Қазақстан Республикасының азаматтығының ұғымы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

1. Қазақстан Республикасының азаматтығының ұғымы, принциптер і . . . 4

2. Қазақстан Республикасы азаматтығын алу және тоқтату негіздері . . . 6

3. ҚР - ның азаматтығы мәселелері жөніндегі істерді шешу тәртібі . . . 8

Қорытынды . . . 9

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 10

КІРІСПЕ

Конституциялық құқық саласы жүйесінде азаматтық иституты да маңызды орын алады. Бұл институт Қазақстан Респбуликасы Конституциясының ІІ бөлімінде конституциялық түрде бекітілді.

Азаматтықпен байланысты қатынастар “Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы” 1991 жылғы 20 желтоқсандағы Заңмен, Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 3 қазандағы заң күші бар Жарлығымен енгізілген өзгертулер және толықтырулармен реттеледі.

Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясы Қазақстан Республикасының азаматтығына анықтама бермейді. Азаматық ұғымы “Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы” Заңның преамбуласында келтірілген. Азаматтыққа тұлғаның құқықтары мен бостандықтарының жиынтығын білдіріетін, мемлекетпен арадағы тұрақты саяси - құқықтық байланыс деп анықтама береді. Мұндай байланыс мемлекеттің аталған тұлғаны өз азаматы ретінде заңды түрде тануына негізделеді және оған тұрғылықты жеріне қарамастан мемлекеттік билікті таратудан көрініс табады. Мемлекет өз азаматтарының мүдделерін өз аумағынан тыс жерлерде де қорғауға міндетті. Өйткені азамат мемлекеттің қамқорлығында болуына байланысты, тіпті республикадан тыс жерлерде жүрсе де одан міндеттерді орындауды талап ете алады. Тұлға мен мемлекет арасындағы азаматтық қатынастар оның аумағында тұруына, мемлекеттік билікке бағынуға, құқықтар мен бостандықтарға ие болуға байланысты емес, тұлға мен мемлекет арасында болатын, азаматтықтың мазмұнын құрайтын ерекше, тұрақты саяси - құқықтық байланыстардың әсерінен пайда болады.

Қазақстан Республикасының азаматы мен мемлекет арасындағы құқықтық қатынастар туған сәттен немесе тұлғаның Қазақстан Республикасының азаматтығын алған сәттен пайда болып, азаматтың өліміне не Қазақстан Республикасының азаматтығын тоқтатуға байланысты аяқталады. Бұл азаматтықтың тұрақты және орнықты сипатына куә болады.

1 Қазақстан Республикасының азаматтығының ұғымы, принциптері

Азаматтық нақтылы емес, құқықтық жағдай. Байланыстың құқықтық сипаты оның заңдық құрылымында көрініс табады.

Азаматтықтың мән-маңызы Қазақстан Республикасының Конституциясында және 1991 жылғы 20 желтоқсандағы “Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы” Заңында, 1995 жылғы 3 қазанда енгізілген өзгертулері мен толықтыруларымен, бекітілген негізгі принциптер және жалпы бастаулармен сипатталады.

Біздің ойымызша, Қазақстан Республикасы азаматтығы институтының қалыптасуы барысында аталмыш институттың жаңа тағайындалған концептуалдық мазмұны: ең алдымен жалпы адамзаттық құндылықтарды құрмет тұту, адам және мемлекетті тең дәрежелі субъектілер деп тану, оларға ортақ міндеттер жүктеу барынша бағалы мән-маңызға ие болып отыр. Осы негізгі бастаулар Қазақстан Республикасы азаматтығының принциптері жүйесін құрайды.

Қазақстан Республикасы Азаматтығының маңызды принципі “Қазақстан Республикасының Азаматтығы туралы” Заңның 1-бабында бекітілген азамат мен мемлекеттің өзара жауапкершілігінің танылуы принципі болып табылады: “Қазақстан Республикасы өз органдары және лауазымды тұлғалары арқылы Қазақстан Республикасының азаматтары алдында жауап береді, ал Қазақстан Республикасының азаматы Қазақстан Республикасының алдында жауап береді”.

Азаматтықтың маңызды принциптерінің бірі бірыңғайлық және теңдік болып табылады. Азаматтықтың бірыңғайлығы Қазақстан Республикасында әрбір адам азаматтық алуға хақылы екендігінен көрінеді. Сөйтіп, Қазақстан Республикасының барлық азаматтары тұрғылықты жерлеріне қарамастан тең құқықтарға және тең жауапкершіліктерге ие болады. Тендік принципі барлық азаматтардың, азаматтықты алу негіздеріне, тегіне, мүліктік жағдайына, нәсіліне және ұлттына, т. б. қарамастан, заң алдында бірдейлігінен көрінеді.

Азаматтардың теңдігі принципі мазмұны бойынша жалпыға ортақ болып табылады.

Азаматтықтық тұрақтылығы принципі маңызды бастауларды білдіреді және “Қазақстан Республикасының Азаматтығы туралы” Заңның преамбуласында бекітілген. Осы принципке сәйкес Республиканың азаматын ешқандай жағдайда азаматтығынан айыруға, сондай-ақ оны Қазақстаннан тыс жерлерге аластауға болмайды. Қазақстан Республикасы азаматтығының тұрақтылығы мынадай жағдайларда азаматтықты сақтауға ықпал етеді:

- Республика азаматтығында тұрмайтын адаммен некеге отыру;

- Республикадан тыс жерлерде тұру.

Тұрақтылық принципі мемлекеттің Қазақстан Республикасы азаматтығын және Отанмен құқықтық байланыстарды сақтауды қамтамасыз етуге ұмтылысын нығайта түседі.

Республиканың өз аумағынан тыс жерлерде жүрген азаматтарын, олардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау принципі Қазақстан Республикасы Конституциясының 11-бабында белгіленген. Осы принципке орай, Қазақстан Республикасының азаматы, егер Республиканың халықаралық шарттарында өзгеше белгіленбесе, шет мемлекеттерге беруге болмайды. Республика өзінің одан тыс жерлерде жүрген азаматттарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепілдік береді.

2 Қазақстан Республикасы азаматтығын алу және тоқтату негіздері

Қазақстан Республикасының азаматтығы белгілі бір негіздер бойынша алынады. “Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы” Заң Қазақстан Республикасының азаматтығын алудың төмендегідей негіздерін ерекшелейді:

1) тумысынан;

2) Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау нәтижесінде;

3) Қазақстан Республикасының мемлекетаралық шарттарымен көзделген негіздер бойынша және тәртіппен;

4) “Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы” Заңмен көзделген басқа да негіздермен.

Қазақстан Республикасы азаматтығын алудың басты негізі тумысынан болып табылады. Азаматтықты тумысы бойынша алу екі принциптің: “қан құқығы” және “негіз құқығының” бірігуіне негізделеді.

“Қан құқығы” принципі бойынша заң шығарушы қай жерде туғанына қарамастан, әкесі де, шешесі де Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын баланы Қазақстан Республикасының азаматы деп таниды (“Азаматтық туралы” Заңның 11-бабы) . Тек екі бірдей ата-анасының Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын жағдайында ғана шет жерде туған баланың азаматтығы ата-аналарының келісімі бойынша анықталады.

“Негіз құқығы” принципі де балалардың азаматтығын анықтаған кезде қолданылады. Сөйтіп, Республика аумағында туған бала егер оның ата-анасы белгісіз болған жағдайда, сондай-ақ ата-анасы азаматтығы жоқ адамдар, бірақ Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын болса Қазақстан Республикасының азаматы деп танылады.

Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау басқа мемлекеттің не азаматтығы жоқ адамның кепілдемесі бойынша жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау немесе қабыл алмау туралы шешімді Қазақстан Республикасының Президенті қабылдайды.

ҚР азаматтығына қабылдау үшін белгілі бір мәміле-шарттар белгілейді. Заңдылықтарға сәйкес ҚР азаматтығына ҚР аумағында 5 жылдан кем емес мерзім тұратын не ҚР азаматымен некеде тұратын адамдар қабылдануы мүмкін.

Жоғарыда аталған шарттардың болуы мынадай тұлғалар үшін талап етілмейді:

- кәмелетке жасы толмағандар;

- әрекетке қабілетсіздер;

- Қазақстан Республикасына ерекше еңбек сіңіргендер;

- Қазақстан аумағынан саяси себептер бойынша еріксіз кеткендер және олардың ұрпақтары үшін ҚР тарихи Отаны ретінде тұрақты тұру үшін оралған кезде.

Қазақстан Республикасында тұру мерзіміне қарамастан Қазақстан Республикасының азаматтығына бұрынға одақтас республикалардың азаматтары, егер олардың жақын бір туысқаны Қазақстан Республикасының азаматы болса, қабылданады. Жақын туысқандарына бала, ері (зайыбы), ата-анасы, апа-қарындасы, аға-інісі, атасы немесе әжесі жатады.

Азаматтықты қалпына келтіру Қазақстан Республикасының азаматтығын алудың бір тәсілі болып табылады.

Қазақстан Республикасы Конституциясында біртекті азаматтық принципі бекітілуіне байланысты заңдылықтар басқа бір мемлекеттің азаматтығында тұруды азаматтықққа қабыл алмауға негіз ретінде қарастырады.

Қазақстан Республикасы азаматтығын тоқтату “Қазақстан Республикасы азаматтығы туралы” Заңның 19-бабына сәйкес азаматтықтан шығу не азаматтықты жоғалту нәтижесінде жүзеге асады.

Белгілі бір жағдайларда Республика азаматтығына шығуға қарсылық білдірілуі де мүмкін. Азаматтық туралы заңның 20-бабына сәйкес оған мынадай жағдайлар жатады:

- Қазақстан Республикасы алдында азаматтардың немесе Қазақстан Республикасы аумағында орналасқан кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың, қоғамдық бірлестіктердің маңызды мүдделерімен байланысты орындалмаған міндеттемелері не мүліктік міндеттері болса;

- егер адам айыпталушы ретінде қылмыстық жауапкершілікке тартылған не заңды күшіне енген сот үкімі бойынша жазасын өтеп жүрген болса;

- егер адамның Қазақстан Республикасы азаматтығынан шығуы Қазақстан Республикасының мемлекеттік қауіпсіздігі мүдделеріне қайшы келетін болса және басқару органдарына қызметке тұрған жағдайда жоғалтылады.

3 ҚР - ның азаматтығы мәселелері жөніндегі істерді шешу тәртібі

Қазақстан Республикасының заңдылықтары Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы істерді шешу тәртібін және азаматтық туралы істерді жүргізетін мемлекеттік органдардың шеңберін анықтайды. Заң жүзінде азаматтық туралы істер бойынша іс жүргізу тәртібі, азаматтық мәселелері жөніндегі шешімдерді орындау және шешімдерге шағым арыз беру тәртібі бекітіледі. Азаматтықтың барлық негізгі мәселелерін ресми түрде Қазақстан Республикасының Президенті шешуге өкілетті. Президент құзыретіне мыналар жатады: ҚР азаматтығына қабылдау, ҚР азаматтығын қалпына келтіру, ҚР азаматтығынан шығуға рұқсат беру, заңда көзделген жағдайларда азаматтықты сақтау. Азаматтыққа қабылдау, азаматтықты өзгертудің барлық мәселелері бойынша Президент Жарлық шығарады.

Басқа мемлекеттік органдар дайындық жұмыстарын жүргізеді. Бұл органдар Ішкі істер министрлігі, Сыртқы істер министрлігі, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы азаматтық мәселелері жөніндегі комиссия. Азаматтық мәселелері бойынша өтініш Қазақстан Республикасы Президентінің атына ІІМ немесе СІМ арқылы жазылады. Өтініш 6 ай мерзім ішінде қаралады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.