Абай Құнанбаев



Абай (Ибрахим) Құнанбаев (10.8.1845-1904) қазақтың ұлы ақыны, композитор, философ, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы, оның алғашқы классигі. Бұрынғы Қарқаралы дуанына (округ) қарасты Шыңғыс тауының бауырында, Қасқабұлақ күзегінде туған. Руы – Арғын ішіндегі Тобықты. Әкесі Құнанбай Өскенбайұлы сол маңайдағы руларының ішіндегі бойының, биінің, беделді адамының бірі болған. Патша үкіметі оны 19 ғасырдың орта тұсындағы бір сайлауда Қарқаралы дуанының аға сұлтандығына бекіткен. Абай Құнанбайдың екінші әйелі Ұлжаннан туады. Ол Арғын ішіндегі Қаракесек руының шешендік , әзіл – ажуамен атағы шыққан манигар тобының қызы екен. Ұлжаннан Тәкежан (Тәңірберді) , Абай , Ысқақ , Оспан деген төрт ұл туады. Абайдың «Атадан алтау , Анадан төртеу , Жалғыздық көрер жерім жоқ» деуі сондықтан. Абайдың шын аты – Ибрахим ; кейінен шешесі еркелетіп «Абай» деп кеткен.
Құнанбай өте діншіл болған. Сол кезге дейін көшпелі қазақ ауылдарының арасына кең тарай қоймаған мұсылман дінінің ықпалын күшейтуге тырысқан; намаз, ораза, зекетсияқты дін шарттарын өз еліне күшпен таратпақ болған. Осы мақсатпен Орта Азияның діндар қожаларын, татардын молдаларын қарамағындағы ауылдарға таратып, олардың балаларын мұсылманша оқыттырған. Сондай қожамолдаларды өз аулында да ұстап, өз балаларын, оның ішіндегі Абайды Ғабитхан деген татар молдасына сабаққа берген. Молдадан 3–4 жыл оқыған Абайдың сабаққа зеректігі байқалған соң, әкесі оны Семей қаласындағы мұсылман имамы Ахмет Ризаның медресесіне берген. Ол ислам әлемінде «мүтәкәллимин» аталатын бағытты қолдайтын, яғни дін сабақтарына тарих, поэзия, математика, философия сияқты дүниетану пәндерін араластыра оқытуды қажет көретін

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Абай Құнанбаев
Абай (Ибрахим) Құнанбаев (10.8.1845-1904) қазақтың ұлы ақыны,
композитор, философ, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы, оның
алғашқы классигі. Бұрынғы Қарқаралы дуанына (округ) қарасты Шыңғыс
тауының бауырында, Қасқабұлақ күзегінде туған. Руы – Арғын ішіндегі
Тобықты. Әкесі Құнанбай Өскенбайұлы сол маңайдағы руларының ішіндегі
бойының, биінің, беделді адамының бірі болған. Патша үкіметі оны 19
ғасырдың орта тұсындағы бір сайлауда Қарқаралы дуанының аға
сұлтандығына бекіткен. Абай Құнанбайдың екінші әйелі Ұлжаннан туады. Ол
Арғын ішіндегі Қаракесек руының шешендік , әзіл – ажуамен атағы шыққан
манигар тобының қызы екен. Ұлжаннан Тәкежан (Тәңірберді) , Абай ,
Ысқақ , Оспан деген төрт ұл туады. Абайдың Атадан алтау , Анадан
төртеу , Жалғыздық көрер жерім жоқ деуі сондықтан. Абайдың шын аты –
Ибрахим ; кейінен шешесі еркелетіп Абай деп кеткен.
Құнанбай өте діншіл болған. Сол кезге дейін көшпелі қазақ
ауылдарының арасына кең тарай қоймаған мұсылман дінінің ықпалын
күшейтуге тырысқан; намаз, ораза, зекетсияқты дін шарттарын өз еліне
күшпен таратпақ болған. Осы мақсатпен Орта Азияның діндар қожаларын,
татардын молдаларын қарамағындағы ауылдарға таратып, олардың балаларын
мұсылманша оқыттырған. Сондай қожамолдаларды өз аулында да ұстап, өз
балаларын, оның ішіндегі Абайды Ғабитхан деген татар молдасына сабаққа
берген. Молдадан 3–4 жыл оқыған Абайдың сабаққа зеректігі байқалған
соң, әкесі оны Семей қаласындағы мұсылман имамы Ахмет Ризаның
медресесіне берген. Ол ислам әлемінде мүтәкәллимин аталатын
бағытты қолдайтын, яғни дін сабақтарына тарих, поэзия, математика,
философия сияқты дүниетану пәндерін араластыра оқытуды қажет көретін
ағымның өкім болады. Соның медресесінде 4 жыл оқыған Абай араб, иран
және Орта Азия әдебиеті классиктерінің шығармаларымен танысып ,
соларға еліктеп қысқыша өлеңдер жаза бастайды. Бірақ Семейде Абай ұзақ
бола алмайды. Сол кезде әкімшілік жұмысынан қол үзуге айналған, тек
дінмен шұғылданып, мекеге қажылыққа баруға дайындалған Құнанбай ел
басқару істеріне келешекте өзінің орнын басады деп дәмеленіп, Абайды
13 жасында оқудан шығарып, қасына алады.
Жастайынан ел басқару іске араласқан Абай қазақтың білгірлері,
шешендері, ақындары, жыршылары, ертегішілері, тақпақшылары,
күлдіргішілері, әнші – күйшілері сияқты өнер иелерімен жиі кездесіп, өз
халқының рухани мәдениет жүйелерімен жақсы танысады. Өзі де билер
үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Өздері ұтымды, билік шешімдері
тұжырымды болады. Ел ішінде осындай өнерімен танылған Абай 70 жылдардың
бас кезінде Тобықты руындағы Қоңыр көкше дейтін елге болыс болып
тағайындалады. Заманды қой жан билемек деп өзі айтқандай, би және
болыс болған күндерінде Абай сол заманның ауқымына ұзақ шыға алмайды.
Мұнысына кейінгі өкінгені Өлсем орным қара жер сыз болмай ма деген
өлеңінен байқалады. Өмірінің ақырғы шағында, яғни 1904 жылы Ойға
түстім, толғандым деген өлеңіндеекінішін терендетіп, өзіне сын айтады.
Әкімшілік етіп тұрған тұстаАбай ауыл арасындағы борышта, ұрлық, зорлық
сияқты біраз істерді қыйсық деп санап, бұларды түзетуге де
талаптанған . Бірақ бұл ниетінен іс шығара алмаған да, халқына пайдалы
санаған ойларын өлең тілімен үгіттеуге кіріскен. Содан кейін Көңілдің
күйі тағы да, Өмірдің улап алды ішін, Аударды өлең жағына, Нәпсінің
сынған қайғысын деп, біржола өлең жазу ісімен шұғылданған. Бұл шамасы,
80 жылдардың орта тұсы, Абайды жасықырықты алқымдаған кез.
Қазақ поэзиясының бәйтерегі саналатын ұлы ақын Абай 1880 жылдардан
бастап, ақындыққа бір жола бет бұрады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
А.Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, М.Әуезов шығармаларындағы педагогикалық идеялардың сабақтастығы және оны оқу-тәрбие үрдісіне ендіру
Абай, Шәкәрім, Мұхтар шығармаларының тәрбиелік қызметі
Абай Құнанбаев, Шәкәрім Құдайбердиев және Мұхтар Әуезовтің педагогикалық идеялары
Абай өлеңдері
А. Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, М.Әуезов шығармаларындағы тәлім-тәрбиелік ойларды ғылыми-педагогикалық тұрғыдан негіздеу
Алаш зиялыларының әлеуметтік лингвистикалық тұжырымдары тақырыбында, Абай Құнанбайұлының еңбектеріне зерттеу жүргізу, талдау жасау
Шәкәрім Құдайбердіұлының шығармашылық мұрасы
Бастауыш сынып оқушыларын Абай Құнанбаевтың педагогикалық идеяларының негізінде тәрбиелеу
Абай мұрасындағы тәлім-тәрбиелік ой-пікірлерді болашақ педагогтардың кәсіби дайындығында пайдалану
Абай Құнанбаев пен Ыбырай Алтынсарин
Пәндер