетілдруге және зерттеулер
жүргізуге бағытталды. Осы уақыт аралығында ғылыми-зерттеулер жүргізетін
инфроқұрылым қалыптасты. Университтетер құрыла бастады, өнеркәсіптер
өздерінің жеке ғылыми зерттеу зертханаларын ашты.
2-ші Дүние жүзілік соғыс қарасыңында АҚШ ҒТП-сі бірқатар
өзгерістерге ұшырады. Федералды шығындар 83,2 млн. доллардан 1313,6 млн.
долларға дейін өсті. Бұл АҚШ-тың саясаты ғылым мен техника саласындағы ірі
державаға айналдырды.
1980 жылдардан кейін ғылым мен техника саласындағы көшбасылық
әлсіреді. Осы уақытта АҚШ өзінің өнеркәсіп салаларындағы жоғары сапалы
технологиялардың жетекші ролін сақтап қалғанмен, олардың әлемдік нарықта
өзінің үлесін жоғалтты және көптеген салаларда артта қалды.
Қазіргі уақытта АҚШ-тың ғылыми-техникалық саясаты абсолютті және
салыстырмалы түрде кең масштабты алып отыр. Зерттеулерге бөлінген
Үкіметтік қаржылары негізінен іргелі ғылымдарға бағытталған. Елде білім
және зерттеу инфроқұрылымдары жақсы қалыптасқан.
Жапондық инновациялық қызмет (саясат). Ғылыми-техникалық саясатқа
үлкен көңіл бөліп отырған мемлекеттердің бірі – Жапония. 1997 жылы
Жапонияда ғылыми-зерттеулерге бөлінген мемлекеттік және инвестицияның жалпы
көлемі 81 млярд доллар немесе ЖҰО-нің 2,9% құраған. Жапония тарихында ғылым
мен техниканың жаңалық енгізуде орны ерекше. Токукхувай Эро уақытында
(1868ж. дейін) үкімет жаңа технологияларды Голландиядан және Португалиядан
әкелуді ынталандырды. Осының арқасында шетел тәжірибесін, білім және жаңа
технологияларды игерді. Мысалы, қару-жарақтар, бастапқы уақытта
португалиядан көшіріп алынып, олардың машиналарының көмегімен шығарылды.
Кейінен Жапондықтар технологияларыды игеру арқасында өздері қару-жарақты
португалдықтардың сапасынан кем емес қару-жарақ шығара бастады. Сондай-ақ,
алғашқы самурайдан жасалынған темір пеш голлондық үлгімен жасалынған. ҒТП-
тің дамуы Мейджи Эра кезінде (1868-1911жж.) болған. Мемлекет
инвестицияларды тау-кен және тоқыма өндірісіне, темір жол, машина жасау
сияқты салаларға бөлген. Жапонияда 1933 жылы ғылыми кеңес құрылған. Ғылыми
кеңес университтетер мен жеке зерттеулердің қатысуымен зерттеулерді грант
негізінде қаржыландырды.
Осы кездерде жеке компанияларда зертханалар ашыла бастады. 1923 жылы
162 ғылыми зерттеу орталықтары болған. Оларды 71- химия өнеркәсібінде, 27-
металлургия және машина жасау саласында, 24 азық-түлік өнеркәсібінде болды.
1942 жылы елде 711 жеке зерттеу орталықтары және 443 қоғамдық зерттеу
ұйымдары қалыптасқан.
1960 жылдардан бастап Жапонияда жаңа технологияларды импорттау
қиынға түсті, себебі, осы мақсатта бағытталған мемлекеттік инвестициялық
көлемі қысқарды. Сол себептен шетелдік технологияларға тәуелділікті жою
үшін, елде осы кезде негізгі бағыт отандық технология мен ғылыми
зерттеулерді дамытуға бағытталды. Дегенмен, ҒТП-тің мемлекеттік қолдау
тиімділігі салықтық жеңілдіктер, субсидиялар, төмен пайызды ссудалар,
пайыздық қойылымдар есебінен болды.
Қазіргі кезеңде Жапония АҚШ-тан кейінгі ҒТП дамыған елдердің бірі.
Австралияның ғылыми-техникалық дамуы.
Австрия табиғи ресурстаға бай мемлекеттердің бірі. Экспорттың
шамамен 80% шикізаттан тұрады. Оның жартысы – ауыл шаруашлығының шикізаты,
2-ші жартысы - өнеркәсіп саласының өнімдері. Өнеркәсіптік сала ЖҰӨ-нің 16%
құрайды.
1980 жылдары ғылыми-зерттеулерге кеткен шығындар ЖҰӨ-нің 16% құрады,
1998 жылы бұл 6,7 млрд. АҚШ долларына өсті.
Австралияның ғылыми-зерттеулерге кеткен шығындары жоғарыда айтылған 3
мемлекеттің шығандарынан анағұрлым төмен. Австралияның басқа дамыған
елдермен салыстырғанда ЖҰӨ-нің өсу қарқыны төмен болғандықтан, үкімет ұзақ
мерзімді кезеңге экономикалық өсуді қамтамасыз ететін ғылыми-техникалық
прогреске көп көңіл бөле бастады.
Жеке сектордағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын ынталандыру мақсатында
үкімет 1993 жылы салықтық жеңілдіктер, арнаулы мемлекеттік бағдарламалар
жасалды.
Бөлім-ІІ ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның негізінде инновация қызметін басқару
2.1 ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның сипаттамасы мен инновациялық жобаларды жүзеге
асыруы
Қазақстан Республикасының минералды шикізатты кешенді ұқсату
жөніндегі ұттық орталығы Республикалық мемлекеттік кәсіпорны (әрі қарай
ҚР МШКҰЖ ҰО РМК) 1993 жылдың тамызында Қазақстан Республикасының
Президентінің жарлығымен және Министрлер кабинетінің Қаулысымен құрылған.
1999 жылдың қазанынан Қазақстан Республикасының Энергетика, индустрия және
сауда министрлігінің құрамына кіреді.
Орталық 8.01.1999 жылғы №15 Үкімет қаулысымен бекітілген Қазақстан
Республикасы кен-металлургия кешенінің тұрақгы қызметі мен стратегиялық
басымдықтарының дамуын ғылыми-техникалық қамтамасыз ету Республикалық
мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламаның негізгі тапсырмалары мен
көрсеткіштері шеңберіндегі республикадағы іргелі, қолданбалы және енгізу
жұмыстарын өткізу мен үйлестіруде Басты мекеме болып есептеледі. ҚР МШКҰЖ
ҰО РМК-ың негізгі қызметіне мыналар жатады:
- пайдалы қазбаларды байыту және электро-химиялық технология
өндірісінде іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізу;
- тау-кен, металлургия және химия кәсіпорны үшін ғылымды көп қажет
ететін жаңа технологияларды зерттеу және жүзеге асыру;
- түрлі өнеркөсіп кешендерін қайта жабдықтау үшін қаржыландыру және
аутоматтандыру жүйесін, технологиялық жабдықтарды енгізу және даярлау,
зерттеу жұмыстарын орындау;
- импорталмастырушы өндірістер аймағындағы шағын және орта
кәсіпкерлікті ұйыдастыру және дамыту;
- тау-кен металлургия кешені кәсіпорындарын технологиялық және
экологиялық аудиттеу, инжиниринг қызмет көрсету, инновациялық, коммерциялық
және маркетинг қызметтері;
- тау-кен істері, пайдалы қазбаларды байыту және металлургия,
қоршаған ортаны қорғау саласы бойынша ғылыми, ғылыми-техникалық және
инженерлік мамандарды даярлау және жетілдіруді ұйымдастыру;
- халықаралық ғылыми-техникалық ынтымақтастық;
- стандарттау, сертификаттау және метрология жұмыстар өткізу;
- жаңа технология мен жабдықтарды игеру, кілтпен тапсыру.
Орталық қызметінің маңызды бағыттарының бірі - ғылымды көп қажет
ететін импорталмастырушы өндірісте дәстүрлі емес шикізат көздерін және өз
зерттеулерін пайдалану негізінде жаңа технология қалыптастыру болып
табылады.
Орталықта интеллектуалды меншік қоры бар және оны үнемі толықтырып
отырады.
ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның құрамына, еншілес болып енетін, келесі
мемлекеттік кәсіпорындар кіреді.
Д.А Қонаев атындағы тау-кен істері институты (Алматы қаласы);
Химия-металлургия институты (Қарағанды қаласы);
Шығыс ғылыми зерттеу тау-кен металлургия түсті металдар институты
ТүстіметШҒЗИ! (Өскемен қаласы);
Қазмеханобр мемлекеттік өнеркәсіптік экология ғылыми-өндірістік
бірлестігі (Алматы қаласы);
Коллоидты-дисперсті минералогия ғылыми-зерттеу секторы (Алматы
қаласы);
Қазқараметалавтоматика ААҚ (Қарағанды қаласы).
ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-да бір қатар ғылыми-зерттеу лабораториялары бар.
ҚР МШКҰЖ ҰО" РМК-ның кәсіпорындарының құрылымы ғылым мен өндірістің
интеграциялық тығыз байланыста болуына мүмкіндік береді:: ғылыми
лабораториялар, сынақ полигондары, тәжірибелі - өнеркәсіптік қондырғылар,
өз өндірістері және ғылыми-тенологиялық мекемелері алдында беделді, өз
салаларында жетекші, өз елімізде де, шет елдерде де айтарлықтай танымал.
Орталық кәсіпорындары пайдалы қазбаларды өндіруден бастап дайын
өнім алуға дейін жұмыс жүргізе отырып: өзара ұйымдастырылған ғылыми-зерттеу
сатысында, тәжірибелі-өнеркәсіп пен ендіруші жұмыстары және бүкіл өнеркәсіп
циклын қамтиды.
ҚР МШКҰ ҰО РМК-да жасалған жаңа технологиялар және ғылыми-
техникалық зерттеулері Соколов-Сарбай, Лисаков кен-байту комбинаты,
Қазақмыс, Феррохром, Испат-Кармет, Қазцинк және тағы басқа да ірі тау-кен-
металлургия кешеніне енгізілген және тиімді пайдалануда. Бүгінгі күні
Орталық 100 астам өз зерттеулерін өндіріске беруге даяр: технология, кұрал-
жабдық, стандарттар және басқа өнімдер.
Өз зерттеулері негізінде ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның бір қатар өндірісі кең
көлемді номенклатурада ғылымды көп қажет ететін импорталмастырушы және
экспортбағдарлаушы өнімдер шығаруда.
Орталықга 1 академик, 6 Ұлттық ғылым Академиясының корреспондент-
мүшесі, 40 ғылым докторы және 160 ғылым кандидаты, барлығы - 1200 адам
жұмыс істейді.
Ғылыми қызметкерлердің біліктілігін арттыру мақсатында тау-кен
істері, байыту және металлургия мамандықтары бойынша аспирантура және
докторантура, докторлық және кандидаттық диссертациялар қорғау жөнінде
мамандандырылған кеңестер жұмыс істейді.
Орталық ғылыми техникалық Қазақстан өндірісі журналын басып
шығарады.
