Қаржылық менеджменттің механизмі мен ақпараттық база
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1. Қаржылық менеджменттің базалық көрсеткіштері және ақпарат жүйесі 4
1.1 Қаржылық менеджменттің базалық тұжырымдамалары 5
1.2 Қаржылық ресурстар және олардың көздері 7
2. Қаржылық менеджменттің механизмі мен ақпараттық база 9
2.1 Қаржылық менеджменттің ақпараттық базасы 11
2.2 Қаржылық менеджментті ақпараттық қамтамасыз ету 12
3. Қаржылық менеджментті ақпараттық қамтамасыз етуде қойылатын басты талаптар 17
ҚОРЫТЫНДЫ 18
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 19
КІРІСПЕ 3
1. Қаржылық менеджменттің базалық көрсеткіштері және ақпарат жүйесі 4
1.1 Қаржылық менеджменттің базалық тұжырымдамалары 5
1.2 Қаржылық ресурстар және олардың көздері 7
2. Қаржылық менеджменттің механизмі мен ақпараттық база 9
2.1 Қаржылық менеджменттің ақпараттық базасы 11
2.2 Қаржылық менеджментті ақпараттық қамтамасыз ету 12
3. Қаржылық менеджментті ақпараттық қамтамасыз етуде қойылатын басты талаптар 17
ҚОРЫТЫНДЫ 18
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 19
КІРІСПЕ
Бұл жұмыс қаржылық менеджмент пәні бойынша, оның негізгі базалық көрсеткіштері және ақпарат жүйесі жайлы жазылған. Қаржылық механизм - бұл кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістарінің жиынтығы. Қаржылық менеджменттің ақпараттық жүйесі кәсіпорынның қаржылық қызметінің барлық аспектілері бойынша талдауды жүзеге асырады, шұғыл басқару шешімдерінің тиімділігін дайындап және жоспарлау үшін қажетті, сәйкес ақпараттық көрсеткіштерді таңдауға бағытталған үздіксіз үрдісті сипаттайды. Қаржылық есептемелерге мыналар жатады: бухгалтерлік баланс, пайда мен залалдар туралы есептеме, ақша қаражатының қозғалысы туралы есептеме, капиталдағы өзгерістер туралы есептеме, түсіндірме жазба. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады. Баланс - белгілі бір уақыт кезеңінде субъект активтерінің, міндеттемелерінің және капиталының өзара байланысын білдіретін қаржылық есеп.
1. Қаржылық менеджменттің базалық көрсеткіштері және ақпарат жүйесі
1. 1 Қаржылық менеджменттің базалық тұжырымдамалары
Қаржылық менеджмент қаржы теориясында дамыған бірқатар байланысқан негізгі тұжырымдамаларға тірек етеді. Бұлар келесі:
а) уақытша ақша құны тұжырымдамасы;
ә) табыстылық пен тәуелділік арасындағы мәміле тұжырымдамасы;
б) капитал бағасы тұжырымдамасы;
в) капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы;
г) мәлімет ассиметриясы тұжырымдамасы;
ғ) агенттік қарым-қатынастар тұжырымдамасы;
д) балама шығындар тұжырымдамасы;
Уақытша ақша құнының тұжырымдамасы. Ақша ағынының тұжырымдамасы келесіге ұйғарады:
а) ақша ағынын теңестіру, оның түрі және созылымдылығы;
ә) оның элеметтерінің мөлшерін анықтайтын факторларды бағалау;
б) әр уақытта жұмыс істейтін дисконттік коэфициентті таңдау;
в) бұл ағынмен байланысқан тәуекелділікті бағалау және оны есептеу әдісі.
Ақшаның уақытша құндылығы - бұл ақша қаражатының объективті сипаттамасы. Оның мәні - бүгін бар ақша және болашақта алынатын ақша бір құндылы еместігінде тұрады. Бұл бір құндылық еместік үш негізгі себептермен анықталады:
Инфляция. Инфляция жағдайында ақшаның құндылығын жоғалту, бір жағынан оларды салым салуға шақырады, яғни инвестициялық үрдісті қаржыландырады; ал басқа жағынан - қалдығы бір ақшаның және болашақта алынатын ақшаның айырмашылығын түсіндіреді.
Болашақта күтілетін ақшаның ала-алмау тәуекелділігіне. Әрбір шарт бойынша болашақта ақша түсетіндігі орындалмау, немесе жартылай орындалмауы мүмкін.
Ақша айналымы. Ақша қаражаттары, басқа әр актив сияқты, уақыт өтуімен пайда түсіруге пайдаланады. Бұл мәнде, аз уақыттан кейін алатын сома шешім қабылданып жатқан уақыттағы сомадан артық болуы көзделеді.
Табыстылық пен тәуекелділік арасындағы мәміле тұжырымдамасы. Бұл тұжырымдама келесіде тұрады: бизнесте табысқа ие болу әрқашан тәуекелділікпен қатар болады. Осы екімінездемелер бір-бірімен пропорционалды: күтілетін немесе талап етілген табыс жоғарлағанмен, тәуекелдік дәрежесі де жоғарылайды, бұл табыс алмай қалу мүмкіндікпен байланысты. Қаржылық менеджментте келесі шартты мақсат қойылады және шешіледі: мысалы табысты максималдау немесе тәуекелділікті минималдау керек, бірақ табыс пен тәуекелдік арасындағы қатынасты табу керек.
Қаржылық менеджментте тәуекелдік категориясы әр аспектілерде қабылданады: инвестициялық жобаларды бағалауда, инвестициялық қоржынды қалыптастыруда, қаржылық тәсілдер мен әдістерді таңдауда, капитал құрылымы бойынша шешім қабылдауда, дивидендік саясаты негіздеуде және т.б.
Капитал бағасы тұжырымдамасы. Әр компанияның әрекет жасау мүмкіндігі оның қаржыландыру көздерінің болуына байланысты. Олар экономикалық табиғатымен, пайда болу әдістерімен, шұғылдану әдістері және уақытымен, тіршілік ұзақтығымен, басқару дәрежесімен анықталады. Бірақ, ең негізгі қаражат көздерінің сипаттамасы - бұл капитал бағасы. Капитал бағасының тұжырымдамасының мәні - кәсіпорынның қаржы көздеріне қызмет ету оған біркелкі дәрежеде әсерін тигізбейді. Қаржыландырудың әр көзінің құны болады, мысалы банктік несие үшін пайыз төлеу керек.
Капитал бағасы кәсіпорынның шарасыздыққа ұшырамауына және қаржыландыру көзін қамтамасыз етуге қажетті табыстың ең төмен деңгейін көрсетеді. Капитал бағасын сандық бағалау инвестициялық жобаларды таңдауда, кәсіпорын қызметін қаржыландыру нұсқауларын таңдауда маңызды орын алады.
Капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы. Нарық экономика жағдайында көптеген компаниялар капитал нарығымен әр түрлі дәрежеде байланыста болады. Ірі компаниялар кредитор ролінде де, инвестор ролінде де көрінеді, ал ұсақ компаниялар инвестициялық сипаттағы қысқа мерзімдік мәселелерді шешумен шектеледі. Алайда, операциялар белсенділігі сияқты, капитал нарығында шешім қабылдау және жұмыс бағытын таңдау капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасымен тығыз байланысты болады.
Капитал нарығына қосымша ретіндегі тиімділік термині экономика тұрғысынан емес, ақпарат тұрғысынан түсіндіріледі, яғни нарық тиімділігінің дәрежесі оның ақпаратқа қанықтылық дәрежесімен және нарыққа қатысушылардың ақпаратқа қол жеткізу дәрежесімен сипатталады. Қатыстыроылып отырған тұжырымдама ғылыми әдебиеттерде нарық тиімділігінің гипотезасы деп белгіленген.
Осы гипотезаға сәйкес, нарыққа қатысушылар ақпаратқа толық және еркін қол жеткізе алған жағдайда,акцияның бағасы оның нақты құнының ең жақсы бағалануы болып табылады. Нарық тиімділігі жағдайында кез келген жаңа ақпарат түскеннен соң, акция және де басқа қағаздар бағасына әсер етеді. Нарықтың ақпараттық тиімділігіне қол жеткізу үшін төмендегідей талаптар орындалуы тиіс: нарыққа қатысушылар мен сатып алушылардың алуан түрлілігімен көп болуымен тән; капитал нарығының барлық субъектілеріне ақпарат бір уақытта жеткізіледі және оған ие болу үшін ешқандай шығын қажет емес; трансакциялық шығындар, салықтар және мәміле жасауға кедергі жасайтын өзге де факторлар болмайды; жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның жасалған мәмілесі нарықтағы жалпы баға дәрежесіне ешқандай әсер тигізбейді; нарықтың барлық субъектілері өздері күткен пайданы неғұрлым көбейтуге тырысып, оңтайлы жағдай жасайды; нарықтың барлық қатысушылары құнды қағаздар мәмілесіне үстеме пайда таба алмайды.
Нарық тиімділігінің үш формасы (түрі) бар:
Әлсіз. Әлсіз форма жағдайында акциялардың айналымдағы бағасы алдағы кезеңдегі баға динамикасын көрсетеді. Әлсіз формада баға динамикасы туралы статистикалық мәліметтер негізінде курстың төмендеуі немесе жоғарлауы туралы болжауға болмайды.
Орташа. Баршаға бірдей жететін ақпарат тез арада бағаға әсер ететіндіктен арнайы ақпараттық - талдауы агенттіктерінің мәліметін, эмитент есебін, баға статистикасын талдаудың қажеті жоқ.
Күшті. Тиімдіктің күшті формасы осы уақыттағы бағалар ақпаратты ғана емес, жариялануы шектеулі мәліметті білдіреді.
Ақпараттың ассиметриялық тұжырымдамасы. Ақпараттың ассиметриялық тұжырымдамасы капитал нарығының тиімділік тиімділік тұжырымдамасымен тығыз байланысты. Оның мәні келесі: кейбір жеке санаттағы тұлғалар барлық нарық қатысушылары білмейтін ақпаратқа ие болады. Аса құпия ақпаратқа көбінесе компания иелері мен менеджерлер ие болады. Бұл ақпаратты жариялағанда болатын нәтижеге қарай әртүрлі тәсілде қолданады.
Агенттік қарым-қатынастар тұжырымдамасы. Бизнесті ұйымдастыру формасының күрделенуіне қарай, нарықтық қатынас жағдайында агенттік қатынас жағдайы өзекті болып отыр. Мәселе компаниялардың иелену қызметімен басқару және бақылау қызметінің арақашықтығында, мұнда компания иелері мен оны басқарушылардың көзқарастары үнемі бірдей болмайды, бұл оңтайлы шешімді талдаумен тығыз байланысты, яғни бірінші осы кезеңдегі пайданы қамтамасыз етсе, екіншісі болашаққа көзделген. Осы қарама-қайшылықты бірқатар азайту үшін, әсіресе менеджердің келеңсіз әрекеттерін болдырмау үшін компания иелері агентті шығындарды енгізуге мәжбүр болады. Мұндай шығындардың болуы объективті фактор болып табылады, ал олардың көлемі қаржы сипатында шешім қабылдау барысында есепке алынуы керек.
Балама шығындар тұжырымдамасы. Балама шығындар тұжырымдамасы капитал салымының мүмкін болатын нысандарын бағалауда, өндірістік қуатты қолдануда, сатып алушыларға несие беру саясатының нұсқауларын таңдау да және басқа да салаларда маңызды роль атқарады. Балама шығындар ықтималдық баға немесе өткізіп алған мүмкіндік бағасы деп те аталады, ол - компанияның өз ресурстарын қолданудағы өзгеше нұсқауды таңдаған жағдайдағы, мүмкін бола алатын кіріс.
1.2 Қаржылық ресурстар және олардың көздері
Қаржылық ресурстар деп кәсіпорынның иелігіндегі белгілі бір кезеңдегі барлық ақша кірістері мен қорланымдардың жиынтығын, яғни ақша қорларын, кредит ресурстарын және ақша резервтерін атайды. Кәсіпорынның банктегі шотындағы белгілі бір күндегі ақшалары, оның меншікті немесе қарыз қаражаттары болып келетіндігіне қарамастан, оның барлығы нақтылы қаржы ресурстарын құрайды.
Қаржылық ресурстар өндірісті дамытуға, өндірістік немесе саладағы объектілерді қаржыландыруға және кәсіпорынның күнделікті қызметін қамтамасыз етуге бағытталады. Сонымен қатар қаржылық ресурстар өндірістік-саудалық үдірісті, шикізатты сатып алуды, тауарды сатып алуды, яғни еңбек құралдарын, еңбек күшін және басқа да өндіріс элементтерін дамытуды көздейді.
Қаржы ресурстарын түзетудің қайнар көздері болып кәсіпорынның иелігіндегі өзінің қаражаттары және әр түрлі қайнар көздерден енгізілген қаражаттар жатады (1 - сурет). Қаржылық ресурстар пайда мен амортизациялық ақаулар есебінен де түзеледі. Сонымен қатар қаржы ресурстарының қайнар көзі ретінде істен шыққан мүлікті сатудан түскен түсімдер, әр түрлі мақсатты түсімдер қатысады.
Қаржы ресурстары, қайтадан құрылған және қайта өзгертілген кәсіпорындардың қаржы нарығында жұмылдыруы мүмкін. Сондықтан да осы кәсіпорын шығарған акцияларды, облигацияларды, басқалай құнды қағаздарды, сонымен қатар басқалай қарыз қаражаттарды әр түрлі несиелер түрінде сату пайдаланады.
Кәсіпорынның қаржылылық ресурстарын қалыптастырудың көздері
Ішкі көздер
Кәсіпорын қарамағында қалатын пайда
Негізгі құралдар мен материалдық емес активті қолданудан амортизациялық аударым
Басқа қаржылық ресурстарды қалыптастырудағы ішкі көздер
Сыртқы көздер
Несиелік ресурстар
Кәсіпорынның тегін қаржылық көмек алуы
Басқа да қаржылық ресурстарды қалыптастырудағы сыртқы көздер
3-сурет. Кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастырудың көздері
Әр түрлі қайнар көздерден құрылған қаржылық ресурстар кәсіпорынға жаңа өнімге дер кезінде қаражат салуға, қазіргі істеп жатқанкәсіпорынды керек кезінде кеңейту мен техникамен қайта жарақтауды қамтамасыз етуге, ғылыми зерттеулерді, жетілдірулерді және оларды енгізуді қаржыландыруға мүмкіндік береді.
Пайда болуына қарай қаржы ресурстары ішкі (меншікті) және сыртқы (тартылған) қаражаттар болып бөлінеді. Өз кезегінде ішкі ресурстар таза пайда және амортизация түрінде, сонымен қатар кәсіпорын қызметкерлері, салық органдары, бюджеттен тыс мекемелер алдындағы міндеттемелер түрінде болады. Сыртқа ресурстар тартылған және несиеге алынған қаржылық ресурстар түрінде болады. Кәсіпорынның қаржы ресурстары (ішкі де, сыртқы да) кәсіпорынның қарамағында болған уақытына қарай қысқа мерзімді (бір жылға дейін), ұзақ мерзімді (бір жылдан артық) болып бөлінеді.
Қаржылық ресурстарды кәсіпорынның пайдалануы әр түрлі бағытта жүзеге асырады:
oo өндірісті кеңейтуге мен оның техникалық жаңаруына күрделі шығынға өзінің қаражаттарын инвестициялау;
oo қаржылық міндеттемелерді орындаумен байланысты қаржы - банк жүйесінің ұйымдарына төлем (бюджетке салық төлеу, несиені пайдаланғаны үшін банкке пайыз төлеу, сақтандыру төлемдері);
oo қаржы ресурстарын нарықта алынатын басқалай фирмалардың құнды қағаздарын алуға инвестициялау;
oo қаржылық ресурстарды әлеуметтік және марапаттау сипатындағы ақшалай қорды құруға бағыттау;
oo қаржылық ресурстарды демеушілік мақсатында пайдалану.
Қаржы ресурстары ұдайы өндірістің және кәсіпорынның шығындарын жабу үшін қажет. Демек, қаржы ресурстары - бұл жалпы ішкі өнім құнының бір бөлігін, атап айтқанда, ақша нысанындағы таза табысты бөлу және қайта бөлу процесінде жасалатын мамлекеттің, шаруашылық жүргізуші субъектілердің және халықтың қарамағындағы ақша қаражаттары, олар ұлғаймалы ұдайы өндіріс пен басқа қажеттіліктерді қамтамасыз етуге пайдаланылады. Қоғамдық жалпы өнім мен ұлттық табысты арттыру қаржы ресурстары өсуінің басты шарты болып табылады.
2. Қаржылық менеджменттің механизмі мен ақпараттық база
2.1 Қаржылық менеджменттің ақпараттық базасы
Қаржылық механизм - бұл кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістарінің жиынтығы. Ол қаржы қатынастарын ұйымдастырудың түрлерін, нысандарын және әдістерін, оларды сан жағынан анықтаудың амалдарын кіріктіреді. Қаржылық механизм құрамына бір-бірімен байланысқан бес элементтер кіреді: қаржылық әдістер, қаржылық тұтқалар, құқықты-нормативті және ақпаратты қамтамасыз ету.
Қаржылық менеджменттің механизмі өзімен бірге кәсіпорынның қаржылық іс-әрекет облысында басқару шешімдерін өңдеу мен іске асыру үрдісін реттейтін негізгі элементтер жүйесін көрсетеді. Қаржылық менеджменттің механизм құрылымына келесі элементтер кіреді:
1. Кәсіпорынның қаржы іс-әрекетін мемлекеттік нормативті - құқықтық реттеу - заңдар және басқа да нормативті актілерді қабылдаудың кәсіпорыннның қаржы іс-әрекетін реттейтін, өзімен мемлекеттің ішкі қаржы саясатын іске асыру бағытының бірін көрсетеді.
Нормативті қамсыздандыру:
oo нұсқаулар;
oo нормалар;
oo басқа нормативті құжаттандыру.
Құқықтық қамсыздандыру:
oo заңдар;
oo президенттің қаулылары;
oo үкімет қаулылары;
oo заңды тұлғаның жарлығы.
2. Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекеттің жеке аспектілердің реттеудің ішкі механизмі - осындай реттеудің механизмі кәсіпорынның өзінің ішінде қалыптасып, осыған сәйкес оның қаржылық іс-әрекет сұрақтары бойынша белгілі бір жедел басқару шешімдеріне тәртіп белгілі:
Қаржылық тұтқалар:
oo пайда;
oo табыс;
oo қаржылық санкциялар;
oo баға;
oo пайыз, дисконт;
oo мақсаттық экономикалық қорлар;
oo салымдар;
oo инвестициялар;
oo валюталардың бағамы.
3. Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекет реттеудің нарықтық механизмі - бұл механизм ең алдымен, қаржы нарық сферасында, оның жеке түрлері мен белгілі бір сегмент аясында қалыптасады.
4. Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекет басқару үшін нақты әдісі мен тәсілдер жүйесі - қаржылық іс-әрекет бақылау, жоспарлау және анализ жасау процесінде әдістер мен тәсілдердің кеңейтілген жүйесі қолданылады. Олардың көмегімен керекті нәтижеге жетеді. Негізгі әдістерге келесілер жатады:
oo жоспарлау;
oo болжау;
oo инвестициялау;
oo несиелеу;
oo салық салу;
oo есептеу жүйесі;
oo сақтандыру;
oo трансферттік операциялар;
oo жалгерлік;
oo лизинг;
oo факторинг.
Қаржылық менеджменттің ақпараттық базасы
Қаржылық менеджменттің ақпараттық жүйесі кәсіпорынның қаржылық қызметінің барлық аспектілері бойынша талдауды жүзеге асырады, шұғыл басқару шешімдерінің тиімділігін дайындап және жоспарлау үшін қажетті, сәйкес ақпараттық көрсеткіштерді таңдауға бағытталған үздіксіз үрдісті сипаттайды.
Қаржылық менеджменттің ақпарат жүйесі қажетті ақпаратпен ... жалғасы
Бұл жұмыс қаржылық менеджмент пәні бойынша, оның негізгі базалық көрсеткіштері және ақпарат жүйесі жайлы жазылған. Қаржылық механизм - бұл кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістарінің жиынтығы. Қаржылық менеджменттің ақпараттық жүйесі кәсіпорынның қаржылық қызметінің барлық аспектілері бойынша талдауды жүзеге асырады, шұғыл басқару шешімдерінің тиімділігін дайындап және жоспарлау үшін қажетті, сәйкес ақпараттық көрсеткіштерді таңдауға бағытталған үздіксіз үрдісті сипаттайды. Қаржылық есептемелерге мыналар жатады: бухгалтерлік баланс, пайда мен залалдар туралы есептеме, ақша қаражатының қозғалысы туралы есептеме, капиталдағы өзгерістер туралы есептеме, түсіндірме жазба. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады. Баланс - белгілі бір уақыт кезеңінде субъект активтерінің, міндеттемелерінің және капиталының өзара байланысын білдіретін қаржылық есеп.
1. Қаржылық менеджменттің базалық көрсеткіштері және ақпарат жүйесі
1. 1 Қаржылық менеджменттің базалық тұжырымдамалары
Қаржылық менеджмент қаржы теориясында дамыған бірқатар байланысқан негізгі тұжырымдамаларға тірек етеді. Бұлар келесі:
а) уақытша ақша құны тұжырымдамасы;
ә) табыстылық пен тәуелділік арасындағы мәміле тұжырымдамасы;
б) капитал бағасы тұжырымдамасы;
в) капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы;
г) мәлімет ассиметриясы тұжырымдамасы;
ғ) агенттік қарым-қатынастар тұжырымдамасы;
д) балама шығындар тұжырымдамасы;
Уақытша ақша құнының тұжырымдамасы. Ақша ағынының тұжырымдамасы келесіге ұйғарады:
а) ақша ағынын теңестіру, оның түрі және созылымдылығы;
ә) оның элеметтерінің мөлшерін анықтайтын факторларды бағалау;
б) әр уақытта жұмыс істейтін дисконттік коэфициентті таңдау;
в) бұл ағынмен байланысқан тәуекелділікті бағалау және оны есептеу әдісі.
Ақшаның уақытша құндылығы - бұл ақша қаражатының объективті сипаттамасы. Оның мәні - бүгін бар ақша және болашақта алынатын ақша бір құндылы еместігінде тұрады. Бұл бір құндылық еместік үш негізгі себептермен анықталады:
Инфляция. Инфляция жағдайында ақшаның құндылығын жоғалту, бір жағынан оларды салым салуға шақырады, яғни инвестициялық үрдісті қаржыландырады; ал басқа жағынан - қалдығы бір ақшаның және болашақта алынатын ақшаның айырмашылығын түсіндіреді.
Болашақта күтілетін ақшаның ала-алмау тәуекелділігіне. Әрбір шарт бойынша болашақта ақша түсетіндігі орындалмау, немесе жартылай орындалмауы мүмкін.
Ақша айналымы. Ақша қаражаттары, басқа әр актив сияқты, уақыт өтуімен пайда түсіруге пайдаланады. Бұл мәнде, аз уақыттан кейін алатын сома шешім қабылданып жатқан уақыттағы сомадан артық болуы көзделеді.
Табыстылық пен тәуекелділік арасындағы мәміле тұжырымдамасы. Бұл тұжырымдама келесіде тұрады: бизнесте табысқа ие болу әрқашан тәуекелділікпен қатар болады. Осы екімінездемелер бір-бірімен пропорционалды: күтілетін немесе талап етілген табыс жоғарлағанмен, тәуекелдік дәрежесі де жоғарылайды, бұл табыс алмай қалу мүмкіндікпен байланысты. Қаржылық менеджментте келесі шартты мақсат қойылады және шешіледі: мысалы табысты максималдау немесе тәуекелділікті минималдау керек, бірақ табыс пен тәуекелдік арасындағы қатынасты табу керек.
Қаржылық менеджментте тәуекелдік категориясы әр аспектілерде қабылданады: инвестициялық жобаларды бағалауда, инвестициялық қоржынды қалыптастыруда, қаржылық тәсілдер мен әдістерді таңдауда, капитал құрылымы бойынша шешім қабылдауда, дивидендік саясаты негіздеуде және т.б.
Капитал бағасы тұжырымдамасы. Әр компанияның әрекет жасау мүмкіндігі оның қаржыландыру көздерінің болуына байланысты. Олар экономикалық табиғатымен, пайда болу әдістерімен, шұғылдану әдістері және уақытымен, тіршілік ұзақтығымен, басқару дәрежесімен анықталады. Бірақ, ең негізгі қаражат көздерінің сипаттамасы - бұл капитал бағасы. Капитал бағасының тұжырымдамасының мәні - кәсіпорынның қаржы көздеріне қызмет ету оған біркелкі дәрежеде әсерін тигізбейді. Қаржыландырудың әр көзінің құны болады, мысалы банктік несие үшін пайыз төлеу керек.
Капитал бағасы кәсіпорынның шарасыздыққа ұшырамауына және қаржыландыру көзін қамтамасыз етуге қажетті табыстың ең төмен деңгейін көрсетеді. Капитал бағасын сандық бағалау инвестициялық жобаларды таңдауда, кәсіпорын қызметін қаржыландыру нұсқауларын таңдауда маңызды орын алады.
Капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы. Нарық экономика жағдайында көптеген компаниялар капитал нарығымен әр түрлі дәрежеде байланыста болады. Ірі компаниялар кредитор ролінде де, инвестор ролінде де көрінеді, ал ұсақ компаниялар инвестициялық сипаттағы қысқа мерзімдік мәселелерді шешумен шектеледі. Алайда, операциялар белсенділігі сияқты, капитал нарығында шешім қабылдау және жұмыс бағытын таңдау капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасымен тығыз байланысты болады.
Капитал нарығына қосымша ретіндегі тиімділік термині экономика тұрғысынан емес, ақпарат тұрғысынан түсіндіріледі, яғни нарық тиімділігінің дәрежесі оның ақпаратқа қанықтылық дәрежесімен және нарыққа қатысушылардың ақпаратқа қол жеткізу дәрежесімен сипатталады. Қатыстыроылып отырған тұжырымдама ғылыми әдебиеттерде нарық тиімділігінің гипотезасы деп белгіленген.
Осы гипотезаға сәйкес, нарыққа қатысушылар ақпаратқа толық және еркін қол жеткізе алған жағдайда,акцияның бағасы оның нақты құнының ең жақсы бағалануы болып табылады. Нарық тиімділігі жағдайында кез келген жаңа ақпарат түскеннен соң, акция және де басқа қағаздар бағасына әсер етеді. Нарықтың ақпараттық тиімділігіне қол жеткізу үшін төмендегідей талаптар орындалуы тиіс: нарыққа қатысушылар мен сатып алушылардың алуан түрлілігімен көп болуымен тән; капитал нарығының барлық субъектілеріне ақпарат бір уақытта жеткізіледі және оған ие болу үшін ешқандай шығын қажет емес; трансакциялық шығындар, салықтар және мәміле жасауға кедергі жасайтын өзге де факторлар болмайды; жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның жасалған мәмілесі нарықтағы жалпы баға дәрежесіне ешқандай әсер тигізбейді; нарықтың барлық субъектілері өздері күткен пайданы неғұрлым көбейтуге тырысып, оңтайлы жағдай жасайды; нарықтың барлық қатысушылары құнды қағаздар мәмілесіне үстеме пайда таба алмайды.
Нарық тиімділігінің үш формасы (түрі) бар:
Әлсіз. Әлсіз форма жағдайында акциялардың айналымдағы бағасы алдағы кезеңдегі баға динамикасын көрсетеді. Әлсіз формада баға динамикасы туралы статистикалық мәліметтер негізінде курстың төмендеуі немесе жоғарлауы туралы болжауға болмайды.
Орташа. Баршаға бірдей жететін ақпарат тез арада бағаға әсер ететіндіктен арнайы ақпараттық - талдауы агенттіктерінің мәліметін, эмитент есебін, баға статистикасын талдаудың қажеті жоқ.
Күшті. Тиімдіктің күшті формасы осы уақыттағы бағалар ақпаратты ғана емес, жариялануы шектеулі мәліметті білдіреді.
Ақпараттың ассиметриялық тұжырымдамасы. Ақпараттың ассиметриялық тұжырымдамасы капитал нарығының тиімділік тиімділік тұжырымдамасымен тығыз байланысты. Оның мәні келесі: кейбір жеке санаттағы тұлғалар барлық нарық қатысушылары білмейтін ақпаратқа ие болады. Аса құпия ақпаратқа көбінесе компания иелері мен менеджерлер ие болады. Бұл ақпаратты жариялағанда болатын нәтижеге қарай әртүрлі тәсілде қолданады.
Агенттік қарым-қатынастар тұжырымдамасы. Бизнесті ұйымдастыру формасының күрделенуіне қарай, нарықтық қатынас жағдайында агенттік қатынас жағдайы өзекті болып отыр. Мәселе компаниялардың иелену қызметімен басқару және бақылау қызметінің арақашықтығында, мұнда компания иелері мен оны басқарушылардың көзқарастары үнемі бірдей болмайды, бұл оңтайлы шешімді талдаумен тығыз байланысты, яғни бірінші осы кезеңдегі пайданы қамтамасыз етсе, екіншісі болашаққа көзделген. Осы қарама-қайшылықты бірқатар азайту үшін, әсіресе менеджердің келеңсіз әрекеттерін болдырмау үшін компания иелері агентті шығындарды енгізуге мәжбүр болады. Мұндай шығындардың болуы объективті фактор болып табылады, ал олардың көлемі қаржы сипатында шешім қабылдау барысында есепке алынуы керек.
Балама шығындар тұжырымдамасы. Балама шығындар тұжырымдамасы капитал салымының мүмкін болатын нысандарын бағалауда, өндірістік қуатты қолдануда, сатып алушыларға несие беру саясатының нұсқауларын таңдау да және басқа да салаларда маңызды роль атқарады. Балама шығындар ықтималдық баға немесе өткізіп алған мүмкіндік бағасы деп те аталады, ол - компанияның өз ресурстарын қолданудағы өзгеше нұсқауды таңдаған жағдайдағы, мүмкін бола алатын кіріс.
1.2 Қаржылық ресурстар және олардың көздері
Қаржылық ресурстар деп кәсіпорынның иелігіндегі белгілі бір кезеңдегі барлық ақша кірістері мен қорланымдардың жиынтығын, яғни ақша қорларын, кредит ресурстарын және ақша резервтерін атайды. Кәсіпорынның банктегі шотындағы белгілі бір күндегі ақшалары, оның меншікті немесе қарыз қаражаттары болып келетіндігіне қарамастан, оның барлығы нақтылы қаржы ресурстарын құрайды.
Қаржылық ресурстар өндірісті дамытуға, өндірістік немесе саладағы объектілерді қаржыландыруға және кәсіпорынның күнделікті қызметін қамтамасыз етуге бағытталады. Сонымен қатар қаржылық ресурстар өндірістік-саудалық үдірісті, шикізатты сатып алуды, тауарды сатып алуды, яғни еңбек құралдарын, еңбек күшін және басқа да өндіріс элементтерін дамытуды көздейді.
Қаржы ресурстарын түзетудің қайнар көздері болып кәсіпорынның иелігіндегі өзінің қаражаттары және әр түрлі қайнар көздерден енгізілген қаражаттар жатады (1 - сурет). Қаржылық ресурстар пайда мен амортизациялық ақаулар есебінен де түзеледі. Сонымен қатар қаржы ресурстарының қайнар көзі ретінде істен шыққан мүлікті сатудан түскен түсімдер, әр түрлі мақсатты түсімдер қатысады.
Қаржы ресурстары, қайтадан құрылған және қайта өзгертілген кәсіпорындардың қаржы нарығында жұмылдыруы мүмкін. Сондықтан да осы кәсіпорын шығарған акцияларды, облигацияларды, басқалай құнды қағаздарды, сонымен қатар басқалай қарыз қаражаттарды әр түрлі несиелер түрінде сату пайдаланады.
Кәсіпорынның қаржылылық ресурстарын қалыптастырудың көздері
Ішкі көздер
Кәсіпорын қарамағында қалатын пайда
Негізгі құралдар мен материалдық емес активті қолданудан амортизациялық аударым
Басқа қаржылық ресурстарды қалыптастырудағы ішкі көздер
Сыртқы көздер
Несиелік ресурстар
Кәсіпорынның тегін қаржылық көмек алуы
Басқа да қаржылық ресурстарды қалыптастырудағы сыртқы көздер
3-сурет. Кәсіпорынның қаржы ресурстарын қалыптастырудың көздері
Әр түрлі қайнар көздерден құрылған қаржылық ресурстар кәсіпорынға жаңа өнімге дер кезінде қаражат салуға, қазіргі істеп жатқанкәсіпорынды керек кезінде кеңейту мен техникамен қайта жарақтауды қамтамасыз етуге, ғылыми зерттеулерді, жетілдірулерді және оларды енгізуді қаржыландыруға мүмкіндік береді.
Пайда болуына қарай қаржы ресурстары ішкі (меншікті) және сыртқы (тартылған) қаражаттар болып бөлінеді. Өз кезегінде ішкі ресурстар таза пайда және амортизация түрінде, сонымен қатар кәсіпорын қызметкерлері, салық органдары, бюджеттен тыс мекемелер алдындағы міндеттемелер түрінде болады. Сыртқа ресурстар тартылған және несиеге алынған қаржылық ресурстар түрінде болады. Кәсіпорынның қаржы ресурстары (ішкі де, сыртқы да) кәсіпорынның қарамағында болған уақытына қарай қысқа мерзімді (бір жылға дейін), ұзақ мерзімді (бір жылдан артық) болып бөлінеді.
Қаржылық ресурстарды кәсіпорынның пайдалануы әр түрлі бағытта жүзеге асырады:
oo өндірісті кеңейтуге мен оның техникалық жаңаруына күрделі шығынға өзінің қаражаттарын инвестициялау;
oo қаржылық міндеттемелерді орындаумен байланысты қаржы - банк жүйесінің ұйымдарына төлем (бюджетке салық төлеу, несиені пайдаланғаны үшін банкке пайыз төлеу, сақтандыру төлемдері);
oo қаржы ресурстарын нарықта алынатын басқалай фирмалардың құнды қағаздарын алуға инвестициялау;
oo қаржылық ресурстарды әлеуметтік және марапаттау сипатындағы ақшалай қорды құруға бағыттау;
oo қаржылық ресурстарды демеушілік мақсатында пайдалану.
Қаржы ресурстары ұдайы өндірістің және кәсіпорынның шығындарын жабу үшін қажет. Демек, қаржы ресурстары - бұл жалпы ішкі өнім құнының бір бөлігін, атап айтқанда, ақша нысанындағы таза табысты бөлу және қайта бөлу процесінде жасалатын мамлекеттің, шаруашылық жүргізуші субъектілердің және халықтың қарамағындағы ақша қаражаттары, олар ұлғаймалы ұдайы өндіріс пен басқа қажеттіліктерді қамтамасыз етуге пайдаланылады. Қоғамдық жалпы өнім мен ұлттық табысты арттыру қаржы ресурстары өсуінің басты шарты болып табылады.
2. Қаржылық менеджменттің механизмі мен ақпараттық база
2.1 Қаржылық менеджменттің ақпараттық базасы
Қаржылық механизм - бұл кәсіпорынның экономикалық және әлеуметтік дамуы үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістарінің жиынтығы. Ол қаржы қатынастарын ұйымдастырудың түрлерін, нысандарын және әдістерін, оларды сан жағынан анықтаудың амалдарын кіріктіреді. Қаржылық механизм құрамына бір-бірімен байланысқан бес элементтер кіреді: қаржылық әдістер, қаржылық тұтқалар, құқықты-нормативті және ақпаратты қамтамасыз ету.
Қаржылық менеджменттің механизмі өзімен бірге кәсіпорынның қаржылық іс-әрекет облысында басқару шешімдерін өңдеу мен іске асыру үрдісін реттейтін негізгі элементтер жүйесін көрсетеді. Қаржылық менеджменттің механизм құрылымына келесі элементтер кіреді:
1. Кәсіпорынның қаржы іс-әрекетін мемлекеттік нормативті - құқықтық реттеу - заңдар және басқа да нормативті актілерді қабылдаудың кәсіпорыннның қаржы іс-әрекетін реттейтін, өзімен мемлекеттің ішкі қаржы саясатын іске асыру бағытының бірін көрсетеді.
Нормативті қамсыздандыру:
oo нұсқаулар;
oo нормалар;
oo басқа нормативті құжаттандыру.
Құқықтық қамсыздандыру:
oo заңдар;
oo президенттің қаулылары;
oo үкімет қаулылары;
oo заңды тұлғаның жарлығы.
2. Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекеттің жеке аспектілердің реттеудің ішкі механизмі - осындай реттеудің механизмі кәсіпорынның өзінің ішінде қалыптасып, осыған сәйкес оның қаржылық іс-әрекет сұрақтары бойынша белгілі бір жедел басқару шешімдеріне тәртіп белгілі:
Қаржылық тұтқалар:
oo пайда;
oo табыс;
oo қаржылық санкциялар;
oo баға;
oo пайыз, дисконт;
oo мақсаттық экономикалық қорлар;
oo салымдар;
oo инвестициялар;
oo валюталардың бағамы.
3. Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекет реттеудің нарықтық механизмі - бұл механизм ең алдымен, қаржы нарық сферасында, оның жеке түрлері мен белгілі бір сегмент аясында қалыптасады.
4. Кәсіпорынның қаржылық іс-әрекет басқару үшін нақты әдісі мен тәсілдер жүйесі - қаржылық іс-әрекет бақылау, жоспарлау және анализ жасау процесінде әдістер мен тәсілдердің кеңейтілген жүйесі қолданылады. Олардың көмегімен керекті нәтижеге жетеді. Негізгі әдістерге келесілер жатады:
oo жоспарлау;
oo болжау;
oo инвестициялау;
oo несиелеу;
oo салық салу;
oo есептеу жүйесі;
oo сақтандыру;
oo трансферттік операциялар;
oo жалгерлік;
oo лизинг;
oo факторинг.
Қаржылық менеджменттің ақпараттық базасы
Қаржылық менеджменттің ақпараттық жүйесі кәсіпорынның қаржылық қызметінің барлық аспектілері бойынша талдауды жүзеге асырады, шұғыл басқару шешімдерінің тиімділігін дайындап және жоспарлау үшін қажетті, сәйкес ақпараттық көрсеткіштерді таңдауға бағытталған үздіксіз үрдісті сипаттайды.
Қаржылық менеджменттің ақпарат жүйесі қажетті ақпаратпен ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz