Талшықтардан пайда болған бояғыштар

Жоспар

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
І. Бояғыштардың негізгі қасиеттері мен классификациясы ... ... ... ... ...3
1.1 Суда еритін бояғыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Суда ерімейтін бояғыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

ІІ. Талшықтардан пайда болған бояғыштар ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.1 Ерімейтін бояғыштардың еритін туындылары ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.2 Суда еритін бояғыштармен бояу ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..7
2.3 Суда ерімейтін бояғыштармен бояу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8

Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .2

І. Бояғыштардың негізгі қасиеттері мен классификациясы ... ... ... ... ...3

1. Суда еритін бояғыштар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... 4
2. Суда ерімейтін бояғыштар ... ... ... ... ... ... .. ... ..
... ... ... ... ... ... 5
ІІ. Талшықтардан пайда болған бояғыштар ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .6

2.1 Ерімейтін бояғыштардың еритін
туындылары ... ... ... ... ... ... . ... ..7
2.2 Суда еритін бояғыштармен бояу ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..7

2.3 Суда ерімейтін бояғыштармен бояу ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...8

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...9

Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

Маталарды бояу

Қолдану кезіндегі әр түрлі әсер еткіштерге бояуға тұрақтылық беретін,
полимер ішінде қатаң бекітілген талшыққа сыртқа ортадан бояғыш заттардың
ауысу процесін текстильдік материалдарды бояу деп түсінеміз.

Бояғыш заттар – бояғыштар деп күн спектрінің көрінетін бөлігінде
электролиттік шағылу энергияны жұтып алу қарқынды қабілеті бар органикалық
қосылыстарды айтады. 150-300 кДжмоль энергиямен 400-ден 600 нм-ге дейін (1
нм = 10-9 м) толқын ұзындықтары аумағында электромагнитті монохроматикалық
шағылуларының жиынтығы – ақ күн жарығы болып табылатынын ескереміз. 400 нм-
ге дейін – инфрақызыл (ИҚ), 800 нм-ге дейін ультракүлгін (УК) спектр бөлігі
орналасқан.

Спектрдің көрінетін бөлігінде қызылмен (спектрдің ең ұзын көрінетін
толқынды бөлігі) қызғылт- сарымен, сарымен, жасылмен, көгілдірмен, көкпен,
күлгінмен (спектрдің ең қысқа көрінетін толқынды бөлігі) сипатталатын бөлек
аумақтарды адам көзі спектр көрінетін бөлігінде ажыратады. Адам көзіне бір
мезгілде көрінетін барлық бөліктер әсер еткен кезінде-ақ боялмаған жарық
сезіледі.

Егер зат ақ түспен қатынсқан кезінде бөлек аумақтарды таңдап жұтып
алатын (жіберетін) болса онда ол дененің бетінен шағылған монохроматикалық
(немесе денеден өтіп кеткен) сәулелерді араластыру кезінде пайда болған
нәтижелермен сипатталатын түске боялған, түсті қабылданады.

Бояғыш заттың спектрдің көрінетін бөлігінің белгілі бөліктерді жұту
қабілеті осы заттың молекула құрылысынан және осы заттың жеке мінездемесі
болып табылады. Арнай приборда толқын ұзындары әр түрлі жұтынған және
өткізілген сәуленің қатынасын өлшеген кезде, боялмаған заттармен, басқа
бояғышпен ара қатынасын, олардың құрылысын зерттеу үшін, бояғыштарды
идентификациялау үшін пайдаланатын график алады. Түстің пайда болуын
қамтамасыз ететін, бояғыш заттардың молекула құрылысының ерекшеліктерін
анықтайтын структураны элементтердің жиынтығы хромоформды жүйе деп аталады.
Бояғыштар молекула

талшықпен қатынас жасау қабілетін, технологиялық қасиеттерді анықтайтын
функционалды топтар бар.

Бояғыштардың негізгі қасиеттері мен классификациясы

Қазіргі кезде дүние жүзінде 1000-ға жуық химиялық бояғыш, органикалық
қосылыстар шығарылады, солардың базасында 35000-нан астам бояғыштарды сауда
белгілері шығарылады. Елімізде (қазіргі ТМД елдерінде) анилин-бояғыш
өндірісі 500-ден астам бояғыштардың маркілерін шығарады, олардың
ассортименттері жылдан-жылға кеңейіп бара жатыр.

Бояғыштармен жұмыс істеу ыңғайлы болу үшін, осы заттардың
классификациясы қажет. Текстильді өнеркәсібінің жұмысшылары әр түрлі
табиғаты бар талшыққа қатынасын технологиялық қасиеттерін техникалық
классификациясын пайдаланады. Бояғыштардың технологиялық классификациясын
жасау үшін бірнеше ғылыми тұжырымдар жасалды.

Ең қолайлы келесі принцип болып есептеледі: әр топтың ішінде,
бояғыштарды талшықпен бояғыштың байланыс мінезіне, қолдану жағдайынан
немесе әр түрлі талшыққа қатынасына байланысты кластарға бөлінеді. Бүгінге
дейін бояу сулы ортада жүргізілетіндіктен бояғыштардың суда еруі немесе
ерімеуі, осы өнімдердің негізгі технологиялық қасиеттерінің бірі болып
табылады. Сондықтан бояғыштарды топтарға бөлу біріншіден осы беті бойынша
жүргізіледі. Төменді текстиль өнеркәсібі үшін бояғыштардың техникалық
классификациясы келтірілген:

1. Суда еритіндер – тікелей, қышқылды, хромды, қышқылды металлокомплексті,
катионды, белсенді.

