Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несие жүйесінің қалыптасуы және жетілдіру жолдары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАНЫ ДАМЫТУДАҒЫ РӨЛІ

“Ипотекалық несие” түсінігі және оның қоғамдағы рөлі . . . 6.
Ипотекалық несие жүйесіндегі кепілхат ұғымы мен оның сынытамасы . . . 15
Ипотекалық несиенің рәсімдеу негіздері . . . 22

1. 4 Ипотекалық несиелеудің шетелдік тәжірибелері . . . 31

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

Қазақстанда ипотекалық несие жүйесінің пайда болуы мен

қазіргі жағдайы38

Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несие жүйесінің даму динамикасы. . 45
Ипотекалық несиелеудің өзекті мәселелері және

оны жетілдіру жолдары . . . 50

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТҰРҒЫН ҮЙ НАРЫҒЫНЫҢ ТЕНДЕНЦИЯСЫН ТАЛДАУҚазақстандағы тұрғын үйді ипотекалық несиелеудің нұсқасын талдау……56Қазақстан ипотекалық компаниясының активтер кірісіне болжам жасау . . . 66

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 72

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 74

КІРІСПЕ

Қазақстанның нарықтық экономикаға өту жағдайында байланысты, халықтың көп бөлігінің тұрақты табысының болмауы кезінде ипотекалық несиелеу қозғалмайтын мүлік нарығының және бүкіл экономиканың дамуына әсер етеді.

Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету әрқашанда, мемлекеттің назарын аударатын басты проблемалардың бірі. Бүгін, құрылыс көлемінің төмендеуі және ішкі миграция деңгейінің жоғары болуына байланысты, бұл проблема елдің экономикасы өміріндегі ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Ол мемлекеттің жедел түрде қатысуын талап етеді. Ел үкіметтері бұл мәселенің едәуір оптималды шешімін табуға тырысуда.

Әр жанұя үшін тұрғын үй сатып алу ең бірінші қажеттілік болып табылады. Қазақстанда тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың дәстүрлі жүйесі - мемлекеттік тұрғын үй құрылысы үлесін орталықтандырылған бюджеттік ресурстарды үйлестіруді және тұрғын үй жағдайын жақсарту мақсатында, тұрған тұрғындар арасында тегін үйлестіруді көрсетеді. Бұл жүйе Қазақстанның тәуелсіздік алған кезеңінде және нарықтық экономикаға өту кезінде өзінің дәрменсіздігін көрсетті.

Құрылысты бюджеттік қаржыландыруды қысқарту және тұрғын үймен қамтамасыз ету шартында тұрғын үй сатып алу үшін құралдардың негізгі көзі ретінде халықтың меншікті құралдары, сонымен қатар банк несиелері қарастырылды. Осы талаптарға тауарлы - материалдық құндылықтар кепілдігімен қамтамасыз етілген ипотекалық несие жауап береді. Шетел тәжірибесі көрсеткеніндей дұрыс ұйымдастыру кезінде және салмақталған мемлекеттік саясаттың кіруі кезінде ипотека тұрғын үй нарығының жұмыс істеуін анықтайтын өзін-өзі қаржыландыру жүйесіне түрленеді. Бұл жағдайда халықтың төлем қабілеті бар сұранымының жылдам кеңеюі кезінде жаңа құрылыс жанданады, құрылыстың материалды-техниканың шығарылуы артады, жаңа архитектуралық жобалардың, экономикалық салалардың тез дамуы пайда болады.

Ипотекалық несиелендіру реформасының маңызы өте зор. Тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005 -2006 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында ипотекалық несиелендіруге маңызды рөл бөлінген. Бағдарлама негізінде 2005 жылы 34, 9 млрд. теңгелік несие тартылса, 2006 - 2007 жылдары 111, 2 млрд. теңелік несие таратылады деп жоспарланған.

Ипотекалық несиеге тұрғын үй алушылардың қатарының өсуі «несиеге өмір сүруден» жүрексініп келген халықтың мінез - құлқының өзгергендігін және тұрғындардың әл - ауқатының артқандығын байқатады. Сұраныстың ұлғая түсуі банктерді ипотекалық несиелендіру саласындағы қызмет аясын кеңейте түсуге итермелейді. Республикамыздың қаржы жүйесінің дамуы қаржы нарығындағы жағдайдың жақсаруы, ипотекалық несиелендіру көлемінің ұлғаюы несие жөніндегі сыйақы ставкаларының төмендеуіне жол ашады. Инфляцияның индексіне тәуелді сыйақы ставкаларының қысқаруы өз кезегінде тұтынушылар сұранысын тіптен күшейтетін болады. Аталмыш жағдай сұраныс пен ұсыныс арасындағы тепе - теңдіктің бұзылуына әсер етуі мүмкін. Сондықтан да, қарапайым азаматтардың қалталары көтеретіндей арзан бағалы үйлердің мемлекеттік бағдарламаға сәйкес көптеп салынуы аса маңызды болып тұр.

Қазіргі рыноктық экономикада азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз етудің бір жолы ипотекалық несиелендіру болып табылады. Себебі ұзақ мерзімді азаматтарды иесиелендірудің мұндай жүйесі:

1) азаматтардың көбісінің төлем қабілетті сұранысын жоғарлатып, халықтың басым көпшілігіне түрғын үйді сатып алуға мүмкіндік береді;

2) тұрғын үй рыногын жандандырады;

3) ипотекалық механизмдер арқылы нақты экономикалық айиалысқа жылжымайтын мүлікті енгізеді;

4) тұрғын үй сферасына халыктан және бюджеттен тыс басқа да қаржы ресурстарын, ресурстарын тартудың базасын кұрады;

5) құрылыс секторының дамуын қамтамасыз етеді;

6) жалпы экономикалық өсуді жандандыруға жәрдемдеседі.

Бүгінгі таңда Қазақстанда ипотекалык несиелендіру жүйесінің реформалануы қарқынды жүргізілуде. Республикада ипотекалық несислеудің жүйесі сәтті енгізіліп, қазір қарқынды дамуда және де оның болашақта үлкен даму перспективалары бар деуге болады.

Осыған байланысты бүгінгі таңда жұмыс тақырыбы өте өзекті тақырыптардың бірі болып табылуда.

Жұмыстың негізгі мақсаты болып - әлемдік тәжірибені зерттеп, қазіргі Қазақстан Республикамыздағы ипотекалық несие жүйесіне талдау жасау. Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін келесі мақсаттар қойылады:

Бірінші бөлімінде ипотекалық несиелеуді ұйымдастырудың теориялық негіздерін, оның ішінде жалпы несиелеу жүйесі мен ипотекалық несие түсінігі, оның қоғамдағы ролі, ипотекалық несие жүйесіндегі кепілхат ұғымын және ипотекалық несие жүйелерінің негізгі модельдеріне тоқталу, ипотекалық несиенің рәсімдеу негіздері, оның ішінде несиені рәсімдеудің алдын ала процедуралары мен ипотекалық несие бойынша қаржылық есеп айырысуына тоқталу, ипотекалық несиелеудің шетелдік тәжірибелері қарастылған.

Екінші бөлімінде Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несие жүесінің қалыптасуын зерттеу, Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүесінің пайда болуы мен қазіргі жағдайына талдау жасау, Қазақстандағы ипотекалық несиелеу жүесінің даму динамикасы, өзекті мәселелері және оны жетілдіру жолдары қамтылған.

Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының тенденциясын талдау, оның ішінде Қазақстандағы тұрғын үйді ипотекалық несиелеудің нұсқасын талдау және ипотекалық компанияның активтер кірісіне болжам жасалған.

Бұл бітіру жұмысы кіріспе, үш тараудан, қорытынды бөлімнен және қолданылған әдебиеттер тізімінен, он жеті суреттен, он үш кестеден, жиырма формуладан, талдау мен модельден тұрады.

Бұл жұмыстың теориялық мәнділігі Қазақстандағы ипотекалық несиелеудің пайда болуы мен қазіргі кезге дейін дамуы мен құрылу үрдісі қарастырылған.

1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАНЫ ДАМЫТУДАҒЫ РӨЛІ

1. 1 Несиелеу жүйесі мен ипотекалық несие түсінігі

Қазіргі несиелеу жүйесі банктың ресурстарына негізделген. Бүгінгі жағдайдың бұрынғы әрекет еткен жүйеден айырмашылығы - ол уақытта несиелік мекемелер өздеріне жоғарыдан берілген несиелік ресурстармен ғана жұмыс жасаған болатын. Қазіргі несиелік механизм коммерциялық сипатқа ие және басты ерекшелік бұл банктердің меншікті және тартылған ресурстарына ғана байланысты емес, сол сияқты клиенттерді несиелендіруді жүзеге асыратьн коммерциялық банктер үшін орталық банк бекітетін нормаларға және пруденциалдық нормативтерге байланысты келеді. [9, 1536. ]

Қазіргі несиелеу жүйесінің маңызды бір белгісі оның келісім шартқа негізделуі болып табылады. Өйткені несиелеу жүйесінде клиент пен банк арасында карыз алу барысында жасалатын кслісім-шарттың экономикалық маңызы төмен болғандықтан да, оны формалдық сипатта болды деп айтуға болады. Кейіннен коммерциялық ынталандыру туғаннан кейін ғана банк пен қарыз алушының арасында несиелік шартқа отырып, ол шарт несие берушінің де, сол сияқты қарыз алушының да жауапкершілігін нығайта түсті.

Қалыптасып отырған қазіргі несислеу жүйесінің келесі маңызды ерекшелігі, бұл несиелеудің объектіден субъектіні несиелеуге өтуі болып табылады.

Жаңа несиелеу жүйесі дәстүрлі және өзіндік ерекше принциптерге негізделген, оның ішінде мерзімділік және қамтамасыз ету қағидалары, сол сияқты несиенің ақылылық сипаты да ескеріледі. Сонымен қатар, олардың бір қатарының мазмұны түбірімен өзгерген. Бұдан бірнеше жылдар бұрын жақсы және жаман жұмыс жасайтын кәсіпорындар категориялары өмір сүріп, несиелеуде дифференциацияланған режим қолданылған. Кәсіпорынды бағалау негізінде олардың жоспарлы көрсеткіштерін орындау дәрежелері жатқызылды. Бүгінгі таңдағы қалыптасқан жүйе несиенің уақытында қайтармау тәуекелін төмендететін, клиенттің иесиелік қабілетін ескереді. Сондай-ақ коммерциялық банк, қарыз алушыны төлем қабілетінсіз деп жариялай отырып, оны қайта ұйымдастыру және тарату туралы сұрақты қоюға құқылы.

Несиенің қамтамасыз етілу принципттеріне де байланысты өзгерістер
болды. Тәжірибе көрсеткендей, ссудалардың тауарлы-материалдық құндылықтар қалдығымен қамтамасыз етілуі, олардың уақытылы қайтарылуына кепіл болмады. Сондықтан да, қамтамасыз етілмеген ссудаларды бұрынғы тәжірибеде кальптасуына байланысты ұсыну банк тарапынан жіберілмеуге тиіс. Қайтару түрғысынан алғанда, толық кепілдігі жоқ ссудалар ғана біршама сенімді несиелер болып табылады.

Қазіргі несиелеу жүйесінің келесі бір ерекшелігіне банк несиелерін жоғарғы дәрежеде кепілдендіру формаларына өту жатады. Несиенің

қайтарылуы қамтамасыз ету тұрғысынан алғанда әлемдік тәжірибедегідей біршама сенімді формаларға кепіл (оның ішінде ипотека, заклад, бағалы қағаздар кепілдігі), кепілдеме және кепіл-хат, жалпы алғанда сақтандыру жүйелері жатады. Осындай формаларды қамтитын несиелік механизм банкке өзінің тәуелсіздігін нығайту, сонымен қатар несиелік тәуекелді төмендету мүмкіндігін береді.

Жалпы кәсіпорындарды несиелеудің өзгсрген жүйесі біршама дәрежеде нарықтық қатынастарға сай келетін үлгі ретінде оларға бағалау жасайды.

Несиенің түрлеріне тоқталатын болсақ, несиенің түрі бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негзгі қызметтерінің, яғни әр алуан сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрінісі.

Несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы байланыстар қалай өзгергенімен де, несиенің түрі сол күйінде сақталады.

Іс жүзінде несиенің екі формасы болады: тауар және ақша. Ал, кейбір экономикалық әдебиеттерде оларды коммерциялық және банктық деп атайды.

Коммерциялыц несие - жабдықтаушьшың сатьш алушыға сатқан тауары немесе көрсеткен қызметі үшін төлейтін төлем уақытын кешіктіруін білдіреді. Коммерциялық несиенің іске асырылу құралы - вексель больп табылады.

Банктьқ несие - бұл банктердің және арнайы несие-қаржы мекемелерінің қарыз алушыларға ақшалай түрде берілетін несиесі болып табылады. Банктық несие әмбебап болып келеді. Өйткені, ол банктер арқылы қайта бөлінетін карыз капитал ретінде экономиканьң барлық салаларында кеңінен қолданылады.

Ал, несиенің жекелеген түрлеріне келсек, олар несиенің осы екі формасының қолданылуы барысында қалыптасады.

Қазіргі кездегі шетелдік және отандық банктық тәжірибеде жиі қолданылып жүрген несиенің түрлеріне мьналарды жатқызуға болады: тұтыну, лизингтік, ипотекалық, ломбардтық, вексельдік, овердрафт, овернайт, контокорренттік, факторингтік, форфейтингтік жәнс тағы басқа.

Жұмыстың мақсаты несие жүйесінің бөлігі ретінде ипотекалық несие жүйесінің мәнін ашу болып табылатындықтан, ең басында ипотекалық несие түсінігінің мәнін ашу басты міндет болып саналады.

Жалпы теориялық тұрғыдан ипотекалық несиеге анықтама беретін болсақ ипотекалық несие дегеніміз - бұл жылжымайтын мүлікті (түрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және тағы сол сияқты) сатып алу немесе сату және де жерді сатып алуға берілетін ұзақ мерзімді несиені білдіреді, мұнда несие кепілі - сатып алынатын мүлік болып табылады. Ипотекалық несие ипотекалық банктер арқылы беріледі. [2, 106. ]

Ипотекалық несие - жеке және заңды тұлғаларға, сатып алынатын тұрғын үйдің өзін, құрал-жабдықтарды, жерді кепілге қоя отырып, осыларды сатып алуға берілетін ұзақ мерзімді несие. Басқаша айтқанда - ипотекалық нарық капиталы деп аталынатын, кепіл ретінде қозғалмайтын мүлікпен қамтамасыз етілген, қарыз капиталы қайта орналастырылынатын қаржы нарығының бір бөлігі, Ипотекалық капитал нарығында бағалы қағаз ретінде несие берушінің несие бойынша алынатын төлемдер кепілдендіретін кепілдер, сондай-ақ қарыз алушының өз міндеттемелерін орындай алмаған уақытта, кепіл объектісін өткізу арқылы, салынған қаражаттарды қайтару мүмкіндігі қарастырылады.

Барлық қаржы нарықтары секілді, ипотекалық капитал нарығы да алғашқы және екінші болып, ал қозғалмайтын мүліктің типіне байланысты - тұрғын үйдің ипотекалық несиесі, табысты қозғалмайтын мүлік, өндірістік қозғалмайтын мүлік және тағы сол сияқты бөлінеді.

Ипотекалық капиталдың алғашқы нарықтағы несие берушілері арасында коммерциялық банктер, сақтандыру және траст компаниялар, жеке несие берушілер болады.

Ипотекалық капитал нарығында банктер маңызды рөл ойнайды. Бұл банктер несиені қозғалмайтын мүлікті кепілге қоя отырып береді. Дамыған капиталисттік елдерде ипотекалық банктер банк жүйесінде маңызды орын алады. Кейбір банктер мемлекетке қозғалмайтын мүлікті кепілге қоя отырып ссудалар береді.

Ипотека, ерекше экономикалық кепіл қатынасы ретінде, қоғамның дамуына байланысты бірқатар өзгерістерге ұшырады. Мысалы, Ипотекалық банктер XV ғасырдың аяғында Батыс Европада пайда болған, ерекше банктік институт болып табылады және кеңінен дамыды. Ипотекамен байланысты алғашқы қатынастар Германияда XVIII ғасырда пайда болды. 1770 жылы Силезияда ең алғашқы ипотекалық банк ашылды. Бұл негізінен ірі коммерциялық шаруашылықтарға қаржылық колдау жасау жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік ипотекалық банк болды. [16, 150б]

Ипотека («һуроtеkа»- грек тілінен аударғанда «кепіл» деген сөзді білдіреді) - несие берушінің - кепіл ұстаушының қарыз алушыға ақшалай талаптарын қамтамасыз ету үшін қозғалмайтын мүлікті кепілге қоюды білдіреді.

Ипотекалық несиені ұйымдастыру процесіне ипотекалық, риэлторлық, сақтандыру және сараптау компаниялары, сондай-ақ қарыз алушылардың өзі де қатысады. Ипотекалық компания қарыз алушы үшін қолайлы шарттар негізінде несие шартына отыру үшін банкті таңдауға көмектеседі. Риэлторлық компаниялар қарыз алушыларға, несие алу үшін қажет құжаттарды заңды куәләндырумен байланысты қызметтерін ұсынады, Қозғалмайтын мүлік Орталығында ипотеканы тіркеу жұмыстарын жүргізеді. Сараптау компаниясы ипотека объектісіне нарықтық бағалау жүргізеді. Ипотекалық несиелендіру кезінде қарыз алушы, сақтандыру компаниясымен сатып алынатын мүлікті және де өзінің өмірі мен жұмыс қабілеттілігін сақтандыру шартына отырады. Бұл банктің несие шартының мінедтті талабы болып табылады. Ипотекалық несиені алу тәртібі өте қиын емес. Қарыз алушы, ипотекалық несиені беретін банкпен келісім шартқа отырудың не екенін түсіндіретін тәжірбиелі мамандары бар, ипотекалық компанияға барады. Алдымен компания сарапшылары, несие қаражатын қайтаруын қаматамасыз ету мақсатында қарыз алушының несие қабілеттілігін бағалайды, сондай-ақ несие қайтарудың жеке схемасын жасайды. Ол жерде келесідей талаптар ескерілінеді: қарыз алушының орташа айлық негізгі табысы, қосымша табыс табу көздерінің болуы, мамандығы, жұмыс тәжірбиесі. Келісім шарт жасалғаннан кейін, қарыз алушы сатып алынатын пәтердің құнының 30 пайыздайын құрайтын, алғашқы салымды төлейді. Бұдан әрі, сатып алу-сату шарты және кепіл шарты жасалынады. Сатып алынатын пәтерді кепілге қоя отырып берілетін несиенің негізгі сомасы, пәтер құнының 70 пайызынан аспауы қажет. Несиені қайтару және сыйақыны төлеу ай сайын жасалынады, сонымен қатар сыйақы өтелмеген несие сомасының қалдығына есептелінеді. Ипотекалық несиенің шарттары қарыз алушыға сатып алынған пәтерде жан ұясымен тұруға, жалға беруге мүмкіндік береді. Бірақ та, қарыз алушының пәтерді, несиені толық өтеген жағдайда кепілден алған кезде ғана сатуға, айырбастауға құқығы бар.

Біздің Республикамызда Ұлыбритания, Франция және Испания қолданатын ипотекалық несиелендіру моделі пайдаланылады. Банктің меншікті қаражаттары, клиенттердің депозиттері банкаралық несие есебінен, қозғалмайтын мүлікті кепілге ала отырып жеке және заңды тұлғаларға несие әр түрлі мақсаттарға беріледі. 2000 жылыдың 28 қарашсындағы №1774 «Тұрғын үй құрылысын және ипотекалық несиелендіру жүйесін ұзақ мерзімді қаржыландыру Бағдарламасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасының Үкіметінің қаулысында тұрғын үй құрылысын және ипотекалық несиені дамытуды ынталандыратын бірқатар шараларды қарастырды. Үкімет неміс және малазиялық ипотекалық несие моделін Қазақстан үшін тиімді деп ескерді. Неміс моделі өзара көмек кассасы қағидасы бойынша қолданылады. Банктің несие ресурстары болашақтағы қарыз алушылардың жинақтарын тарту есебінен құралады. Тек, банк клиентінің ғана, жинақ сомасына тең мөлшерде ипотекалық несие алуға құқығы бар. Өзінің тұрғын үй жағдайын жақсартқысы келген тұлғалар ертеден бастап ойлаулары қажет. Пәтер немесе үйді сатып алмас бұрын, 2-10 жыл ішінде арнайы мамандандырылған банктерде мақсатты жинақтар жасауы қажет. Қозғалмайтын мүліктің құнының 45 пайыздай мөлшері жиналған кезде, оны сатып алушы мүлік құнының 10 пайыздай мөлшерінде мемлекеттік дотация алады, сондай-ақ қалған соманы төлеу үшін 15-15 жылға жеңілдік несие алады. Малазиялық модель ипотекалық компанияны құру арқылы жұмыс істейді. Бұл жерде коммерциялық банктер ипотекалық облигацияларды сатып, тапқан ақшаны пәтер сатып алу үшін қажет несие ретінде ұсынады. Неміс моделіне қарағанда, бұл модельде пәтерді сатып алу уақыты кейінге қалдырылмайды. Американың ипотекалық несиелендіру моделін Қазақстанда қолдануы да мүмкін. Бұл модель арқылы, ипотекалық несие үшін қажет ақшаларды ұйымдастырылған бағалы қағазадар нарығы арқылы мобилизациялау қарастырылған. Американдық модель несиелеудің негізгі екі қағидасына негізделген: құрылыс және пәтер сатып алу. Банк подрядчик фирмаға жерді сатып алу үшін, жобалық және құрылыс жұмыстарына төлем жасау үшін құрылыс қарыздарын ұсынады. Бұдан әрі құрылыс процесіне, болашақта салынатын үйді кепілге ала отырып, ипотекалық несие алған қарыз алушының өзі қатысады. Несие қарыз алушының табысына байланысты 15 жылдан 30 жылға дейінгі мерзімге төменгі пайызбен беріледі. Несиені беру кезінде қарызды өтемеген жағдайда меншік құқы несие берушіге өтетін құжаттары толтырылады. Көптеген дамыған елдердің Үкіметі тәуекелдерді сақтандыру жүйесі мемлекеттік кепілдеме арқылы сонымен бірге салықтық жеңілдіктер және адрестік дотациялардың көмегімен потекалық несиелендіру моделін қолданады. Себебі, көп жылдық тәжірбие, қозғалмайтын мүлік нарығының жеткілікті дамуы барлық ұлттық экономиканы кез - келген тұңғиқтан шығаратынын дәлелдеді. [11, 8б]

Осы уақытқа дейін баспана мәселесін шешудің жаңа бір мүмкіндігі - ипотека жайында аз айтылып келген жоқ. Алайда, халық арасында ипотека кез келгеннің қолайы емес, тек табысы жақсы адамдардың мүмкіндіктерімен ғана үйлеседі деген пікірлер жиі қайталанады.

Мұндай пікірмен санаспауға да болмайтын сияқты. Әрине, бизнеспен айналысып жүрген адам үшін айналымда жүрген ақшасын шашпау шығарғаннан гөрі, баспана, жағдайын несие арқылы қомдағаны әбден қолайлы-ақ. Өйткені, бизнесті дамытуға берілетін несие көрсеткіштері ипотекалық несиеден әлдеқайда жоғары екені де рас.

Ал орта табыстылар санатындағылардың айлық табысы 20-30 мың теңге төңірегінде болса, енді бір отбасыларында бұл 40-50 мың теңгені құрады. Әлбетте, одан да көп табатындар да жегкілікті. Сондықтан орта табысты делінген отбасылардың өзінде баспана мәселесін шешуде ипотекалық несиеге көзқарас әр түрлі.

Сонымен қарапайым тілмен айтқанда, ипотека жүйесі банктен қарыз алып, баспана мәселесін түпкілікті шешу екендігі түсінікті болған шығар. Енді ипотека тарихына қайта оралып көрсек, айналасы екі-үш жылдың ішінде аталмыш салада бірқатар өзгерістердің болғаны байқалады. Атап айтқанда, 2001 жылы ипотекалық несие 20-25 пайызбен 5 жыл мерзімге ғана беріліп келсе, 2002 жылы үстеме төлем 16-19 пайызға төмендеп, 10 жылға ұзартылды да, биылғы жылы пайыздық көрсеткіш 12, 5 пайызға дейін түсіп, банкке несие қайтару мерзімі 15-20 жылға дейін жеткізілді. Бұл бірқатар адамдардың қолайына жағып қалғаны да жасырын емес. Жылдық үстеме төлемнің төмендегені әрине, көпшілікке тиімді көрінгенімен, мұнда жылды ұзартудың еш қисыны жоқ сияқты. Өйткені қарыз мерзімі қаншалықты созылған сайын банк берешегі де өсе түседі. Ал уақыт мейлінше қысқа болса, онда ай сайынғы банкке құйып отыратын сома жоғарылағанымен, өтейтін карыз салмағы азая түседі. Мысалы, Сіз банктен 10 000 АҚШ долларына несие рәсімдесеңіз, жылына 12 пайыздык көрсеткішпен 20 жыл өтейсіз делік. Онда банкке ай сайын құйып отыратын соманыз 110 долларды құрайды. Ал егер несие мерзімін 25 жылға ұзартсаңыз, төлеміңіз 105 доллардан аспайды. Сонда ай сайын банкке құятын сомаңыз бар-жоғы 5 долларға ғана төмендейді, ал мерзіміне бақандай бес жыл қосылады. Сайып келгенде банкке берешегіңіз де арта түспек. Дегенмен, бұл жерде жылдың ұзақтығы аз табысты азаматтардың несие рәсімдеуіне жасалған мүмкіндіктердің бірі деп қарастырған жөн шығар.

Қаржы саласы мамандарының пікіріне құлақ түрер болсақ, құндықағаздар рыногінде ипотекалық облигацияларды орналастыруда банктердің мүмкіндігін кеңейтіп, ипотекалық несиелеу жүйесін инвестициялауға пайыздық ставкаларды 8-10 пайызға төмендетуге болатындығы айтылады. Алайда, мұндай жағдай банктердің ипотекалық портфельдері 6-7 млрд. теңгеге жеткенде ғана жүзеге асырылады екен.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.