Төтенше жағдайлардың психологиялық аспектілері

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Катаев-Смык. Л.А Психология стресса. Издательство «Наука». Москва, 1983.
2. ҚР ТЖ жөніндегі Агенттігі Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс жөніндегі материалдардың ақпараттық-әдістемелік жинағы. №4 шығарылымы. 2003 ж.
3. Тіршілік қауіпсіздігі. І-ІІ бөлім. // АҚ және ТЖ жөніндегі республикалық курстары. Алматы, 2003 ж.
4.Успанова.З., Дәрібаева.С., Нұрмұқышова.А. Жеке адамның индивидуалды-типологиялық ерекшеліктері.( Темперамент, мінез, қабілет), Алматы, 1999

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Төтенше жағдайлардың психологиялық аспектілері
Төтенше жағдай, апат төңірегінде қалыпты қал ахуал, оның басты көрсеткіші бүлдіру процесінің жиілігі болып табылады. Бұл процестерді қалпына келтіру үшін қосымша күшпен қаражатты тарту және айрықша шешім қабылдауды талап етеді.
Дегенмен, төтенше жағдайдың ең басында бірінші кезекте адамдық фактор тұрады. Төтенше жағдайға тап болған адам біреулері денсаулықтарын жоғалтса, екіншілері ауыр жарақат пен жазылмас дертке ұшыраса, үшіншілері өмірмен қоштасады.
Төтенше жағдайларды жою кезінде техногендік, табиғи және психологиялық факторлардың адамға зиянды әсер етуі нәтижесінде денсаулығының бұзылуына; жаралану (контузия, жарақат алу, мертігу), радиациялық, химиялық және бактериологиялық зақымдану; асқынған соматикалық және жұқпалы аурулар, созылмалы аурулардың асқынуы, психоэмоционалдық және психосоматикалық бұзылулар жатады.
Төтенше жағдай кезінде денсаулыққа зиянды әсерлерден де маңыздысы - оның психикасы мен санасының жарақаты. Оның көлемі, әсері неғұрлым көріністі болса, ол көрініс адамның жанында ұзақ уақыт өмір сүреді.
Бірақ, жаратылысына қарай төтенше жағдайға тап болған барлық адамдардың қабылдау психикасы бірдей болмайды.
Біреулер тез өзінің ішкі өмірлік ресурстарын жинақтап, оған шешім қабылдауға дайын болса, басқаларының жұмыс қабілеті төмендеп немесе жойылып, денсаулығы нашарлап, физиологиялық және психологиялық жағынан төмендеу құбылысы пайда болады.
Бұл көптеген факторларға;
адам ағзасының жеке ерекшелігі
тұқым қуалауға
тәрбиеге
тіршілік және еңбек жағдайына
темпераментке
эмоционалдық көңіл күйге байланысты.
Адамдардың бір топтары әр түрлі кездейсоқ жағдайларға жиі тап келсе, екіншілері тыныш өмір салтымен өмір сүруге бейім келеді. Алғашқы топтағыларда шартсыз рефлекстер қозуға дайын тұратын, екінші топтағыларда шартсыз рефлекстер түйсігі қалғып, қозуға дайын болмайды.
Төтенше жағдайларда адамның өзін-өзі билеуінде темпераменттердің атқаратын ролі зор.
Темперамент адамның жалпы қозғалысын сипаттайды, мәселен, біреулер шап-шаң қозғалады, тез қимылдайды, ал енді біреулер басқаның сөзіне, әрекетіне баяу реакция береді. Біреулер жұмысқа тез кірісіп кетеді, кей-біреулер қызметтің бір түрінен екінші баяу не тез ауысады, бұл да әр адамда темпераменттің әр түрлі болатынын көрсетеді.
Темперамент жеке адамның биологиялық іргетасы, тікелей жүйесіне негізделген тума қасиеті. Психологияда ол генотив ретінде сипатталады. Темперамент адамның қозғалысынан, психикасының күшімен тереңдігінен, эмоциялық сезімдерінен айқын байқалады.
Темперамент дегеніміз нерв жүйесінің табиғи типтік қвсиеттеріне тәуелді жеке адамның меншікті тума қасиеттеріне негізделген адамның өзгешеліктерінің бірі.
Темперамент латынның temperamentum деген сөзінен шыққан бөлімдердің қалыпты ара қатынасы дегенді білдіреді.
Адамдардың осы өзгешеліктерінің себебін ең алғаш талдаған грек ғалымы Гиппократ (біздің эрамызға дейін (б.э.д) 460-356 жыл) болды. Онын ойынша адамдармен жануарлар организмінің өзгешеліктері дегендегі тіршілік шырындарына байлансты деген: қан (латынша sangvis) денені жылытады; сөл (грекше flegma) салқындатады; өт (грекше hole) құрғатады; қара өт (грекше melanahole) дымқылдандырады. Гиппократ түсінігі бойынша, адамдар мен жануарлар темпераменті организмді құрайтын қай сұйықтың басым болуына байланысты. Мысалы: қанның пропорциялық мөлшері көп болса - сангвиник, денеден бөлінетін сөл (шырын) көп болса - флегматик, бауырдан бөлінетін өт көп болса - холерик, көк бауырдан (талақтан) бөлінетін қара өт көп болса - меланхолик деп төрт типке бөлді. Қазіргі кезде темперамент типтерінің аттары сол Гиппократ атауын сақтайды.
Римнің атақты дәрігері Гален (б.э.д. 200-130 жыл) темпераменттің санын көбейтіп 13-ке жеткізді.
XVIII ғасырда Кант антропология деген кітабында төрт темпераментке сипаттама берді және темпераментпен мінез ұғымдарының арасын байланыстырып жақындатты.
Кейде темпераментті дене құрылысынан (Э.Кречмер), кейде адам ағзасында болатын алмасу процестеріне жатқызады (Шелдон).
ХІХ ғасырда неміс анатомы Гейне темперамент нерв жүйесінің тонусына байланысты, ал орыс антропологы Зеланд - ми қабықшасындағы молекулалық қозғалыстың жылдамдығымен біркелкілігіне байланысты деген ойларды айтады. Орыс педагогы Лесгафт қан сауыттарының жуандығымен кеңдігіне байланысты деп тұжырымдады.
Нерв жүйесінің типі шыдамсыз болса - холерик - жұмыс істеу қабілеті, қозу, тежелу процестері бір-бірімен теңесіп келмейді, қозуы ылғи басым, ерекше қозғалыстағы тип. Жігері мен эмоциялық дағдарысқа жиі ұшырауымен, аумалы-төкпелі мінезімен, ұшқалақтығымен көзге түседі. Холерик - ол тіпті басқаша. Ол басшы ретінде ұйымдастырушы, сондай-ақ басқа түскен жағдайға байланысты ол жан айқайдың көзі
Сангвиник (сергек, ширақ болса) - қозу мен тежелу процестері бір-біріне теңесіп келіп, тез алмасып отырады, көңіл күйі көтеріңкі, әрі құбылмалы, қиыншылық пен сәтсіздікті қиналмай жеңетін жылы жүзді көпшіл адам. Сангвиник - қауіпті жағдайларда лезде жиналып шешім шығарады, артық энергия, күш жігерін жұмсалуынан дұрыс емес әрекетке ұрынуы мүмкін.
Флегматик (тыныш, бояу болса) - қозу мен тежелу процестері бір-біріне тең, бірақ алмасуы ұзақ, бояу қозғалатын тип, байсалды кісі, қайғысын сыртқа білдіре бермейді, көңіл-күйінің ауысуы бәсең. Флегматик - ол да жинақталып, бірақ ойланып шешім шығарады және шешім шығаруына белгілі бір уақыт керек.
И.П.Павлов бұларды өмірдің қажымайтын еңбекқорлары деп айтқан Меланхолик (әлсіз болса) - қозу мен тежелу процестері баяу көшіп отырады, белсенділігі төмен, тез шаршағыш, сезімі ауыр, сырт көзге байсалды, ұялшақ, қорқақ, батылсыз, көңіл-күйі ауысуы өте баяу адам. Меланхолик - бұл жағдайда қауіпті жеке бас ерекшелігімен көрініп қалуы, көп жағдайда ұйымдастыру орнына жанайқаймен дегбірсізденеді.
Темперамент жеке нерв жүйесі типтерінің өзара қатынастары

Нерв ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.