МЕМЛЕКЕТ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Жоспар

І.Кіріспе бөлім:

1.1 Мемлекет туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3.4

ІІ.Негізгі бөлім: МЕМЛЕКЕТ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы және мемлекеттің пайда болуының алғы шарттары ... ... . 5.15 2.2 Әр халықта мемлекет пен құқықтың пайда болу ерекшеліктері ... ... ... 16.21
2.3 Мемлекеттің пайда болу теориялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22.25

ІІІ.Қорытынды бөлім:
3.1 Қазақстан аумағында мемлекеттің пайда болуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26.27

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

І.Кіріспе бөлім:

1.1 Мемлекет туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3-4

ІІ.Негізгі бөлім:

МЕМЛЕКЕТ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

2.1 Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы және мемлекеттің

пайда болуының алғы шарттары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5-15
2.2 Әр халықта мемлекет пен құқықтың пайда болу ерекшеліктері
... ... ... 16-21

2.3 Мемлекеттің пайда болу
теориялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22-25
ІІІ.Қорытынды бөлім:

3.1 Қазақстан аумағында мемлекеттің пайда болуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... .26-27

Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .. 28

І. Кіріспе бөлім

1.1 Мемлекет туралы жалпы түсінік

Мемлекет — белгілі бір аумаққа иелік етіп, сол жердегі халықтың еркін
дамуына мүмкіндік беретін, қоғам табиғатынан туындайтын ортақ істерді
атқаруға қажетті басқарудың жоғарғы дәрежеде ұйымдасқан жүйесі, саяси
билік ұйымы. Егемендікке, заңдастырылған зорлықты пайдалануға
монополияға ие және қоғамды басқаруды арнайы механизмдер (аппарат) арқылы
жүзеге асыратын қоғамдағы саяси билікті ұйымдастырудың еркеше түрі, саяси
жүйенің орталық институты.
Мемлекеттің белгілері:
• мемлекеттің орталық және жергілікті билік органдары жүйесі болады,
оған заңды, атқарушы және сот органдары, әскер, полиция жатады;
• мемлекеттің тұрғындары әкімшілік-аумақтық бірлестіктерге (облыс,
аудан, ауыл, т.с.с.) бөлінеді (ол бірліктер әр елде түрліше аталады);
• мемлекеттің шекарасы анық белгіленген аумағы болады;
• мемлекеттің әскерді, полицияны, сотты, басқа мемлекеттік мекемелерде
қызмет істейтін шенеуніктерді ұстау үшін салық жинайды;
• мемлекет заңдар және басқа нормативтік-құқықтық актілер шығарады,
солардың көмегімен қоғамды тәртіп орнатады.Мемлекетті шаруашылық
жүргізу тәсіліне қарай құл
иеленушілік, феодалдық,буржуазиялық , социалдық деп бөлу олқылықтарына
қарамастан бүгінгі күнге дейін сақталып отыр. Сонымен бірге батыс
зерттеушілері мемлекетті мәдени белгілеріне қарай ислам, қытай, батыс,
православтық деп өркениеттік жіктеу негізінде де бөледі. Осы
пайымдауларға қоса мемлекеттерді пайда болған табиғи ортасына қарай
ірі өзендер аймағында, теңіз жағалауларында, далалы-орманды жерлерде
пайда болған мемлекеттер деп бөлуге болады. Мемлекеттің пайда болуына
әр түрлі табиғи орта мен әлеуметтік жағдай әсер етеді, сондықтан да
белгілі бір аумақтағы мемлекеттің қалыптасу барысы әр түрлі болады. Ол
мемлекет туралы әр түрлі ілімдердің пайда болуынан көрінеді.

ІІ. Негізгі бөлім.

2.1 Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы және мемлекеттің

Тарихта
Жалпы ежелгі
дүниедегі мемлекеттердің қалыптасуы кезінде экономдау, басқару, қорғану
мәселелерін шешу барысында адамдар бірлестігі жаңа сапалық қасиеттерді
бойына сіңіріп, реттеу мен мәжбүрлеуді күшейтіп отырғаны байқалады. Ал
адамдар қауымдастығының не үшін реттеу мен мәжбүрлеуді күшейтіп отырғанының
себебі әр түрлі елдердегі мемлекет туралы ұғымның сол кезеңдегі
түсініктерінде жатыр. Ежелгі грек ойшылы Платон “ Мемлекет дегеніміз
адамдардың қажеттілікті өтеу үшін бірігуі” деп анықтама беріп, оның пайда
болуына еңбек бөлінісі әсер етті десе, ал оның шәкірті Аристотель “
Мемлекет дегеніміз адамдардың пайда табуы үшін бірігуі” деп
түсіндірді.Көне Рим ойшылы Цицерон “Мемлекет дегеніміз ортақ іс, халық
игілігі, ал халық дегеніміз адамдардың көрінген бір қосындысы емес, ол
көптеген адамдардың құқық мәселесі бойынша келісімі мен мүдделер бірлігінің
нәтижесінде байланысқан бірігуі” дейді. “Мемлекет” сөзінің араб тілінен
аудармасы “иелік ету, иелену” деген ұғымды, яғни белгілі бір аумаққа, сол
аумақтағы халыққа иелік етуді білдіреді. Ал түркі тілдес халықтардың
кейбірі “мемлекет” сөзінің орнына “дәулет” сөзін пайдаланады. Енді дәулет
дегеніміз байлық, яғни көшпелі тайпалардағы мемлекеттің қалыптасуына әсер
еткен пайда табу идеясынан туындаған. Сонымен мемлекеттің әр түрлі
себептердің нәтижесінде пайда болғанын оның атауы да аңғартады. Бірақ ондай
себептер көп емес, шектеулі. мемлекеттің қалыптасуына географиялық орта
немесе табиғи орта, адам саны, шаруашылық жүргізу тәсілі (экономика),
өндіріс тәсілі мен еңбек бөлінісі, дін немесе дүниетаным іспеттес және
басқа да сыртқы фактор әсер етеді.Ең алғашқы мемлекеттер адам санының
белгілі бір табиғи ортаға қарама-қайшы келе бастауынан ұйымдасуда,
шаруашылық жүргізуде өзгерістер жасауға мәжбүр болғандықтан пайда болса,
кейіннен осы мемлекеттердің өздері басы бірікпей жатқан көршілеріне қысым
жасауынан көрші аумақтарда да қорғану мақсатында адамдар бірлестігі —
мемлекет пайда болды. Кейіннен сыртқы күштерден сақтанып, қауіп нәтижесінде
біріккен топтар қауіп нәтижесінде жойылған кезде қайта ыдырағысы келеді.
Бірақ шаруашылықты бірлесіп жүргізудің аз уақыт болса да пайдалы екенін
көрген сол аумақтағы мүдделі адамдар олардың қайта ыдырауына қарсы болады.
Осы кезде жаңа ұйымдасқан топты басқару қиындай бастағандықтан діни
көзқарастарды қалыптастыру арқылы басқаруды жеңілдетуге көп күш салынды.
Сыртқы күштердің қысымы кей жағдайда басы бірікпей жатқан елдің бірігуіне
әсер етсе, кей жағдайда ыдырап кетуіне әсер етеді.

Даму сатылары
Биліктің бір мазмұннан
бір мазмұнға өтуі мен күрделіленуіне және өз аумағының кеңеюіне қарай
мемлекет мынадай даму сатыларын бастан кешіреді:

• ном, полис — халқы да, аумағы да аз, басқару жүйесі
қарапайым протомемлекет;
• бірнеше полис немесе тайпалық одақтардың бірігуінен пайда болған,
басқару жүйесі әлсіз, ортақ заң жүйесі жоқ немесе нашар дамыған,
ыдырап кету қаупі күшті, қазіргі кездегі конфедерацияға ұқсас құрылым;
• орталықтанған мемлекет — ішкі әкімшілік аймақтарда экономикалық қарым-
қатынастар күшейіп, ортақ ақша, ортақ заң жүйесі енгізілген, ыдырап
кету қаупі болмашы ғана. Мұндай елдердің халқы әдетте ұлт деп аталады;
• империя; Орталықтанған мемлекеттер күшейе келе көрші елдер аумақтарын
басып алады, әр түрлі шаруашылық жүйелерін біріктіріп, әр түрлі
қоғамдық құрылысы бар елдерді күшпен бір орталыққа бағындырады,
нәтижесінде империя пайда болады.
Ассоциацияланған мемлекет
Ассоциацияланған мемлекет - мемлекет
ішілік жиі мемлекет аралық қатынастардың ерекше түрін білдіруге
қолданылатын ұғым. Негізіненассоциацияланған мемлекет ретінде ерікті жолмен
басқа мемлекетке өзінің егемендігінің бір бөлігін (жиі қауіпсіздікті
қамтамасыз ету және сыртқы саяси байланыстарды жүзеге асыру, ақша айналымын
ұйымдастыру бойынша өкілеттіліктерді) берген мемлекет түсініледі. Буферлік
мемлекет
Буферлік мемлекет - екі немесе
бірнеше үлкен мемлекет территориясы арасында орналасқан мемлекет. Буферлік
мемлекет әскери басып кіру шегінде орналасқан, оның территориясы арқылы
маңызды транспорттық байланыс өтеді. Мұндай мемлекет геосаяси тұрғыда
тиімді аймақты бақылауға мүмкіндік береді.

Көпұлттық мемлекет.
Көпұлттық мемлекет
- территориясында әртүрлі этностар - ұлттар, халықтар мен басқа этникалық
топтар тұратын мемлекет.
Ұлттық мемлекет
Ұлттық
мемлекет - белгілі бір ұлттың тарихи-этникалық территориясында пайда
болған, оның егемендігін көрсететін мемлекет.
Құқықтық мемлекет
Құқықтық
мемлекет - бұқаралық-саяси биліктің ұйымдастырылуы мен әрекет етуі және
оның құқық субъектілері ретіндегі индивидтермен өзара қатынасынын құқықтық
формасы.
Әлеуметтік мемлекет

Әлеуметтік мемлекет - әлеуметтік қамтамасыз етудің дамыған жүйесімен
сипатталатын, жалдамалы жұмысшыларға минималды өмір деңгейін және
әлеуметтік тәуекелдің төмендеуін кепілдейтін мемлекеттің түрі.
Унитарлы мемлекет
Унитарлы
мемлекет - әкімшілік-территориялық бірлестіктердің саяси дербестігі
болмайтын мемлекеттік құрылыс түрі.
Мемлекеттік құрылысқа келесі сипаттамалар тән:
• елдің бүкіл территориясында тең жүретін біртұтас конституция;
• заңды күші бүкіл территорияға таралатын жоғарғы мемлекеттік билік
органдарының біртұтас жүйесі; біртұтас құқық жүйесі;
• биліктің муниципалды органдарының жалпы мемлекеттік органдарға
бағынуы.
Мемлекетаралық төлем келісімі
Мемлекеттер арасындағы сыртқы
сауда алыс-берістері мен басқа да операцияларға байланысты төлем төлеу және
есеп айырысу шарттары мен тәртібін белгілейді. 1929 — 33 жылдардағы
дүниежүзілік экономикалық дағдарыстар кезеңінде батыс елдерінде кең етек
алды. Бұл кезде көптеген мемлекеттер валюта шектеуін енгізіп, оның еркін
алмасуын тоқтатқан болатын. Мемлекетаралық төлем келісімі көздеген
мақсатына және кейбір елдердің ерекшеліктеріне қарай алуан түрлі болып
келеді. Негізінен экспорттық және импорттық тауар айналысына байланысты
сыртқы есеп айырысу және ол үшін төлем төлеу мақсатын көздейді. Көптеген
дамыған және дамушы елдер арасындағы есеп айырысу екі жақты келісімдер
негізінде клиринг түрінде жүргізіледі.

Мемлекетаралық экономикалық одақтар
Әлеуметтік-экономикалық, аумақтық
қажеттілікке байланысты немесе аймақтық рыноктарды қалыптастыру, біртұтас
экономикалық кеңістік құру үшін, кей жағдайда басқа экономикалық одақтардан
қорғану үшін құрылады. Мұндай одаққа кірген мемлекеттер сыртқы сауда,
өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық, ғылыми-техникалық прогресс, валюта, қоршаған
ортаны қорғау салаларында, аймақтық саясатта бірыңғай шаралар жүйесін іске
асырады. Мемлекетаралық экономикалық одақтар экономикалық интеграцияға кең
жол ашады. Дүние жүзінде мемлекетаралық экономикалық одақтар 20 ғасырда кең
өріс алды. Олардың кезеңді міндеттерге орай ауқымы мен басқару функциялары
өзгеріп, құрылымы жетілдіріліп отырды. Кейде оның құрамында бір құрлықта
орналасқан мемлекеттер түгелдей дерлік қамтылады. Батыс Еуропа экономикалық
одағы осындай үлкен мемлекетаралық экономикалық одақтарға жатады.Қазақстан
тәуелсіздік алғаннан бері бірнеше Мемлекетаралық экономикалық одақтарға:
Кедендік одаққа (1995), Шанхай ынтымақтастық ұйымына(2001), Еуроазия
экономикалық одағына (2002), Орталық Азия ынтымақтастық ұйымына (2004) мүше
болды. Қазақстанның және осы одақтар құрамына енетін басқа да
мемлекеттердің алға қойған негізгі мақсаты — алыс-жақын көрші елдермен
арадағы эконамикалық қарым-қатынасты нығайту, сыртқы сауда-саттықты дамыту,
аймақтағы тұрақтылықты, қауіпсіздікті, өзара тиімді байланыстарды
қамтамасыз ету, ішкі реформалардың іске асырылуына қолайлы жағдай туғызатын
сыртқы ортаны қалыптастыру. Олар ағымдағы мәселелермен қатар келешектегі
күрделі мәселелерді де шешуге күш салады. Мәселен, Орталық Азия аймағында
мұнай мен газды, электр қуаты мен су ресурстарын тиімді пайдалану,
экологиялық мәселелерді бірлесіп шешу, ортақ рынок құру, халықаралық
лаңкестікке, есірткі бизнесіне қарсы бірлесіп күресу, тағы басқа Орталық
Азия ынтымақтастық ұйымының алдына қойылып отырған ортақ күрделі міндеттер
болып табылады.
Мемлекеттік айыптаушы
Мемлекеттік айыптаушы — қызметі қылмыстық іс бойынша айыпталушының кінәсін
дәлелдеуге бағытталған, сот отырысында заңға сәйкес негізде мемлекет атынан
айыптауды жүзеге асыратын лауазымды тұлға. Мемлекеттік айыптаушы қызметінің
құқықтық жай-күйі әр мемлекетте әр түрлі аталады және мұндай қызмет барлық
жерде біріне бірі ұқсай бермейтін салалық мемлекет қызмет жүйелерінде
атқарылады. Бір елде мемлекеттік айыптаушы лауазымы сот жүйесінің
құрамындағы қызметтік тармақ болса, басқаларында ол өз алдына бір мемлекет
қызмет жүйесі. Қазақстанда мемлекеттік айыптаушы қызметі прокурор
лауазымының атқаратын міндеттерінің бір саласы. Мұндай қызмет прокурордың
қылмыстық іс материалдарына сүйене отырып, заттай дәлелдемелер мен куә
айғақтары арқылы айыптаушылық тұжырым айтып, соттан сотталушыға жазаның
нақты бір түрін тағайындауды сұрауынан тұрады. Сотта мемлекет айыптауды
қолдау үшін прокурор өз дәйектерін алдын ала орнықтыру сатысынан өтеді.
Тергеу органдарынан келіп түскен қылмыстық істің заңдылығын қадағалау
барысында прокурор заңсыз қозғалған істі қысқартады не қайта саралайды
немесе нұсқау беріп тергеушіге қайта жібереді. Ал заң талабына толық жауап
беретін іс болса немесе заңсыздықтар жойылып, қайта түскеннен кейін
прокурор істі сотқа өткізеді. Мемлекет айыптауды қолдау да қылмыс жасаған
адамның қудалануын талап еткен заңның орындалуын қадағалаудан туындайды.
Мемлекеттің негізгі
белгілері. Мемлекет белгілі бір территория шеңберіне халықты ырықсыз
көндіру монополиясына ие, бүкіл қоғам атынан ішкі және сыртқы саясатты
жүргізіп отыру құқығына ие, барлық жұртқа міндетті заңдар мн ережелер
шығарудың ерекше құқығына, салық салып отыру құқығына ие болатын
құрылым.Мемлекеттің өмір сүруі өндірістік қатынастардың   сипатына және
тұтастай өндіріс тәсіліне байланысты. Мемлекет базистің қондырмасы. Осы
сияқты диалектикалық байланысын, өзара тәуелсіздігін айқындамайынша,
мемлекеттің шыққан   тегін (генезисін), оның бір тарихи тұрғыдан екінші
бір тарихи тұрғыға өту заңдылығын түсіну мүмкін емес. Тарихтың
барысында мемлекет бірте-бірте базистен біршама дербестік алды. Оның
қоғам өмірінің негізгі салаларына ықпалы өте қомақты және ол қоғамдық
қатынастардың дамуына әсер ете алады немесе бөгет болуы да мүмкін.
Қоғамның ұйымдастырылуы күрделенген сайын мемлекеттің оған ықпал жасау
рөлі арта түседі.
Мемлекеттің түрлері және атқаратын қызметі.  Алғашқы   рет мемлекет
түрлерін жіктеуді Аристотель жасады. Ол Геродот пен Платонның ілімдерін
басшылыққа ала отырып, мемлекетті монархияға (бір адамның үстемдігі),
аристократияға (элитаның үстемдігі), политияға (тіке демократия
мағынасында халықтық үстемдік) бөлді. Оның ойынша, мемлекеттің бұл үш түрі
де халыққа мансапқорлықсыз, пайдакүнемдіксіз қызмет ететін болса, олар
заңды болып табылады.Қайта өрлеу заманынан бастап мемлекетті үш түрге бөлу
қалып, ол енді монархия және республика деп екі түрге бөлінетін болды. Ал
бұл күнде демократияны оған қарама-қарсы автократиядан айырып алуға тура
келеді. Бұл жерде демократияның конституциялық мемлекет түрінде
кездесетінін ескерсек, парламенттік үкімет пен президенттік басқару
жүйесін ажырату да қажет. Қазіргі дүниеде тағы бір ескеретін жай
конституциялық мемлекеттер түріне жатпайтын, бір мемлекеттік жүйеге
біріктіруге болмайтын толып жатқан плюралистік тұрғыдағы мемлекеттер бар.
Мәселен, бұрынғы КСРО-ның пролетариат диктатурасы мемлекеті дегеніміз шын
мәнінде коммунистік партия басшылығының олигархиясы болды. Ал үшінші
әлемнің көптеген мемлекеттері өздеріне не батыстық, не шығыстық
мемлекеттік үлгіні алса да оларда бұрынғы ескі басқарушылық түрі араласып
отырды.Мемлекеттердің түрлеріне келсек, қазір абсолюттік және
конституциялық монархия, әскери диктатура, автократия, хунталар,
әлеуметтік тап, тайпа басшылығы, отбасылық қауым дегендерді білеміз.
Діннен ажыратылған (светтік) мемлекеттер типіне қарсы діни мемлекеттер
типі бар. Міне, осының бәрі әлі күнге дейін қазіргі мемлекеттерді
дұрыстап жүйеге бөлудің жоқ екендігін көрсетеді. Конституциялық
мемлекеттің бірнеше антитиптері бар. Оның бірі бір адамның, не бірнеше
адамның үстемдік етуі түрінде көрінеді Автократиялық мемлекеттің өзіндік
бір типі – ол авторитарлық пен тоталитарлық түрлер қосылған тоталитарлық
мемлекет. Мұның үлгілерін Ленин, Сталин, Гитлер нақты жасап берді. Ол
адамды өзінің идеологиясын сөзсіз орындауға пайдаланумен, қоғамдық және
жеке адам өмірін саясаттандырумен сипатталады. Сонымен мемлекеттік
құрылыстың саналуандығына байланысты да олардың түрлері де әртүрлі болып
келеді.Мемлекеттер басқарушылық формасы мен саяси өкіметтің негізгі
институттарының құрылысына қарай да әртүрлі болады. Ал басқарушылық
формасы дегеніміз өзінің заңдандырылған тәртібімен сипатталатын өкіметті
ұйымдастыру болып саналады.Мемлекеттердің негізгі функциялары ішкі және
сыртқы болып бөлінеді. Ішкі функциялары мыналар: өмір сүріп отырған
өндіріс тәсілін, экономикалық және әлеуметтік жүйені қорғау,
экономиканы басқару, шаруашылық қызметін көрсету, тәртіп пен қоғамдық
тыныштықты сақтау, әлеуметтік қатынастарды реттеу, мәдени –тәртіп және
идеологиялық қызмет. Ал сыртқы функцияларына - халықаралық қатынас
жасағанда өзінің (осы мемлекеттің) мүддесін қорғау, елдің қорғанысын
қамтамасыз ету, басқа мемлекеттермен дұрыс қарым-қатынастарды дамыту, жаңа
саяси ойлау шеңберінде, бейбіт қатар өмір сүру принциптері негізінде өзара
тиімді ынтымақтастықты дамыту жатады.
Құқықтық мемлекет.  ХХ ғасырдың соңғы
ширегінде дүниенің көптеген елдерінде жаңа, ерекше белгілері бар құқықты
мемлекеттер қалыптаса бастады. Мемлекет атауында құқық деген сөздің
бірінші болып тұруының үлкен мәні бар. Ол қоғамның саяси-әлеуметтік
өмірінде, оның барлық аясында құқық жоғары орында тұру керек деген сөз.
Ол әрбір елдің Конституциясында - негізгі заңында бекітіліп, ал басқа
заңдары мен жарлықтарында нұсқа болуы тиіс. Мәселен, Қазақстанның
Конституциясында Республика өзін демократиялық, құқықты мемлекет деп
жариялады. Конституцияның жиырма бабында адамдардың табиғи құқықтары мен
бостандықтарын қорғау жан-жақты қамтылған. Адамдардың құқығының өрескел
бұзылуы бұрынғы КСРО мемлекетінде кең өріс алды.   КГБ, оның жергілікті
органдары адамдардың ізін бағып, олардың телефонмен сөйлесулеріне дейін
құпия тыңдап, адамдардың жеке өмірлерін де бақылап отырды. Мұны сезген
жұрт қорқынышты өмір сүрді.Құқықты мемлекет адамдардың бостандығы мен
теңдігін кісінің туа біткен қасиеті деп жариялайды. Жалпы мемлекет –
мемлекеттік құрылыстың мыңжылдық жемісі. Біз оның алғашқы идеялары мен
жобаларын көне Грекияның, Қытайдың, ортағасырлық ұлы ойшылдардың
мұраларынан кездестіреміз. Платон, Аритотель,Цицерон, Мао-цзы
тұжырымдарына зер салсақ, заңның беделі болмаған жерде мемлекет те
жойылады. Заң үстемдігі – қоғамдағы әділеттілік пен тұрқтылықтың тірегі. Ал
И.Кант мемлекет дегеніміз заңдарға бағынған жеке адамдардың бірлестігі,
жиынтығы дейді.Құқықты мемлекеттің нышандарын қазақ хандықтарының елді
басқару тәлідерінен де байқаймыз. Айталық, Кодекс куманикус, Тас
жазу, Жеті жарғы, Қасым мен Есім хандардың жарлықтары, Абылайдың ақ
жолы, тағы басқалары. ХХ ғасырдың соңғы жылдарында әлемнің көптеген
елдерінде ерекше белгілері бар құқықтық мемлекеттер қалыптасты. Оның
негізінде АҚШ-тың Конституциясы, Ұлы Француз революциясының жеке адам
мен азаматтар құқықтары декларациясы, БҰҰ-ның 1948 жылғы 12 желтоқсанда
қабылдаған жеке адам құқықтары декларациясы, адамзат қоғамында ежелден
қалыптасып келе жатқан адамзаттық, тарихи, саяси-әлеуметтік дәстүрлер мен
салт-саналар алынды. Құқықты мемлекеттің негізгі белгілері мыналар:
құқықтың үстемдігі, біртұтастығы мен бөлінбейтіндігі, құқықтың мүлтіксіз
орындалуын қадағалайтын сот, прокуратура, конституциялық бақылау
органдарының біртұтас жүйесінің болуы, биліктің үш тармағының
дербестігі (заңдық, атқарушы, сот билігі), мемлекет пен жеке адамның
өзара жауапкершілігі, атқару билігі мен жарлық шығару, оның орындалуын
ұйымдастыру мен бақылауда президенттік басшылықтың күшеюі, Президент –
мемлекеттің басшысы, әрі сол елдің Ата Заңының бұлжымай жүзеге асуымен
орындалуының кепілі.Осы тұста ХХ ғасырдың ең әйгілі мемлекет қайраткері,
тамаша ғалым, зерттеуші, публицист, әдебиетші, ұлт-азаттық қозғалысының
басшысы Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхановтың рөлі туралы айтпасқа болмайды.

Мемлекет қалпы, жергілікті бостандық негізі,
құқық, дін ісі, билік пен сот, ел қорғау, салық, жұмысшылар, ғалым-білім
үйрету, жер мәселесі деген он түрлі қоғамдық мәселе туралы нақты
шартты мақсат – болашақты, нақты тұжырым-тұғырнаманы демократиялық,
еуропалық үлгіде көрсетіп берген, әсіресе, қазақ жерінің автономиясын
жариялаған, елді президенттің билеуін мойындаған, жердің сатылмайтынын
әйгілеген Алаш партиясы бағдарламасының жобасын жасаушылардың кеуде
тұсында Әлихан Бөкейханов тұр.Бұл құжат қазақ елінің   ішкі-сыртқы
дұшпандардың қорлық-зорлығын көре жүріп, ғасырлар бойы мойымай, бостандық,
әділет, туысқандық үшін күрес жолында небір асылдарын құрбан етіп, ата
даналығы, ер қайраты, оқыған білімін ұштастырып, ұлт топырағындағы
ізгілікті дәстүр, салт-санамен озық елдер тәжірибесін ұластыра отырып
жасаған мемлекет құрылысы, адам құқығы, тіршілік қалыбы жөніндегі мақсат-
арманының жобасы еді.Сонымен құқықты мемлекет елді жалпыға белгілі заң
арқылы басқарады. Ал заңдар әділ болса ғана әділетті шаралар іске асырылып
отырады. Осы мақсатпен өкімет билігін бөліп жүргізу принципі іске
асырылады. Енді сол принцип бойынша құқықты мемлекеттерден заңдандырылған
өкімет билігінің үш тармағына тоқтайық. Бұл - өкіметті мемлекеттің заң
шығару, атқару және сот билігін жүргізу органдарына бөлу.Ал енді өкіметтің
осы үш тармағында алға шығуға тырысушылықты, үстемдік үшін таласқа түсуді
болдырмау үшін солардың біріне құқықтық мемлекетте жоғары мәртебе
берілуі қажет. Ондай мәртебе заң шығарушы өкіметке берілген. Өйткені,
сол ғана ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттарына заңдылық негіз,
күш береді, қоғамда заңның үстем болуын қамтамасыз етіп отырады. Барлық
құқықтық мемлекеттерде заңдық өкіметте парламенттер формалары әртүрлі
болып келеді де, өйткені парламент өкілетті, сайланбалы орган. АҚШ
сияқты елдерде парламент екі палатадан, ал демократия жолына жаңа түсе
бастаған кейбір мемлекеттерде Жоғарғы Кеңес түріндегі парламенттер бір
палатадан тұрады.Барлық құқықтық мемлекеттерде заңдардың конституциялығын
бақылап отырған Конституциялық соттар құрылған. Мәселен, Қазақстан
Республикасының Конституциялық Сотының азамат Т.Г.Квятковскаяның талабы
бойынша 1995 жылдың 6 наурызындағы қабылдаған қаулысына сәйкес кезінде
сайланған Жоғарғы Кеңесті заңсыз деп таныуы соның дәлелі.Осындай өте
сирек кездесетін қателіктер мен ағаттықтарға қарамастан, құқықты мемлекетте
адамның қоғамдық дамуға қайшы келетін процестерді ауыздықтап, бостандыққа,
әділдікке, демократияға тоқтаусыз ұмтыла беретінін көрсетіп берді.
Мемлекет пен құқықтың пайда болуы мен дамуы
Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық,
әлеуметтік, құрылымдық, басқарушылық салаларындағы обьективтік даму
процестері бір-бірімен тығыз байланыста өзгеріп, жаңарып отырды. Малшылық
пен егіншілік қалыптасты, ажарланған тастан жасалған қарулар өмірге келіп,
адамның тәжрибесі өсіп молайды. Қоғамдық еңбек төрт күрделі тарауға
бөлінді: малшылық, жер игеру, өндірістік және саудагерлер тобы. Бұның бәрі
еңбектің өнімділігін арттырды, қоғамның шығысынан кірісін асырды. Сөйтіп
қоғамдық байлық қалыптаса бастады, оны иемденетін топтар, таптар пайда
болды.Экономикалық өзгерістер әлеуметтік қайшылықтарды өмірге әкелді. Олар
төмендегі негізгі обьективтік заңдардың – қосымша өнімнің пайда болуы; жеке
меншіктің қалыптасуы; топтар мен таптардың арасындағы кұрестің басталуы
әсерінен туындайтын қайшы- лықтарды реттеп, қоғамды басқару үшін өмірге
мемлекет пен құқық келді.Мемлекеттің дамуы – мемлекет қоғамдық еңбек
бөлінісінің, жеке меншіктің пайда болуы нәтижесінде алғашқы қауымдық
құрылыс тапқа бөлінуінің туындысы. Мемлекет жария үкіметтің пайда болуы мен
іс-әрекетінің нәтижесі ретінде қалыптасатын, қоғам өмірін ұйымдастырудың
нысаны мен оның негізгі салаларына басшылық ететін, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.