2. Суда ерімейтіндер – кубты, күкіртті, дисперсті белсенді, пигменттер.

3. Талшықта бояу түзетіндер – кубты, күкіртті, дисперсті, дисперсті
белсендер, пигменттер.

4. Ерімейтін бояғыштардың еритін туындылары – кубозольдар, алциандар.

5. Талшықтар қоспасы үшін бояғыштар.

Суда еритін бояғыштар – бұл бояғыштардың ең көп кездесетін түрі.
Тікелей бояғыштар негізінен целлюлозалы талшықтарды бояу үшін қолданады.
Олардың хромоформдық жүйесі қос қосылған байланысты ұзын тізбекті
азотқосылыстармен келтірілген. Бояғыштарға ерігіштік қабілетін сульфо
немесе карбоксиль топтар болады. Шығаратын форма – сульфоқышқылдардың
натрий тұздары, мысалы тікелей таза көгілдір.

Төрт сульфотоптардың болуы, бояғыштың жоғары ерігіштігін қамтамасыз
етеді. Бояу кезінде бояғыштардың жүрісі полярлы сульфотоптардың байланысы
болғандықтан, онда кез-келген бояғыштың шартты формуласының жалпы түрі
мынандай болады: Kp–SO3Na.

Қышқылды бояғыштарды белокты және полиамидті талшықтарды бояу үшін
қолданады. Қышқылды бояғыштардың молекулалары тығыз, олардың салыстырмалы
молекулааралық массасы тікелей байланыстарға қарағанда өте аз. Суда
ерігіштік қабілетті сульфотоптар (натрий тұзы түрінде) береді. Мысалы,
қышқылды қызыл 2Ж.

Хромдық бояғыштарды негізінен жүнді бояу үшін пайдаланады. Тұтасынан
хромды бояғыштардың хромоформды жүйе қышқылды бояғыштардың құрылысын
қайталайды, бірақ олардың молекуласында түстің тұрақтылыған жоғарылату үшін
хром тұздарымен әрекеттесе алатын топтар болу қажет. Бұлар ароматикалық
сақинаның ішінде бір-біріне жақын орналасқан (орта-қалыпта) гидоксильді –
ОН және карбоксильді – СООН топтар, мысалы хромды сары К.

Қышқылды металлокомплексті бояғыштарды (ҚМБ) белокты және полиамидті
талшықтарды бояу үшін қолданады. ҚМБ-ның 2 тобы белгілі, олар комплексте
металл атомдар мен бояғыштар молекулалар санының қатынасымен ерекшеленеді:
комлпекс 1:1 бір металл атомға бояғыштың бір молекуласы сәйкес келеді. ҚМБ
1:1 және комплекс 2:1 – 2 бояғыш молекуласына бір металл атомы сәйкес
келеді (ҚМБ 2:1).

Катионды бояғыштар сополимерлер болып табылады, карбоксильді тобы бар
полиакрилонитрил талшықтарды бояу үшін қолданады. Қатионды бояғыштардың
молекулалар құрылысының ерекшелігі, катион бояғыш қасиеттеріне ие болуы,
мысалы, катионды сары 23.

Белсенді бояғыштар үйлесуге және ылғалды өңдеуге тұрақты болатын
бояудың қалыптасуына әкеліп соғатын, бояғыш заттардың молекулалары химиялық
реакцияларға түсетін аминотоптар немесе гидроксил топтары бар талшықтарды
бояу үшін қолданады. Мұндай талшықтарға целлюлозалы, белокты және
полиамидті талшықтарды жатқызады.

Белсенді бояғыштардың суда еруі натрий тұзы түрінде сульфатоп әр түрлі
реакцияға икемді топтар талшықпен химиялық әрекеттесу қасиет беруіне
сүйенеді, мысалы белсенді ашық көгілдір КХ.

Суда ерімейтін бояғыштар. Бұл бояғыштардың текстильдік өндірісінде
кеңінен қолданылатын бояғыштардың 2-ші үлкен тобы.

Кубты бояғыштарды целлюлоза талшықты материалдарды бояу үшін
пайдаланады.

Синтетикалық полиэфир талшықтарды бейнелеу үшін қолданудың табысты
нәтижелері белгілі, әсіресе целлюлозды талшықтар мен қоспасында. Кубты
бояғыштар жөніндегі емес қатарына, яғни суда иондарға ыдырамайтындарына
жатады. Осымен олардың суда ерімеуі түсіндіріледі. Бұл бояғыштарда, ең кем
дегенде 2 карбонильді топтар бар C=O, олар талшықты материалдарды бояу үшін
қолдану мүмкіндігін береді, сондықтан кубты бояғыштың жалпы формуласын мына
түрде беріледі: Kp=C=O.

Күкіртті бояғыштар целлюлозалы талшықты материалдарды бояу ретінде
қолданады. Оларды күкірті бар минералды қосылыстар бар органикалық
өнімдердің туынды ретінде алады.

Көптеген күкіртті бояғыштардың формулалары анықталмаған, бірақ оларда
әр түрлі күкірт топтары бар минералды қосылыстар екені белгілі, мысалы,
-дисульфидті – S – S –, олар бояғыштың технологиялық қасиетін анықтайды.

Сондықтан, күкіртті бояғыштың жалпы формуласы мына түрде беріледі:

S

Бояғыш

S

Кластың ассориментінде таза қызыл және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.