Қазақстандағы жер қорын пайдалану

Пән: География
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе 3

Тарау 1 Жер ресурстарының экономикалық бағасы.

1. 1 Жер ресурстары. Жер ресурстарын анализдеу. 4

1. 2 Жер кадастралық карта. Және жерді геоэкологиялық бағалау, деңгейін көрсетеді. 8

1. 3 Жер қыртысының қазіргі кездегі жағдайы. 9

1. 4 Жер реформасының диалектикасы. 12

1. 5 Жер қатынасы. 14

Тарау 2 Қазақстандағы жер қорын пайдалану

2. 1 Қазақстандағы жер қорын тиімді пайдалану 16

2. 2 Жерді ауыл шаруашылығында пайдалану түрлері. 18

2. 3 Жерге орналастыруды ұйымдастыру. 18

2. 4 Жер ресурстарын экономикалық бағалаудың негізгі

қағидалары. 20

2. 5 Жерді экономикалық бағалаудың әдістері. 23

Қорытынды 27

Қолданылған әдебиеттер 29

Кіріспе

Аграрлық өндірістегі табиғи ортаның заттық элементінде жер ресурстары басты орын алады. Ол болашақта қайта өндірілмейтін ресурс. Ерте римдік философ Т. Лукреций «Жер-Ана, барлығы жерден жаратылған» дегенді айтты. Жердің мағынасын анықтауда, К. Маркс жер - бұл «ұлы зертхана, еңбек құралдарын, еңбек материалдарын және тұрақ орындарын беретін арсенал» деп көрсетті.

Ауыл шаруашылық өнімдері өндірісінің иілімсіз өсуі жер ресурстарын қолданудың тиімділілігін арттыру жағдайында ғана орындалады. Қазіргі уақыт жағдайында жер негізгі актуалға ие болады.

Турғындардың санының өсуі, өнеркәсіптік және азаматтық құрылысқа байланысты жердің ауыл шаруашылық айналымынан шығуы, сондай-ақ, жердегі эрозияның және басқа да факторлардың әсері тұрғындардың жермен қамтамасыз етілу деңгейінің төмендеуіне әкеледі.

Осы уақытта жердің ауыл шаруашылық айналымы үлкен капиталдық шығындар талап етуіне байланысты жер шектеулі болды. Сонымен қатар топырақтың құнарлылығының төмендеуі де бақыланды.

Ғалымдардың берілгендері бойынша соңғы 30-40 жылда интенсивті жер өңдеу зонасында, жер өңдеу құнарлылығының басты көрсеткіші - гумус құрамындағы 20 % -төмендеді, ал жеке зоналарда 50% -ке төмендеді.

Сондықтан, жерді рационалды пайдалану қажеттілігі және агроөнеркәсіптік кешенінде жердің өндірістік потенциалын пайдалану тиімділігін көтеруді іздестіру, елдің толық ауыл шаруашылық экономикасында бірінші деңгейлі мағына алады. Осыған байланысты ең бірінші кезекте жердің құнарлылығын арттыру және ауыл шаруашылық өндірісіне қалыпты жағдай құру мәселесі қаралады.

Жердің ерекше және аса маңызды қасиеттерін ескере отырып, барлық елдерде оны есепке алу, бөлу, иелену, пайдалану қасиетін, құндылығын төмендету үшін арнайы шара қолдану заңды түрде жолға қойылып отыр. Осы жұмыстарды арнайы құрылған мемлекеттік орындар басқарып қадағалайды.

Қазақстанда бұл мәселелер 1991 жылы қабылданған. Жер кодексі және жер реформасы туралы заңдарда көрсетіліп, толық шектелген. Осы заңдарға сәйкес Қазақстанда жер тек қана республиканың меншігінде болады.

Тарау 1 Жер ресурстарының экономикалық бағасы

1. 1 Жер ресурстары. Жер ресурстарын анализдеу

Жерді пайдалану қоғам мүшелерінің жетістіктері үшін ағымдағы материалдық негізі болып табылады, сонымен бірге адамдарды және өндірістік күшті тарату үшін жан-жақты дамыған базис, экономикалық өсімдегі бүкіл факторлардың өндірістік процессте дамуы, олар еңбек, материалды - техникалық және табиғи процесстер болып табылады.

Өндіріс құрамы негізінде жердің өзінің арнайы қасиеттері бар:

1-ден, жер табиғи өнім болып табылады, сондықтан бастапқы кезде оны жетілдіретін адам күші болмағасын құнсыз болады.

2-ден, қолдан жасалған өндіріс құралдары олардың физикалық тозуына байланысты қайта өндіріле алады. Жердің топырақ құнарлылығы жаңартылған табиғи ресурс болып табылады, бірақта оны жақсарту үшін жүздеген жылдар қажет. Топырақ қабатын 2, 5 см қалыңдыққа көтеру үшін 300-1000 жыл, ал бүкіл егіс жерлеріне 18 сантиметр күштілікпен 2-7 мың жыл керек. Жерді зерттеудің дұрыс жолы, оның бүкіләлемдік үнемдеуі және қорғауы оның биологиялық потенциалы мен өнімділігін ғана сақтап қоймай, сонымен бірге оны көбейтеді.

3-ден, өндіріс құралы ретінде жердің ерекше қасиеті болып бір өндіріс процессіндегі пәндер функциясымен еңбек құралын орналастыру табылады. өндіріс процессінде жер табиғи ресурс ретінде де, шикізат ресурсы ретінде де жүре алады. Адам топырақты өңдеп өндірістің басқа құралдарының көмегімен ауыл шаруашылық өсімдіктері үшін жағымды жағдай туғыза алады. Бұл жағдайда жер еңбек пәні ретінде жүре алады. Адам топырақтың физика - химиялық қасиеттерін қолдана отырып науқанның қалыптасуына әсер етеді. Мұнда жер еңбек құралы болып табылады.

4-ден, жерді құрал ретінде де және еңбек пәні ретінде де ештеңе ауыстыра алмайды, өйткені альтернативтік ресурстардың болмауынан, бұл ресурстар адамның қажеттіліктерін қанағаттандыра алады. өндіріс құралы ретінде жер ресурстарының регионалдық және территориалық аспектілері бар.

1-ден, жер учаскелері, әртүрлі регионда орналасқан, олар табиғи қасиеттер үшін өздерінің өнімділігімен ерекшеленеді. Бұндай ерекшелік жақсы жерлердің дифференциалдық рентасымен, қосымша кірістің дамуының негізі болып табылады, бұл ауыл шаруашылығында шаруашылық қызметтің қорытындысына әсер етеді.

2- ден, жер ресурстары жан-жақты шектелген және оларды бос дақылдарды шығарып тастау кезінде өнідірістің басқа құралдарына қарағанда жоғарылатуға болмайды.

3-ден, жер учаскелері анықталған регионға тығыз байланысты, оларға тұрақты жер қажет, олар бұнда жерді қолдану үшін өндірістің арнайы құралдарын өндіреді, регионалдық байланыс үшін инфрақұрылым жүйесін дамытады.

Өндіріс құралы ретінде жерді қалыптастырудың маңызды мәселесі болып оның құнарлылығын жоғарылату, өнімділілгін өсіру табылады. Құнарлылық түрлері:

табиғи;
қолдан жасалған;
экономикалық.

Табиғи құнарлылықтан топырақтағы қоректік заттар, олардың ауыл шаруашылық өсімдіктері үшін көп жағдайда өнімнің шығуы тәуелді болады. Табиғи құнарлылықты өндіру көбінесе адамнан, агромәдениет деңгейінен, өндірістік күштің дамуынан тәуелді болады.

Табиғи және қолдан жасалған құнарлылық жиынтығы жердің биомассасын кескіндейтін экономикалық құнарлылылқты туғызады. Сан жағынан экономикалық құнарлылық бидай, аудан бірлігіне өндірістегі ауыл шаруашылық өнімді көресетеді. Агромәдениет жоғары деңгейде болған кезде әрбір шаруашылық табиғи құнарлылықты тиімді қолдана алады, осының негізінде оптималды-экономикалық құнарлылық алады.

Жер - ұлттық байлықтың негізгі элементі және өндірістің басты құралы болып табылады. Сондықтан жер ресурстарын рационалды пайдалану ұлттық экономиканы дамыту үшін маңызды мәселе болып табылады. Мұнымен ауыл шаруашылық өнімінің өндіріс көлемі және кәсіпкерлік мәселесі тығыз байланысты. Жер ресурстарын пайдалану анализдерінің негзігі мәселелері:

жер қорының құрылымы мен құрамын зерттеу, жерді пайдалану кезіндегі қателіктер және ауыл шаруашылық дақылдарын жақсартумен кеңейту резервтерін пайдалану;
жерді пайдалану тиімділігін бағалау және осыны жоғарылатуға бағытталған апталықтар жүргізу.

Жер ресурстарын пайдалану анализі жер есебі бойынша құжаттар негізінде іске асырылады. Құжаттарға мыналар жатады: «Жерді пайдалануға рұқсат берілген мемлекеттік акт». Бұл құжатта сыртқы шекаралық жоспарымен ауданы көрсетілген. Жер дақылдарының құрамы туралы «Жер» кітабында жазылған. Мұнда жыл бойындағы жерді пайдалану кезіндегі бүкіл өзгерістер көрсетілген. Ішкі шаруашылық жерді пайдаланудың жоспарлық жобасында контурлар, алаң шекаралары және массив аудандары көрсетілген. Жер қорын жақсартуға бағытталған апталықтар туралы бизнес - жоспарда көрсетілген. Егіс жерлерін айдалану, тыңайтқыштар енгізу, егіс мерзімдері, науқан алу агрономмен «Жер тарихы» кітабында енгізілген.

Жер қорын пайдалану анализі кезінде жер дақылдарының пішінінің өзгеруін зерттеу керек және егістік жерлерінің ауданын ары қарай кеңейту мүмкіндіктерін қарастыру, әрбір шаруашылықта анализ процессінде дақылдар пішіні туралы нақты мәліметтерді ағымдағы жылда жоспарлықпен және өткен жыл мәліметтерімен салыстыру қажет. Бұл жалпы жер қорындағы өзгерістерді, дақыл түрлері бойынша ауыл шаруашылық жерлердің аудандарын анықтайды.

Ауыл шаруашылығында жер ресурстарын пайдалану анализінің методикасы келесі бөлімдерден тұрады:

Жер қоры пішінінің анализі;
Жер қоры құрылымының анализі.
Жер ресурстарын пайдалану тиімділігінің анализі.

Жер қоры пішінін талдау кезінде келесілерді орындау керек: жерді жақсарту үшін апталықтардың орындалуы. Жер қорының құрылымын талдай келе ауыл шаруашылық дақылдарының өзгеруін қарастыру керек, берілген фактордың өндіріс көлеміне әсер етуін анықтау қажет. Жер ресурстарын пайдалану тиімділігін бағалау үшін негізгі, жеке және көмекші көресеткіштердің жүйесі қолданылады.

Негізгі көрсеткіштер: норма бірлігінің шығуы, жалпы табыстың шығуы, 100 га-дан алынатын пайда, ауыл шаруашылық дақылдары (100 балмен кадастрлық бағамен) .

Жеке көрсеткіштер: дақылдардың науқандылығы, сүт өндірісінің көлемі.

Көмекші көрсеткіштер: өзіндік құн, еңбек сыйымдылығы, кіріс.

Жерді пайдалану тиімділігін жоғарылату төмендегілерге тәуелді болады:

интенсивті технологиялар қолдану;
науқанның ауданды сорттары;
агротехникалық апталықтар;
еңбекті ұйымдастыруды жақсарту;
экономикалық норманы ұстау. сурет.

Шаруашылықтағы жер қорын

пайдалану анализінің жалпы блок кестесі.

Қазақстан ағаш жағынан төменгі деңгейде (3, 7%) .

Ауыл шаруашылық дақылдарының ауданы (01/01/94 жыл бойынша) 222, 7 млн. га. құрайды, соның ішінде егістік жер 34, 8 млн. га, жайылым жер 182, 0 млн. га.

Ауыл шаруашылығына арналған жерлер республика территориясында 74 % құрайды. Ауыл шаруашылық кәсіпорындар, ұйымдар және мекемелер 81 %, бүкіл ауыл шаруашылық дақылдары және жайылым жер 98 %. Қазақстан Республикасындағы жер ресурстарын жерді пайдалану категориясы бойынша тарату.

(01/01/94 жыл бойынша) .

1. 2. сурет.

Жерді пайдалану категориясы: Жерді пайдалану категориясы

Аудан Sмың га.:

Аудан S

мың га.

%: %

Жерді пайдалану категориясы: Жалпы аудан

Аудан Sмың га.: 272490

%: 100

Жерді пайдалану категориясы: Ауыл шаруашылығына арналған жерлер

Аудан Sмың га.: 203124

%: 75

Жерді пайдалану категориясы: Тұрғын пункт жерлері

Аудан Sмың га.: 17939

%: 7

Жерді пайдалану категориясы: өнеркәсіп, транспорт, байланыс және т. б. жерлері

Аудан Sмың га.: 18736

%: 7

Жерді пайдалану категориясы: Табиғат қорғау, денсаулық сақтау, тарихи - мәдениет жерлері

Аудан Sмың га.: 842

%: -

Жерді пайдалану категориясы: Ағаш қоры жерлері

Аудан Sмың га.: 10167

%: 4

Жерді пайдалану категориясы: Су қоры жерлері

Аудан Sмың га.: 858

%: -

Жерді пайдалану категориясы: Бос жерлер

Аудан Sмың га.: 20319

%: 7

Бос жерлер 20, 3 млн. га. құрайды немесе 7, 4 % территорияны, бұның жартысынан көбі ауыл шаруашылығында пайдалануға жарамайды. Ауыл шаруашылық дақылдарының құрылымында жайылым жер 16 % құрайды.

Қазақстанның суармалы жерлерінің ауданы 2, 4 млн. га. құрайды және 40 % осы территорияда кешенді реконструкцияны іске асыру керек.

Республикада 147 мың. га. көпжылдық өсімдіктер бар, оның ішінде: бау-бақша 105 мың га. жүзімдер 22 мың га. 1975 жылдан 1992 жылға дейін көпжылдық өсімдіктер 11 мың га. қысқарды.

Республикада егіс дақылдары (182, 2 мың га. ) оның ішінде: жазғы 33 %, көктемгі - күзгі 44 %, жылдық 13 %.

Республиканың жер ресурстарын рационалды пайдалану және жақсарту кезінде олар өндірісті әртүрлі ауыл шаруашылық өнімдерімен қамтамасыз ете алады, олар сыртқы және экспортты тұтынымды қанағаттандырады. Олардың құрамы 121, 8 млн. га. ауыл шаруашылық дақылдары, бұның ішінді 27, 8 млн. га. жайылым жерді және 63 млн. га. солонцовтық кешендермен ұсынылған, соның ішінде 6, 9 млн. га. ауыл шаруашылық дақылдарын еккен кезде қолданылады. Жерді мелиорациялаудың қысқаруы ауыл шаруашылық дақылдарының құнарлылығын төмендетті. 1986 жылы тыңайтқыштар енгізу 2 есе қысқарды, минералды 2, 5 есеге, пестицидтер енгізу 2, 5 есеге қысқарды.

1. 3. сурет.

Қазақстан Республикасындағы жердің санды жағдайы.

Қазақстан Республикасы Госкомзема мәліметтері бойынша.

Жер %: Жер %

Гумус құрамы, %: Гумус құрамы, %

Жер %: 4, 7

Гумус құрамы, %: 6 жоғары

Жер %: 23, 9

Гумус құрамы, %: 4 - 6

Жер %: 46, 5

Гумус құрамы, %: 2 - 4

Жер %: 24, 9

Гумус құрамы, %: 2 аз

Жер бағасы бойынша жұмыс үлкен көлемнің есептік - теникалық құжаттамасымен байланысты. Тәжірибелік мақсаттар үшін әрбір жер учаскелері бойынша балл бағаларының кестелері қажет.

Мұның қорытынды мәліметтерін жер - кадастра картасында көрсетуге болады, бұл карта әрбір шаруашылылықтағы жердің экономикалық құнарлылығы.

1. 2 Жер кадастралық карта. Және жерді геоэкологиялық бағалау, деңгейін көрсетеді.

Жер - кадастрының картасын құрған кезде картаны пайдалану әдісін, масштаб пен мазмұнына назар бөлу керек. Кадастрлық карта оперативті-шаруашылық құжаттарға жатады, сондықтан оның тез оқылуы және анықтығы қамтамасыз етілу керек.

Кадастрлық карта үшін масштаб оның тематикасымен, берілгенімен, ауданымен, конфигурациясымен, экономика-географиялық жағдайымен анықталады. Масштаб таңдау кезінде ауыл шарушылық дақылдарының контур пішіндері, жерді пайдалану аудандары және шаруашылық бөлімшелері саналады. Маңызды болып кадастрлық картаның мазмұны табылады. Бұнда мемлекеттік жер қорының бүкіл жер категориялары көрсетулі керек.

Солтүстік Қазақстан аудандарында оптималды масштабты анықтау үшін салыстыру әдісі қолданылды. Қорытындылай келе таулы жерлер үшін 1:1 масштабы, құрғақ таулы жерлер үшін 1: 15 масштабы келіседі.

Кадастрлық карта жалпы топографиялық және арнайы жүктемеден тұрады. Жалпы топографиялық объекттен картадан шекаралар, тұрғын пункттер, ауыл шаруашылық дақылдары, ағаштар, жолдар, гидрография және тағы басқа жерді пайдаланудың элементтері көрінеді. Осыдан басқа арнайы жүктемеден тұрады:

а) топырақ қабаты.

б) жерді бағалау жұмысының ақырғы қорытындылары.

Жерді геоэкологиялық бағалау мәселесі 1991-2000 жылы мемлекеттік ғылыми - техникалық бағдарламада негізгі болды. Геоэкологияның маңызды мәселесі болып жердің физикалық жағдайының бағасы табылады, сонымен бірге оларға деген антропогендік әсер етулер де жатады. Жер нарығы тек қана қалыптасады, ұсыныс пен сұраныс теңгерімсіз, сондықтан жеке меншікке жерді сату кезінде құны көрсетілмейді, яғни жерді шаруашылық айналымға ауыстыру нарықсыз болып табылады.

Геоэкология негізінде жердің кадастрлық бағасын әдістемелік қамтамасыз ету бойынша ғылыми негізделген техникалық шешімдер енгізу жер ресурстарын басқару жүйесіндегі ғылыми- техникалық прогрессті жеделдетеді.

Нарықтық сұраныс пен ұсынысты көрсететін жердің құны табиғи, әлеуметтік және шаруашылық факторлардың жиынтығын негіздейді, бұларды әдістерді қолданып бағалауға болады.

Кешендік геоэкология негізіндегі жердің кадастрлық бағасының технологиясы жер ресурстарын мемлекеттік басқару жүйесінде мынадай жағдайларда енгізіледі:

жекешелендіру және салық төлеу үшін жердің кадастрлық бағасын нормативті заңмен қамтамасыз ету және принциптер бірлігі;
мамандандырылған ғылыми - өндірістік кадастрлық орталықты басқару құрылымында жер ресурстарымен қалыптастыру;
жерді бағалау жұмысының бүкіл деңгейінде өндіріске міндетті түрде лицензия беру;
жерді бағалау жұмысын мемлекеттік бақылаумен ұйымдастыру.

1. 3 Жер қыртысының қазіргі кездегі жағдайы

Жер қыртысының қазіргі кездегі жағдайы. Топырақтың құрамы мен қасиеттері. Топырақ классификациялары.

Қазіргі кездегі ғылыми жер танудың негізін қалаушы В. В. Докучаев «Жер туралы түсінікті өздік шынайы тарихи дене» деп айтты. өнім жиынтығы келесі топтарға бөлінеді:

а) грунт

б) ауа райы

в) өсімдік және жануар организмдері;

г) ел жасы және жергілікті жердің рельефі.

Осы факторларға кейінірек су қосылды.

Жерді сақтаудың негізгі тапсырмасы болып жер қабатының толығымен сақталуы табылады. Жер өнімі тұрғындардың күнделікті қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Жер қатты (минералды және органикалық), суйық (жер суы), газ түрлі (жер ауасы) сияқты көрсеткіштерден тұрады. Органикалық заттар және тірі организмдер жердің үстіңгі қабатынан (горизонтынан) төменіне дейін азайып отырады.

Басты маңызды жоғарғы күрең - балғын горизонт А алып отыр, оның гумусы бар. Горизонт А әр түрлі минералды қосындылардан құралған. - жер учаскесі өнімдерімен әрі қарай А ₂ горизонты құралады - ашық қоңыр, сарғыш қоңыр. Төмендеу В горизонты жатады, ол А және А ₂ горизонтынан пайда болған. Ол қатты қоңыр бояудан турады. Мұның құрамына коллонды дисперстік тыңайтқыштар кіреді. Әрі қарай С горизонты - аналық түрі; оның астында Д-горизонты - шығу тау түрі. Гумуста азот, көмірқышқыл, сутегі, фосфор, кальции және басқа да химиялық элементтер бар.

Гумустар жоғарғы горизонт жерлерінде 10 үлестен тұрады 18 % (қаражерлер), ал кіші гумус горизонтының бірнеше ем 15 метрге дейін 10-15 %, барлық массадан органикалық заттардың жерде ақуыз, көмірқышқыл, органикалық қышқылдар, майлар тағы басқа.

Жер ауасы атмосфералық ауадан айырылады ол сусыз жер қыртыстарын толтырады.

Қазақстан Республикасы дүние жүзінде аумағы бойынша 9 шы орынды алып отыр (272, 5 млн. га) . Ормандалалы, далалы, жартылай шөлді, шөлді зоналарды қоса Қазақстан жерлерінің әртүрлілігі кең аймақпен қамтылған, ерекшеліктермен әр түрлі аймақ бөлігінең тұрады.

Қаражерлер кәдімгі орташа гумусты Солтүстікте таралған, ылғалды жерде, қара жер далалы аймақта және далалық әртүрлі шөптік өсімдіктермен құралады.

Төменгі, құрғақ жерде, қаражерде - далалы аймақтарда қаражерлер аз гумусты, аз мөлшерімен гумустың айырылады. (4-6 %) және аз күштілігімен және генетикалық горизонттардың терең орналасуымен белгілінеді.

Жердің комплекcтері көп сабақ құрамды. Жер өнімге қызмет етеді, ал сондай-ақ жайылым қара жердегі (күрең-қызылды, құмды, жайылымды) жерлерде жұмыс атқарады. Басқа учаскелер осы жерлер шөп шабуымен айналысады.

Көп емес суармалы алаңдар ашық қызыл жерлер жартылай шөлді жерде бидайлы және жемдік мәдениетті жергілікті қажеттілік үшін егу қолданады.

Көпжылдық тексерумен ғылыми ұйымдардың агрохимиялық қызмет және алдыңғы қатарлы шаруашылықтармен дәләлденеді, азық деңгейі ауыл шаруашылықтың, оның сапасы тікелей тыңайтқыштарды қолданудан болып отыр. Бұл астықтық ауыл шаруашылықтың төмендеуіне әкеліп соғады. Осыдан басқа көптік қолдану жерді оның элементік минералды азықтарды қолдану, жерді тұқымдықтың түсіуіне әкеледі, гумус құрамы ақырғы 4 ғасырда 14-30 % азайды. Тексеру нәтижесі Қазақ НИИ жер шаруашылығы В. Р. Вилямк атындағы ғалымдар мен жасағанын көрсетті. Мәдениет жасау 40 жыл ішінде тыңайтқыштарды қолданбау гумус құрамының төмендеуіне әкелді, 14, 2 % оларды толық нормаларда шығаруды 4, 7 %, ал оны бірге көңмен қолдану (60т/га) бір рет ротация үшін өз айналымы гумус құрамының 2, 69 % көтерілді. Аналогиялық өзгерістер олардың жылжу фосфорының құрамымен анықталады. Жерді фосформен төмен қамтамасыз етуде тиімділік өседі. Фосфорлық тыңайтқыштардың және бидай астығының 5-7 күнге өсуі тездетіледі. Осыған байланысты бидай өнімі (ену) ерте басталады. Және жақсы күз кезіндегі күндерге сәйкес келеді.

Минералды тыңайтқыштардың дефициті негізінде органикалық тыңайтқыштарды қолдану үлкен орын алады. Дефицитсіздікті қамтамасыз етуде жер және жер шаруашылығы мәдениеті деңгейінен 7-10 т/га көңді салу талап етіледі. Бүгінгі күнде оны 4 кг/га ғана шығарады. Осы жағдайда жәй және технологиялық әдіс болып органикалық тыңайтқыштарды қолдану болып отыр. Сабан тиімділігі оның құруына ауыспалы егісте өседі. Оны 1 га егістікте қалдыру дұрыс. Іске асушы өз айналым жүйесі қатал принціп негізі болып келетін ауыл шаруашылықтың және пардың жер реформа талабына сәйкес келмейді. Қазіргі кездегі даму кезеңі ауыл шаруашылықтың таза жоғарғы сапалы өнім жаңа ауыспалы егіс жұмыстарын талап етеді, жер осыған байланысты ғылыми негіздік жүйенің ауыспалы егіс Солтүстік Қазақстан даласында актуалды мәселе болып келеді. Мұның теориялық және практикалық мағынасы бар. Жерге деген бірнеше меншік түрлерінің пайда болуын ғылымдар қолайлы жұмыстарды игеру ауыспалы егіс бойынша өсімдік өсіру диверсификациясы есебімен келес түрде көрсетті:

бидай өнімділгі парлы ауыспалы егісті бірнеше ауыл шаруашылық жиыны және таза пардың салмағымен дала тұқымының тиімді бағасына байланысты.
ауыспалы егіс пармен байланысты, пармен қамтылған мәдениеттер бір жылғы егулер.
Парсыз бидайлы ауыспалы егістер, сондай-ақ қайталама бидай егулер, бірақ 5-6 жылдан артық емес.
бидайлы.
мал өсіру фермасы жолында қайталама жүгері егу, 5- дан артық емес егілу қажет. Көптеген тиімділік дала аймағында Солтүстік Қазақстанның пар бойынша белгіленген оның әрекетінен және ақыры 13, 3 ц/га құрайды. Сондықтан да ауыспалы егістер осы аймақта парлы бидай және бидай сулы болуы қажет.

Ғылыми негізделген жиынтықтарда ауыспалы егіс бір-бірінен комплексі бойынша айырылады. Бірінші кезекте жыл кезеңінің әртүрлі қалдықтарын іске асыру бойынша, ауыспалы егістің басты ерекшелігі болып отыр. Солтүстік Қазақстанның далалы құрғақты жағдайында және материалды - техникалық ресурстардың бағасының өсуінен жердін тұқым өнімнің және оны өндіруге байланысты жолдар қаралуда осы жоспаларда басты рол биология ауыспалы егісті игеруге бағытталып отыр, ол көп жылғы және бір жылғы шөптерді егуге әсер етеді. Бұл бірақ минералды тыңайтқыштарды қолдануды шеттетпейді. Қазіргі кедеңдегі экономикалық жағдайда іздеу дұрыс әдістерді және жерді өңдеу қажет.

Бүгінгі күні жерді қорғау жүйесінде жер шаруашылығының көрсетілген келесі жер өңдеу жүйесі өндірістік жағдайда болады: