Темір

Темір

Темір (Fe) периодтық жүйенің VIII тобының химиялық элементі.

Ауада қышқылданып тот басады. Табиғатта тарау бойынша темір IV орын алады; 300-ге шама минералдарды құрайды. Металл өнімдерінің 95% темір және көміртек, одан басқа элементтердің құймасы болып табылады.

Темір (ағыл. Iron, франц. Fer, неміс. Eisen) жеті ежелгі металлдардың бірі. Шамамен адам басқа металлдарға қарағанда бірінші метеориттік темірмен танысқан болуы керек, өйткені ол темірді жер теміріне қарағанда оңай тануға болады. Оның құрамында 5 - 30 % дейін никель бар.

Темірдің ежелгі тілдегі атаулары біздің ата - бабамыздың бұрыннан ол металлмен таныс екенін білдіреді. Көп халықтар темірді аспаннан түскен металл деп танысқан болып саналады. Өйткені олар бірінші күмәнсіз метеориттік темірмен танысқан. Ежелгі мысыр елі темірді би - ни - пе атаған (бипинет, коптік бипине) тілме - тіл ол сөз (аспандық руда немесе аспандық металл) деген мағынаны білдіреді. Месопотамияда алғашқы эпохасындағы Урдинастиясы темірді ан - бар (аспандық темір) деп атаған. Эберс (б. э. д 1500 ) папирусында темір туралы 2 мағлұмат бар: бірінші жағдайда Кейзи қаласынан шыққан металл туралы айтылса, басқасында аспанда жасалған металл (арпет) туралы айтқан. Ежелгігректік сонымен қатар солтүстік - кавказдық темірдің аталуы - зидо, латын тілінде сақталып қалған көне сөзбен байланысты, siderous (жұлдызды sidus - жұлдыз, жарқырама) . Ежелгі және қазіргі армян тілінде темірді еркат деп атайды, ол аспаннан жауған (құлаған) дегенді білдіреді.

Темір біздің уақыттағы негізгі металл дап айтуға болады. Бұл химиялық элемент жақсы зерттелген. Соған қарамастан оқымыстылар темірді кім және қашан ашқанын білмейді. Ол көп уақыт бұрын болған. Темір бұйымдарды адамдар б. з. д I ғ. Мыңжылдықтан бастап пайдаланған. Сол кезде темір дәуірі басталған. Еуразия мен Азияда металл өндірістігі б. з. д VII ғасырларда дами бастаған. Темір кендері әртүрлі геологиялық шарттарға байланысты пайда болады; кеннің құрамының әртүрлі болуы және олардың орналасу жағдайы осыған байланысты. Темір кендері келесі өндірістік типтерге бөлінеді:

1. Гидрогетит 30 - 50% темір
2. қызыл железняктар немесе гемотиттік кендер 51 - 66% темір
3. магниттік железняктар 50 - 66% темір
4. сидеритті немесе карбонатты кендер 30 - 35% темір
5. силикатты темір кендер 25% темір

темір кендерінің ең үлкен қоры Уралда. Онда таулар толық темірден құралған. Курск, Кольск жартылай аралында, Шығыс және Батыс Сібірде темір кенінің үлкен қорлары бар. Темір табиғи суларда ең кең тараған элементтің бірі болып табылады, оның орташа құрамы 0, 01 - 20 мг/л интервалында тербеліп тұрады.

Адам денесінде темір құрамы 4 - 7 гр дейін (ткань, қан, ішкі органдарда) болады. Темір біздің организмге тамақ арқылы келеді. Ересек адамның тәулік қажеттілігі 11 - 30 мг құрайды.

Темір қоспасы көбіне Fe (II) (III) -ші валентті, бірақ Fe (I), (IV), ( VI) валенттілер де танымал.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс