Көмірқышқыл газымен улану

СО – түссіз газ, дәмі жоқ, исі әлсіз, онша сезілмейді. Жанғанда көкшіл түс береді. СО-ның екі сыйымдылығымен О2 –нің бір сыйымдылығының қосындысы жанғанда жарылады. Су мен, қышқылмен, сілтімен СО-жанбайды.
СО-мен улану көбінесе тұрмыстық жағдайда жылытатын пештерден газ калонкаларынан дұрыс емес тартудан оттегі жетіспей толық емес отын жанатын жағдай жасалынады. Соңғы жылдары автокөліктердің көбейюіне байланысты жыл сайын күн суық кезде жүргізушілер жабық гараждарда уланады. Себебі, автокөлікте қозғаушы қосылған. СО мен улану және де өндіру, әсіресе химиялық өнер кәсіпте көмір қоқыстайтын, тас көмір жасайтын жерлерде, құю цехтарында болады. Ол өндіру процессінде көп мөлшерде көміртек тотығы шығарылады. Мысалы тас көмір жанатын газ 4-11% СО-дан тұрады. Коксты 70%, сланцты 17 %, гинераторлы көмірден және кокстан 27%, доменді 30 % ға дейін автокөлітегі пайдаланылған газ шамасы 6,3% кейде 13,5 % - ке дейін СО-ны шығарады.
Көлік ішінде СО концентрациясы 0,05 мг 1 л ауаға және оданда көп мөлшерде қала көшелерінде транспортттың көбіне байланысты. 0,004 тен 0,21 мг литрге дейин ал көлік жанында 1,5-7,1 мг литр. СО мен улану гараждарда жоғары егер қауіпсіз шараларын қолданбаса (вентеляция) матор күштілігі 20 л.с. 28 л СО-ны минутына шығару мүмкін 5 минуттан кейін ауаға өлімге дейін апаратын газ шығарады.

Клиникасы
Уланудың бірінші симптомдары 2-6 сағттан кейін дами бастайды. Атмосферада 0,22 -0,23 мг СО 1 лауаға болса, ауыр улану ес жоғалтумен немесе өліммен 20-30 минутта болады, СО 3,4-5,7 мг л – 1-3 минуттан кейін у концентрациясы 14 мг/л-ге дейін жетеді. СО өкпеге қан арқылы