Кіші мектеп жасындағы балалардың үлгермеушілігін түзеу

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі күні Қазақстан Республикасында өткізіліп жатқан білім реформасы көптеген проблемаларды көрсетті. Зерттеу тақырыбының өзектілігі бірінші кезекте жалпы білім беру мектебінің кіші мектеп жасындағы кезеңінде шиеленіске түсумен анықталады.

Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңына сәйкес көптеген мамандар мектептегі және отбасындағы оқыту-тәрбиелеу процесіндегі тиімді жолдар мен әдістерді табуға байланысты белсенді ізденіс жүргізуде. Осы проблеманы зерттеудің мәнісі білім беру жүйесіндегі қоғамның жаңа талаптары мен әлеуметтік сұранысын анықтайды.

Психологиялық әдебиеттерде мектеп жасына дейінгі кезеңнен кейін, және жеткіншектік кезеңнің алдында келетін кіші мектеп жасындағы балалардың тұлға дамуы жөніндегі мәселелерді жиі талқылайды. Оқымыстылардың осы жас кезінде балаға қадала ықылас білдіруі - баланың әлеуметтік қатынасқа қосылуына, "МЕН" тұжырымдамасының дамуына және өзін-өзі бағалауына, әлеуметтік сфераға (рефлексияға, этикалық нормаға т. с. с. ) байланысты болды. Оқыту-тәрбиелеу процессінде психология қызметінің роліне үлкен мән беріледі.

Зерттеудің нысаны: оқудағы үлгермеушілік - психологиялық проблема ретінде.

Зерттеудің пәні: кіші мектеп жасындағы балалардың үлгермеушілігінің туындау себебі және оны жеңу жолдары.

Зерттеудің болжамы: Егер кіші мектеп жасындағы балаларға теориялық негізделген психологиялық көмекті ұйымдастырса, танымдық сферасының жеткіліксіз дамуына шартталған үлгермеушілікті жоюға болады.

Зерттеудің мақсаты: кіші мектеп жасындағы балалардың үлгермеушілігін жоюға бағытталған психологиялық көмек жүйесінің теориялық негіздемесі мен практикалық іске асырылуы.

Зерттеудің міндеті:

1. Үлгермеушілік ұғымын анықтауға арналған негізгі теориялық тұжырымдамаларды талдау;

2. Кіші мектеп жасындағы балалардың үлгермеушілігін жеңуге арналған психологиялық көмек жүйесін әзірлеу және ғылыми негіздеу. Олар: а) кіші мектеп жасындағы балалардың үлгермеушілігінің психологиялық диагностикасы; ә) кіші мектеп жасындағы балалардың үлгермеушілігін жеңуге арналған түзету жұмысы.

Зерттеудің әдіснамалық негізін Л. С. Выготскийдың мәдени-тарихи даму тұжырымдамасы, П. Я. Галпериннің ақыл-ой әрекетін сатылап қалыптастыру тұжырымдамасы құрайды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы.

1. Кіші мектеп жасындағы балалар үлгермеушілігінің теориялық негізі

тереңдетілді.

Тәжірибенің маңыздылығы. Зерттеу нәтижелерін ата-аналар, мұғалімдер, үлгермейтін кіші мектеп жасындағы балаларға психологиялық әсер ету жүйелерін құру кезінде психолог-практиктер қолдана алады.

Әдістер және зерттеу әдістемелері:

Зерттеуде "Корректуралық сынау" (Б. Бурдон) (әріптік нұсқа), "Қызыл-қара кесте", "Шультенің кестесі", "Дереу есте сақта", "Ұзақ уақыт есте сақтау", "Жанама есте сақтау" әдістемелері, Н. Ф. Талызинаның "Лабиринт" әдістемесі, «Көлем мен ұзындықты сақтау түсінігін зерттеу» әдістемесі және "Төртінші артық" әдістемесі пайдаланылды.

Зерттеу базасы: Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс №159 гимназиясының бастапқы сыныптарында (1-4 сынып) өткізілді.

Жұмыстардың құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қортындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. ТАРАУ ҮЛГЕРМЕУШІЛІКТІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Психологиялық әдебиеттердегі үлгермеушілік туралы түсінік

Үлгермеушілік терминінің мағынасының өзі оқушылар дайындығының білім талаптарына сәйкес келмейтінін білдіреді. Психологиялық теориялардың әр түрлі түрлеуінде (модификациясында) таралған. Бұл жердегі мәселе зерттеудің психологиялық аспектісінің өзінде ғана емес, психологиялық факторлардың ықпал ететін үлгермеушілік проблемалары жөніндегі мәліметтер туралы болмақ.

Ж. Бастин мен А. Розен 1990 ж мектеп үлгермеушілігі себебін түсіндіретін үш негізгі бағытты көрсетеді. Олар - биогенетикалық, социопедагогикалық және социааффективтік бағыттар.

Баланың психикалық даму жолындағы биогенетикалық бағыты үшін (J. M. Baldwin, K. Buhler, С. Hull және басқалары) көбіне мектептегі үлгерімділігі баланың "туа біткен қабілетімен" қамтамасыз етеді. Биогенетикалық бағытты дәлелдейтін өкілдер "оқушылардың оқудағы үлгерімділігі гена арқылы келетін интеллектісіне байланысты болады" деп делелдейді. Оны тест арқылы, оның ішінде интеллект коэффициенті арқылы өлшеуге болады. Осы бағыттағы белгілі өкілдердің бірі доктор П. Дебрай - Ритзен американдық Женкстің идеясын қолдайды .

Әлеуметтік-педагогикалық бағыттың өкілдері (W. Wundt, S. Young, E. Fromm, E. Durkheim L. Levy-Bruhl және басқалары) сәттілік баланың экономикалық, әлеуметтік және медени қоршаған ортасына байланысты болады деп есептейді.

Олар өз көзқарасын зерттеу бойынша шамасы жоқ сословиеден (ортадан) келетін балалардың үлгермеушілігін статистикалық деректермен дәлелдейді. Б. Берштейн 1975 баланың дүниеге келген бірінші күнінен бастап үйренген ортасының тілінен мектеп тіліне үйренуі детерминделеді деп дәлел айтады.

Әлеуметтік-аффективтік бағыттың өкілдері шиеленіс кезінде әр түрлі қақтығыс ситуацияларына т. с. с. екпін салады. Олар оқу уақытын 4 этапқа бөледі. Әр этаптың соңында баланың тәртібіне жаман әсер ететін өзгеріс болады. Бірінші өзгеріс бала үшін бірінші экстраотбасылық топ болып табылатын бөбектер бақшасына барғанда болады. Екінші өзгеріс - жауапкершілігін алуға тиіс оқу міндеттері алдында бастапқы мектепке ауысу кезінде басталады. Содан кейін жаңа пәндер мен көптеген мұғалімдері бар орта мектепке ауысу кезеңі басталады. Содан кейін интеллектуалдық автономияны қажет ететін жоғары оқу орнына түсу сәтінде басталады. Бұл бір ауыр, кірпияз ауысу процессі центрлес шеңбер секілді. Бұның бәрі жалғыз достық емес, бәсекелестік сезімі бар жасты

Цетлин В. С. Неуспеваемость школьников и её редупреждение. - М. :Педагогика, 1977. - 120 с.

топқа үйренуге, мұғалімдердің және әкімшіліктің магистральдық беделіне, барлық қиындық алып келетін нәрселерге үйренуге алып келеді.

Көптеген зерттеушілер мынадай қортындыға келді. Олардың пікірінше барлық балалар осы талаптарды орындауға дайын емес. Балалардың 3 жасында кездескен қиындықтары қайтадан 6, 12 немесе 18 жасында кездесуі ғажап емес.

Соңғы жылдарда оқудағы фрустрация құбылысын, ықпал ететін саналы түрдегі факторлармен түсіндірілетін үлгірмеушіліктің терең-психологиялық теориясы кеңінен таралған.

Үлгермеушілікті ескерту және жеңу мектеп өмірінің "мәңгі" проблемасына жатқызуға болады. Оған батыста да, Ресейде де мектептегі баланың үлгірмеушілігіне жаман әсер ететін себептер мен факторлар қаралған, психологиялық-педагогикалық әдебиеттер бойынша көп көлемді жұмыстар арналған.

Үлгермеушілік проблемасымен A. Binet, H. Pieron, M. Debesse, A. Lе Gall, R. Gal, M. Gilly, M. Delprat, Wincenty және Barbara Okon, J. Lompsher, G. Evequoz, P. Gosling, G. Bastin және A. Rozen, J. P. Fragniere және A. Compagnon, D. Pasquier, B. Pierrehumbert, M. Huberman секілді шетел зерттеушілері айналысқан.

Ресей әдебиетінде бұл проблемаларға H. А. Менченскийдің, Б. Г. Ананьевтің, А. М. Гельмонттың, С. М. Ривестің, Ф. Ф. Королевтің, М, А, Даниловтың, М. НСкаткинаның, Л. В Занкованың, А. А. Бударныйдың, Л. С. Славиннің, З. И. Калмыковтың, В. И. Зыковтың, Р. И. Мурачковскийдің, С. В. Петриченконың, Е. Ф. Власовтың, М. С. Певзнердің, П. О. Эфруссидің, Т. Л. Мусиридзенің M. M. Безрукидің, С. П. Ефимовтың, А. Ф. Ануфриевтің, С. Н. Кострминнің, Р. В. Овчаровтың жұмыстары арналған.

Қазақстанда бұл проблемамен Х. Т. Шерьязданова, А. К. Ерсарина айналысты.

Осы проблемамен айналысқан алғашқы зерттеушілердің бірі оқудағы қиындықтардың педагогикалық, психологиялық және физиологиялық себептерін анықтаған көрнекті педагог Я. А. Коменский болды.

ХІХ ғасырдың соңында ХХ ғасырдың басында өзгеше жиынтық ғылым - бөлек ғылыми тәртіптерді психология, анатомия, физиология және педагогиканың (С. L. Hull, Е. Meumum, В. И. Бехтерев, А. П. Нечаев, Г. И. Россолимо, П. П. Блонский, М. М. Шерменя, П. Щ. Эфрусси, Л. С. Выготский және басқалары) зерттеу нәтижесін біріктірген педалогия ғылымы пайда болды. Бұл жұмыстардың жетістігі ретінде оқушының субьективті қабылдауын толықтыруға, оқытушыға қатысты болмай-ақ баланың психологиялық, физиологиялық және басқа да еркшеліктерін зерттеуге жасалған шынайы қадамды атауға болады. Бұл жерде

Л. С. Выготскийдың жұмыстары бала жастағы проблемаларды зерттеу

Цетлин В. С мектеп жасындағы оқушылардын үлгермеушілігі және оны ескеру.

тарихнама принциптерін сақтауда ерекше ролі болды. Ол "Балалық шақтың биологиялық қызметі ортаның құбылмалы жағдайына тұқым қуалаушылық талаптығымен бейімделеді" дегенімен оның ерекшеліктері алайда адамзаттың тарихи өмірінің басталуына байланысты болған" деген.

1930 жылдардың ортасында ЦК ВКП "Наркомпрос жүйесіндегі педологиялық бұрмалаушылық туралы" оқу үлгерімділігі бойынша қалып жүрген балалардың обьективті психологиялық диагностикасын әртүрлі әдістермен мектеп практикасын ендіру тоқтатылған еді. Мектептегі баланың оқу үлгерімділігінің нақты бір ғана критериясы оның білімі, ептілігі, дағдысы деңгейінде қойылған оқытушының педагогикалық бағасы болған.

Нәтижесінде оқушының үлгермеушілік себебі: кейбір оқытушылардың төменгі сапада сабақ беруі, отбасымен жеткілісіз жұмыс істеуі, оқушының өз бетінше ойлана алмауы болған.

Бұл жағдайда мектептегі үлгірмеушіліктің және екінші жылға қалудың проблемасы күрделі және ол екі негізгі себептерге байланысты болған. Ол мұғалімнің баланы қалай оқытып, тәрбиелеуі мен оқушының оқуы және оның екінші жағынан бұл жағдайда оның дамуының жүзеге асуы.

Отызыншы жылдардағы мектептегі үлгермеушіліктің проблемасына үш түрлі үлгерімсіз оқушыны жіктеген П. П. Блонскийдің 1930 айтарлықтай үлесі болды. Олардың оң нәтижесі себептерді талдаудағы бірігуі мен оларды жеңу және ескерту бойынша кепілдеме әзірлеу.

1928 жылы оқушылар үлгермеушілігі себептерін талдауға және оны жеңу бойынша шаралар кепілдемелеріне арналған П. О. Эфруссидің жұмысы жарияланды. Автор үлгермеушілік жағдайы көбіне физиологиялық, экономикалық, психоәлеуметтік және басқа да себептермен байланысты болады деп ерекшелейді.

1930-1940-шы жылдары үлгірмеушілікті жеңудің басты жолы болып нақты мұғалімнің педагогикалық шеберлігін жетілдіру, арнайы және әдістемелік әдіспен оның деңгейін көтеру жолы таңдалған еді. Екінші жылға қалу және жалпы қалу жағдайы мұғалімге байланысты құбылыс деген нұсқауды зерттеу оның ішінде мектептегі оқушының үлгерімділігі мен үлгерімсіздігін анықтайтын психологиялқ обьективтік факторларды анықтады. Бұл әдіс сабақ беру жолын анықтауға және сабақ беру әдісіндегі бір қатар мәселелерді шешуге себепші болды.

1940 - 1950 жылдары осы мәселе бойынша С. М. Ривестің 1940, М. А. Даниловтың, 1951, А. М. Гельмонттың, 1954 және басқалардың зерттеулері жарияланды. Қанағаттанғысыз үлгермеушіліктің және оқушының екінші жылға қалуының маңызды себебі болып "мектеп жұмыстарының және халықтық білім бөлімі басшылығы тарапының

Гоноболин Ф. Н Психология

оқыту-тәрбиелеудегі кемшіліктері ", "мұғалім жұмыстары сипаты мен

оқыту пәнінің өзіне қойылған мақсаттың сәйкессіздігі " болап саналды. (Э. И. Моносзон) . Бір уақытта оқушылардың үлгерімсіздігін төмендегі топ түрінде бөлуге мүмкіндік берілді.

Сонымен, Н. С. Рождественский мен В. К. Ягодовский 1955 ж. үлгерімділігі бойынша қалып отырған бастапқы мектеп оқушыларын 6 топқа бөлген. Осы авторлармен тұжырымдалған топты талдаудың негізгі жігі оқудағы психологиялық және педагогикалық себептер болып табылған.

В. И. Самохваловтың зерттеуінде 1953 ж үш көрсеткіш бөлінген. Оның негізінде балалар тәртібінің әр түрлі болуы мен олардың тұлға ретіндегі ерекшеліктері қаралған: 1) оқуға деген қатынасы; 2) оқу жұмыстарын ұйымдастыру; 3) білім мен дағдыны меңгеру. А. М. . Гелмонт (1954) категориясымен бірге үлгермеушілік себебінің ара қатынасын келтірген. Мұндай топтамада әр түрлі тәртіптегі құбылыстың бірігуінің тәжірбиелік жолына арналған жағдайлардың типі қаралған. Оқушылар тәртібінің актісі осы актілерге түрткі болатын себептермен бір қатарға қойылады. Тікелей- жанама жағдайда, жекеше - жалпы жағдайда ішкі жоспардың құбылысы сыртқысымен шектелмейді.

Оқушылардағы үлгермеушілік проблемасының шешімі ретінде белгілі Л. С. Славинн оқушы үлгермеушілігін 5 типке бөлген "Үлгерімсіз және тәртіпсіз оқушыларға арналған жеке жол"жұмыстары болып табылады. Оған:

Оқуға деген қатысы;
білім меңгерудегі қиындықтардың бары;
оқу жұмыстары әдістерін дұрыс меңгермеу;
еңбектене алмауы;
танымдық қызығушылығының болмауы.

60-70-шы жылдары мектептерде жаңа бағдарламалар кірістірілуіне және бастапқы мектептің үш жылдық оқытуға ауыстырылуына байланысты үлгермеушілікті жеңуге күш салынған. Тәжірбиеде көрсеткендей кейбір мектептерде "жаңа программаларға ауысу кезінде екінші жылға қалушылардың саны 2 есеге көбейеді екен".

П. П. Борисовтың зерттеуінде (1967) жалпы педагогикалық, психофизиологиялық, әлеуметтік-экономикалық және үлгермеушіліктің әлеуметтік себептері қаралған.

Аталған жағдайда бір-бірінен бөлінген әр текті құбылыс, яғни оқушыларға қатынас бойынша ішкі себептер (денсаулығы, психикалық ерекшелігі), сыртқы себептер (мектеп жағдайы, әлеуметтік жағдай), оқу жағдайы кеңінен таралған әлеуметтік жағдайлары бар белгілі классификациямен тығыз байланысты. Алайда, бұл жерде белгілі

Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. -Алматы, 2002

тиянақсыздық бар. Психофизикалық себептер сондай-ақ, әлеуметтік себептер секілді (сондықтан, істің бұл жағын топтың 3 жағына қатысты етудің мәнісі жоқ) топтағы оқушылар мен оқытушылардың еркіне қатысы аз болады. Енді бір жағынан, оқыту-тәрбиелеу жұмыстарының кемшіліктерін оқытушы қызметімен байланыстырған дұрыс болмайды. Жалпы педагогикалық себептерді ашқан кезде тек оқушылар жұмыстарының кемшілігі емес, сондай-ақ, мектеп жұмыстарының жалпы кемшіліктерін әлеуметтік-экономикалық бір қатар сәттер мен жалпы педагогикалық себептерді қосқан жөн.

Жас проблемасын және оқушылардың тұлғалық әртүрлілігін әзірлеу кезінде үлгермейтін оқушылардың психологиялық ерекшеліктері туралы құнды деректер алынған болатын. Оқушылар үлгермеушілігінің себептері туралы оқытушылардың пікірін зерттеп, Г. Вицлак 1969 оқушылардың оқудан қалуының маңызды себебі - оқытушылар оқушының оқуға деген қатынасы, өткен уақыттардағы үзілген оқуы деп атайды. Ол оқудан қалу жағдайын болдырмау үшін мектепке дейінгі жасынан мектеп жасына дейінгі ауысу кезеңіне ерекше мән беру керек екенін дәлелдеген.

М. Жили (1969) жұпты талдау (үлгірімді-үлгірімсіз) әдісі арқылы әр жұптың арасындағы тең әлеуметтік-экономикалық, интеллектуалдық және педагогикалық үлгірмеушіліктің психологиялық себебін зерттеген. Автор бұндай зерттеудің нәтижесінде әлеуметтік, педагогикалық және интеллектуалдық жоспардағы басқа тең жағдай кезінде үлгерімділер мен үлгерімсіздердің арасындағы әр түрлі жағдай келесі факторлармен анықталған дейді. Олар физиологиялық, психологиялық немесе психобиологиялық және отбасылық тәрбиелеу факторлары.

Бірінші сыныптағылардың оқуды қабылдай алмау себебін талдау кезінде Г. Победоносцев (1970) оларды екіге бөлген. Бірінші топ - оқуға қатысты сыртқы фактор мен жағдай болып табылса, екінші топ - оқушының өзінің жеке мінездемесіне байланысты себептер болып табылады. Бірінші топқа бағдарламалар мен оқулықтардың сапасын, қоршаған орта жағдайын, педагогикалық кадрларды бағалау, мектептегі оқу-тәрбиелеу процессінің жалпы орнатылуын жатқызуға болады. Себептердің екінші тобы - оқушыны оқыту және тәрбиелеу субъектісі ретінде қалыптасқан. Автор осы себептерді негізге ала отырып келесілерді анықтады. Олар ата-аналардың баланың оқуына немқұрайлы қарауы, оқытудың санитарлық-гигиеналық жағдайы, дидактика талабының бұзылуы, көмекші оқулықтарға, сынып бөлмелеріне қойылатын гигиеналық және психологиялық талаптардың бұзылуы, оқу нәтижесіндегі бақылаудың нашарлығы - мектеп алды дайындық кемшіліктері, мектепке, оқуға деген қатынасы, физикалық денсаулығы (үлгірімсіз оқушылардың 70-85% физикалық нашарлығы), оқушылардың оқыту жұмыстарындағы

Жарықбаев Қ. Ұстаздық еткен жалықпас/психология очерктері/-

дағдылық кемшіліктері, жазу, ауысша есептеу, оқушылардың жеткіліксіз дайындалуы, ауызша айтып берудегі кемшіліктері.

Н. А. Менчинскийдің және оның әріптестерінің "Оқушылар үлгермеушілігінің психологиялық проблемалары " жұмыстарында (1971) "оқыту" түсінігі, яғни білімді меңгеруді қабылдау мен оқу қызметінің әдісі деп трактатталған.

Автор оқушының оқуына із салатын психикалық процесстердің ішіндегі маңыздысы мектепте саналғандай есте сақтап, ескеру емес, оның ойлау ерекшелігі болып табылған.

Осы тұжырымдама шамасында Н. И. Мурачковский (1971) оқушылардың үлгерімсіздігін үш түрге бөлген. Бұның өзінде негізгі көрсеткіштерден басқа квалификацияның негізіне оқуды оқыту, сондай-ақ, оқушының тұлғалық бағыты, мотивациялық ортасы болып қабылданған.

Алайда, оқушылар үлгермеушілігінің себебі мен типологиясына қарамастан ол уақытқа дейін оқушылардың үлгермеушілік проблемасы бойынша материалдар жеткілікті түрде әзірленгеніне қарамастан, әлі күнге дейін мектептегі үлгермеушілік соңына дейін зерттелмеген болып табылады.

Үлгермеушіліктің және оқудан қалушылықтың себебін талдауға, оны алдын-алу үшін қолайлы жолын іздеуге, ерекше мән берген М. Н. Скаткинмен өткізілген табиғат пен оқушының білімдегі формализмді жеңу жолдары бойынша өткізген зерттеуі орын алған. М. Н. Скаткин мақсатты анықтаудың, мазмұнды таңдаудың, сабақтың әдістемелік және ұйымдастырушылық құрылымын, сондай-ақ, оқу қызметіне оң қатынасты қалыптастырудың барынша тиімді жолын негізге алып, қазіргі оқуға ғылыми талаптарды әзірлеген.

В. Оконның зерттеуіндегі үлгірмеушілік конфликтісінің салдары, оқушылар, оқытушылар және сыртқы жағдайлар арасындағы өзара әрекеттердің бұзылушылығы болып табылады.

Үлгермеушілікті жеңу проблемасын әзірлеуге Ю. К. Бабанскийдің (1972) "Оқыту процессін оңтайландыру" (оқушылардың үлгірмеушілігін алдын-алу аспектісі) этаптық жұмысты санауға (1972) болады. Ю. К. Бабанскиймен өткізілген көптеген талдау жұмыстары оқушының шынайы оқу мүмкіндігіндегі кемшілігі бар үлгірмеушіліктің себебі туралы жағдайды қозғауға түрткі болды. Автордың пікірінше "шынайы оқу мүмкіндігі " түсінігі педагогтардың үлгермеушілік себебін тек оқушының өзінен емес, оған әсер ететін сыртқы әсеріден, оның ішінде өзінің педагогикалық қызметіндегі кемшілігін іздеуге бағыттайды. Осы концепция барлық обьективті және субьективті факторларды және оқудың заңдылығын жүйелі талдау негізінде оқушылардың оқу процессіне мақсатпен жақындауды анықтайды.

Богословский В. В. Жалпы психология-Алматы, Мектеп, 1980.

В. С. Цетлин (1977), M. Berge, H. Klein, W. Salzwedel (1975), E. Drefenstedt (1980, 1981), G. Solbrig (1980, 1981), K. Nirmitz, G. Oehme, G. Polster (1982) үлгермеушілікті жеңу және болдырмау мақсатында педагогикалық іс-шаралардың жүйесін әзірледі. H. D. Rosier (1967), H. Lowe (1975) басқа зерттеушілер кеңінен зерттеу жасап, нашар оқитындардың жалпы мінезін анықтады G. Claub (1979, 1980) әр түрлі жаста оқитындардың арасында жеке-психикалық тұрғысынан әр түрлі болатындығының ауқымы мен сипаты бар. J. Guthke (1972), W. Gutjahr (1974), G. Witzlak (1968, 1979) Оқушылардың жеке-психикалық ерекшеліктерін анықтау үшін диагностикалық әдістер ұсынды.

1980 жылдардағы жұмыстарда (П. П. Борисов 1980, С. Д. Максименко 1981, А. К. Маркова 1983, М. В. Матюхина 1984, И. А. Невский 1985, А. Х. Югай 1987 үлгермеушіліктің себебі ретінде оқу қызметіндегі - мотивациялық, мақсатты, психологиялық негізгі құрылымның бұзылуын зерттеді. Бұл жағдайда балалардың оқуға деген үлгерімділігінде жеке - типтік және жас ерекшелігі анықталып нақтыланды.

Сонымен, З. И. Калмыкова (1986) оқу материалының түсініксіз болуының негізгі себебі оқушылардың субьективтік тәжірибесінің аз болуы, олардың базисті білімінің болмауы деп дәлелдейді. Зерттеуде балаға арналған құндылықтардың білім мен оқу құндылығының сәйкес келмеуі қоғамдық - пайдалы қызметке байланысты болады екен. (А. К. Маркова 1983, М. В. Матюхина 1984) .

М. М. Безрукий, С. П. Ефимова (1991) балалардың оқуының қиындығы негізінде а) әлсіздік, жүйке жүйесінің атеникалық жағдайы, б) невротикалық невроз секілді және в) психикалық дамудың уақытша кідірісі; г) солақайлық (сол қол) д) дисграфия деп санайды

Осы проблемамен айналысатын қазақстандық зерттеушілердің қатарында А. К. Ерсариннің жұмысын атауға болады. Ол оқудағы қиындықтың себебі, балалардың мектеп оқуына дайын болмауынан деп біледі. Ол балалардың жеке ерекшелігін негізге ала отырып оқумен қиындықтары бар балалармен жалпы принциптерді және - педагогикалық жұмыстардың түзету әдістерін нақты ұсынады.

А. В. Ануфриев мен С. Н. Костромин бастауыш сынып мұғалімдерінің арасында өткізілген анкета нәтижесінде құралған психодиагностикалық кесте түрінде ұсынылған кіші мектеп жасындағы балалардың оқуында жиі кездесетін психологиялық қиындықтарды бөлген. Осыдан кейін оқудағы интеллектуалды пассивті балалардың қиындықтарын талдаймыз.

А. В. Петровский жас және педогогикалық психология-Алматы, Мектеп, 1986.