Орталық құрылымында белгілі ғалымдар мен жоғары білікті мамандардың
болуы, оның өндірістік кәсіпорындармен байланысы ғылымды көп қажет ететін
және импорталмастырушы өндіріс құруға, жаңа технологияларды игеруге, жоғары
сапалы тауар өнімдерін шығаруды қамтамасыз етуге, еліміздің тау-кен,
металлургия кешенінің өндірістік кәсіпорындарын технологиямен қайта
жабдықтауға белсене қатысуға мүмкіндік береді.
Орталық кәсіпорындарында зерттелген өнімдер Қазақстанның өндірістік
кешендерінде кеңінен, сондай-ақ жақын және алыс шет елдерде де қолданылады.
2.2 Инновациялық қызметті басқару деңгейін көтеру үшін ұсыныстары мен
жолдары
Бұл зерттеулер Соколов Сарыбай, Лисаков кен байыту комбинаттарында,
Қазақмыс, Феррохром т.б. да ірі тау-кен–металлургия кешенінде тиімді
пайдалануда. Бүгінгі таңда Орталық 100 астам өз зерттеулерін өндіріске
беруге даяр: технология, құрал-жабдықтар және басқа да өнімдер. Соның
ішінде мысалы ретінде Орталықта шығарылатын ауыз су және тұрмыстық сулар
тазартатын фильтрлерді жасау жобасын көрсетуді ұсынып отырмын.
Бұл бизнес жоба Алматы қаласындағы кеңістікті геогулярлы құрылымының
полимерлі және ионалмасу бұйымдарын өндіруін, сонымен қатар КГҚ қолдану
арқылы сулы және сусыз жүйелерді тазарту үрдісін жүзеге асыру үшін,
қондырғылар мен құрылғыларды өндіруді ұйымдастыруды қарастырады.
Жобада КГҚ фильтірін 100 000 бірлікте тұрмыстық катридждерді КГҚ
полимерлерден жылына 6- түрін өндіріп шығаруды қарастырады. Осы бөлімнің
қаржыландыру көлемі 600 00 АҚШ доллары капитал салымы ретінде бағаланады.
Жобаның екінші бөлімі құрылғылар мен құрылымдарды және фильтр –
ұстағыштарды сулы және сусыз ерітінділерді, ауыз суын қосқанда және
сарқынды суды, сусыз жүйелерді (матор майлары, тамақ өнімдерінің жекелей
түрлері, еріткіштер) тазарту өндірісін құруды қарасытрады. Бұл бөлімнің
қаржыландыру көлемі 600 000 АҚШ долларын құрайды. Инвестициялық жеңлдіктер
болмаған жағдайда бұл жобаның жүзеге асырылуы 3,5 жыл, өндіріс жұмысын
бастағаннан кейін 2,5 жылда өтеледі. Бұл жобаны жүзеге асыру барысында КГҚ
полимерлер мен ионалмасу филтирлерін, су және сусыз жүйелерді тазарту
құрылғылары мен қондырғыларын өндіру кезінде технологияны жасаушы авторлық
коллективті біріктіру, технологияларды, жабдықтарды, өлшеу техникаларын
қаржылақ қамтамасыз ету мақсатында өндірісті жасау үшін өнеркәсіптік
сынақтан өткізу.
Кәсіпорында шығарылатын бұйымдардың келесі түрлері жоспарланады:
1. Тұрмыстық фильтерлер (фильтер элементтері, корпустар, фильтер
ұстағыштар) – арнайы химреагенттерден, пластмассадан, металдан (болат,
алюминий, қола т.б.) барлығы 12-15 модель.
2. Болашақта өндіріске өнеркәсіптік КГҚ фильтрлерін 300 л сағаттан
100 м3 сағ. өнімділікке шығару қарастырылады (қондырғылар ФП –1, ФП –6, ФП
–24, ФП –48, УФА УСА, барлығы 25-27 модтфикация);
3. Диализді, электродиализді, керіосмастикалық қондырғыларды,
сонымен қатар ҚР-да және шетелдердегі сериялық шығарылым. Өндірістік
қызыметтің бастапқы кезеңдерінде өнім полимерлері және ионалмасу КГҚ-
партридидер және КГҚ мембран ретінде шығарылады.
Өнімнің қысқаша сипаттамасы.
Соңғы кездерде кеуек (пористый) полимерлі материалдар кеңінен
қолданылуда. Олар макро және микро фильтерлер, кері остмастикалық және
ультра фильтерлік мембраналар, ядерлік фильтрлер, изокеуекті және макро
кеуекті қарамайлар және мембраналар. Олардың көмегімен суспензиялар мен
ерітінділерді (сарқынды су және ағызынды су, гидрометаллургия) тазартады,
құрамы жақын заттарды (ядерлік технология, органикалық және бейорганикалық
заттарды өндіру, биологиялық препараттарды, тамақ өнімдерін) ажыратады,
ерітінділердің арасынан құнды заттарды бөледі және концентрацияланады.
Жоғары кеуекті полимерлі құрылымдарды жасаудың кешенді әдісі 0,002 –ден 20-
ға дейін ауқымды кеуекті алған Қазақстанның ҒЗИ-ның біреуінде жасалған.
Осы әдістерді қолдану арқылы жаңа полимерлі және ионалмасу материалдардан –
кеңістікті геогулярлы құрылым полимерлері жасалған (КГҚ).
КГҚ полимерлі бұйымдары қазіргі кездегі техникада су және сусыз
жүйелерді тазарту үшін кеңінен қолданылады.
КГҚ полимерлері мен КГҚ мониттердің негізгі қағидаларының синтезі
70 жылдың аяғында Қазақстанның ҒЗИ-да жасалған.
КГҚ полимерлерді алу тәсілі, олардың негізінде түрлі геометриялық
пішінде бұйымдар жасау әдісі, КГҚ фильтерэлементтері мен КГҚ мембраналары
негізінде технологиялық үрдістерді су және сусыз жүйелерді тазартатын,
сонымен қатар ерітінділерді тазартатын және кондиционерлейтін аппараттық
рәсімдеу үрдістері, суспензиялар мен эмульсиялар ғылыми мақалаларда,
патенттерде, автолық куәліктерде және ҒЗИ-да сонымен қатар қазірде
Ресейде, Украйна, Германия ұйымдарында қолданылады.
КГҚ полимерлерді синтездеу әдісі мен су және сусыз жүйелерді тазарту
технологиялық үрдістерді қолдану негізгі АҚШ, Англия, Франция, Канада,
Австралия, Финляндия, Полшада патенттелген. КГҚ полимерлердегі
сүзгішэлементтердің жекелей түрлері түрлі ұйымдар мен фирмалардың өндіріс
аумағында жасалған. Мысалы, Қытайда – фирма "Мэн-Шэн", ФЭЛс –8, Ресейде
АОЗТ "Аква - сервис" ФЭЛс-8, ФЭЛс –10, Израильде - "Каль - Биньянтерман"
компаниясы ФЭЛ с –11, ФЭЛс –15
КГҚ полимерлерінің қолданылу аясы.
КГҚ полимерлерін тиімді қолдану технологиялық материалдар негізінде
(ионалмасу, сорбция, фильтр, макро, -ультра және гипер сүзу, коалесоценция
үрдістерінде) қолданылады.
КГҚ полимерлерді қолдану қазіргі кезде маңызды рол атқаратын
технологиялық үрдістерге түбірлі өзгертулер енгізу деген сөз.
Фильтер элементтері ауыз су мен тамақ өнімдерін тазартуға катридж
ретінде заттарға санитарлы қауіпсіз және зиянсыз деп сертификацияланған.
Полмиерлі және ионалмасу КГҚ фильтерэлементтері судағы барлық
кездесетін ластардан, коллоидты заттардан, темір, түсті металл ионынан,
органикалық заттардан, сонымен қоса мұнай өнімін және гербициттер,
радионуклиттер, активті хлорды т.б. тиімді тазартуға көмектеседі. Осы
мақсатта тұрмыстық және өндірістік фильтерлер жасалуда.
КГҚ полимерлердің артықшылықтары:
- жоғары сапалы тазарту;
- сүзудің жоғары жылдамдығы (3000 сағат салыстырмалы көлемде);
- су жүйесін тазарту кезінде кез-келген мәселені шешу мүмкіндігі. КГҚ
фильтерэлементінің, ионалмасуы, кешенді құру, электроалмасу,
амофилді, химиялық инертті, гидрофопты, гидрофильді,
электростатикалық т.б. кең ассортиментінде болу;
- төменгі өзіндік құнға сәйкес, жоғары тұтынушылық;
Маркетинг
Қазіргі кезде Қазақстан нарығында тұрмыстық тазарту фильтерлері жақын
және алыс шетелдердің 4-5 фирмаларынан әкелінеді. Олар негізінен "Гейзер",
"Аквафор", "Барьер", "Арго", "Britta" сияқты тұрмыстық фильтерлерді
өндіретін фирмалар. Фирмалардың шығаратын өнімдерінің параметрлері
(өнімділігі, тазарту сапасы, құны) арқылы салыстырмалы талдау жасауға
болады. Оларды компанияның ресми сайттарында мысалы; WWW qeizer. cm, WWW,
aquaphor. ru. т.б.
Шетелдік фирмалары ұсынатын фильтер тазартқыштарының параметрлері
(сапа, құн, өнімділік) біздің отандық фирмалардың тұрмыстық фильтерлерінен
әлде қайда төмен. Олардың өнімділігі 30 лсағ құрайды және катридждерді
ауыстыру қажеттілігі әр 2-3 ай. Фильтердің орта бағасы 50 АҚШ долларынан
бастап (Ресейлік) 200-250 АҚШ доллары (Италияндық, Американдық, Германдық
және т.б.) құрайды. Ал, біз ұсынатын фильтерлердің өнімділігі 300 лсағ,
пайдалану уақыты 2 жылға дейін, бағасы 30-100 АҚШ долларына дейін
тағайындалуына, өнімділігіне және топтама жеткізілуіне байланысты 30-дан
100 АҚШ долларына дейін.
Жұмсақ суларға арналған фильтерлер ФПП-М "Гейзер" материалынан
фильтер патыронынан жинақталады. Ол кальцимен молыққан, сондықтан тұздық
қаттылығы суда аз қалады. Сонымен қатар минералды тұздар β (ca), сүзілген
суға қосылатын организмге қажетті кальций, магний, фтор және йод сияқты
элементтермен жинақталған (I және "F") маркерленеді.
Өте қатты суларға арналған фильтерлер
Егер су "өте қатты" болған жағдайда жай фильтерпатроны ФПП - өте
тез өзінің ресурстарын жояды. Сондықтан мұндай фильтерлер арнайы
патрондармен суды жұмсартатын ионалмасу қарамайымен С(B) және "қаққақарсы"
мөлшерлегіштермен жинақталады.
Гейзер тұрмыстық фльтрлер туралы тұтас кешенді қасиеттерге ие.
- судағы хлорды, ауыр металдарды, марганецпен, пестициттерді,
органикалық, химиялық және механикалық қоспаларды тиімді жоюға арналған;
- бактериалық әсері – Гейзер фльтрі (0,5мкм дейін кеңейттік) судағы
вирустарды, вирус гепотиттерін қосқанда, полимерге қосымша күмісті сүгіп
жояды;
- фильтерде жинақталған зиянды заттарды таза суға түсуінен толық
сақтандырады;
-"Квази жұмсарту" ісері - "Гейзер" фильтрі судағы пайдалы
микроэлементтерді (кальций, магний) сақтайды, адам бүйрегіндегі тастың
пайда болу тәуекелі төмендейді және ыдыста қақтың пайда болуын жояды.
Су құбырларындағы суды тазалау тиімділігі.
Өзінің кіп-ішкентай түріне қарамастан үлкен сүзгіштер сияқты
АКВАФОР В 300 су сүзгіші суды хлордан, органикалық қосылыстардан, ауыр
металдан, мұнай өнімдерінен және басқа да қоспалардан сапалы тазарата
алады.
АКВАФОР В 300 су сүзгішінің бактерицидттік нұсқасы су
бактериологоилық ластанғанда қолдануға болады, яғни су муницмпалдық
тазартудан өтпегенде, немесе су апатты жолмен бактериологиялық
ластанғанда.
Өндіру ресурса басталуы Ортасы аяқталуы
50 литров2 000 4 000 литров
литров
Белсенді хлор 100% 100% 95%
Мұнайөнімдері 98% 92% 90%
Фенол 99% 97% 91%
Пестицидтер 95% 95% 90%
Ауыр металдар 98% 95% 92%
Бактериялар* 98% 96% 95%
Сүзгіштің тек бактериологиялық нұсқасы үшін.
АКВАФОРТ су сүзгіші татаң түрде Ресей және халықаралық стандарттарға
сай сынақтан өтуде және өзінің 120% ресурсын жұмасағанда да суды тазарту
сапасы жоғары.
Шүмекте орнатылған бұл үлкен емес саптама сүзу жұмысы кезінде ғана
қосылады. Сүзгіш ықшамды әрі қолданылу өте қарапайым.
АКВАФОР Әмбебап су сүзгіші – саяхатшылар мен саяжайдағыларға арналған
сүзгіш. Мұнымен сіз барлық жерде таза ауыз суын ала аласыз, тіпті орман
жағдайында да.
Жинақтағыштың құрамына кіретін ауыстырғыш көмегімен саяхат жағдайында
кез келген кәдімгі пластикалық бутылкаға орналастыруға болады. Сондай-ақ
ол қала жағдайында суқұбырлары шүмегіне орналастыруға болады.
АКВАФОРТ Топаз су сүзгіші – бұл "тазарумен" - "тазартусыз" жұмыс
режимі бар айырып-қосқыш бар шүмектегі саптама. Сүзгі ылғи шүмекте тұрады.
Тазартылған су алу үшін суды тек сүзгішке айырып-қосқыш арқылы бағыттау
керек.
Суқұбырындағы суды тазарту тиімділігі.
Сүзгіш элемент қазіргі заманғы "карбон-блок" технологиясы бойынша
жасалған, бұл сүзгішке тек хлорды ғана емес сонымен бірге органикалық
қосылыстарды, микроқоспаларды да ұстап қалады.
Өндіру ресурсы басталуы ортасы аяқталуы
50 литров 2 000 литров4 000 литров
Белсенді хлор 100% 100% 95%
Мұнайөнімдері 98% 92% 90%
Фенол 99% 97% 91%
Пестицидтер 95% 95% 90%
Ауыр металдар 98% 95% 92%
АКВАФОР Модер – бұл әдемі дизайн, классикалық түс.
Су құбырын тазарту тиімділігі.
Сорбционды материалдың бірегей талшықтарын пайдалану арқасында
Аквален маркалары ең жақсы белсендірілген көмір маркаларымен қиылыса
(комбинация) алады, АКВАФОР Модерн су сүзгіші барлық пайдалану мерзімінде
зиянды қоспаларды тұтып қалады.
Өндіру ресурса басталуы ортасы аяқталуы
50 литров 2 000 литров 4 000 литров
Белсенді хлор 100% 100% 95%
Мұнайөнімдері 98% 92% 90%
Фенол 99% 97% 91%
Пестицидтер 95% 95% 90%
Ауыр металдар 98% 95% 92%
АКВАФОР сүзгіш құмыра
"Құрмыра" шүмек керек емес: үйде, мекемеде, саяжайда пайдалануға
қолайлы. Құмыра моделі – су сүзетін сүзгілерінің сырт айырмасы бар, көлемі
әрі түрлі, түрлі-түсті болады. Сүзгіш бактерицидті қоспалардан тұрады,
бұл суды қала сыртына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Бөлім-І Экономикадағы инновациялық процестердің даму эволюциясы
... ... ...9
1.1 Инновацияның теориялық
аспектісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2 Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтерді
басқару
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...20
1.3 Шетел мемлекеттерінің инновациялық урдістерді ұйымдастыру
тәжірбиесін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...22
Бөлім-ІІ ”ҚР МШКҰЖ ҰО”РМК-ның негізінде инновация қызметін басқару..29
2.1 “ҚР МШКҰЖ ҰО” РМК-ның сипаттамасы мен инновациялық ... ... ... .29
2.2 Инновциялық қызметті басқару деңгейін көтеру үшін усыныстары мен
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
Бөлім-ІІІ Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтің
даму ... ... ...58
3.1 ҚР-ғы инновациялық қызметтердің дамуының қазіргі жағдайы
... ... ... .58
3.2 ҚР-да инновациялық инфрақұрылымның қалыптасуы
... ... ... ... ... ... ... 68
3.3 ҚР-ғы инновациялық қызметті ұйымдастыруда мемлекеттің
рөлі ... ... ..82
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...92
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...94
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 2002 жылғы "Инновациялық қызмет туралы"
қабылданған заңында қазіргі ғылыми-техникалық саясатты, инновациялық
қызметті жетілдіруде орны ерекше. Осы заңда инновациялық қызметті дамытудың
басты бағыттары көрсетілген.
Инновация қызыметі қоғамда, ғылымда, элеуметтік өмірде, саяси
жүйеде, маркетингте, менеджмент сияқты тағы басқа да салаларда
қолданылады.
Инновациялық қызметтің басты мақсаты – отандық өнімдердің
бәсекеқабілетті болуын қамтамасыз ету, осы арқылы еліміздің әл-ауқатын
көтеру және қоғамның экономикалық дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Инновация қызыметін басқару тақырыбындағы зерттеудің көкей кесті
мәселесі:
ХХІ ғасырда елдің ғылыми-техникалық даму және интеллектуалды
факторларды кең көлемде қолдану арқылы экономикалық даму. Елдің
экономикалық даму негізі, болашақта инновациялық қызметке бағытталуы, яғни
жаңа өндіріс пен құрылымдарды алу арқылы, бәсекеге қабілетті жаңа
технологиялар мен өнімдер өндіру нәтижесінде шектелген ресурстарды тиімді
пайдалану.
Инновациялық қызметтің тиімділік мәселелері, басқа да экономикалық
дамудың маңызды факторлары сияқты, аймақтық, ұлттық, экономикалық
ерекшеліктерін ескеретін және біздің мемлекетіміздің мүддесін қорғайтын
саналы мемлекеттік саясатты әзірлеуді қажет етеді. Соңғы кезде елімізде
ғылыми-техникалық және өндірістік саясаттың мемлекеттік механизімі
айқындалып отыр. Сонымен, 2000 жылы "Қазақстан Республикасының ғылыми және
ғылыми-техникалық концепциясы" қабылданды, 2015 жылға дейін жүзеге
асырылуға тиіс Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасы әзірленді (2003
жыл, мамыр). Оның негізгі мақсаты ішкі нарықта бәсекеқабілетті, жоғары
қосымша құны бар экспортқабағытталған өндіріс орнын салу. Бұл қойылған
мақсат ғылымды көп қажет ететін, жоғарытехнологиялы өндірістер салуға
ынталандырады, қаржылық және нақтылы секторлар арасында "ғылым-өндіріс-
нарық" циклы бойынша тиімді байланыс жасауға мүмкіндік береді. Өндірісті
диверсификациялау және модернизациалау шикізат бағытынан өңдеуші бағытына
өтудің негізгі факторлары болып есептеледі. Берілген бағдарлама шеңберінде
жаңа даму институттары құрылды: Инновациялық қор, Инвестициялық қор,
Қазақстанның даму банкі.
Бітіру жұмысының мақсаты: экономикадағы инновациялық қызметті
басқаруды сипаттайтын экономикалық қатынастарды зерттеу.
Инновация үрдісін зерттеген шетелдік ғалымдар: Й.Шумпетер, Г.Менш,
П.Дуркер, Р.Фостер, М.Портер, В.Санто және т.б.
Отандық ғылымда инновациялық үрдістерді зерттеумен айналысатын
ғалымдар:
С.Б. Әбдіғаппарова, А.А.Әлімбаева, К.Е.Кубаев, Ф.М.Днишев,
Е.Б.Жатқанбаев, Р.Е.Елемесов, М.Б.Кенжегузин, С.Т.Купешова және т.б.
Бөлім-І Экономикадағы инновациялық үрдістердің даму эволюциясы
1. Инновацияның теориялық аспектісі.
"Инновация" термині көп ғалымдардың айтуы бойынша XV ғ. пайда
болған. Жалпы алғанда "инновация" сөзі ағылшын тілінен аударғанда
"innovation" "жаңарту", "заттарды бөлудің жаңа жолы", "жаңалық енгізу"
деген сөздерді білдіреді.
ХХ ғасырдың 30 жылдарында австриялық ғалым Й. Шумпетер инновация
түсінігін экономика ғылымына енгізген. Ол инновацияны жаңа туынды
тауарларын пайдалану, жаңа өндірістік және транспорттық қорларды
ұйымдастырудың формалары мен нарықты өндіріске енгізу мақсатында
қолданылды. Й. Шумпетер бойынша нарықтағы анықтаушы рол болып, экономикалық
теңдікке, технологиялық үрдістерге өнім ассортименттерінде және
экономиканың ұйымдастырушылық құрылымдарға, өзгеріс енгізетін
кәсіпкерліктің қызметтерінде болады.
Әлемдік экономикалық әдебиеттерде, "инновациялық" жалпы қабылданған
термин ретінде қолданылады.
Й. Шумпетер бойынша инновация – тек жаңалық енгізу емес, сонымен
қатар өндірістің жаңа қызметі болып табылады.
Инновацияның эволюциялық әдістемесін Дж. Ст. Милль, К.Маркс және Й.
Шумпетер қолданған.
Й. Шумпетердің айтуы бойынша кәсіпкерлік бұл кәсіп емес, ол тәуекел
бизнес арқылы инновация нарығына жылжу қабілеті. Кәсіпкерлік технологиялық
дамумен, инновациямен және экономикалық өсуімен тығыз байланысты.
Инновациялар бар дәстүрлерді бұзып қоймайды, олар басқа тәуекелді
кәсіпорындардан қарағанда көбірек пайда әкеледі.
Ағылшын-орыс сөздігі бойынша "инновация " бұл жаңалық енгізу,
жаңашылдық, өзгеріс деген сөздерді білдіреді.
Жаңашлыдықтар мағынада – интеллектуалды қызметтің нәтижесі, ал кең
мағанасында ашсақ рәсімделген өнертабыс түрінде, патенттер, товарлық
белгілер, оңтайландырғыштық ұсыныс, нау-хау түріндегі инновациялық
үрдістер нәтижесі.
Егер жаңалықтың экономикалық және әлеуметтік құны болмаса, онда ол
инновация емес, себебі инновация деп өндіріске енгізілген белгілі бір
пайдалы әсерді қамтамасыз ететін инновациялық үрдістердің нәтижесін
айтамыз.
Инновация –ғылыми-техникалық зерттеу, өндіріс, маркетинг және
менеджмент сияқты әртүрлі қызметтерді жүзеге асырады.
Инновация терминіне түсінік қысқаша жалпы редакциясы В.А.Макоренконың
"қазіргі кездегі түсініктер мен терминдер" сөздігінде: "инновация" (ағылшын
"innovation" -жаңалық енгізу, "жаңалық", латын тілінде "innovation" -
"жаңарту", "жаңғырту") бұл:
1. Техника мен технологияның алмастыруды қамтамасыз ету үшін
экономикаға жұмсалынатын қаражат.
2. Ғылыми-техникалық прогрестің жетістігі болатын жаңа техника мен
техноголия нәтижесі.
3. Дайын өнім, жаңа ойларды синтездеу, өндіру. Жаңа технологиялар,
моделдер құру, оларды өмірге енгзуді қамтамасыз ететін саяси
бағдарламалар, т.б.
4. Тіл білімінде – жаңа білімнің пайда болуы, морфологиядағы жаңа
түсініктердің пайда болуы.
Й. Шумпетердің "Теория экономического развития" атты атақты еңбегінде
дәстүрлі экономикаға қарама-қарсы тезисті қозғайды, яғни экономикалық
өсудің, дамуының нормасы, басты нақты экономикалық теориясы мен
тәжірибесі болып, тепе-теңдік емес динамикалық теңсіздікті (дисбаланс)
тудыратын жаңалық енгізуші кәсіпкерлік қызметінде. Табыс көзі болып тек
қана база өзгерісі мен шығындағы экономия ғана емес, сонымен қатар
шығарылған өнімнің радикалды өзгерісі болады (1.89б) Й.Шумпетердің
пікірінше, экономикалық ресурстарды үлестірудің барлық жаңаша тәсілдері
кәсіпкерліктің жұмысы болып табылады. Кәсіпкер тұтынушыға беймәлім жаңа
игіліктерді: өткізу нарығының жаңасын игереді. Сонымен қатар нарықтағы
жағдайға, сұраныс пен ұсыныс динамикасына, баға деңгейіне, жалпы тауар-
ақша қатынастары жүйесіндегі қалыптасқан жағдайларға тәуелді болып келеді.
Осы тұста кәсіпкерлік қызметінің тұрақты серігі-тәуекелділік, қауіп-қатер
беймәлімділікпен байланысты және жүргізілген болжам мен есептің өзі
күтпеген жағдайдың алдын ала алмайды.(21.27бет)
Өндіріс факторларының "жаңа комбинацияларын" жүргізу барысында, ол
инновацияға алып келеді. Өндіріс факторларының "жаңа комбинациялары"
келесілер:
- жаңа өнімді шығару, дайындау;
- өндірісте жаңа технологияларды қолдану;
- жаңа өндірісті ұйымдастыруды қолдану;
- жаңа тұтыну нарықтарын ашу;
- жаңа ресурстар көздері мен түрлерін ашу
Американдық "Маккинзи" кеңес компаниясының басқарушысы Р.Фостердің
инновация феноменін талдау барысында "технологиялық құлдырау" түсінігі
маңызды рол атқарады. "Технологиялық құлдырау" – бір технологиядан басқа
технологияға ауысуды білдіреді. Р.Фостер әр бір технологияның тағдырын
логикалық S – тәрізді ауытқу белгісімен бейнелейді. Қолданыста сирек тек
бір ғана технология тұтынушының барлық қателігін қанағаттандыруға
қабілетті. Жалпы әр уақытта S – тәрізді ауытқымасы бар бәсекелесетін
технологиялар болады. "Айқасқа" 3-4 технологиялар қатысады, олардың
кебіреуі қорғанса, келесілері шабуыл жасайды.
Сурет 1.1 Технологиялық құлдырау
Дәл осы уақытта бір технология өзінің шегіне жеткенде келесі жаңа
технология пайда болады да, бұл технологиялық құлдырауды туғызады.
Технологиялық құлдыраудың нәтижесінде жаңа өнім, жаңа үрдіс, яғни
инновацияға алып келеді.
Р.Фостердің теориясында инновация – бұл "технологиялық құлдыраудың"
жаңа технологияның пайда болуы, өндірістің және басқарудың жаңа әдісінің
пайда болуының нәтижесі. Нақты өмірде өнім-инновация және үрдіс-инновация
бір-бірімен байланысты үрдістер. Жаңа өнім, жаңа өндіріс әдістерін, сонымен
қатар жаңа технологияларды талап етеді.
Жоғарыдағы сұрақтарға жауапты И. Ансоффтың зерттеулерінен табуға
болады. Ол 4-циклмен ұштастырылған: өнім, технология, сұраныс кестелерін
ұсынады.
Технологияның өзгеріс тәуекелділігіне байланысты, яғни бір
технологияның басқа технологияға ауысу жиілігіне байланысты, оларды
негізгі үш типке: тұрақты, жемісті және өзгерісті деп бөледі.
2-ші суретте тұрақты технологияны көреміз. Мұнда негізінен сұраныстың
барлық өміршеңдік кезеңінде технология өзгеріссіз қалады. Бұл технологиялар
түрін өндіріс саласының бірінші кезеңдеріне жатқызуға болады. Олар ХІХ ғ.
Соңында негізделіп ХХ ғасырдың 50 жылдарында өздерінің келешегіне жетті.
Нарықтық кемелдену мен молықтыру кезеңдерінде сұраныс модификация есебінен
қанағаттандырылады, ұсынылатын өнім өзгеріссіз қалады да, тек жекеленген
парметрлері мен бұйым конструкциясы жақсарады, бұл технологиялық инновация
есебінен болмайды.
Тұрақты технология
Өнім-инноациясы, үрдіс-инновациясының сұраныспен байланысы.
Сурет 1.2
Мұнда негізгі технология ұзақ уақыт кезеңінде өзгеріссіз қалады,
бірақ бірін-бірі ауыстыратын жақсы көрсеткіштері мен кең диапазонда
қолданылатын өнімдер әзірленеді. Жемісті технология кезінде жаңа тауарды
әзірлеу экономикалыө өсудің негізгі факторы болады. Жемісті технология
жұмыс істеуде уақыт өтке келе амалсыздан инновацияны және өнімді
жетілдіруді енгізуі керек. Жаңа инновациялық өнім нарықты жаулап алады,
бірақ бұл инновацияның өміршеңдік кезеңі бәсекелестер ұсынған жаңа өнімнің
тиімді түрінің пайда болуынан қысқарады, яғни нарықтан ығысады. Нәтижесінде
кәсіпкерлер үнемі жаңа өнімдерді, инновацияны іздестіруді қажет етеді.
Өзгеріс технологиясы
Сурет 1.3
3-ші Суретте өзгерісті технологиялар белгіленген. Сұраныстың өміршеңдік
кезеңінде жаңа бұйымның пайда болуынан басқа бірін-бірі ауыстыратын базалық
технологиялар да пайда болады. Технологияның ауысуы – бұл "технологиялық
құлдырау".
Жемісті технология
Сурет 1.4
Сұраныстың өміршеңдік кезеңі
Технологияның өміршеңдік кезеңі
Өнімдердің өміршеңдік кезеңі
Инновация теориясы экономикалық өсу теориясында да қарастырылады.
Көптеген ғалымдар мен кәсіпкерлердің пікірі бойынша экономикалық өсудің
жетекші факторы: білім, интеллект, инновация болып табылады.
ХХ ғ. 50 жылдарында американдық ғалым Роберт Салоц экономикалық
өсудің жетекші факторы ҒТП болатынына назар аударды. Ұзақ болжамдарды басқа
да экономистер: ДЖон Кендрик, Эдвард Денисон берген. Экономикалық өсуде
технологиялық прогрестің ерекше ролін Сайман Кузнец көрсетті. Оның
ойынша, қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын, ұлттық өнімнің үнемі
өсуі, технологиялық прогрестің арқасында жетеді. Кейіннен Э.Денисон
экономикалық өсу факторларының сипаттамасын жасады. 23 фактордың: 4-і
капиталға, 1-жер, қалған 14-і ҒТП-ң жемісі.
Инновация сипаттамасы
Дәстүр бойынша инновацияны – инновация-өнім, инновация-үрдіс немесе
технологиялық және ұйымдастыру-басқарушылық деп бөлуге болады.
Өнім-инновациясы ең көп таралған және барлық кәсіпорындарда
қолданылады. Біреулерде – бұл өнім ассортиментінің кеңею, ал басқалар үшін
өнімнің тұтынушы сапасын көтеру ретінде көрсетіледі.
Технологиялық инновацияның мақсаты өнім сапасын жоғарылату есебінен
бәсекелестік көтеру, өзіндік құнды төмендету және шығарылатын өнім
ассортименті мен наменклатурасын кеңейту болып табылады.
Ұйымдастырушылық-басқару инновациялар фирманың барлық деңгейлерінде
қызметкерлер мен бөлімшелерді, жаңа бөлімдерді ұйымдастырумен сипатталады.
өндірісті және персоналды басқару әдістерін жетілдіру, жаңа маркетингтік
бөлімшелер құру, тиімділікті арттыру үшін жаңа жолдар мен тәсілдерді
қолдану кезінде болады.
Институтционалды мектептің экономтеория зерттеушілері инновацияларды
қоғамдық таңдау теория көмегімен сыныптауды жөн көрді. Инновация субъектісі
ретінде: кәсіпкер, топ, фирма, ұлт шаруашылығы, әлеуметтік қозғалыстар және
мемлекет қатысады. Осы субъектілердің әр қайсысы салыстырмалы
артықшылықтарға ие.
Бірінші инновацияның типі – қоғамдық игілік. Берілген инновацияны
барлық қоғам мүшелері қолдана алады. Кәсіпорындарда осы инновация түрін
өндіруде мемлекет пен әлеуметтік көзқарастар қызығушылықтарын танытады.
Екінші инновация түрі – клубтық игіліктер. Ұйым деңгейіндегі
өзгерістер клубтың игіліктерін сипаттайды. Бұл инновация түрін
қолданушылардың саны ұйым мүшелерімен шектеледі.
Үшінші инновация түрі – жеке меншік ретінде сипатталады. Өнертабыс
құқығымен, патенттер бар кездегі жеке игілікті жүзеге асыру үшін
құрылған. Бастапқы кезде жаңа өнім нарықта пайда болғанда, ол монополиялық
сипатта болады, жаңа өнім-инновациясынан бұрын оның шығарушысы (авторы)
"инноватор рентасын", жаңа өнімдерді жасауды ынталандыратын, монополиялық
жоғары пайда алады.
Инновация түсінігін басқа да түрлерін ескеру арқылы кеңірек ашуға
болады.
П.Друкер инновациялық идеялардың көздері- тәуекелділік көздерінен
басқа келесі түрлерге бөледі (3.49б);
- күтпеген жағдай, күтпеген сәттілік, күтпеген сәтсіздік негізіндегі
инновациялар;
-өндіріс үрдістерін қажет етуге негізделген инновациялар;
-сана құрылымы мен нарықтық өзгерістердің нәтижесіндегі инновациялар;
-жаңа білімдерге негізделген инновациялар;
Ұзын толқындарды зерттегенде экономикалық динамикада экономикалық
цикл жағынан инновациялық сипатамасына көзқарастар бар. Мұнда әртүрлі
инновация типтерінің пайда болуы мен кластерленуі түрлі ұзын толқынды
фазалармен байланысты деген гипотеза айтылады.
Ұзын толқын теориясында дискуссия ашқан Г.Менше жаңалық енгізуді
келесі түрлерге бөледі
- Адам өмірінде жаңа өндіріс саласы мен жаңа кәсіп түрін
қалыптастыратын базалық инновациялар.
-Саладағы бар технологияларды жетілдіруді жақсартатын инновациялар.
-Псевдоинновациялар.
Базалық иннновацияларды енгізу бірқалыпты жүрмейді, олардың көпшілік
бөлігі ұзын толқынды депрессия фазасында шоғырланады. Жақсартатын
инновациялар басқа да фазаларға енгізіледі, құлдырау фазасында
псевдоинновацияны енгізумен аяқталады.
Инновацияны енгізудің барысында түрлі әсерлер ажыратылады. Олар:
ғылыми-техникалық, экономикалық және экологиялық.
Жаңа білімдерді мақұлдау, растау нәтижелері және басқа да
концептуалды құрылымдар инновацияның ғылыми-техникалық әсерін білдіреті.
Егер экономикалық әсерлерге келетін болсақ, бұл жерде инновация
ретінде экономикалық ресурстарды ұтымды қолдану, бәсекелестік қабілетті
жоғарылату, жаңа нарықтар мен нарық құрылымының өзгерулерімен сипатталады.
Әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған инновациялық өнімдер мен
технологиялар әлеуметтік әсерлерді тудырады.
Қоршаған ортаға әсерді білдіретін инновациялар экономикалық
инновацияларды білдіреді.
Жоғарыдағы айтылған тәсілдерді талдай келе келесі түрде көрсетуге
болады:
1. Радикалды деңгейі бойынша:
- технологияның жаңа кезеңі мен бағыттарын дамытуды қалыптастыру
негізі болып қаланатын ірі өнертабыстарды жасайтын базалық инновациялар;
-ғылыми-техникалық циклдың тұрақты дамуы және таралу фазасындағы
шағын және орта өнертабыстарды жүзеге асыратын жаңартушы инновациялар;
-ескірген техника мен технологияларды ішінәра жаңартуға бағытталған
псевдоинновациялар;
2. Қолданылу сипаты бойынша:
-Жаңа өнімдерді өндіру мен жетілдіруге бағытталған өнім-инновациялар;
-Жаңа технологияларды қолдану мен жетілдіруге бағытталған
технологиялық-инновациялар;
-Жаңа құрылымдарды жасау мен құрастыруға бағытталған әлеуметтік
инновациялар;
3. Пайда болу стимулы бойынша:
-Ғылым мен техниканың көмегімен пайда болған инновациялар;
-өндірістің қажеттілігімен туындаған инновациялар;
-нарықтық қажеттілігімен туындаған инновациялар;
жаңа өнімдер мен жеке ғылыми-техникалық потенциалындағы үрдістерді
жасайтын "өсіру" инновациясы;
-шетелдік немесе басқа да инновацияларды модификациялайтын "имитация"
инновациясы;
5. Өнім түрі бойынша:
-қоғамдық;
-аралас (клубтық);
-жеке;
6. Тиімділігіне байланысты:
-экономикалық әсерлерді қамтитын инновациялар;
-әлеуметтік әсерлері бар инновациялар;
-экологиялық әсерлерді қамтитын инновациялар;
-ғылыми-техникалық әсерлерді қамтитын инновациялар
Сурет 1.5
1.2 Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтерді басқару
Жоғарыда айтылғандай инновациялық үрдістердің мақсаты "инновациялық
пайдалы әсері" болып табылады. Сондықтан инновациялық қызметтерді басқаруды
ашудан бұрын, оның құрылымы қарағанымыз абзал.
Инновациялық үрдістерді кезеңдерге бөлудің бірнеше жолы бар:
1. Фундаметалды-қолданбалы сипаттағы зерттеулер. Фундаменталды
зерттеулер – академиялық институттарда, жоғары оқу орындарында, арнайы
мамандандырылған институттарда, зерттханаларда жасалады. Олар мемлекеттік
бюджет есебінен қаржыландырылады.
2. Тәжірибелі-конструкциялық және эксперименталды зерттеулер арнайы
мамандандырылған зерттханаларда, конструкторлық бюроларда, өндірістік-
тәжірибе, сонымен қатар ірі өнеркәсіптер мен ғылыми өндірістік бөлімдері
бар кәсіпорындарда жүргізіледі.
3. Жаңа өнімді шығару. Жаңа өнім бойынша маркетингтік бағдарлама
жасау, яғни өнімнің атауын, тауарлық белгісін, рәсімдеуін, қапталуын
анықтау, және де осы кезеңде жаңа өнім 3 ай шектемен нарықта баға, сапа
бойынша тексерілуден өтеді.
4. Соңғы кезде инновацияны өндіріске, нарыққа енгізу, жүзеге асыру.
Инновациялық қызметтерді басқарудың негізгі механизмы келесілер:
- инновациялық үрдістер әрдайым үздіксіз қозғалыста және өзгерісте
болатындықтан, оларды басқару барлық үрдістерді байланысқан
біртұтастықты білдіреді;
- инновациялық қызметтерді басқару жаңа мен ескі екі арасындағы ішкі
арама-қайшылықтармен сипатталады;
- инновациялық қызмет белгілі бір тұрақтылықты сипаттайтын
ұйымдастырушылық түрінде болады;
- инновациялық қызметті басқару, шешім қабылдауда жаңа тәсілдер мен
қазіргі кездегі әдістерге ауысу, білім мен бар потенциалды
мүмкіндіктерге негізделген.
Инновациялық қызметті басқару механизімі қысқамерзімді және ұзақ
мерзімді деп бөлінеді. Бұлай бөлудің негізгі мақсатының қойылымында
стратегиялық басқару ұзақ мерзімді мақсаттарға құрылады. Инновациялық
қызметтің стратегиялық мақсатының өзі өндірістің барлық саласына жаңа
ғылыми жетістіктердің енгзілуі болып табылады. Оның жетістіктері өркендеу
мен бәсекеқабілеттілікке пайдаланылады. Инновациялық қызметті жетілдірудің
ең оңтайлы тәсілі – ғылым мен техника, өндіріс бірлестігінің
ұйымдастырылуы. Ал қысқа мерзімді басқару – ол ағымдағы мақсаттарға қол
жеткізу.
Инновациялық сала күрделі экономикалық және әлеуметтік дамушы жүйе
болып табылады.
Инновация тиімділігіне әсер ететін экономика саласындағы табиғи
факторлар әртүрлі. Бұлар бір-бірімен байланысқан: ұйымдық-құқықтық,
әлеуметтік-экономикалық, өндірістік-техникалық және де саяси сипаттағы
факторлар. Табиғи факторлардың әртүрлігі сияқты инновациялық қызметті
басқару механизімі де әртүрлі.
Инновациялық қызмет механизімін тиімді қалыптастыру үшін қатаң
алгоритмді құрылымды сақтау қажет. Алғашқы қадамда инновациялық саясат пен
инновациялық қалыптасу мен келісім болады. Инновациялық сипатты жүзеге
асыру барысында өндіріс өнімінің көлемін ұлғайту тұрғысында сападан
алшақтамау бірінші кезекті мәселе болары сөзсіз. Тек шикізат орталығымен
ғана шектеліп қоймайды, "өндірістен-өндіріске" қағидасын ұстаған абзал
дейді, зерттеушілер. Бұл қағиданы өндірісте шығынды жағы өте жағары әрі
сапасыз артық өнім шығарудан сақтандырады.(18)
Екінші қадам инновациялық қызметтің тиімді қағидаларын және мақсатын
анықтауға бағытталған.
Кейіннен қойылған мақсаттарға жету үшін әсер етуші факторлары
анықталады. Кегер бар факторлар қалыптаспаған болса, онда мақсат
нақтыланады. Факторлармен қоса, қызметімен әсер ету әдісі де анықталады.
Одан әрі керекті инновациялық ресурстарды анықтаймыз. Осындай әрекеттердің
нәтижесі қойылған мақсаттарға жетуге алып келеді. Факторларды басқару
әдісі мен қызметері және сәйкестілігі инновациялық қызметті тиімді
басқаруда маңызды рол атқарады.
1.3 Шетелдің инновациялық қызметтерді ұйымдастыру тәжірибесін қолдану
Дүние жүзілік тәжірибе көрсеткендей, барлық өркенниетті елдер ғылыми-
техникалық саясатқа ерекше назар аударып, мемлекет тарапынан қомақты қаржы
бөлуде. ХХ ғасырдағы дүние жүзілік ғылыми-техникалық саясатта алда келе
жатқан АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Гермения, Корея, Жапония сияқты т.б.
мемлекеттер.
Тәжірибелі мамандардың пайымдауы бойынша, әр бір ғылыми жобаның
жетістіктерінің 80% нақты талдау мен дұрыс таңдалған стратегияға байланысты
дейді.
Азиялық мемлекеттерде инновациялық қызметтерге көп көңіл бөліп
отырған мемлекеттердің бірі – Қытай. Бұл елде ғылым академиясы қайта
құрылған. Қытайда академиялық зерттеулер коммерциялық бірлескен жағдайда
жүзеге асады. Бұл елде ғылыми-зерттеу институттары негізінде жұмыс істейтін
фирмалар мен корпорациялар өте көп. Жергілікті басшылықтың қолдауымен
зерттеу оралықтары негізінде 50 кәсіпорын құрылған. Мұндай құрылымдарға
нақты мысал ретінде Қытайдың "Сынь-Хуань" корпорациясын келтіруге болады.
Бұл корпорация физика математиканың ғалымдары мен бірнеше кәсіпорынның
басын біріктіріп, сирек кездесетін элементтер негізінде магнитті
материалдар жасап шығаруды қолға алған. Бұл кәсіпорында шығарылатын
магнитті материалдар әлемде ең үздік деп танылады. Соңғы үш жылдың ішінде
бұл өнімді экспорттаудан түскен пайданың көлемі 800 000 долларға дейін
жеткен. Қытайда технопарктер "экономиканың және технологияның даму"
аймақтары деп аталады. ҚХР-да алғаш технопарктер 1985 жылдан бастап
құрылған.
"Экономиканың және технологияның даму" аймақтарында 43 мың адам жұмыс
істеп, мұнда 10 көлемінде Қытайда ғылымды көп қажет ететін өнімнің жартысы
өндірілген.(19)
Ғылыми-техникалық дамуда үлкен жетістікке жеткен елдің бірі –
Оңтүстік Корея. Бұл мемлекет өз инновациялық саясатын алғашында басқа
мемлекеттердің ғылыми жетістіктерін пайдалану арқылы жүзеге асырған
болатын.
Бұл елде алпысыншы жылдардың өзінде-ақ күншығыс елінің мемлекеттік
академиялық және жеке меншік ұйымдарының қызметін біріктіру тәжірибесін
іске асыра бастады. Корея университетінде іргелі ғылымға үлкен көңіл
бөлінге. Ал жеке меншік кәсіпорындар мен мекемелер көп жағдайда ғылыми
зерттеулердің қаржылай қайтарылымын ғана назарда ұстайды.
Корея – үкіметі өндірістік технологияларды дамытуда елеулі орынға ие,
бірнеше компаниялар мүддесіне сай келетін бірқатар шараларды жүзеге асырған
болатын. Егер ірі компаниялар тұтастай қоғам үшін қажетті зерттеулер
жүргізген болса, онда мемлекет тікелей және жанама түрде олардың қызметіне
жағдай жасауға келісім берген.
1982 жылдан бастап Корея үкіметі шетелдік технологияларға
тәуелділікті жою және шығарылған өнімнің бәсеке қабілетті болуы үшін
өндірістің басты салаларын дамыту мақсатында қажетті жалпы ұлттық
масштабтағы ғылыми жобаларды жүзеге асыру мен ғылыми зерттеулерді жүзеге
асыруды қолға алған.
Зор әлеует пен қаржыны, электрондық, электро-техникалық, автомобиль
жасау, мұнай-химия, аэрокосмос, роботық техника сияқты салалардағы ғылыми
зерттеулер мен конструкциялық жұмыстарды дамытуға жұмылдырудың басты
мақсаты-ғылыми жүктемесі көп тауарлардың мұндай мөлшерін ұлғайту мен
бәсекеге қабілетті көтеру.
Осы елдің үкіметі ұсынған Кореяны 2000 ж. дейін дамыған мемлекеттке
айналдыру жоспарында ғылым мен техникаға үлкен орын берілген.
Бұл мемлекеттің аумағында ғылым мен техниканы жүйелі түрде дамыту
қарастырылған. Бұл мақсатта "ғылыми қалашықтарын" құру қолға алынған.
Мұндай қалашықтардың ең ірісі – Даедук. Даедуктағы зерттеулер жаңа
технология мен материалдарды шығарумен жалғасып жатады. Технологиялық
жағынан онда жасап шығарылған технологияларды пайдаланатын өнеркәсіптік
кешендер дами бастаған. Бұл арқылы ғылыми зерттеу орталықтарын дамыған
телекоммуникация және көлік жүйелері арқылы өзара байланыстыру
ойластырылған.
Оңтүстік Кореяда ғылым мен техника министрлігі құрылған. Бұл
министрлікте техника, техникалық ынтымақтастық, атом энергиясы, ақпараттық
өнеркәсіппен тікелей айналысатын арнай бөлім жұмыс істейді. Кең ауқымды
шағын және орта кәсіпорындарға ғылыми-техникалық тұрғыда қолдау көрсетуге
мемлекет үлкен мән беріп отыр. Мұндай қолдау Корея өндірісін технологиялар
академиясы арқылы жүзеге асады.
1973 ж. Кореяда "Инженерлік қызметті дамыту туралы" заң қабылданған
соң, инженерлік қызмет қатты дами бастаған болатын. 1992 ж. Бұл елдің ғылым
мен техника министрлігінде 723 инженерлік-конструкторлық фирма тіркелген.
Бұл фирмаларда 12,5 мың жоғары маман жұмыс істеді.
Академия Кореядағы техникалық орталыққа аса бай мемлекеттердің бірі.
Бұл мекемемен қатар шағын және орта кәсіпорындаға көптеген
корпорациялар қолдау білдіріп отырады. Оңтүстік Кореяда шағын және орташа
кәсіпорындарға арналған банк, техниканы тарату корпорациясы, кореяның
техникалық даму корпорациясы және банктік корпорация жұмыс істейді.
Аталған құрылымдардың қызметі шағын және орта кәсіпорындаға ғылыми-
техникалық қолдау көрсетуді жүзеге асыру үшін бағытталған. Жапониядағыдай
Кореяда да ғылыми-техникалық прогресті жылдамтату үшін құрылған қоғамдық
және жартылай мемлекеттік бірлестіктер жоғары толқынды телевизия
құралдарына пайдаланатын интегралды сызбалардың ең жаңа үлгілерін жасап
шығару қолданылуда. Бұл үшін осы жобамен айналысуға келісім берген
фирмалар120 мин. АҚШ доллры көлемінде мемлекеттен қаржылай көмек алған
болатын.
1986 жылы жеке меншік ғылыми-зерттеу институттарының саны 52 болса,
онда 1992 жылы олардың саны 1445-ке жеткен. Осы уақыт арасында 683 жаңа
ғылыми зерттеу корпорациясы құрылған болатын.
Мұнымен қатар телекомуникациялар мен электр энергиясын шығаратын
корпорациялар мен компаниялар пайдалануының көп бөлігін өз жүйелерін
техникалық жағынан жетілдіруге, жұмсауға үкімет көп көңіл бөліп отыр.
Өндірістік корпорациялардың ғылыми зерттеулерге бөлген қаржысы он есеге
дейін жоғарылап, тоқсаныншы жылдардың басында 14 млрд. доллорға дейін
жеткен. Мысалы, "Самсунг" корпорациясының жұмсаған 3,1 трин. Вон қаржысының
600 млрд. ғылыми зерттеуге бағытталған.
АҚШ-тағы инновациялық үрдістердің дамуы. АҚШ-тың ғылыми-зерттеу
жұмыстарына мемлекет таратынан көп қаржы бөлінеді. Мысалы, Mowery мен
Rosenberg айтуы бойынша соғыстан кейінгі ұзақ уақыт аралықтарында АҚШ-тың
дамуында зерттеулерге жұмсалған инвестициялар көлемі осы мақсатта
бағытталған "экономикалық бірлескен ұйымдардың" барлық инвестициялар
көлемінің қосындысынан асқан.
1992 жылы зерттеулерге кеткен инвестициялардың жалпы көлемі 189
мярд. доллор немесе ЖҰО-ның 2,6 % құраған. Ал 1999 ж. АҚШ-тың федералды
зерттеулерге жұмсаған шығындары 73 мярд. доллардан немесе ЖҰО-нің 0,8 %
құраған.
Ақш экономикасында ҒТП-тің дамуын 3- кезеңге бөлуге болады: 1945
жылдардан дейінгі, 1945 жылдан 1980 жылға дейін және 1980 жылдан кейінгі
кезеңдер.
1945 жылға дейін АҚШ экономикасында ауыл шаруашылығын қосқанда жан-
жақты зерттеліп жасалған ҒТП болған емес. Мысалы, 1940 ж. ҒТ зерттеулерге
жұмсалған федералды шығындарды көлемі тек 74 млн. доллорды құраған. Осы
шығындардың ішінен тек 29 млн. доллар ауыл шаруашылығына жұмсалған. Бұл
кезеңдерде индустриалды –инновациялық басты мақсат - механикалық
машиналарды жетілдіруге бағытталған.
Сонымен қатар үкімет тарапынан технологияларды, машиналарды,
технологиялық сызбаларды және жоғары квалификациялы мамандарды Европадан
және басқа да шетелдерден импорттауды ынталандырды.
Осы кезеңдерде мемлекеттік антимонополиялық саясат өнеркәсіп
салаларына ғылыми-техникалық прогресті жетілдруге және зерттеулер
жүргізуге бағытталды. Осы уақыт аралығында ғылыми-зерттеулер жүргізетін
инфроқұрылым қалыптасты. Университтетер құрыла бастады, өнеркәсіптер
өздерінің жеке ғылыми зерттеу зертханаларын ашты.
2-ші Дүние жүзілік соғыс қарасыңында АҚШ ҒТП-сі бірқатар
өзгерістерге ұшырады. Федералды шығындар 83,2 млн. доллардан 1313,6 млн.
долларға дейін өсті. Бұл АҚШ-тың саясаты ғылым мен техника саласындағы ірі
державаға айналдырды.
1980 жылдардан кейін ғылым мен техника саласындағы көшбасылық
әлсіреді. Осы уақытта АҚШ өзінің өнеркәсіп салаларындағы жоғары сапалы
технологиялардың жетекші ролін сақтап қалғанмен, олардың әлемдік нарықта
өзінің үлесін жоғалтты және көптеген салаларда артта қалды.
Қазіргі уақытта АҚШ-тың ғылыми-техникалық саясаты абсолютті және
салыстырмалы түрде кең масштабты алып отыр. Зерттеулерге бөлінген
Үкіметтік қаржылары негізінен іргелі ғылымдарға бағытталған. Елде білім
және зерттеу инфроқұрылымдары жақсы қалыптасқан.
Жапондық инновациялық қызмет (саясат). Ғылыми-техникалық саясатқа
үлкен көңіл бөліп отырған мемлекеттердің бірі – Жапония. 1997 жылы
Жапонияда ғылыми-зерттеулерге бөлінген мемлекеттік және инвестицияның жалпы
көлемі 81 млярд доллар немесе ЖҰО-нің 2,9% құраған. Жапония тарихында ғылым
мен техниканың жаңалық енгізуде орны ерекше. Токукхувай Эро уақытында
(1868ж. дейін) үкімет жаңа технологияларды Голландиядан және Португалиядан
әкелуді ынталандырды. Осының арқасында шетел тәжірибесін, білім және жаңа
технологияларды игерді. Мысалы, қару-жарақтар, бастапқы уақытта
португалиядан көшіріп алынып, олардың машиналарының көмегімен шығарылды.
Кейінен Жапондықтар технологияларыды игеру арқасында өздері қару-жарақты
португалдықтардың сапасынан кем емес қару-жарақ шығара бастады. Сондай-ақ,
алғашқы самурайдан жасалынған темір пеш голлондық үлгімен жасалынған. ҒТП-
тің дамуы Мейджи Эра кезінде (1868-1911жж.) болған. Мемлекет
инвестицияларды тау-кен және тоқыма өндірісіне, темір жол, машина жасау
сияқты салаларға бөлген. Жапонияда 1933 жылы ғылыми кеңес құрылған. Ғылыми
кеңес университтетер мен жеке зерттеулердің қатысуымен зерттеулерді грант
негізінде қаржыландырды.
Осы кездерде жеке компанияларда зертханалар ашыла бастады. 1923 жылы
162 ғылыми зерттеу орталықтары болған. Оларды 71- химия өнеркәсібінде, 27-
металлургия және машина жасау саласында, 24 азық-түлік өнеркәсібінде болды.
1942 жылы елде 711 жеке зерттеу орталықтары және 443 қоғамдық зерттеу
ұйымдары қалыптасқан.
1960 жылдардан бастап Жапонияда жаңа технологияларды импорттау
қиынға түсті, себебі, осы мақсатта бағытталған мемлекеттік инвестициялық
көлемі қысқарды. Сол себептен шетелдік технологияларға тәуелділікті жою
үшін, елде осы кезде негізгі бағыт отандық технология мен ғылыми
зерттеулерді дамытуға бағытталды. Дегенмен, ҒТП-тің мемлекеттік қолдау
тиімділігі салықтық жеңілдіктер, субсидиялар, төмен пайызды ссудалар,
пайыздық қойылымдар есебінен болды.
Қазіргі кезеңде Жапония АҚШ-тан кейінгі ҒТП дамыған елдердің бірі.
Австралияның ғылыми-техникалық дамуы.
Австрия табиғи ресурстаға бай мемлекеттердің бірі. Экспорттың
шамамен 80% шикізаттан тұрады. Оның жартысы – ауыл шаруашлығының шикізаты,
2-ші жартысы - өнеркәсіп саласының өнімдері. Өнеркәсіптік сала ЖҰӨ-нің 16%
құрайды.
1980 жылдары ғылыми-зерттеулерге кеткен шығындар ЖҰӨ-нің 16% құрады,
1998 жылы бұл 6,7 млрд. АҚШ долларына өсті.
Австралияның ғылыми-зерттеулерге кеткен шығындары жоғарыда айтылған 3
мемлекеттің шығандарынан анағұрлым төмен. Австралияның басқа дамыған
елдермен салыстырғанда ЖҰӨ-нің өсу қарқыны төмен болғандықтан, үкімет ұзақ
мерзімді кезеңге экономикалық өсуді қамтамасыз ететін ғылыми-техникалық
прогреске көп көңіл бөле бастады.
Жеке сектордағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын ынталандыру мақсатында
үкімет 1993 жылы салықтық жеңілдіктер, арнаулы мемлекеттік бағдарламалар
жасалды.
Бөлім-ІІ ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның негізінде инновация қызметін басқару
2.1 ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның сипаттамасы мен инновациялық жобаларды жүзеге
асыруы
Қазақстан Республикасының минералды шикізатты кешенді ұқсату
жөніндегі ұттық орталығы Республикалық мемлекеттік кәсіпорны (әрі қарай
ҚР МШКҰЖ ҰО РМК) 1993 жылдың тамызында Қазақстан Республикасының
Президентінің жарлығымен және Министрлер кабинетінің Қаулысымен құрылған.
1999 жылдың қазанынан Қазақстан Республикасының Энергетика, индустрия және
сауда министрлігінің құрамына кіреді.
Орталық 8.01.1999 жылғы №15 Үкімет қаулысымен бекітілген Қазақстан
Республикасы кен-металлургия кешенінің тұрақгы қызметі мен стратегиялық
басымдықтарының дамуын ғылыми-техникалық қамтамасыз ету Республикалық
мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламаның негізгі тапсырмалары мен
көрсеткіштері шеңберіндегі республикадағы іргелі, қолданбалы және енгізу
жұмыстарын өткізу мен үйлестіруде Басты мекеме болып есептеледі. ҚР МШКҰЖ
ҰО РМК-ың негізгі қызметіне мыналар жатады:
- пайдалы қазбаларды байыту және электро-химиялық технология
өндірісінде іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізу;
- тау-кен, металлургия және химия кәсіпорны үшін ғылымды көп қажет
ететін жаңа технологияларды зерттеу және жүзеге асыру;
- түрлі өнеркөсіп кешендерін қайта жабдықтау үшін қаржыландыру және
аутоматтандыру жүйесін, технологиялық жабдықтарды енгізу және даярлау,
зерттеу жұмыстарын орындау;
- импорталмастырушы өндірістер аймағындағы шағын және орта
кәсіпкерлікті ұйыдастыру және дамыту;
- тау-кен металлургия кешені кәсіпорындарын технологиялық және
экологиялық аудиттеу, инжиниринг қызмет көрсету, инновациялық, коммерциялық
және маркетинг қызметтері;
- тау-кен істері, пайдалы қазбаларды байыту және металлургия,
қоршаған ортаны қорғау саласы бойынша ғылыми, ғылыми-техникалық және
инженерлік мамандарды даярлау және жетілдіруді ұйымдастыру;
- халықаралық ғылыми-техникалық ынтымақтастық;
- стандарттау, сертификаттау және метрология жұмыстар өткізу;
- жаңа технология мен жабдықтарды игеру, кілтпен тапсыру.
Орталық қызметінің маңызды бағыттарының бірі - ғылымды көп қажет
ететін импорталмастырушы өндірісте дәстүрлі емес шикізат көздерін және өз
зерттеулерін пайдалану негізінде жаңа технология қалыптастыру болып
табылады.
Орталықта интеллектуалды меншік қоры бар және оны үнемі толықтырып
отырады.
ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның құрамына, еншілес болып енетін, келесі
мемлекеттік кәсіпорындар кіреді.
Д.А Қонаев атындағы тау-кен істері институты (Алматы қаласы);
Химия-металлургия институты (Қарағанды қаласы);
Шығыс ғылыми зерттеу тау-кен металлургия түсті металдар институты
ТүстіметШҒЗИ! (Өскемен қаласы);
Қазмеханобр мемлекеттік өнеркәсіптік экология ғылыми-өндірістік
бірлестігі (Алматы қаласы);
Коллоидты-дисперсті минералогия ғылыми-зерттеу секторы (Алматы
қаласы);
Қазқараметалавтоматика ААҚ (Қарағанды қаласы).
ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-да бір қатар ғылыми-зерттеу лабораториялары бар.
ҚР МШКҰЖ ҰО" РМК-ның кәсіпорындарының құрылымы ғылым мен өндірістің
интеграциялық тығыз байланыста болуына мүмкіндік береді:: ғылыми
лабораториялар, сынақ полигондары, тәжірибелі - өнеркәсіптік қондырғылар,
өз өндірістері және ғылыми-тенологиялық мекемелері алдында беделді, өз
салаларында жетекші, өз елімізде де, шет елдерде де айтарлықтай танымал.
Орталық кәсіпорындары пайдалы қазбаларды өндіруден бастап дайын
өнім алуға дейін жұмыс жүргізе отырып: өзара ұйымдастырылған ғылыми-зерттеу
сатысында, тәжірибелі-өнеркәсіп пен ендіруші жұмыстары және бүкіл өнеркәсіп
циклын қамтиды.
ҚР МШКҰ ҰО РМК-да жасалған жаңа технологиялар және ғылыми-
техникалық зерттеулері Соколов-Сарбай, Лисаков кен-байту комбинаты,
Қазақмыс, Феррохром, Испат-Кармет, Қазцинк және тағы басқа да ірі тау-кен-
металлургия кешеніне енгізілген және тиімді пайдалануда. Бүгінгі күні
Орталық 100 астам өз зерттеулерін өндіріске беруге даяр: технология, кұрал-
жабдық, стандарттар және басқа өнімдер.
Өз зерттеулері негізінде ҚР МШКҰЖ ҰО РМК-ның бір қатар өндірісі кең
көлемді номенклатурада ғылымды көп қажет ететін импорталмастырушы және
экспортбағдарлаушы өнімдер шығаруда.
Орталықга 1 академик, 6 Ұлттық ғылым Академиясының корреспондент-
мүшесі, 40 ғылым докторы және 160 ғылым кандидаты, барлығы - 1200 адам
жұмыс істейді.
Ғылыми қызметкерлердің біліктілігін арттыру мақсатында тау-кен
істері, байыту және металлургия мамандықтары бойынша аспирантура және
докторантура, докторлық және кандидаттық диссертациялар қорғау жөнінде
мамандандырылған кеңестер жұмыс істейді.
Орталық ғылыми техникалық Қазақстан өндірісі журналын басып
шығарады.
Орталық құрылымында белгілі ғалымдар мен жоғары білікті мамандардың
болуы, оның өндірістік кәсіпорындармен байланысы ғылымды көп қажет ететін
және импорталмастырушы өндіріс құруға, жаңа технологияларды игеруге, жоғары
сапалы тауар өнімдерін шығаруды қамтамасыз етуге, еліміздің тау-кен,
металлургия кешенінің өндірістік кәсіпорындарын технологиямен қайта
жабдықтауға белсене қатысуға мүмкіндік береді.
Орталық кәсіпорындарында зерттелген өнімдер Қазақстанның өндірістік
кешендерінде кеңінен, сондай-ақ жақын және алыс шет елдерде де қолданылады.
2.2 Инновациялық қызметті басқару деңгейін көтеру үшін ұсыныстары мен
жолдары
Бұл зерттеулер Соколов Сарыбай, Лисаков кен байыту комбинаттарында,
Қазақмыс, Феррохром т.б. да ірі тау-кен–металлургия кешенінде тиімді
пайдалануда. Бүгінгі таңда Орталық 100 астам өз зерттеулерін өндіріске
беруге даяр: технология, құрал-жабдықтар және басқа да өнімдер. Соның
ішінде мысалы ретінде Орталықта шығарылатын ауыз су және тұрмыстық сулар
тазартатын фильтрлерді жасау жобасын көрсетуді ұсынып отырмын.
Бұл бизнес жоба Алматы қаласындағы кеңістікті геогулярлы құрылымының
полимерлі және ионалмасу бұйымдарын өндіруін, сонымен қатар КГҚ қолдану
арқылы сулы және сусыз жүйелерді тазарту үрдісін жүзеге асыру үшін,
қондырғылар мен құрылғыларды өндіруді ұйымдастыруды қарастырады.
Жобада КГҚ фильтірін 100 000 бірлікте тұрмыстық катридждерді КГҚ
полимерлерден жылына 6- түрін өндіріп шығаруды қарастырады. Осы бөлімнің
қаржыландыру көлемі 600 00 АҚШ доллары капитал салымы ретінде бағаланады.
Жобаның екінші бөлімі құрылғылар мен құрылымдарды және фильтр –
ұстағыштарды сулы және сусыз ерітінділерді, ауыз суын қосқанда және
сарқынды суды, сусыз жүйелерді (матор майлары, тамақ өнімдерінің жекелей
түрлері, еріткіштер) тазарту өндірісін құруды қарасытрады. Бұл бөлімнің
қаржыландыру көлемі 600 000 АҚШ долларын құрайды. Инвестициялық жеңлдіктер
болмаған жағдайда бұл жобаның жүзеге асырылуы 3,5 жыл, өндіріс жұмысын
бастағаннан кейін 2,5 жылда өтеледі. Бұл жобаны жүзеге асыру барысында КГҚ
полимерлер мен ионалмасу филтирлерін, су және сусыз жүйелерді тазарту
құрылғылары мен қондырғыларын өндіру кезінде технологияны жасаушы авторлық
коллективті біріктіру, технологияларды, жабдықтарды, өлшеу техникаларын
қаржылақ қамтамасыз ету мақсатында өндірісті жасау үшін өнеркәсіптік
сынақтан өткізу.
Кәсіпорында шығарылатын бұйымдардың келесі түрлері жоспарланады:
1. Тұрмыстық фильтерлер (фильтер элементтері, корпустар, фильтер
ұстағыштар) – арнайы химреагенттерден, пластмассадан, металдан (болат,
алюминий, қола т.б.) барлығы 12-15 модель.
2. Болашақта өндіріске өнеркәсіптік КГҚ фильтрлерін 300 л сағаттан
100 м3 сағ. өнімділікке шығару қарастырылады (қондырғылар ФП –1, ФП –6, ФП
–24, ФП –48, УФА УСА, барлығы 25-27 модтфикация);
3. Диализді, электродиализді, керіосмастикалық қондырғыларды,
сонымен қатар ҚР-да және шетелдердегі сериялық шығарылым. Өндірістік
қызыметтің бастапқы кезеңдерінде өнім полимерлері және ионалмасу КГҚ-
партридидер және КГҚ мембран ретінде шығарылады.
Өнімнің қысқаша сипаттамасы.
Соңғы кездерде кеуек (пористый) полимерлі материалдар кеңінен
қолданылуда. Олар макро және микро фильтерлер, кері остмастикалық және
ультра фильтерлік мембраналар, ядерлік фильтрлер, изокеуекті және макро
кеуекті қарамайлар және мембраналар. Олардың көмегімен суспензиялар мен
ерітінділерді (сарқынды су және ағызынды су, гидрометаллургия) тазартады,
құрамы жақын заттарды (ядерлік технология, органикалық және бейорганикалық
заттарды өндіру, биологиялық препараттарды, тамақ өнімдерін) ажыратады,
ерітінділердің арасынан құнды заттарды бөледі және концентрацияланады.
Жоғары кеуекті полимерлі құрылымдарды жасаудың кешенді әдісі 0,002 –ден 20-
ға дейін ауқымды кеуекті алған Қазақстанның ҒЗИ-ның біреуінде жасалған.
Осы әдістерді қолдану арқылы жаңа полимерлі және ионалмасу материалдардан –
кеңістікті геогулярлы құрылым полимерлері жасалған (КГҚ).
КГҚ полимерлі бұйымдары қазіргі кездегі техникада су және сусыз
жүйелерді тазарту үшін кеңінен қолданылады.
КГҚ полимерлері мен КГҚ мониттердің негізгі қағидаларының синтезі
70 жылдың аяғында Қазақстанның ҒЗИ-да жасалған.
КГҚ полимерлерді алу тәсілі, олардың негізінде түрлі геометриялық
пішінде бұйымдар жасау әдісі, КГҚ фильтерэлементтері мен КГҚ мембраналары
негізінде технологиялық үрдістерді су және сусыз жүйелерді тазартатын,
сонымен қатар ерітінділерді тазартатын және кондиционерлейтін аппараттық
рәсімдеу үрдістері, суспензиялар мен эмульсиялар ғылыми мақалаларда,
патенттерде, автолық куәліктерде және ҒЗИ-да сонымен қатар қазірде
Ресейде, Украйна, Германия ұйымдарында қолданылады.
КГҚ полимерлерді синтездеу әдісі мен су және сусыз жүйелерді тазарту
технологиялық үрдістерді қолдану негізгі АҚШ, Англия, Франция, Канада,
Австралия, Финляндия, Полшада патенттелген. КГҚ полимерлердегі
сүзгішэлементтердің жекелей түрлері түрлі ұйымдар мен фирмалардың өндіріс
аумағында жасалған. Мысалы, Қытайда – фирма "Мэн-Шэн", ФЭЛс –8, Ресейде
АОЗТ "Аква - сервис" ФЭЛс-8, ФЭЛс –10, Израильде - "Каль - Биньянтерман"
компаниясы ФЭЛ с –11, ФЭЛс –15
КГҚ полимерлерінің қолданылу аясы.
КГҚ полимерлерін тиімді қолдану технологиялық материалдар негізінде
(ионалмасу, сорбция, фильтр, макро, -ультра және гипер сүзу, коалесоценция
үрдістерінде) қолданылады.
КГҚ полимерлерді қолдану қазіргі кезде маңызды рол атқаратын
технологиялық үрдістерге түбірлі өзгертулер енгізу деген сөз.
Фильтер элементтері ауыз су мен тамақ өнімдерін тазартуға катридж
ретінде заттарға санитарлы қауіпсіз және зиянсыз деп сертификацияланған.
Полмиерлі және ионалмасу КГҚ фильтерэлементтері судағы барлық
кездесетін ластардан, коллоидты заттардан, темір, түсті металл ионынан,
органикалық заттардан, сонымен қоса мұнай өнімін және гербициттер,
радионуклиттер, активті хлорды т.б. тиімді тазартуға көмектеседі. Осы
мақсатта тұрмыстық және өндірістік фильтерлер жасалуда.
КГҚ полимерлердің артықшылықтары:
- жоғары сапалы тазарту;
- сүзудің жоғары жылдамдығы (3000 сағат салыстырмалы көлемде);
- су жүйесін тазарту кезінде кез-келген мәселені шешу мүмкіндігі. КГҚ
фильтерэлементінің, ионалмасуы, кешенді құру, электроалмасу,
амофилді, химиялық инертті, гидрофопты, гидрофильді,
электростатикалық т.б. кең ассортиментінде болу;
- төменгі өзіндік құнға сәйкес, жоғары тұтынушылық;
Маркетинг
Қазіргі кезде Қазақстан нарығында тұрмыстық тазарту фильтерлері жақын
және алыс шетелдердің 4-5 фирмаларынан әкелінеді. Олар негізінен "Гейзер",
"Аквафор", "Барьер", "Арго", "Britta" сияқты тұрмыстық фильтерлерді
өндіретін фирмалар. Фирмалардың шығаратын өнімдерінің параметрлері
(өнімділігі, тазарту сапасы, құны) арқылы салыстырмалы талдау жасауға
болады. Оларды компанияның ресми сайттарында мысалы; WWW qeizer. cm, WWW,
aquaphor. ru. т.б.
Шетелдік фирмалары ұсынатын фильтер тазартқыштарының параметрлері
(сапа, құн, өнімділік) біздің отандық фирмалардың тұрмыстық фильтерлерінен
әлде қайда төмен. Олардың өнімділігі 30 лсағ құрайды және катридждерді
ауыстыру қажеттілігі әр 2-3 ай. Фильтердің орта бағасы 50 АҚШ долларынан
бастап (Ресейлік) 200-250 АҚШ доллары (Италияндық, Американдық, Германдық
және т.б.) құрайды. Ал, біз ұсынатын фильтерлердің өнімділігі 300 лсағ,
пайдалану уақыты 2 жылға дейін, бағасы 30-100 АҚШ долларына дейін
тағайындалуына, өнімділігіне және топтама жеткізілуіне байланысты 30-дан
100 АҚШ долларына дейін.
Жұмсақ суларға арналған фильтерлер ФПП-М "Гейзер" материалынан
фильтер патыронынан жинақталады. Ол кальцимен молыққан, сондықтан тұздық
қаттылығы суда аз қалады. Сонымен қатар минералды тұздар β (ca), сүзілген
суға қосылатын организмге қажетті кальций, магний, фтор және йод сияқты
элементтермен жинақталған (I және "F") маркерленеді.
Өте қатты суларға арналған фильтерлер
Егер су "өте қатты" болған жағдайда жай фильтерпатроны ФПП - өте
тез өзінің ресурстарын жояды. Сондықтан мұндай фильтерлер арнайы
патрондармен суды жұмсартатын ионалмасу қарамайымен С(B) және "қаққақарсы"
мөлшерлегіштермен жинақталады.
Гейзер тұрмыстық фльтрлер туралы тұтас кешенді қасиеттерге ие.
- судағы хлорды, ауыр металдарды, марганецпен, пестициттерді,
органикалық, химиялық және механикалық қоспаларды тиімді жоюға арналған;
- бактериалық әсері – Гейзер фльтрі (0,5мкм дейін кеңейттік) судағы
вирустарды, вирус гепотиттерін қосқанда, полимерге қосымша күмісті сүгіп
жояды;
- фильтерде жинақталған зиянды заттарды таза суға түсуінен толық
сақтандырады;
-"Квази жұмсарту" ісері - "Гейзер" фильтрі судағы пайдалы
микроэлементтерді (кальций, магний) сақтайды, адам бүйрегіндегі тастың
пайда болу тәуекелі төмендейді және ыдыста қақтың пайда болуын жояды.
Су құбырларындағы суды тазалау тиімділігі.
Өзінің кіп-ішкентай түріне қарамастан үлкен сүзгіштер сияқты
АКВАФОР В 300 су сүзгіші суды хлордан, органикалық қосылыстардан, ауыр
металдан, мұнай өнімдерінен және басқа да қоспалардан сапалы тазарата
алады.
АКВАФОР В 300 су сүзгішінің бактерицидттік нұсқасы су
бактериологоилық ластанғанда қолдануға болады, яғни су муницмпалдық
тазартудан өтпегенде, немесе су апатты жолмен бактериологиялық
ластанғанда.
Өндіру ресурса басталуы Ортасы аяқталуы
50 литров2 000 4 000 литров
литров
Белсенді хлор 100% 100% 95%
Мұнайөнімдері 98% 92% 90%
Фенол 99% 97% 91%
Пестицидтер 95% 95% 90%
Ауыр металдар 98% 95% 92%
Бактериялар* 98% 96% 95%
Сүзгіштің тек бактериологиялық нұсқасы үшін.
АКВАФОРТ су сүзгіші татаң түрде Ресей және халықаралық стандарттарға
сай сынақтан өтуде және өзінің 120% ресурсын жұмасағанда да суды тазарту
сапасы жоғары.
Шүмекте орнатылған бұл үлкен емес саптама сүзу жұмысы кезінде ғана
қосылады. Сүзгіш ықшамды әрі қолданылу өте қарапайым.
АКВАФОР Әмбебап су сүзгіші – саяхатшылар мен саяжайдағыларға арналған
сүзгіш. Мұнымен сіз барлық жерде таза ауыз суын ала аласыз, тіпті орман
жағдайында да.
Жинақтағыштың құрамына кіретін ауыстырғыш көмегімен саяхат жағдайында
кез келген кәдімгі пластикалық бутылкаға орналастыруға болады. Сондай-ақ
ол қала жағдайында суқұбырлары шүмегіне орналастыруға болады.
АКВАФОРТ Топаз су сүзгіші – бұл "тазарумен" - "тазартусыз" жұмыс
режимі бар айырып-қосқыш бар шүмектегі саптама. Сүзгі ылғи шүмекте тұрады.
Тазартылған су алу үшін суды тек сүзгішке айырып-қосқыш арқылы бағыттау
керек.
Суқұбырындағы суды тазарту тиімділігі.
Сүзгіш элемент қазіргі заманғы "карбон-блок" технологиясы бойынша
жасалған, бұл сүзгішке тек хлорды ғана емес сонымен бірге органикалық
қосылыстарды, микроқоспаларды да ұстап қалады.
Өндіру ресурсы басталуы ортасы аяқталуы
50 литров 2 000 литров4 000 литров
Белсенді хлор 100% 100% 95%
Мұнайөнімдері 98% 92% 90%
Фенол 99% 97% 91%
Пестицидтер 95% 95% 90%
Ауыр металдар 98% 95% 92%
АКВАФОР Модер – бұл әдемі дизайн, классикалық түс.
Су құбырын тазарту тиімділігі.
Сорбционды материалдың бірегей талшықтарын пайдалану арқасында
Аквален маркалары ең жақсы белсендірілген көмір маркаларымен қиылыса
(комбинация) алады, АКВАФОР Модерн су сүзгіші барлық пайдалану мерзімінде
зиянды қоспаларды тұтып қалады.
Өндіру ресурса басталуы ортасы аяқталуы
50 литров 2 000 литров 4 000 литров
Белсенді хлор 100% 100% 95%
Мұнайөнімдері 98% 92% 90%
Фенол 99% 97% 91%
Пестицидтер 95% 95% 90%
Ауыр металдар 98% 95% 92%
АКВАФОР сүзгіш құмыра
"Құрмыра" шүмек керек емес: үйде, мекемеде, саяжайда пайдалануға
қолайлы. Құмыра моделі – су сүзетін сүзгілерінің сырт айырмасы бар, көлемі
әрі түрлі, түрлі-түсті болады. Сүзгіш бактерицидті қоспалардан тұрады,
бұл суды қала сыртына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz