Банктік қызметтер нарығын талдау

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ . . . 3

1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛАТЫН БАНКТІК ҚЫЗМЕТТЕР НАРЫҒЫ . . . 5

1. 1. Банктердің нарықтық экономикадағы рөлі . . . 5

1. 2. Банк қызметтерінің нарығы - олардың жіктелуі . . . 6

а) несиелік қызмет нарығы . . . 8

ә) депозиттік қызмет нарығы . . . 13

б) инвестициялық қызмет нарығы . . . 16

в) комиссионды-делдалдық қызмет нарығы . . . 19

2 ТАРАУ. БАНКТІК ҚЫЗМЕТТЕР НАРЫҒЫН ТАЛДАУ

( ЕДБ МАТЕРИАЛЫ НЕГІЗІНДЕ ) 22

2. 1. Қазақстан Республикасының несиелік нарығын талдау……… . . . 22

2. 2. Қазақстанның депозиттік нарығының бүгінгі қызметі . . . 30

2. 3. Электронды қызмет көрсету нарығын талдау . . . 39

3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНКТІК ҚЫЗМЕТТЕР НАРЫҒЫНЫҢ ДАМУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ . . . 49

3. 1. Қазақстанда банктік несиелеудің перспективалық бағыттары. . 49

3. 2. Валюталық нарықтың даму перспективалары . . . 55

3. 3. АҚ «ТұранӘлем банктің» валюталық нарықтағы орны . . . 65

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 70

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 72

ҚОСЫМШАЛАР . . . 74

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Қазақстанның банктік қызметтер нарығының бүгінгі жағдайының, ТМД елдері банктері жүйелерімен салыстырғанда жақсы көрсеткіштерге ие болып, халықаралық стандарттарға қол жеткізуі, банктік қызметтердің қалыптасқан түрлері мен қатар жаңа түрлерін енгізуі қарастыру болып отыр.

Қазіргі кезеңде қазақстанның банктік жүйесі біршама тұрақты және сенімді болып келеді. Тәуелсіздік алғаннан бері Ұлттық Банк алдында тұрған негізгі мәселелер - қаржылық секторды тұрақтандыру, нормативтік - құқықтық базаны жақсарту, бухгалтерлік есептеу жүйесін жақсарту, тиімді төлем жүйесін қалыптастыру және банктік қадағалауды күшейту.

Сонымен, қазіргі таңда халық жинақтарын ішкі инвестицияның негізгі көзі ретінде кең көлемде тарту экономикадағы көкейтесті мәселелердің бірі болып отыр. Жинақтарды тартудың экономикадағы екі негізгі жолдарының - бағалы қағаздар нарығы немесе қаржылық мекемелер арқылы салымдар жасау. Бүгінгі күні Қазақстанда негізгісі болып қаржылық институттар, әсіресе банктер, халық салымдарын тартудағы бәсекеде басыңқы орын алуда.

Салымдардың банк клиенттері арқылы жинақталатыны сөзсіз, олай болса банктер қаржы тартудың жаңа көздерін іздестіруі тиіс. Тиімді қаржы тартуда банк мекемесі алдында тұратын өзекті мәселе, клиенттер қызығушылығын арттыратын, оларға сенімділік беретін жаңа қызметтерді іске қосу.

Соңғы кезеңдерде ақпараттық құралдарда және экономикалық басылымдарда Қазақстанның банктік секторының оңтайлы дамуы жайында көптеген мәліметтер кездеседі. Қазақстан Республикасының банктік секторы соңғы 15 жыл аралығында қарқынды даму үстінде. Ол ТМД елдеріндегі ең жоғарғы капиталдандырылған коммерциялық банкі бар алғашқы ел - бір банктің орташа капиталдандырылуы 29. 1 млн. АҚШ доллары көлемінде.

Осындай жағдайлардың орын алуы барысында өте маңызды мәселелердің бірі - жалпы банктік жүйенің тұрақтылығын күшейтті. Банктік жүйе қаржылық жүйенің дұрыс қызмет етуі үшін көптеген қызметтерді атқарады. Оларға банктердің уақытша бос қаражаттары бар тұлғалармен осы қаражаттарға деген уақытша қажеттіліктері пайда болған тұлғалар арасындағы делдалдық қызметтері, тәуекелдерді бағалау, есеп айырысуларды жүзеге асыру және ақша - несиелік саясатты жүзеге асыруы жатады. Алайда банктер қызмет етуі барысында тәуекелге, өтімділігінің төмендеуіне және төлем қабілетсіздікке ұшырауы мүмкін.

Қаржыландырудың басқа жолы - несие. Алайда қазіргі несие берушілердің инвестициялық жобаларды қаржыландыруда ақша қорын ескерсек, несие берушілер қаржымен қамтамасыз ету алдында қатаң талаптар қояды. Мысалы, жылжымайтын мүлік салу (бұны несие алушылардың барлығының қалтасы көтермейді)

Электрондық есептеу жүйесі қазіргі заманның ағымына сай, пластикалық карточкалар, олардың иелігіндегі операциялар, іс жүзінде банкоматтар арқылы жұмыс жасайды: сауда орталықтарында банктік қызметті үй ішінде көрсету, жұмыс орнында.

Пластикалық карточка ол біртұтас термин, бұл карточкалардың қай түрі болмасын, қандай іс әрекетіне айналса да, осы замандағы алдыңғы қатарлы дамып келе жатқан электронды құралдардың бір түрі.

Жұмысты орындаудағы мақсат: бүгінгі нарықтағы банктік қызметтердің әр түрлілігімен, ұқсастығын, мәселелері мен перспективаларын айқындау.

Жұмысты орындаудағы міндеттер:

Қазақстан Республикасында банктердің жүргізуіне рұқсат етілген операция түрлерімен танысу;
Банктік қызметтер нарығының ерекшеліктерін көрсету;
Банктік нарықтағы өзгерістерге зерттеулер жүргізу;
Банктік қызметтер нарығына талдау жасау;
Банктік қызметтердің даму мәселелері мен перспективаларын айқындау.

Зерттеу объектісі: банктік қызметтер нарығын және оны дамыту жолдарын зерттеу.

Диплом жұмысына әдістемелік және мағлұмат негізі ретінде, Қазақстан Республикасының банктік жүйемен, банктік қызметтерге қатысты заң, ереже, нұсқаулары мен нормативтік - құжаттық актілері, отандық және шетелдік авторлар еңбектері, журналдар, интернет-сайттар және т. б. қолданылды.

Теориялық маңызы, дипломдық жұмыста Қазақстандағы банктік қызметтер нарығы - олардың жіктелуі, банктердің нарықтық экономикадағы рөлі қарастырылған.

Практикалық маңызы, банктік қызметтер нарығын екінші деңгейдегі банктер арқылы талдау жасау және оның даму перспективалары, бағыттары қарастырылған.

Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспе, 3 бөлім және оған сәйкес тақырыпшалардан, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛАТЫН БАНКТІК ҚЫЗМЕТТЕР НАРЫҒЫ

1. 1. Банктердің нарықтық экономикадағы рөлі

Банктер нарықтық экономикада ең басты қаржылық делдалдар болып табылады. Өз қызметінің процесінде олар ақша нарығында тауарға айналатын жаңа талаптар мен міндеттемелерді тудырады. Мәселен, банктер клиенттердің салым ақшаларын қабылдай отырып, жаңа міндеттемені - депозитті құрады, ал жаңа талаптың ссудасын қарыз алушыға береді.

Банктер нарықтық экономикада монополистерге айналып, барлық қаржылық капиталдарға ие болады. Олар делдалдық қызметтің негізінен шығып, ұдайы өндірістің барлық фазасының салаларына дендей енеді. Несие жүйесі «сыйқырлы күшке» ие және ең қатерлі жолмен нақты өндіріске араласуы ықтимал. Басқа тұста К. Маркс «Сауда мен өнеркәсіпке үстемдігін жүргізетін ағылшын банкісі секілді мекеменің орасан зор билігіне» назар аударады. Банктер шаруашылық өмірдің орталығына, барлық экономиканың ең басты жүйке торабына айналды. Банктердің рөлі экономиканы басқарудың органы ретінде өздерінің қызметтерін орындау процесінде және банк ісін ұйымдастырудың жалпы принциптері сақталғанда анықталады. [8. 264б]

Банктер экономиканы басқару процесінде экономикалық қатынасты білдіретін басқарудың экономикалық әдістерін пайдаланады, ал, әрбір қоғамның экономикалық қатынасы ең алдымен мүдде ретінде алға шығады, ал, экономикалық мүдде өндірістің мақсаты, оның қозғаушы факторы болып табылады. Осыған қарай экономикалық әдістердің көмегімен басқару экономикалық мүдделерге ықпал етуден тұрады. Мүдденің осындай ұғымына қарай былайша тұжырым жасауға болады: оларға қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге болады және басқарудың экономикалық әдістеріне жүгіну арқылы банктермен, мысалы, әр түрлі несие қаражатына мұқтаж әр қилы экономика буындарының қажеттіліктерін қанағаттандыратын несиелеу жолымен немесе қоғамдық өнімнің ұдайы қозғалысын қамтамасыз ететін, экономиканың тоқтаусыз жұмыс істеуі үшін экономиканың қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды жүзеге асыру жолымен ықпал етуге болады. Банктер уақтылы қайтарылмаған несие үшін жоғары пайызды, мерзімі кешіктірілген төлем үшін өсімақыны, есеп айырысу операциясы барысында бұрмаланған ереже үшін айыппұлды өндіріп алу арқылы өз мүдделерін ғана емес, сонымен қатар, осы операцияларға қатысушы басқалардың да мүдделерін қорғайды.

Банктер өз қызметтерін орындау процесінде қызметтік (экономикалық) салалық (министрліктер, ведомоствалар, компаниялар, фирмалар) және аумақтық (жергілікті органдар) басқару органдарымен өзара тығыз байланысты болады, яғни әрекеттеседі.

Банктер экономикалық басқарудың органдары болып табылғандықтан, өз

клиенттерінің алдындағы олардың жауапкершілігі экономикалық сипатта

*Сейітқасымов Ғ. Ақша, несие, банктер Оқу құралы, Алматы 2005, ж.

болады.

Қазақстан экономикасының нарықтық қатынасқа көшуіне байланысты банктердің алдынан мүлдем жаңа көкжиектер ашылды. Меншікті мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің нәтижесінде жеке меншік, меншіктің ұжымдық және акционерлік формалары, кооперативтік қозғалыс кеңінен дамып, аралас меншік түрлерінің негізінде кәсіпорындар құрылды.

Қоғамда тиісті класы бар кәсіпкерлер мен коммерсанттар пайда болды. Экономика мен қоғамда нарықтық қатынастың дамуына қарай банктердің экономикалық рөлі артып келеді. Олардың жұмыстарында әкімшіл-әміршіл әдістер ығыстырылып, экономикалық әдістер қолданылатын болды. Экономикаға әсер етуде банктік құнды аспаптардың маңызы артып келеді.

1. 2. Банк қызметтерінің нарығы - олардың жіктелуі

Кез келген елдің экономикасының маңызды кұраушысы банктік сектор болып табылады, өйткені банктер төлем жүйесіне енгізілген, депозиттердің иелері мен заемшылар арасындағы делдал ретінде жұмыс істейді, мемлекеттің ақша-кредит саясаты іске асыру кезінде агенттік қызметті орындайды. Банк бизнесінің негізгі принциптері оған тікелей байланысты, не қоса жүретін тәуекелдерді бағалау және басқару болып табылады. Банктер барлық тәуекелдердің ішінде өтімділікті және төлем кабілеттілігін жоғалту проблемаларына неғұрлым алаңдайды. Мұның өзі банктердің заем каражатының жоғары үлесімен операциялар жасауына және қаржылық, тұрақтылық, жағдайында ғана салымшылардың талаптарын қанағаттандыру үшін жеткілікті болып табылатын өтімді активтердің осындай деңгейін ұстап тұруына байланысты. Банктер қаржы делдалдары ретінде акция рыногында айтарлықтай бөлігі қысқа мерзімді депозиттерден тұруы ықтимал болатын өтімді ресурстарды тартды жэне оларды өтімділігі азырақ және ұзақ, мерзімді несиелерге және инвестицияларға орналастырады. Банктер активтерінің негізгі бөлігі тәуекелділік деңгейін барлық уақытта шынайы бағалау мүмкін бола бермейтін қарыз алушылардың басым бөлігіне берілетін несиелерге орналастырылады. Осыған байланысты депозит иелері банктерге, күйзеліс болған кезде зардап шегуі ықтимал болатын әлеуетті қатер туындайды, осының нәтижесінде депозиторлардың тұтастай алғанда банк жүйесіне сенімсіздігі ұлғайып, депозиттердің банктік сектордан әкетілуіне әкеліп соқтыруы мүмкін. Осындай жағдайды болдырмас үшін елдер соңғы сатыдағы кредитордың және депозиттерді сақтандырудың, әдетте реттеу және пруденциалдық қадағалау функцияларын қамтитын қаржылық қауіпсіздік жүйесін қалыптастырады.

Сонымен, „ҚР-ғы банктер және банктік қызметтер туралы” ҚР заңына сәйкес, Банк дегеніміз - банк қызметін жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға. Қазақстан Республикасының заңы бойынша лицензияға сәйкес жүзеге асырылатын, яғни ел территориясында жүргізуге рұқсат етілген қызметтер мен операцияларға (30 - бап) мыналар жатады:

заңды тұлғалардың депозиттерін, банк шоттарын ашуды және жүргізуді қабылдау;
жеке тұлғалардың депозиттерін, банк шоттарын ашуды және жүргізуді қабылдау;
банктер мен банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың корреспонденттік есеп шоттарын ашу және жүргізу;
тазартылған бағалы металдардың саны нақты көрініс табатын жеке және заңды тұлғалардың металл шоттарын ашу және жүргізу;
кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, беру, қайта санау, ұсату, айырбастау, сұрыптау, қаттап буу, сақтау;
аудару операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың ақшасын аудару орындау;
есептеу операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың вексельдері мен өзге де қарыз міндеттемелерін есепке алу;
заем операциялары төлем, мерзім, қацтарым талаптарына сәйкес: ақшалай түрде несие беру;
жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың, оның ішінде корреспондент банктердің тапсырмасымен олардың банктік шоттары бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыру;
сенім (трасталық) операциялары: сенім білдірілген тұлғаның мүддесі үшін және оның тапсыруымен ақшаны тазартылған бағалы металдарды және бағалы қағаздардыбасқару;
клиринг операциялары: төлемдерді жинау, салыстыру, сорттау және растау, сондай - ақ олардың өзара төлемдерін өтеуін жүзеге асыру және клирингке қатысушылардың таза көзқарасын айқындау;
сейфтік операциялар: сейф жәшіктерін, шкафтар мен үй - жайларды жалға беруді қоса клиенттердің құжаттамалық нысанда шығарылған бағалы қағаздарын, құжаттамалары мен құндылықтарын сақтау жөніндегі қызметтер;
ломбард операциялары: сақтауға алынып жеңіл өтетін бағалы қағаздарды және қозғалатын мүлікті кепілге алып қысқа мерзімді несие беру;
төлем карточкаларын шығару;
банкноттарды, монеталар мен құндылықтарды инкассациялау және жолдау;
шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
төлем құжаттарын инкассоға қабылдау (вексельді қоспағанда) ;
чек кітапшаларын шығару;
бағалы қағаздар нарығындағы клирингтік қызмет;
аккредитивті ашу (ұсыну) мен растау және ол бойынша міндеттемелерді орындау;
ақша түрінде орындалуды көздейтін банк кепілдіктерін беру;

*"Қазақстан Республикасының Банктер және банк қызметтері туралы” заң (өзгерістер мен толықтыруларды қоса) 31 тамыз 1995ж.

22) үшінші тұлға үшін ақша түрінде орындауды көздейтін банктік кепіл

болушылықтар мен өзге де міндеттемелер беру. [1. 98б]

Банк қызметтер нарығын былай жіктеуге болады:

а) несиелік қызмет нарығы;

ә) депозиттік қызмет нарығы;

б) инвестициялық қызмет нарығы;

в) комиссионды-делдалдық қызмет нарығы. [8. 401б]

Оларға келесі сұрақта қысқаша тоқталатын болсақ.

а) Несиелік қызмет нарығы

Қазiргi кездегi банктiк жүйе - бұл алуан түрлi және дәстүрлi емес жаңа банктiк қызметтердi клиенттерге көрсету. Соның iшiнде банктердiң дәстүрлi қызметтерiнiң бiрi - несиелiк операцияларды iске асыру . Елдiң жаңа экономикалық қатынастарға түсуi, оның жалпы экономикаға тиiмдi ұштасуы, оның дамуының мықты инфрақұрылымын құру, әрине, несиелiк қатынастардың қолдануынсыз, оны дамытпай жүзеге асуы мүмкiн емес. Несие - өндiрiстiк күштердiң дамуын ынталандырып, капитал көздерiн құрудың, ғылыми-техникалық процестiң нәтижелерi арқасында өнiм өндiру негiздерiн жеделдетедi. Қарыз алушылардың несиелiк көздерге деген жолын мемлекет реттеп, олар үшiн мемлекеттiң кепiл болуы, банктi мемлекеттiң жалпы ұлттық даму бағдарламасына сай жұмыс жасайтын кәсiпорындарға деген сұраныс арқылы оларды несиелеуге ынталандырады. Банктердiң тәжiрибесiнде қолданылатын несиелеу процесiнiң өзiндiк алғышарттары болады. Әрбiр банкте пайдаланылатын несиелеу механизмiнiң элементтерi несиелiк операциялардың сапалы сипатын бере отырып, олардың жүзеге асырылу техникасын бiлдiредi. Жалпы несиелік қызмет дегеніміз, банктің уақытша бос ақша қаржыларын қайтымдылық, табыстылық, мерзімділік қағидасымен ресурстарға сұранысы бар қарызгерлерге ұсынуы болып табылады. Банк несиелік ресурстарды:

қысқа мерзімге (1 күннен 1 жылға дейін) ;
орта мерзімге (1 жылдан 3 жылға дейін) ;
ұзақ мерзімге (3 жылдан жоғары мерзімдерге) ұсына отырып кіріс алуды басты қағида ретінде ұстанады.

Несиелеу алғышарттары келесiдей:

● несиеге деген өтiнiштi қарау;

● несиелiк қабiлетiн талдау;

● несиелiк келiсiм шарт жасау;

● несие беру;

● несиелiк мәмiленiң орындалуына бақылау жасау.

Қарыз алушыларға несие беру барысында банктер «Қазақстан Республикасының ұлттық банкi туралы» 30. 03. 1995 ж. және «Қазақстан

Республикасындағы банктер және банктiк қызметтер туралы» 30. 08. 1995 ж. ҚР Президентiнiң заң күшi бар жарлықтарын басшылылыққа алады. Несиелер төлем қабiлетi бар қарыз алушыларға несиенi қайтарудың нақты көздерiнiң

және тұрақты қамтамасыз ету формаларының бар болуына қарай берiледi. [22. 98б]

. Бiрiншi алғышарт. Банкке келiп түскен несиеге деген өтiнiштi қарау. Кез келген несиелiк операциялар осыдан басталады. Мұндай құжаттарда қарыз алушы мен сұралатын несие туралы негiзi мәлiметтер: мақсаты, мөлшерi, түрi, мерзiмi, мүмкiн болар қамтамасыз ету мүлкi көрсетiледi. Банктiң қоятын талаптарына байланысты өтiнiшке қосымша, яғни несиелiк операциялар сипатына байланысты құжаттар берiледi. Клиенттердiң әртүрлi топтары үшiн әртүрлi құжаттар пакетi әзiрленуi мүмкiн. Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиенi қайтаруын қамтамасыз ететiн басқа да құжаттар мен мәлiметтердi талап ете алады. Сонымен қатар, банкпен тұрақты несиелiк қатынаста болатын қарыз алушылар үшiн кейбiр құжаттар тiзiмi қысқаруы мүмкiн. Қарыз алушы банкке несие алуға өтiнiш жасаған уақытта, банк несиелеудегi оның мүмкiндiгiн алдын-ала бағалау үшiн есеп карточкасын толтыруы мүмкiн.

Екiншi алғышарт . Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн талдау. Яғни, оның қарыз бойынша қарызды уақтылы және толық көлемде қайтару қабiлетiн бағалауды бiлдiредi. Несиенi қайтара алмау тәуекелi әртүрлi факторлардың әсерiнен болуы мүмкiн, сондықтан да, банк клиентке несие беруге шешiм қабылдамас бұрын оның несиелiк қабiлетiн талдайды. Бұл көрсеткiш банктiң өтiмдiлiгiне ықпал ететiн бiрден-бiр фактор. Қарыз алушының несиелiк қабiлетiне талдау жасау барысында келесiдей факторлар есепке алынады:

• қарызға қатысты қабiлеттiлiгi. Қазір алушыға қарызды бере отырып, қарыз алушының атынан шығатын тұлғаның құқықтық құжатын анықтайтын жарғысы және нұсқаумен танысуға тиiс;

• қарыз алушының iскерлiк репутациясы. Несиелiк мәмiлеге тиiстi репутация деп, қарыз алушының қарызды қайтаруға дайындығын ғана емес, сондай ақ келiсiм шартқа байланысты барлық мiндеттемелердi орындауы түсiндiрледi;

• табыс алу қабiлетi. Банк қарыз алушының қарызды қайтаруға жеткiлiктi қаражатты табу қабiлетiне баға беруi қажет;

Қарыз алушының табыс алу қабiлетiн анықтау барысында сату көлемiне, баға шығындарына, шығыстарға әсер ететiн факторлар есепке алынады. Бұл факторларға: қарыз алушы кәсiпорынның орналасқан жерi, оның тауарлары мен қызметтерiнiң сапасы, шикiзат құны қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгi жатады. Несиелеудегi шетелдiк тәжiрибедегi бұл факторларға қоса жарнамалау тиiмдiлiгi, бәсеке сияқты факторлар ескерiледi. Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн бағалаудағы басты фактор оның қаржылық жағдайы болып табылады. Ол қарыз алушының қызметiн көрсететiн көрсеткiш ретiнде қызмет ете отырып, меншiктi және заемдық қаражаттарды орналастыру және пайдалану

*Мамыров Н. Н. Предпринимательство. Алматы. Экономика - 1998г

құрылымдарымен, сондай ақ пайданы алу, бөлу және тиiмдi пайдаланумен

сипатталады. Қарыз алушының қаржылық жағдайы оның төлем қабiлетiнен көрiнедi:

шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақытылы қанағаттандыру;
несиенi қайтару;
жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу;
бюджетке төлемдер мен салықтарды төлеу.

Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық мiндеттемелер бойынша есеп айырыса алады.

Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн банктiк талдау шектеулi және кең көлемде жасалады. Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн талдау үшiн оның тиiмдiлiгiн, төлем қабiлеттiлiгiн, шаруашылық-қаржылық қызметiн жан жақты бағалауға мүмкiндiк беретiн көрсеткiштер жүйесiн ұсынатын көптеген әдiстемелер қолданылады. Қарыз алушылар негізгi коэффициенттер көрсеткiшiне байланысты несие қабілеттiлiгiнiң үш классымен анықталады. Қарыз алушыларды класс бойынша бөлiп қарастыру Қазақстан Республикасының ұлттық банкi ұсынып отырған коэффициенттер негiзiнде жүзеге асырылады.

Үшiншi алғышарт . Несиелiк келiсiм шарт жасау. Қазiргi несиелеудiң басты ерекшелiгi бойынша банк қарыз алушының несиелiк қабiлетiн тексерiп болғаннан кейiн несиелiк келiсiм шарт жасау үшiн несиелеу субъектiсiмен қатынасқа түседi. Несиелеуге байланысты барлық сұрақтарды банк пен қарыз алушы келiсiм шарт негiзiнде шешедi. Несиелiк келiсiм шарт екi жақтың өзара мiндеттемелерiн және жауапкершiлiктерiн анықтайды Несиелiк келiсiм шарттың мазмұнын келiсушi жақтардың өздерi анықтайды. Бұл жерде екiншi деңгейдегi банктер оның типтiк формаларын пайдаланады. Несиелiк келiсiм шарттың мазмұнында несиелеу механизмi, оның негiзi элементтерi (несие түрлерi және объектiлерi, сомасы, несиенiң бағасы, несиелеу әдiстерi және қарыздық шот формалары, қарыздың қамтамасыз етiлу және қайтару тәсiлдерi, банк бақылауы) және банк қарызларының қозғалысы қарастырылады.

Төртiншi алғышарт . . Несие беру процессi. Бұл кезең қарызлық шот формасын, қарызды берудi құжаттау тәртiбiн (қосымша құжаттар толтырылуы мүмкiн), қарызды беру тәсiлiн анықтайтын, несиелеудi ұйымдастыру және техникалық шарттарын қамтиды.

Бесiншi алғышарт . Несиенi қайтару және оған сыйақы төлеуiне бақылау жасау. Бұл несиелiк операциялардың маңызды кезеңi. Қарыздар бойынша кәзіргі қайтару тәсiлi қарызлық шот формасында, банк қаражаттарының пайдалану ұзақтығына және олардың төлем айналымын құраудағы рөлiне байланысты. Қарызды қайтару мерзiмi беру уақытында мерзiмдi мiндеттемелермен құжатталады: егерде қарыз тұтас қайтарылатын болса, онда бiр ғана мерзiмдi мiндеттеме толтырылады, ал қарыз бөлiп-бөлiп қайтарылатын болса, онда әр төлемге әртүрлi мерзiмдi мiндеттеме толтырылады. Арнайы қарыз шот бойынша банкке қарызы тiкелей осы шотқа келiп түсетiн түсiмдер есебiнен қайтарылады. [22. 59б]

Жекелеген жағдайларда қарыз алушының қаржылық қиындақтарға кезiгуiне байланысты банк қайтару мерзiмiн кейiнге қалдыруға рұқсат етуi мүмкiн, бiрақ бұл қарыз жоғары сыйақымен құжатталады. сыйақы мөлшерi оны төлеу мерзiмi және тәртiбi, сондай ақ оларды iздестiру механизмi несиелiк келiсiм шартта анықталады. сыйақы ай сайын, тоқсан сайын есептеледi және қайтару кестесiне сәйкес iздестiрiлуi мүмкiн. Банктiк тәжiрибеде қарыз бойынша жай және күрделi сыйақы есептеу формулалары қолданылады.

Жай пайыздарды бiрiншiден қысқа мерзiмдi несиелеу үшiн қолданылады. Олар бойынша пайыздарды есептеу және төлеу келiсiм шартта көрсетiледi:

S=P(1+n*i),

мұнда: S - несие бойынша барлық соманың көлемi

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.