Қазақстанның абарагенді қойлардың қан сарысуының биохимиялық көрсеткіштерін анықтау

Жоспар

Реферат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2.бет
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.бет
І. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5.бет
І.І. Қанның гематологиялық көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ..5.бет
І.2. Қанның сарысуының белоктар және оның фракциялары,
олардың қзыметтері және маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7.бет

ІІ. Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18.бет
ІІ.1. Зерттелінген әдістер мен материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ..18.бет
ІІ.2.Алынған нәтижелер және оны талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...23.бет

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29.бет
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30.бет

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Әл-фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Биология факултеті
Өсімдіктер физиолгиясы, биохимия және биотехнология кафедрасы

Дипломдық Жұмыс

Тақырып: Қазақстанның абарагенді қойлардың қан сарысуының биохимиялық
көрсеткіштерін анықтау

Орындаған 5-курс студенті: Кағыбат Нуржібек
Ғылыми жетекшісі:
б.ғ.д.профессор: Бейсенбаева .Р.У

Норма бақылаушы:
Қорғауға жіберілді “--------”2007жыл

Кафедра меңгерушісі:
б.ғ.д. профессор Иващенко А.Т

Алматы – 2007жыл
Реферат

Жалпы беттер саны 35, суреттер 4, кесте 5, қолданылған әдебиеттер 25,
қосымша 6.
ҚАННЫҢ САРЫСУЫНЫҢ БЕЛОКТАРЫ, АЛЬБУМИНДЕР, ГЛОБУЛИНДЕР, ҚАННЫҢ ҚЫЗЫЛ
ТҮЙІРШІКТЕРІ, ҚАННЫҢ АҚ ТҮЙІРШІКТЕРІ.
Зерттеу обьектісі – эділбай, шыңғыс тұқымды қойлардың қандары.
Жұмыс мақсаты – эділбай, шыңғыс тұқымды қойлардың биохимиялық
көрсеткіштері зерттеу.
Зерттеу әдісі және аппаратуралар – қанның сарысуы, жалпы белок пен оның
фракцияларын зерттеу, Specord UV VIS ; VSU 2-P спектрофотометрлері, ФЭК
КF77, рефрактометр RL3, MPW -450, -540, -480нм, центрифугалар, сәулелік
микроскоп (POLAND).
Алынған көрсеткіштер және нәтижелері – қан сарысуындағы белоктардың және
олардың фракцияларының электрофоретикалық суреттері алынды және мөлшерлері
анықталыды. Жұмыс нәтижесінде алынған мәліметтер қойлардың бірқалыпты
дамуының көрсеткіші болып табылады және жануарлардың бір қалыпты
физиологиялық дамуының негізі болып саналады.

Мазмұны

Реферат ----------------------------------- ---------------------------------
----------2-бет
Кіріспе ----------------------------------- ---------------------------------
-----------3-бет
І. Әдебиетке шолу ----------------------------------- -----------------5-бет

І.І. Қанның гематологиялық көрсеткіштері ----------------------------------
5-бет
І.2. Қанның сарысуының белоктар және оның фракциялары,
олардың қзыметтері және маңыздылығы ----------------------------------- --7-
бет

ІІ. Негізгі бөлім ----------------------------------- --------------------18-
бет
ІІ.1. Зерттелінген әдістер мен материалдар------------------------ ----------
18-бет
ІІ.2.Алынған нәтижелер және оны талдау -----------------------------------
23-бет
Қортынды ----------------------------------- -------------------------29-
бет
Әдебиеттер тізімі ----------------------------------- -------------------30-
бет

