Статистикалық жіктеу, топтау және кестелер

Жоспар

Жоспар:

1. Қазақстан халқының қоғамдық топқа бөлінуі, % есебімен
2. Республика халқының тұратын жері бойынша топқа бөлінуі
3. Республика кеңшарларының тыңайтқыштарды пайдалануына орай дәнді дақылдардың түсімділігі
4. Қазақстан бойынша аспиранттар саны

Пән: Статистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Статистика пәні бойынша
Реферат
Тақырыбы: Статистикалық топтау, жіктеу және кестелер

Орындаған:

Тексерген:

Алматы, 201_ ж.

Статистикалық жіктеу, топтау және кестелер

Статистикалық мәліметтерді топтау дегеніміз қоғамдық процестер мен құбылыстарды белгілеріне, ұқсастықтарына, түрлеріне, үлгілеріне қарай бір-бірінен ажыратуға болатын топтар мен ішкі топтарға бөлу. Топтаудың мақсаты - жинақталған мәліметтерге талдау жасау үшін ретке келтіріп ықшамдау, өзгермелі белгілерге қарай іріктеу, қанша топқа бөлу керектігін анықтау және көрсеткіштер жүйесін белгілеу. Статистикалық топтау келесідей түрлкрге бөлінеді: біртиптік, құрылымдық және талдаулық.
Біртиптік топтаудың мақсаты - біртектес топтарды, сыныптарды әлеуметтік-экономикалық түрлеріне қарай саралау. Ол келесі тәртіп бойынша жүреді:
1.Алдын-ала пайда болған типтерді, сыныптарды өзіне тән сапалық белгілеріне қарап анықтап, белгілеп қою.
2.Топтау белгілеріне қарай анықтау.
3.Жинақталған сандық көрсеткіштерді белгіленген топтарға бөлу.
Біртиптік топтау дегеніміз статистикалық бақылау арқылы жиналған әр түрлі бағыттағы жиынтық көрсеткіштерді бір жүйеге келтіріп, топтарға бөлуі және оның қорытынды көрсеткіштеріне талдау жасауды айтады.
Бір үлгідегі топтауға мысал ретінде төменде 1-кестеде көрсеткіштерін келтірелік:
1-кесте
Қазақстан халқының қоғамдық топқа бөлінуі, % есебімен

1959
1970
1979
1989
1995
Барлық халық
100
100
100
100
100
қызметкерлер
19,7
23,5
25,2
27,9
28,1
Жұмысшылар
59,6
68,3
69,1
68,3
68,5
Колхозшылар
20,7
8,2
5,7
3,8
3,4

Жоғарыда берілген кесте республикамыздағы халықтың қоғамдық тобының қалай өзгергенін және оның экономикалық маңызының зор екендігін көруге болады.
Бір үлгідегі топтау экономикалық, әлеуметтік, демографиялық зерттеу жұмыстарында жиі қолданылады. Мысалы, оған халық шаруашылығы салаларын материалдық және материалдық емес өріске, халықты білім дәрежесіне, ауыл-шаруашылығын өндірістік бағытына қарай бөлу және тағы да басқа сапалық көрсеткіштер жатады. Сонымен бір үлгідегі (типтік) топтау дегеніміз - статистикалық бақылау арқылы жиналған әр түрлі бағыттағы жиынтық көрсеткіштерді сапалық жағынан бір жүйеге келтіріп, топтарға бөлуі және оның қорытынды көрсеткіштеріне талдау жасауды айтады.
Құрылымдық топтау мақсаты - біртектес жиынтықтың құрылымы мен оның құрамдас бөліктерін сипаттайтын көрсеткіштер туралы мәліметтер беру.
Біртектес, біртипті жиынтық бірліктердің өзгерісін өздеріне тән белгілеріне қарай бөлуді статистикалық құрылымдық топтау дейді.
Мысалы, құрылымдық топтауды қолдана отырып, халықтың жас мөлшерін және жыныстық құрамын, білімін, ұлтын немесе жұмысшылардың мамандық дәрежесін, жұмыс стажын және т.б. көрсеткіштерін анықтауға болады.
Төмендегі құрылымдық топтауға мысалы ретінде республика халқының қалалық және ауылдық топқа бөлінуі 2-кестеде көрсетілген:
2-кесте
Республика халқының тұратын жері бойынша топқа бөлінуі

1959
1970
1979
1989
01.01.1996
барлық халық, мың адам
9294,7
13008,7
14684,7
16536,6
16542,5
қалада
43,8
50,3
53,9
57,2
56,2
ауылда
56,2
49,7
46,1
42,8
43,8

Жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерден қала халқының үлес салмағының артқандығын, ал керісінше ауылдық жердегі халықтың санының азайғандығын байқауға болады.
Көпшілік жағдайларда экономикалық және әкімшілік-аумақтық белгілеріне қарай топқа бөлу кездерінде құрылымдық топтау әдісі қолданылады. Мұндай топқа бөлінуді аумақтық құрылымды топтау деп атайды.
Құрылымдық топтауды жүргізуді тәртібі төмендегідей:
1.топтаудың белгілерін анықтау;
2.топтау белгілеріне сай деңгей аралықтарын анықтау;
3.жиналған көрсеткіштерді топтарға және оның құрамдас бөліктеріне бөлу.
Құрылымдық топтау статистикалық бақылау нәтижесіне жиналған біртектес жиынтық бірліктерін қорытындылаудың аса маңызды түрі болып саналады.
Талдаулық топтау. Әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестер әрқашанда бір-бірімен өзара байланысты және өзара тәуелді. Сондықтан жиынтық бірліктерінің өзара байланысын анықтау және олардың бір-біріне тигізетін әсерлерін, себептері мен нәтижелілігін зерттеу статистикалық көрсеткіштерді топтаудың осы түрінің негізгі мақсаты болып есептеледі.
Талдаулық топтаудың негізгі мақсаты - жиынтық бірліктердің өзара байланысын анықтау және олардың бір-біріне әсерін, себептерін зерттеу болып табылады. Бір-біріне әсерін тигізетін талдаулық топтаудың себептік белгілері қоғамдық құбылыстардың өзгергенін, ал нәтижелік белгілері сол себептердің тигізген әсерін көрсетеді. Мысалы, жұмысшының мамандық дәрежесін жоғарлату себептік белгі болып табылса, ал оның салдарынан еңбек өнімділігінің өсуі нәтижелік белгіге жатады.
Бір-біріне әсерін тигізетін талдаулық топтаудың себептік белгілері қоғамдық құбылыстың өзгергендігін, ал нәтижелік белгілері сол себептердің тигізген әсерін көрсетеді. Мысалы, жұмысшылардың мамандық дәрежесін жоғарылату себептік белгіге жататын болса, ал осының салдарынан еңбек өнімділігінің өсімділігі нәтижелік белгіге жатады.
Талдаулық топтауды толық түсіну үшін төменде келтірілген 3-кестедегі көрсеткіштерді қарайық:
3-кесте
Республика кеңшарларының тыңайтқыштарды пайдалануына орай дәнді дақылдардың түсімділігі
Пайдаланылған тыңайтқыштар мөлшері,% есебімен
Кеңшарлардың саны
Орташа түсімділігі, цга
30-ға дейін
620
19,5
30-50
1267
23,4
50-80
218
26,9
80-100
14
31,4
Барлығы
2119
24,3

Берілген кесте мәліметтерінен енгізілген тыңайтқыш мөлшерінің көбеюіне байланысты (себептік белгі) әр гектардан түскен орташа түсімнің де артқандығын (нәтижелік белгі) көруге болады. Сонымен, топтау белгісі себептік, ал сол топты көрсеткіштер жүйесі нәтижелік белгі болып саналады.
Талдаулық топтау келесідей:
1. Себептік белгілері бойынша құрылады және нәтижелік белгілердің орта шамасы табылады.
2. Әрбір топты сипаттайтын себептік және нәтижелік белгілердің орташа шамасын есептейді.
3. Себептік және нәтижелік белгілердің арасындағы өзара байланыстың ерекшеліктері анықталады.
Жиынтық бірліктері бір ғана белгісі бойынша топталса, жай топтау, ал екі немесе одан да көп белгілерге қарай топталса, күрделі топтау деп аталады.
Күрделі топтау кезінде зерттелетін жиынтық бірліктері бір ғана белгіге сай негізгі топқа бөлінеді.
4-кесте
Қазақстан бойынша аспиранттар саны

1985
1990
1993
1995
Барлық аспиранттар
2226
2281
2565
3436
Өндірістен қол үзіп оқитындар
1073
1503
1638
1072
Өндірістен қол үзбей оқитындар
1153
778
927
2364
Ғылыми мекемелерде
930
818
661
983
Өндірістен қол үзіп оқитындар
292
412
337
433
Өндірістен қол үзбей оқитындар
638
106
324
550
Жоғары оқу орындарынды
1296
1463
1904
2453
Өндірістен қол үзіп оқитындар
781
1091
1301
639
Өндірістен қол үзбей оқитындар
515
372
603
1814

Жоғарыда келтірілген 4-кестенің көрсеткіштерінен аспиранттардың оқу түрлеріне, яғни өндірістен қол үзіп және өндірістен қол үзбей оқитындарына қарай бөлінгенін көрсек, содан соң олардың ғылыми мекемелері мен жоғары оқу орындары бойынша топқа бөлінгенін байқауға болады. Осы сияқты басқа да белгілері бойынша топтастырыла береді.
Жай топтаумен салыстырғанда күрделі топтаудың өзіне тән талдау ерекшеліктері бар. Мұнда қоғамдық құбылыстар мен процестер туралы көптеген мәліметтердің өзара байланыстылығы, құрылым жүйесі терең зерттеледі және күрделі қорытынды жасауға көмектеседі. Сол себепті әлеуметтік-экономикалық құбылыстар көрсеткіштерін өңдеуге жай топтауға қарағанда күрделі топтау жиі қолданылады және статистикалық қорытынды талдау жасауда шешуші рөл атқарады.
Статистикалық топтау әдісі қарастыратын күрделі де, негізгі мәселелердің бірі алдын-ала жасалынған бағдарлама бойынша топтау белгілерін анықтау, яғни қанша топқа бөлу керек екендігін шешу және олардың көрсеткіштерін әрбір топ бойынша жеке қарастыру болып табылады. Сондықтан, топтау әдісін жүргізбес бұрын жалпы жиынтық бірліктерін сандық және сапалық белгілері бойынша ретке келтіріп, зерттелетін көрсеткіштерді мәні мен мақсатына және оның негізіне басым көңіл бөлінуі қажет. Себебі, топтау бөліктері неғұрлым көп болатын болса, онда жиналған мәліметтер де соғұрлым дұрыс бөлінеді. Бірақ, әрбір топтағы жиынтық көрсеткіштері ұсақталып кетеді де, оларды статистикалық кесте арқылы көрсетіп, талдау, қорытынды жасау кездерінде біршама қиыншылықтар кездесуі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.