Кіріспе
Сирек кездесетін немесе жоғалып бара жатқан жануарлар түрлерін сақтау.
Қоршаған ортаны қорғаудың маңызды аспектілерінің рационалды пайдаланудың
бірі болып табылады. Антропогенді әсермен қатар көптеген жануарлардың
түрлерінің жоғалуын қамтитін себептердің ішінен, олардың табиғи көбейуінің
төменділігі және қоршаған ортаның қолайсыз факторларына төзімділігін атап
айтуға болады. Соңғы он жылдықта ауыл шаруашылық жануарларының саны (басы)
бірден азайып кетті, генетикалық құнда жеке аборигенді тұқымдар – эділбай,
шыңғыс қой түрлері толық жоғалудың алдында тұр. Осыған байлансты қазіргі
биологиялық, генетикалық, биотехнологиялық әдістердің қарастырылуы мен
олардың биологиялық әр түрлілігін сақтау мен қарқынды дамуының түбірлі-
қолданбалы негізін жасау қажет. Селекция және генофонды сақтау және
селекция бойынша жұмыстар ата-аналық жұптарды таңдап алу және
ауылшаруашылық бағалы белгілер кешенімен сәйкес ұрпақ алу өлшеміне жататын
көрсеткіштерді алуға мұқтаж.
Бұл мақсаттар үшін белоктік маркерлер деп атау қабылданған полиморфты
ферменттер мен функционалды ұқсас ферментативті емес жануарлар қаннының
белоктарын көбінесе эффективті қолданады.
Жануарлардың тұқымы белокті спекторы деп аталатын және тұқымының
белокті паспорты деп қарастырылатын күрделі белоктің поли пептидт топтары
сияқты жеке белоктар мен маркерленуі мүмкін.
Қазақстаның аборигнді қой тұқымдарының биохимиялық паспорттау үшін бұл
жануарлардың маңызды полиморфты белоктары спектірлерінің катологін құру
керек, мүның көмегімен тұқымды идентифицирлеуге, оның геналогиялық
папулияцияның гетерогенділігін және тұқым ішілік биотиптер арасындлағы
айрмашылықтарды көруге, шығу тегін бақылауға, ата-ана жұптарының тазалығын
және ұзақтылығын анықтауға болады.
Организмдегі қалпты зат алмасуда қанның маңызы зор, сондай-ақ
жануарлардың бейімделу қаблеттілігінде зат алмасуының қарқындылығы болып
еттілік, сүттілік, жүнділік өнімдері есептелінеді. Сондықтан организмдегі
зат алмасу процесстерін және оның бағытталған өзгерулерін тану үшін қанның
сарысуының белоктарының басқа да компонентерін жән-жақтылы зерттеуді және
селекциондық жұмыстарда тұқымды қойлардың өнімділігін арттыруды негіз
етеді.
Жұмыс мақсаты – аборигендік қой тұқымының қаннындағы белоктардың жалпы
және реактивті құрамын зерттеу.
Негізгі тапсырмалар:
1. Қанның сарысуындағы жалпы белок және белок фракцияларының құрамын
анықтау.
2. Қанның гемотологиялық көрсеткіштерін зерттеу.
3. Қанның сарысуындағы гаптоглобулиннің фенотипін және деңгейін зерттеу.

Әдебиетке шолу

Қанның гематологиялық көрсеткіштері

Қан тірі организмде аса маңызды ұлпа. Қан омыртқалы организімдерде де
аса маңызды ұлпа негізінде маңызы зор , әрі негізгі құрылыс материялы
болып саналады. Сонымен қатар қоршаған ортадан қанның көмегі мен ғана
клетканың тіршілік етуіне қажетті қоректік заттарды алады, әрі зат
алмасудың қажетсіз өнімдері де клеткадан қанның көмегімен бөлініп шығып
отырады.14 Барлық ұлпалармен тікелей жанасып, солардың тіршілігін
қамтамасыз ететін, лимфамен бірлесе отырып, жұйке жүйесінің басқаруымен
тірі организм денесінің ішкі бірлігін табиғи деңгейде үстап тұратын,
организмнің ішкі ортасы болып саналатын күрделі биохимиялық комплексті
қоспа.15
Қанның мөлшері дененің 8% шамасындай. Ол плазмадан және плазмаға
араласқан пішінді заттардан құралады. Ондай пішінді заттарға эритроциттер
(қанның қызыл түйіршіктері), лейкоциттер (қанның ақ түйіршіктері) және
тромбоциттер (қан пластинкалары) жатады. Жоғары сатыдағы омыртқалы
жануарларда пішінді заттардың шамасы барлық қан көлемінің 35-54%
мөлшеріндей.6
Қанның гоматологиялық көрсеткіштері болып табылатын – эритроциттер мен
лейкоциттердің мөлшері Горяев торлы камерасында есептелінеді 10.
Эритроциттер – ядросыз және ішкі мембранасыз ұсақ клеткалар. Оның іші
оттегін байланыстырушы белок-гемоглобинге толы. Қанның құрамының 1 мм3
мөлшерінде 5 000 000 эритроцит бар. Эритроциттің орташа үлкендігі ересек
адамда 7,5 мкм, әдепкі пішіні екі жағы да қушиған дискіге ұқсайды. Осындай
пішінінің арқасында, шар тәріздес пішінімен салстырғанда, сыртқы аумағы
үлкен келеді. Эритроциттің осындай ерекше пішіні негізгі қызметін – тыныс
алуға қажетті газдарды жеткізуге тиімді атқаруға жәрдемдеседі. Эритроциттің
мұндай пішіні газдар мен байланысатын аумағын ұлғайтады.
Эритроциттердің тіршілігі – 110 – 130 күн. Есептеулерге қарағанда әр
тәулік сайын ересек адамдарда олардың 0,8% мөлшері жаңарады, әр минут сайын
160 млн эритроцит ыдырайды және қайтадан түзіледі.
Лейкоциттер – құрамында ядросы бар, бірақ гемоглобині жоқ клеткалар.
Ересек адам қанының 1мкл мөлшерінде 4000 – 10 000 лейкоцит болады. Дені сау
сақа мал мен ересек адам қанындағы эритроциттер саны біршама тұрақты. Ал
лейкоциттер саны организм күйінде, тәулік мезгіліне байлансты өзгеріп
отырады. Лейкоциттердің бірнеше түрі бар. Олардың ішінде негізгі екі түрі –
полиморфты ядролы лейкоциттер организмді табиғаты бөтен, зиянды заттардан
қорғайды.
Полиморфты ядролы лейкоциттер организмге енген бактерияларды және басқа
да зиянды заттарды жояды. Олар активті түрде кез-келген микробты ұстап
алып, жеп қояды, ондай микробтардың ыдырап өзгеруіне лизоцим белсенді
қызмет атқарады.
Лимфоциттер – антителалар синтезіне және улы заттарды зиянсыздандыруға
қатысады. Лимфоциттер қандағы барлық лейкоциттердің 25-40% мөлшеріндей
болады. Қанның 1 мкл мөлшерінде 1000-3600 шамасындай лимфоцит клеткалары
бар. Олар лимфа түйіндерінде, жұтқыншақтың бадамша безінде, көкбауырда,
тимус безінде және жілік майында түзіледі.
Егер ұйымаған қанды центрифугаға салып өңдесе, қанның клеткалық
бөліктері түбіне шөгеді де, ақшыл сары, ашық түсты сұйық зат қалады. Осы
қалған сұйықтық қан плазмасы деп аталады. Ұйыған қаннан сарғыштау келген
ашық түсті сұйық зат бөлініп шығады. Ол қан сарысуы деп аталады. Қан
сарысуы мен қан плазмасының құрамы іс жүзінде бірдей. Тек плазма құрамында
фибриноген белогі бар. Ол белок қан ұйыған кезде фибрин түрінде шөгеді.
Плазма – қанның сұйық бөлігі. Оның 91-92℅-су, 6-8℅ белоктар, 2℅ шамасындай
төменгі молекулалы заттар болады. Тығыздығы 1,025 – 1,029, тұтқырлығы 1,9 –
2,6, осымыстық қысымы 7,3 атм. Қан сарысуындағы белоктардың мөлшері 7℅
шамасындай және белоктық заттардың саны 200 –тен асады. Олардың барлығы
еріген күйде және өздері алуан түрлі биологиялық қызмет атқарады. Қан сары
суының негізгі белоктары альбуминдер мен глобулиндер. 14

Қанның сарысуындағы белоктар және оның фракциялары, олардың қзыметтері
және маңыздылығы:

Қан сары суының белогі маңызды биохимиялық жүйе болып табылады. Соның
арқасында қан организімнің зат алмасу процесінің интеграциясы жұретін
маманданған үлпаға айналады.27
Адам және жануарлар организмінің қан сарысуының құрамындағы белок
мөлшері 60-90 гл, сонымен қатар сарысулық белоктарды лимфада, слекейде,
ликворда және тағы басқа биологиялық сүйықтықта кездестіруге болады. 16
Белоктар бүкіл тірі организімдер құрамына кіретін заттардың ең маңыздысы
және олар клетка цитоплазмасының негізігі бөлігі.
Белок – организмдегі заттардың ең күрделісі, әрі оның элементтік
құрамы айтарлықтай қарапайым болып келеді. Онда 50-55% көміртек, 21-24%
оттек, 15-18% азот, 6,5-7,5 % сутек, 0,3-2,5 % күкірт, 1-2% фосфор болады.
Белоктарда өте аз мөлшерде 0,3-0,00001% темір, мыс, иод, маргенец,
бром, кальций, мырыш және т.б.минералды элементтер де кездеседі. 11
Организмнің құрғақ затында белоктің мөлшері Д.Л.Фердманың деректері
бойынша мынадай төмедегідей болып келеді, % алғанда:
Көк бауыр 84 Жүрек 60
Өкпе 82 Бауыр 57
Бұлшық ет 80 Ми 45
Бүйректе 72 Сүйектер 28
Тері 63

Тіршілік процестеріне негіз болып табылатын белоктың маңызы жөнінде
Ф.Энгельс: 《Өмір – белоктік денелердің тіршілік ету тәсілі, ондай тіршілік
тәсілінің маңызды кезеңі өзін қоршаған сыртқы орта мен үнемі зат алмасып
отыру болып табылады, мұндай зат алмасу тоқталысы мен тіршілік те бітеді,
сөйтіп белок ыдырап бұзыла бастайды》– деген болатын.( Ф.Энгельс《Дидактика
природы》).
Ф.Энгельстің бұл көрегендік пікірін қазір биология ғылымдарының
жетістіктері толық дәлелдеді. Белок болмаса жер бетінде тіршілік те болмас
еді. Белоктардың әрбір клетка құрамында болуы және оларды ауыстыруға
болмайтын, өздеріне ғана тән алуан түрлі қызмет атқару осының дәлелі 5.
Химиялық құрамына қарай белокта: қарапайым белоктар(протеиндер) және
күрделі белоктар (протеидтер) кластарына бөлінеді
қарапайым белоктар гидролиздеу кезінде тек амин қышқылдарына ғана
ыдырайды. 14
Белоктар тірі организімде алуан түрлі және өздеріне ғана тән қызмет
атқарады. Организімде жүретін барлық биологиялық процестер белок қызметі
мен байланысты. 30
Белоктің ең басты қызметі – жеделдету катализаторлық Себебі, барлық
тірі организімдерде зат алмасу реакциялары ферменттердің әсер етуі мен
жүзеге асады. Ал, белгілі ферменттердің барлығы белоктардан құралған.
Көпшілік гормондар белок болып келеді. Мысалы: оған жататындар:Ұйқы
безінің гормондары – инсулин, қалқанша без гормоны тироксин, бүйрек үсті
безінің гормондары – адреналин, ми қабатының гормондары – соматотропин,
окситоцин, вазопресин және т.б.27
Зат алмасуда да белоктің маңызы зор. Заттардың клеткалары мен
органоидтары ішінде қозғалуын белок реттеп отырады. Яғни оларды активті
түрде тасымалдайды. Соңғы кезде клетка мембранасының құрамында түрлі
тасымалдаушы белоктардың (АЦБ) болатыны анықталды.18
Белок қорғаныш қызмет атқарады. Ол организімнің иммундық ауруға төтеп
беру қасиеттерін жұзеге асырады. Қорғаудың бір әдісі – анти денелер.
(бейтараптаушы денелер) жасап шығару. Организімге түскен бөгде затты
мысалы, вирус , антидене дейді. Организім пайда болған антиденелерге
қорғаныш зат – антидене тіршілік қорғайтын қарсы қояды. Сонымен,
антиденелердің негізгі қасиетті олардың антиденелер түзілуін тудыруға
бейімділігі.30
Қанның ұйюуы да белоктің қорғаныштық қасиетіне мысал бола алады. Қанның
сары суындағы фибриноген белогі фибринге өзгеріп ақыры фибрин шөгіп ұйыққа
айналады. Сөйтіп жарақаттанған қан тамыры түтігін бітеп, организімнің қан
сырауына жол бермейді.14
Белоктар энергияның көзі. 1г белок тотыққанда 17000кдж, 4,1 ккал енергия
босап шығады. Соны мен бірге белоктің тағы бір маңызды қызметінің бірі –
оның құрылыс материялдары реттінде пайдалануы, олар тіреу, бұлшық ет және
жамбас сіңірлерінің ( сүйек, шеміршек, сіңір, тері) негізін құрайды. 19
Қанның сарысуының белоктарын анықтауда экспресс әдістері жұргізіледі
8.
Белоктардың маңыздылығы

Азық белоктары биологиялық жағынан толық бағалы және бағасыз болып
екіге бөлінеді. Белоктардың биологиялық бағалылығы амин қышқылдарының
құрамына байлансты. Ал, амин қышқылдары биологиялық бағалығы жағынан
"Ауыспайтын" амин қышқылдары жануар организіміне қоректік заттар мен түсуі
керек. "Ауыспайтын" амин қышқылдарына жататындар: валин, изолейцин,
лейсин, лизин, метионин, треонин, триптофан және фенилаланин. "Ауспайтын"
амин қышқылдар құнарлы азықтың құрамында болады.
"Шартты түрде ауыспайтын" амин қышқылына гистидин жатады, себебі, оның
азықтағы шамалы жетіспеушілігі ас қорту жолындағы микробтардың
синтездеуімен толықтырылады.
"Ауыспалы " амин қышқылдарына мыналар жатады: аланин, аспарагин және
глутамин қышқылдары, серин. Олар жануар организімінде түзіледі. Құрамына
"ауыспайтын" амин қышқылдары кіретін белоктардың биологиялық бағалылығы
біршама төмендеу болады.
"Жарым-жарты ауспалы" амин қышқылдарына жататындар: аргинин, глицин,
тирозин, цистин және цистеин. Пролин және оксипролин имин қышқылдары мал
организімдерінде түзіле алады.
Мал шаруашылығы өнімдері бағалы белоктарға бай келеді, %:
Сиырдың арық еті 21,5 Балық 9-20
Қойдың арық еті 19,8 Сүзбе 14,6
Қойдың майлы еті 25,0 Іірмшік 20-36
Сиырдың сүті 3,5 Тауықтың жұмыртқасы 12,6
Сиырдың сары майы 0,5
Құрамында барлық амин қышқылы бар казеин бағалы белоктардың этанолы болып
есептеледі. Азық мөлшерін рацион құрығанда, белоктардың амин қышқылы
құрамын еске алу керек. 2
Мал шаруашылығында белок проблемасы шешу мемелекеттік маңызды іс.
Белок азық құрамында жетіспеуі табын өндірісіне қайшы келеді, азықтың көп
шығындалуына және мал өнімің төмендеуіне әкеліп соғады.5
Белок проблемасын шешуде өсімдік тектес белоктардың маңызы бар. Азық
белогін көбейтудің үлкен қорына шабындық жайылым шаруашылығын ұтымды
пайдалану жатады. Бұнда еліміздегі көк азықтардың 23 бөлігі өндіріледі.
Белок проблемасын шешуде мал азығы дақылдары егісінің құрылымын дамыту,
өсімдік белогін өндіруді молайту, бұршақ тұқымдас дақылдарыдың бұршақ,
сиыр жоңышқа, соя, ұрме бұрщақ егісін көбейту маңызды рол атқарады. Мал
азығына баратын дәнді дақылдарда белок 12-14% жетіспесе, ал бұршақ
тұқымдастарда оның мөлшері үш есе көп.
Азықтық белокты өндіру көбінесе азықтық дақылдарды мерізімінде жинап
алуға байлансты. Дақылдардың азықтық құнарлығын жинау және сақтау әдістері
де әсер етеді. 2
Белоктің қоры микробиологиялық және химиялық синтез жолымен өндіру арқылы
молайтылады. Микробиологиялық әдіспен алынған белоктың биологиялық
құндылығы өсімдік тектес белоктан әлдеқайда жроғары, оның құрамында барлық
қоректік заттар бар. 30
Күйіс қайыратын малдардың биологиялық ерекшелігіне байлансты олардың
рацион құрамына 30%-ке дейін белок емес азоттық заттармен, ең бірінші несеп
нәрімен аустыру белок жетіспеуін жойыуға мүмкіндік береді.
Мал шаруашылығы өнімдерінің және балық өнер кәсібінің қалдықтары азықтық
белоктің қорын тудырудың көзі. Ет өндіру өнер-кәсібі жоғары белокты азық
өнімдерін сүйек ұны, ет-сүйек үны т.т. өндіреді.
Сонымен, белокті пайдалану тимділігін негізінен екі жолмен арттыруға
болады:
1. Малдарды құнарлы азықтандыру негізінде мал шаруашылық өнімдерін
үдемелетуарқылы;
2. Белоктің пайдалануын селекция, яғни жекеше немесе жаппай таңдау
әдістері арқылы жоғарлату.
Міне, мал шаруашылығында белок проблемасын шешіудің жолдары осындай. Бұны
іске асырумал өнімдерін молайтуға және оның сапасын жоғарлатуға мүмкіндік
береді.22
Осы уақытқа дейін 200 жуық әр түрлі қан белогі белгілі, олар әр түрлі
қызметтер атқарады және организмде көптеген биохимиялық реакцияларға
қатысады4. Өздерінің амфотердлі қасиетінің арқасында олар буферлі жүйені
құрады, соның нәтижесінде ортаның рН ұстап тұрады, осмостық қысымды
(онколық) жасайды, май қышқылы, витаминдер, гормондар, билирубин, дәрі
сияқты әртүрлі метаболиттердің тасымалдауына қатысады және ткандік
белоктардың синтезі кезінде аминқышқылдардың резерві болып табылады. Қанның
сарысуындағы әртүрлі белоктар жануардың жасына, жынысына, тіршілік ету
ортасына қарай өзгереді.22.
Белоктың α- және β-фракциялары комплекс болып келеді. Олар көмірсу,
липид, металл иондарын және басқада метаболиттерді тасымалдайды. α2-
глобулинді фракцияның құрамына гаптоглобин кіреді, ол гетерогенді және оның
фенотипі тек аминқышқылдардың құрамымен емес, сонымен бірге молекуланың
мөлшерімен анықталады. Гаптоглобин реактивті белоктардың активті фазасының
компоненті болып келеді және оның концентрациясы патология кезінде күрт
өзгереді. Сондықтан бұл белок селекция жұмысында биохимиялық тест ретінде
қолдануға болады.
Қазіргі уақытта қанның әртүрлі биохимиялық көрсеткіштері жергілікті
қойларда жақсы зерттелген, ал жабайы түрлерінде (еділбай және шыңғыс) әлі
зерттелген жоқ.
Қойлардың қанына мынадай биохимиялық тестер жүргізілді: қанның
сарысуының жалпы белогы және оның фракциясы, эритроцит пен лейкоциттің
мөлшері, гемоглобин және гаптоглобин және оның фенотипі.
Қан сары суының негізгі белоктары – альбуминдер мен глобулиндер. Оларға
аммоний сульфаты тұзын немесе натрий сульфаты тұзын қосқан кезде тұнбаға
түседі. Егер осындай тұздардың біреуін біртіндеп қан сары суына қосса,
жартылай қаныққан кезде глобулин бірінші болып тұнбаға түседі, тұз
ертіндісі толық қаныққаннан кейін альбумин түнбаға шөгеді. Дегенмен, мұндай
әдісті қолданып қан сары суы бөліктерін толық ажыратып бөлуге болмайды.9
Белок ерткіштің реакциясына байлансты қышқыл секілді сілті
ертіндісінде, немесе сілті сияқты қышқыл ертіндісінде диссоцияланады.
Осыған орай белок ертіндісі арқылы электр тогын жіберетін болсақ, онда
сілті ертіндісінде белок молекуласы анодқа бағытталады, оларды электрофорез
әдісімен бөлуге мүмкіндік береді. Электр өрісі әсерінен дисперсті фаза
бөлшектерінің катодқа, немесе анодқа бағытталып қозғалуын электрофорез деп
атайды. 9
Жеке белоктарды ажыратып бөлудің әсіресе тимді де нәзік әдісі гельдегі
электрофорез немесе әр түрлі адсорбентттерде хромотография болып табылады.
Белоктарды бөліп ажырату әдістерін іс жүзінде әсіресе көп қолданылатын
гельдегі электрофарез болғандықтан, төменде белоктарды крахмал гелінде бөлу
нәтижесінде алынған жеке белок фракцияларына сипаттама береміз. (Бұл үшін
қазақтың биязы жүгнді қой тұқымды пайдаланылған).
1. Перальбумин.Қан сары суындағы белоктардың ең жылжымалы бөлігі, қойдың
қан сары суындағы оның үлесі барлық сары су белоктарының 2,4% шамасындай,
м.м.54980, рН – 4,7. Қызыметі тироксинді және ретинол байланстырушы белокті
тасымалдау.
2.Альбумин. Сан жағынан ең көп белок, шамамен оның мөлшері 31,6%,м.м.
66240, рН-4,7, қызметі – осмостық қысымды реттеуге қатысу, май қышқылдарын,
кейбір стеройдтық гормондарды, билирубинді тасымалдауға қатысу.
3. Постаальбумин. Қан сары суындағы бедлоктардың 5,5% шамасындай.
4. α1 – Глобуминдер. Бұлардың құрамында 6 белок кіреді., крахмал гелінде
электрофарездеген кезде бөлінеді. Бұлар біршама төмен молекулалы белоктар,
м.м. 21000 – 58000, құрамында углеводтар бар. α – глобулиндер кейбір
гормондарды (картизол, кортиколстерон, тироксин) тасымалдайды.
5. α2 – Глобулиндер. Бұлар бірнеше түрге жіктеледі. Олар:
а) Церулоплазмин – құрамында мыс бар белок, мыстың мөлшері 0,34%.
Церулоплзмин барлық сары сулық белоктардың 6,4%, м.м.150 000, рН – 4,4.
құрамында 7% шамасындай углевод бар. Қызметі мыстың тасымалдау және
бауырдағы оның мөлшерін реттеу, активті ферментативтік қасиеті бар.
б) Гаптоглобулин. Қан сарысуындағы бұл белоктің үш түрі табылған, олар
НР1, НР2 және НР3 түрінде белгіленеді. Барлық сары сулық белоктар мен
салыстырғанда олардың мөлшері тисінше 7,6, 5,6 және 6,0%, м.м. 115 000. 150
000 және 200 000. рН – 5,3. Қызметі – гемоглобулинді мықты комплекс етіп
байланстыру, организімде гем темірінің сақталуы осыған байлансты. Құрамында
углеводтары көп, 19% шамасына барады.
в) α2 – Макроглобулин. Қой қанындағы барлық сары су белоктарының 5,5 %,
м.м. 725 000, рН – 5,4, қызметі – кейбір протеолиттік ферменттерді тежеу.
6. β-Глобулиндер, үш түрге бөлінеді: β1- Глобулиндер, β2 – Глобулиндер,
β3– Глобулиндер, оларға мынадай белктар жатады.
а) Трансферин – темір құрамды белок, сары су белогінің 5,7%, м.м. 76500,
рН-5,5, құрамында 6% углевдтар бар. Қызметі – үш валентті темірді қан
түзуші мүшелерге жеткізу. Трансферин – полиморфты белок, олар генетикалық
тұрғыдан бірнешеу болып түрленеді. Жануарлардың кейбір биологиялық
қасиеттері трансферинмен байланысты деп болжайды.
б) а – Липопротеид немесе тығыздығы жоғары липопротеидтер. Олар
фосфолипидтер, 20% холестерол, 45-50% белоктар бар, м.м.200 000. Қой қанның
сарысуындағы а-липопротеид мөлшері барлық белоктардың 5,6%. Қызметі –
липоидтерді тасымалдау.
в) β – липопротеид немесе тығыздығы төмен липопротеидтер. Оның құрамында
липоидтер көп - 45% шамасындай холостерол, 22% фосфолипидтер, 10%
триглицеридтер және 25% белок болады, м.м.2 мил шамасындай. β –
Липопротеидтер қан сары суындағы барлық белоктардың 5,4% болады. Негізгі
қызметі – холестеролды тасымалдау.
7. Гамма – глобулиндер, оның екі топ бөлігі – γ1 –глобулин мен γ2 –
глобулин. Олардың мөлшері тиісінше 7,9 және 8,7%. Гамма-глобулиндер
организімді қорғайтын белоктар, антителалар м.м. 150.000, Рн – 6,3 - 7,3.
14

Альбуминдер
1. Альбумндер бейтарап тұздар мен (аммоний сульфаты мен немесе натрий
сульфатымен) толық қанықтырған кезде тұнбаға шөгеді. Қан плазмасында,
сүтте, организім клеткаларында және биологиялық сұйық заттарда, тауық
жұмыртқасында, бұршақ тұқымдас өсімдіктерде кездеседі. Альбуминнің
молекуласы теріс зариятталған. Құрамында глутатион қышқылы көп
болатындықтан, оның қышқылдық қасиетті бар, рН-4,7, альбуминдер суда, тұзды
ертінділерде ериді, қан плазымасында липиттерді, гормондарды, витаминдерді,
микроэлементтерді тасымалдайды. 18
Қан сарсуының альбумині 500 амин қышқылы қалдықтарынан құралады.
Альбуминдер молекулалық салмағы 70000 жуық, жай белок 580ақ. Жартылай
ыдырау уақыты 7 күн қандағы мөлшері 50-60лг, коллоидты – осмостық қысымын
сақтауда ролы ерекше. Егер альбуминның концентрасиясы 30% дейін төмендесе
қанның онкотикалық қысымы төмендеп ісік пайда болады. Альбуминнің эфир
түзбеген май қышқылдарын, пигіменттерін, стероидтық гормондарды, Са ,
сульфаамидтік пенцикин, ди комарин препараттарын тасымалдауда ролы зор.
Лактальбумин (сүтте болады) 153 амин қышқыл қалдықтарынан құралд. м.м –
17600. жұмыртқа белогында овальбумин кездеседі, оның м.м-45000.14
Қанның Сарсулы альбумин - қанның сарысуындағы белоктардың жартысынан
көп концентрациясын алып жататын белок. Сарысулы альбуминнің қызметі нағыз
метабалиттерді байланстыру және тасымалдау. Мысалы: май қышқылдарды,
билирубиндерді. Сары сулы альбумин ертінділерде осмотикалық эффект береді.
Сонымен қатар, қор белок ретінде болады. Әр түрлі ұлпаларға 5% амин қышқылы
мен қамтаматсыз етіп тұрады.27
Сарысулы альбумн қасиетінің бірі жартылай аммоний сульфата еруі, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.