Зілзала кезіндегі тіршілік қауіпсіздігі
Жоспар:
I. Кіріспе
1.Қауіпсіздік түсінігі
II. Негізігі бөлім
1. Төтенше жағдай және төтенше жағдайды топтау
ІІІ. Пайдаланылған әдебиеттер
I. Кіріспе
1.Қауіпсіздік түсінігі
II. Негізігі бөлім
1. Төтенше жағдай және төтенше жағдайды топтау
ІІІ. Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе
Қауіпсіздік түсінігі
Қауіпсіздік сыртқы және ішкі қатерден қорғайтын тірі организмнің қажетті шарасы. Ал адам қауіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай алады. Сондықтан болуы ықтимал қатерлер табиғи қатерлердің қатарына жатпауы да мүмкін. Адамдар өздерінің ойлы іс-әрекеттерін пайдалана отырып, өте тез арада антропогендік тірі организмдер, онын ішінде адамдардың өзі де, толық бірігіп кете алатын емес.
Міне, сондықтан адамның кез-келген іс-әрекеті әкелетін пайдасымен бірге кері нәтиже де әкеліп жатыр, мысалы, экологияның бұзылуы, жарақат алу, ауыру, тіпті қазаға ұшырау. Сондықтан қауіпсіздікті, нақты іс-әрекеттен болатын, адамды және өмір сүру органы кешенді қорғау шаралары деп түсінуіміз қажет. Іс-әрекеттің түрі күрделенген сайын, кешенді қорғану шаралары қажет болады. Кешенді қорғану шаралары мынаны қамтиды құқықтық, ұйымдастырушылық, экономикалык, техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдік шаралар.
Адам іс-әрекеттің қауіпсіздігі-адамның іс-тіршілігі мен қауіп-қатер бір-бірімен кездеспейтін тұйық шеңбер - әрине, адамнын іс-әрекетінің процесінде қауіп-қатер әр уакытта болғанымен, ылғи да бола бермейді. Ондай қауіп болуы үшін үш жағдай болуы керек. Қауіп нақты бар, адам қауіп-қатер аймағында, адамның қолындағы қорғану құралдары жеткіліксіз
Қауіпсіздік түсінігі
Қауіпсіздік сыртқы және ішкі қатерден қорғайтын тірі организмнің қажетті шарасы. Ал адам қауіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай алады. Сондықтан болуы ықтимал қатерлер табиғи қатерлердің қатарына жатпауы да мүмкін. Адамдар өздерінің ойлы іс-әрекеттерін пайдалана отырып, өте тез арада антропогендік тірі организмдер, онын ішінде адамдардың өзі де, толық бірігіп кете алатын емес.
Міне, сондықтан адамның кез-келген іс-әрекеті әкелетін пайдасымен бірге кері нәтиже де әкеліп жатыр, мысалы, экологияның бұзылуы, жарақат алу, ауыру, тіпті қазаға ұшырау. Сондықтан қауіпсіздікті, нақты іс-әрекеттен болатын, адамды және өмір сүру органы кешенді қорғау шаралары деп түсінуіміз қажет. Іс-әрекеттің түрі күрделенген сайын, кешенді қорғану шаралары қажет болады. Кешенді қорғану шаралары мынаны қамтиды құқықтық, ұйымдастырушылық, экономикалык, техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдік шаралар.
Адам іс-әрекеттің қауіпсіздігі-адамның іс-тіршілігі мен қауіп-қатер бір-бірімен кездеспейтін тұйық шеңбер - әрине, адамнын іс-әрекетінің процесінде қауіп-қатер әр уакытта болғанымен, ылғи да бола бермейді. Ондай қауіп болуы үшін үш жағдай болуы керек. Қауіп нақты бар, адам қауіп-қатер аймағында, адамның қолындағы қорғану құралдары жеткіліксіз
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 168 б.
2. «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар
туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 5.07.1996.
3. «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құалы. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 240 б.
4. Суровцев А.А., Мельников Е.Н., Малеваный С.В., Медведева Н.М., Шарипханов С.Д., Хурсанов С.К., «Тіршілік қауіпсіздігі» Алматы, 2004.
5. В.Ситникова. Основы безопастности жизнедеятельности. М., 1997.
6. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельность. –М.: Высшая школа, 1999 -448с.
7. Кукин П.П. Безопасность жизнедеятельности.-М.: Высшая школа, 2003 -439с.
8. Шубин Е.В. Гражданская оборона. –М.: Просвещение, 1991 -154с.
9. Аманжолов Ж.К., Балабас Л.Х. Безопасность жизнедеятельности.- Астана : Фолиант, 2009 -125с.
10. Гринин А.С., Новиков В.Н. Безопасность жизнедеятельности. –
М. : ФАИР-ПРЕСС, 2002 -228с.
11. Төтенше жағдайлар жүйесінде қолданылатын орысша-қазақша
терминдер сөздігі. Алматы – 2004.
12. Н.Алекссев. Стихийные явления в природе. М., “Мысль, 1988 . Алматы: 2004. 321 б.
13. Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс саласындағы
басшылық құрамының біліктілігін арттырудың Республикалық
курстарының тыңдаушыларына көмек ретінде ұсынылған
оқулық. ҚР-ның төтенше жағдайлар министірлігі. Алматы қ,
2008. 136 б.
14. Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс мәселелері
бойынша басшылық құрамды даярлауға арналған материалдар
жинағы. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ,
2003. 124 б.
15. Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс
бойынша сабақтарға арналған оқу құралы. ҚР төтенше
жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 124 б.
16. Жер сілкінісі болған кезде болуы мүмкін жағдайларға баға беру
әдістемесі. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі.
Алматы қ, 2004. 40 б.
1. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 168 б.
2. «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар
туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 5.07.1996.
3. «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құалы. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 240 б.
4. Суровцев А.А., Мельников Е.Н., Малеваный С.В., Медведева Н.М., Шарипханов С.Д., Хурсанов С.К., «Тіршілік қауіпсіздігі» Алматы, 2004.
5. В.Ситникова. Основы безопастности жизнедеятельности. М., 1997.
6. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельность. –М.: Высшая школа, 1999 -448с.
7. Кукин П.П. Безопасность жизнедеятельности.-М.: Высшая школа, 2003 -439с.
8. Шубин Е.В. Гражданская оборона. –М.: Просвещение, 1991 -154с.
9. Аманжолов Ж.К., Балабас Л.Х. Безопасность жизнедеятельности.- Астана : Фолиант, 2009 -125с.
10. Гринин А.С., Новиков В.Н. Безопасность жизнедеятельности. –
М. : ФАИР-ПРЕСС, 2002 -228с.
11. Төтенше жағдайлар жүйесінде қолданылатын орысша-қазақша
терминдер сөздігі. Алматы – 2004.
12. Н.Алекссев. Стихийные явления в природе. М., “Мысль, 1988 . Алматы: 2004. 321 б.
13. Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс саласындағы
басшылық құрамының біліктілігін арттырудың Республикалық
курстарының тыңдаушыларына көмек ретінде ұсынылған
оқулық. ҚР-ның төтенше жағдайлар министірлігі. Алматы қ,
2008. 136 б.
14. Төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс мәселелері
бойынша басшылық құрамды даярлауға арналған материалдар
жинағы. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ,
2003. 124 б.
15. Ұйымдардағы төтенше жағдайлар және Азаматтық қорғаныс
бойынша сабақтарға арналған оқу құралы. ҚР төтенше
жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 124 б.
16. Жер сілкінісі болған кезде болуы мүмкін жағдайларға баға беру
әдістемесі. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі.
Алматы қ, 2004. 40 б.
Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қазақ ұлттық аграрлық универстет
Реферат
Тақырыбы: Зілзала кезіндегі тіршілік қауіпсіздігі
Орындаған: Сұлтан Ш. (ЭО-104К)
Тексерген: Рамазанова Г.
Алматы 2013
Зілзала кезіндегі тіршілік қауіпсіздігі
Жоспар:
I. Кіріспе
1.Қауіпсіздік түсінігі
II. Негізігі бөлім
1. Төтенше жағдай және төтенше жағдайды топтау
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе
Қауіпсіздік түсінігі
Қауіпсіздік сыртқы және ішкі қатерден қорғайтын тірі организмнің қажетті
шарасы. Ал адам қауіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі
организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай
алады. Сондықтан болуы ықтимал қатерлер табиғи қатерлердің қатарына жатпауы
да мүмкін. Адамдар өздерінің ойлы іс-әрекеттерін пайдалана отырып, өте тез
арада антропогендік тірі организмдер, онын ішінде адамдардың өзі де, толық
бірігіп кете алатын емес.
Міне, сондықтан адамның кез-келген іс-әрекеті әкелетін пайдасымен бірге
кері нәтиже де әкеліп жатыр, мысалы, экологияның бұзылуы, жарақат алу,
ауыру, тіпті қазаға ұшырау. Сондықтан қауіпсіздікті, нақты іс-әрекеттен
болатын, адамды және өмір сүру органы кешенді қорғау шаралары деп
түсінуіміз қажет. Іс-әрекеттің түрі күрделенген сайын, кешенді қорғану
шаралары қажет болады. Кешенді қорғану шаралары мынаны қамтиды құқықтық,
ұйымдастырушылық, экономикалык, техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдік
шаралар.
Адам іс-әрекеттің қауіпсіздігі-адамның іс-тіршілігі мен қауіп-қатер
бір-бірімен кездеспейтін тұйық шеңбер - әрине, адамнын іс-әрекетінің
процесінде қауіп-қатер әр уакытта болғанымен, ылғи да бола бермейді. Ондай
қауіп болуы үшін үш жағдай болуы керек. Қауіп нақты бар, адам қауіп-қатер
аймағында, адамның қолындағы қорғану құралдары жеткіліксіз
ІІ. Негізгі бөлім
Төтенше жағдай
Адамның жұмыстық қызметі экологиялық тепе-теңдікті бұзуға, аномальдік
табиғи және техногендік жағдайларға, стихиялық және көптеген адам мен
материялдық шығынға әкелуде.
Адамзат күнделікті көптеген табиғи қауіп–қатермен кездесуде.Жер шарында жыл
сайын жобамен 10 мың су тасқыны, 100 мыңнан аса жер сілкінісі, көптеген
өрттер мен опырмалар, вулкан атқылауы және тропикалық циклондар болып
тұрады. Біріккен ұлттар ұйымының мәліметі бойынша соңғы 20 жылда стихиялық
апат пен катастрофаның арқасында 3 млн артық адамдар қаза болған. Сол
себепті төтенше жағдайдың алдын алу, оның әсерін жою қазіргі уақыттың
актуальді проблемалары болып табылады.Төтенше жағдай бола қалған жағдайда
адамдарды құтқарудағы білікті қимыл жасау, оларға керек көмек көрсету және
апат ошағында құтқару жұмыстарын тиімді ұйымдастыру адам мен материалдық
шығынды азайтуға мүмкіншілік жасайды.
Төтенше жағдайдың болуына негізінен ішкі және сыртқы әсерлер ықпал
етеді. Ішкі әсерге технологияның күрделілігі арнайы мамандардың аздығы,
жобалау кезіндегі кемшіліктер еңбек және технологиялық тәртіптің төмендігі
жатса, сыртқы әсерге кенеттен элекрэнергиясының газдың, технологиялық
өнімнің немесе шикізаттың токтауы, сондай-ақ соғыс пен терроризим жатады.
Төтенше жағдай келесі жағдайларда болуы мүмкін:
▪ қаупі бар көздің барлығы (жарылысқа арналған және радиоактивті заттар);
▪ апат ошағында адам мен жануардың қалып қоюы.
Төтенше жағдай деп табиғи стихиялық пен техногенді апаттарда пайда
болатын әскери, әлеуметтік және саяси сипаттағы, адам өмірінің,
экономиканың, әлеуметтік және табиғи нормаларының кенеттен өзгеруіне алып
келіп соғатын жағдайды айтады.
Төтенше жағдай бұл аймағы жағынан үлкен маштабты және көптеген
адамдарға төндіретін қауіпі бар оқиға. Көптеген жағдайда бұл оқиғаны авария
және катастрофа деп те атайды. Бір қарағанда бұл екеуінің айырмашылығы жоқ.
Ал олардың әкелген зияндығын, адам өлімін ескерген жағдайда ғана
айырмашылығын білуге болады.
Авария - бұл машиналар, технологиялық процестердің және т.б. өндірістік
орындарда болатын апат. Олар жарылыстарға, өртке, улы заттарды ауаға немесе
суға тастауға әкеліп соқтыруы мүмкін. Бірақ бұл оқиғалардың әсері өте үлкен
және адам шығыны көп емес. Катастрофа - бұл адам шығыны ауқымды болған
жағдайдағы қайғылы оқиға. Ол бірнеше түрге бөлінеді:
▪ экологиялық катастрофа;
▪ өндірістік немесе көліктік катастрофа;
▪ техногендік катастрофа.
Экологиялық катастрофа дегеніміз өмір сүру ортасына төтенше жағымсыз
өзгеріс тудыратын үлкен өндірістік, транспорттық және стихиялық апаттар. Ол
флора мен фаунаға, жерге,атмосфераға сонымен жалпы табиғатқа зиянын
тигізетін құбылыс.
Техногендік катастрофа - кенеттен механикалық, химиялық, радиациялық тағы
с.с. энергиялардың тасталуы, адам және материялдық шығындарға алып келіп
соғатын үлкен апаттардың әсерінен болатын апат түрі.
Стихиялық апат- бұл қауіпті катастрофаға алып келетін геофизикалық,
геологиялық, гидрогеологиялық, атмосфералық тағы сол сияқты процестер мен
құбылыстардан тұратын апат. Бұл жағдай адамның өмір тіршілігін кенеттен
өзгертіп материалдық ресурстарды бұзуға және құртуға әсер жасайды.
Төтенше жағдайды топтау
Төтенше жағдай, пайда болу әсерінің таралуы немесе ауқымы, өркендеу
жылдамдығы және төтенше жағдайды жою мүмкіншілігі жағынан топталады.
Төтенше жағдай пайда болу жағынан –табиғи, техногенді, экологиялық,
биологиялық, антропогендік, әлеуметтік және біріккен немесе қосылған болып
бөлінеді. Техногендік төтенше жағдайға - техникалық обьектілерден
туындайтын төтенше жағдайлар жатады. Мысалы, өрттер, жарылыс, химиялық
қауіпті обьектілердегі апаттар, радиоактивті және химиялық заттардың
тасталуы, ғимараттың қирауы және адам тіршілігіне қажетті жүйелердің
апаттары.
Табиғи төтенше жағдайға жер сілкісі, су алу, вулкан атқылауы,
опырмалар, сел, дауыл, табиғи өрт және т.б. жатады.
Экологиялық төтенше жағдайға атмосфераның ластануы, азот қабатының
бұзылуы, жердің шөлге айналуы, жердің тұздануы, қышқылдың жаңбырлар және
т.б. жатады.
Биологиялық төтенше жағдайға эпидемия, эпизоотия және эпифитотия
жатады.
Әлеуметтік төтенше жағдайға - қоғамда болып жатқан оқиғалар: ұлтаралық
конфликттер,терроризм,геноцид,соғыс және басқалар кіреді.
Антропогендік төтенше жағдайлар адамның қате іс-әрекетінен туындайды.
Жергілікті, бір жердің шеңберінен шықпайтын төтенше жағдайлар - бұл
өндіріс орынының бір ғана жүйесінде,технологиялық тізбегінде,қондырғысында
орын алған оқиға. Мұндай төтенше жағдайды жоюға сол мекеменің өз күштері
жеткілікті.
Төтенше жағдай обьектілері дегеніміз төтенше жағдайдың зардабы белгілі
бір зауыттың, мекеменің, оқу орнының аумағынан асып кетпейтін кездегі
жағдайды айтады. Бұл жағдайда да жергілікті төтенше жағдай секілді зардабын
жоюға мекеменің өз күші жеткілікті. Жергілікті төтенше жағдай - бұл
поселке, қала, аудан, облыс масштабындағы төтенше жағдай. Бұл төтенше
жағдайдың зардабын жою үшін жоғарыда аталған әкімшілік –орталықтарының
аумағындағы құзіретті органдар мен мекемелердің күштері мен құрамын
жұмылдырады. Ұлттық төтенше жағдай - бұл үлкен региодағы және бірнеше
облыстарды қамтыған төтенше жағдай. Ұлттық төтенше жағдайдың зардабын жою
үшін регионалдағы масштабтағы құзіретті органдар мен өкіметтің арнайы
құрған топтары айналысады. Сонымен қатар, құтқару жұмыстарына әскери
орындардан да адамдар жұмылдыру ықтимал.
Глобальді төтенше жағдай - бұл төтенше жағдайдың зардабының
ауқымдылығы бірнеше облыстарды, республика масштабын және шекаралас елдерді
қамтиды. Оның зардабын жою үшін әскерді жұмылдырады. Атап айтқанда төтенше
жағдай, қорғаныс, ішкі әскер министрлігі мен ұлттық қауіпсіздік комитетін.
Құтқару жұмыстарымен арнайы құрылған үкімет комиссиясы айналысады.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайдың сипаттамасы
Тибиғи сипаттағы төтенше жағдай адам тіршілігі басталғаннан бері
қауіпін төндіруде. Табиғи катастрофалардың әсерінен жер шары бойынша әр
100000 адам өлуде. Табиғи катастрофалардың қысқа мерзімде үлкен аумақтағы
елді мекенді құртып жіберуге дейін мүмкіншілігі бар. Ол өзінің күтпеген
жерден болатындығымен қауіпті. Табиғи катастрофаның тағы да бір қауіптілігі
– оның болғаннан кейінгі салдары. Табиғи катастрофа болғаннан кейін ол
жерде эпидемиялық аурулар, аштық т.б. жағдайлар орын алуы мүмкін.
Табиғи төтенше жағдайдың орын алуына антропогендік әсердің де ықпалын
айта кеткен жөн.
Барлық табиғи катастрофалардың бір бірімен байланысы бар. Атап
айтқанда, жердің сілкінуі мен цунамидің, тропикалық циклондар мен су
тасқындарының. Жердің сілкінуінен өрттер, газдардың атылуы платинаның
жарылуы орын алып, ол оқиғалар да өздерінің күшті әсерлерін тигізіп жатады.
Вулканның атқылау жайлауды ластап, жан-жануарлардың өлуіне, аштыққа
соқтырып жатса, екінші жағынан атмосфералық ауаныда ластайды. Ал көшкіндер
(паводок) жер асты суларын ластап, құдықтарды уландырып, инфекциялық
ауруларды ұшқындырады. Осыған орай табиғи стихиялық құбылыстардың бір-
бірімен байланысын қарастырып көрейік.
Табиғи катастрофадан қорғану әрекеттерін жоспарлай отырып, оның
зардабын азайтуға болады.
Табиғи төтенше жағдайдан қорғаудың негізі болып апаттың себебі мен
механизмін ғылыми түрде зерттеп, білуге болады. Табиғи апаттың орын алу
процессін біле отырып оның қандай мөлшерде, қандай болатын екенін
болжауғада болады. Ал уақытылы және дәл болжап, апаттан қорғаудың тиімді
жолдарын қарастыруға, шығынды барынша азайтуға мүмкіншілік жасайды.
Табиғи қауіп қатерден қорғау активті және пассивті болып бөлінеді.
Активті қорғауға инженерлік техникалық құрылымдар салу, құбылыс механизмін
инвентаризациялау, табиғи объектілердегі құрылымдар мен құрылыстарды
реконструкция жасау. Пассивті қорғауға панаханаларды пайдалану. Көп
жағдайда табиғи апаттан қорғану кезінде активті және пассивті әдістерді
бірге пайдаланады.
Геологиялық сипаттағы төтенше жағдай
Геологиялық сипаттағы құбылыстың әсерінен болған стихиялық апаттарға
жер сілкінісі, вулканның атқылауы, опырмалар, қар көшкіні, сел және т.б.
жатады.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдай
Геологиялы
қ - жер
сілкінісі,
вулкан
атқылауы,
опырмалар,
сел.
0 Өте жай жер сілкінісі. Бұл жағдайды тек құралдар көмегімен ғана
анықтауға болады.
1 Адамдарға еш білінбейді.
2 Ғимараттар мен тұрғын үйлердің жоғарғы қабаттарында ғана
байқайға болады.
2,5-3,0 Ғимараттың барлық қабаттарында байқауға болады. Ілініп қойылған
теңселіп тұрады.
3,5 Есіктер мен терезелер ашалып жабылып тұрады
4-4,5 Ғимараттардан тыс жерде де байқалады. Су қоймасымен су жинаған
жерлердегі судың бетінде толқындар пайда болады. Эпицентрге
жақын жерлердегі ғимараттарде кішігірім сызат(трещина) пайда
болуы мүмкін.
5 Бір атом бомбасының энергиясына сәйкес. Жүріп келе жатқан
адамдар тепе-теңдігін жоғалтады, әйнектер сынып, қабырғаның
штукатуркасы жарылады.
6 Кейбір жерлерге әжептеуір нұқсан келуі мүмкін. Жыл сайын мұндай
жер сілкінісі 100-дің шамасында. Адамның өз аяғында тұруы
қиындайды және сейсмикалық тұрақты емес ғимараттар құлап, бұзыла
бастайды.
6,5 Жерге сызат түсе бастайды. Ескерткіштер және т.с.с құлай
бастайды.
7,0 Қатты жер сілкінісі. Жалпы дүрбелең болады (паника). Тұрғызылған
құрылыстар құлап бұзылады. Жер асты құбырлар жарылып, үзіліп
кетеді және жердегі сызат үлкен болып білініп тұрады.
7,5 Құрылымдардың көптеген бөлігі бұзылады және опырмалар орын алуы
мүмкін.
8 Жер астындағы құбырлар түгелдей және темір жол, трамвай жолы
істен шығады
8,5 Энергиясы бір атом бомбасының әнергиясын 1 000 000 есе көп
болады.
9 Ғимараттар толығынан құлап заттар ауада ұшып жүреді.
Жалпы алғанда жер сілкінісі – бұл жер қыртысының немесе мантияның
үстінгі бөлігінің кенеттен болған жылжуының және үзілуінің нәтижесінде
пайда болатын, сонымен қатар үлкен қашықтыққа толқын ретінде берілетін жер
асты қозғалысы мен жер бетінің толқыны. Жер сілкінісі кезінде апаттың
ауқымды бөлігі оның ошағында болады.
Жер сілкінісінің ошағы – бұл жер қабатының бір бөлігі көлеміндегі
энергиясының бөлінісі. Ошақтың ортасы эпицентр деп атайды.
1935 жылы Калифорниялық технологиялық институтының профессоры
У.Рихтер жер сілкінісі энергиясын бағалау үшін магнитуда шамасын ұсынды.
Қазіргі кезде де осы Рихтер шкаласы бойынша жер сілкінісінде пайда болатын
сейсмикалық толқынның энергиясын бағалау жүргізілуде.
Жер сілкінісінің шығынын азайту үшін төмендегі іс-әрекеттер
жасалынады:
▪ сейсмикалық бақылау мен жер сілкінісінің болжамын республикалық
денгейде дамыту;
▪ сейсмикалық төзімді ғимараттарды жобалау және салу;
▪ халықтың сейсмикалық білімін арттыру;
▪ хабарлау және байланыс жүйелерін тұрақты дайындықта болуын
ұйымдастыру;
Вулкан атқылауы
Дүние жүзіне 200 миллионға жуық халық вулкан болуы ықтимал аумақта
тұрады. Вулкан атқылауы жердің астындағы тұрақты түрде активті процестер
жүріп жатқанынан болады.
Жер қыртысы және оның бетінде магманың қозғалысына байланысты құбылыс
вулканизм деп аталады.
Магма (грек тілінде – қою мазь) – жердің терең ортасында пайда
болатын силикаттық құрамы басым еріген масса магма лава түрінде атқылайды.
Лаваның магмадан айырмашылығы газдың болмауы. Ол газ атқылау кезінде ұшып
кетеді.
Вулкан – бұл лақтырудан пайда болған заттан жиналған жеке тау. Магма
ошағы жер қыртысының терең 50-70 км жерінде орналасқан.
Вулкандар – атқылау болып жатқан, ұйықтаған және сөнген болып
бөлінеді.
Ұйықтаған вулкандарға өз формасын сақтаған және оның астында жер
сілкіністері аздаған күшпен болып жатқан, сонымен қатар оның атқылаған-дығы
туралы ешқандай мәлімет жоқ вулкандар жатады.
Сөнген вулкан – бұл ешқандай вулкандық активтілігі жоқ вулкандар.
Вулканның атқылауы қысқа және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Атқылау
продуктілері (газ, сұйық, қатты күйдегі) 1-5 км биіктікке дейін
лақтырылады.
Опырмалар
Опырмалар тік тау жыныстарында пайда болған топырақ массасының
ауырлық күшінің әсәрімен төмен қарай сырғуы. Опырмалар тік таудың
тұрақтылығы бүлінген жағдайда пайда болады. Опырмалар адам және материалдық
шығынға әкеліп соқтыратын табиғи процесс.
Опырмалар келесі факторлардың әсерінен болуы мүмкін:
▪ топырақтың сусыздануына және құрғауына;
▪ өсімдіктердің түрлерінің өзгеруінен (вида насождении);
▪ өсімдік қабатының құрып кетуінен;
▪ желденуінен.
Қатты жер сілкінісі кезінде міндетті түрде әр уақытта опырмалар орын
алады.
Опырмалар Қазақстанның барлық таулы аймақтарында болуы мүмкін. Аса
ірі опырмалар тектоникалық ұсақталуға байланысты. Опырмалар ірі өзенді
бөгейтін көлденең массаларды үйіп тастауына байланысты су тоғандарын
жасауға әкеліп соғады. Мұндай өзендерге Күнгей Алатаудағы Көлсай өзені, Іле
Алатауындағы Үлкен Алматы өзені жатады.
Опырмалар тіктігі 20 градусқа жуық жарларда жылдың кез-келген
уақытында болуы мүмкін. Ірі опырмалардың көлемі 50-60 га дейін жетеді.
Қар көшкіні
Қар көшкіні – бұл қар массасының тау беткейінен төмен қарай жылжуы.
Еуропада жыл сайын әр түрлі көшкіндер болып тұрады, ол орташа алғанда 100-
ші адам өмірін алып кетуде. Ал Қазақстанда 95 мың шаршы км тау аумағы қар
көшкіні қаупіне ұшырауда.
Қар көшкіндері құлама тау беткейлерінен жаңа қар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ ұлттық аграрлық универстет
Реферат
Тақырыбы: Зілзала кезіндегі тіршілік қауіпсіздігі
Орындаған: Сұлтан Ш. (ЭО-104К)
Тексерген: Рамазанова Г.
Алматы 2013
Зілзала кезіндегі тіршілік қауіпсіздігі
Жоспар:
I. Кіріспе
1.Қауіпсіздік түсінігі
II. Негізігі бөлім
1. Төтенше жағдай және төтенше жағдайды топтау
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе
Қауіпсіздік түсінігі
Қауіпсіздік сыртқы және ішкі қатерден қорғайтын тірі организмнің қажетті
шарасы. Ал адам қауіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі
организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай
алады. Сондықтан болуы ықтимал қатерлер табиғи қатерлердің қатарына жатпауы
да мүмкін. Адамдар өздерінің ойлы іс-әрекеттерін пайдалана отырып, өте тез
арада антропогендік тірі организмдер, онын ішінде адамдардың өзі де, толық
бірігіп кете алатын емес.
Міне, сондықтан адамның кез-келген іс-әрекеті әкелетін пайдасымен бірге
кері нәтиже де әкеліп жатыр, мысалы, экологияның бұзылуы, жарақат алу,
ауыру, тіпті қазаға ұшырау. Сондықтан қауіпсіздікті, нақты іс-әрекеттен
болатын, адамды және өмір сүру органы кешенді қорғау шаралары деп
түсінуіміз қажет. Іс-әрекеттің түрі күрделенген сайын, кешенді қорғану
шаралары қажет болады. Кешенді қорғану шаралары мынаны қамтиды құқықтық,
ұйымдастырушылық, экономикалык, техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдік
шаралар.
Адам іс-әрекеттің қауіпсіздігі-адамның іс-тіршілігі мен қауіп-қатер
бір-бірімен кездеспейтін тұйық шеңбер - әрине, адамнын іс-әрекетінің
процесінде қауіп-қатер әр уакытта болғанымен, ылғи да бола бермейді. Ондай
қауіп болуы үшін үш жағдай болуы керек. Қауіп нақты бар, адам қауіп-қатер
аймағында, адамның қолындағы қорғану құралдары жеткіліксіз
ІІ. Негізгі бөлім
Төтенше жағдай
Адамның жұмыстық қызметі экологиялық тепе-теңдікті бұзуға, аномальдік
табиғи және техногендік жағдайларға, стихиялық және көптеген адам мен
материялдық шығынға әкелуде.
Адамзат күнделікті көптеген табиғи қауіп–қатермен кездесуде.Жер шарында жыл
сайын жобамен 10 мың су тасқыны, 100 мыңнан аса жер сілкінісі, көптеген
өрттер мен опырмалар, вулкан атқылауы және тропикалық циклондар болып
тұрады. Біріккен ұлттар ұйымының мәліметі бойынша соңғы 20 жылда стихиялық
апат пен катастрофаның арқасында 3 млн артық адамдар қаза болған. Сол
себепті төтенше жағдайдың алдын алу, оның әсерін жою қазіргі уақыттың
актуальді проблемалары болып табылады.Төтенше жағдай бола қалған жағдайда
адамдарды құтқарудағы білікті қимыл жасау, оларға керек көмек көрсету және
апат ошағында құтқару жұмыстарын тиімді ұйымдастыру адам мен материалдық
шығынды азайтуға мүмкіншілік жасайды.
Төтенше жағдайдың болуына негізінен ішкі және сыртқы әсерлер ықпал
етеді. Ішкі әсерге технологияның күрделілігі арнайы мамандардың аздығы,
жобалау кезіндегі кемшіліктер еңбек және технологиялық тәртіптің төмендігі
жатса, сыртқы әсерге кенеттен элекрэнергиясының газдың, технологиялық
өнімнің немесе шикізаттың токтауы, сондай-ақ соғыс пен терроризим жатады.
Төтенше жағдай келесі жағдайларда болуы мүмкін:
▪ қаупі бар көздің барлығы (жарылысқа арналған және радиоактивті заттар);
▪ апат ошағында адам мен жануардың қалып қоюы.
Төтенше жағдай деп табиғи стихиялық пен техногенді апаттарда пайда
болатын әскери, әлеуметтік және саяси сипаттағы, адам өмірінің,
экономиканың, әлеуметтік және табиғи нормаларының кенеттен өзгеруіне алып
келіп соғатын жағдайды айтады.
Төтенше жағдай бұл аймағы жағынан үлкен маштабты және көптеген
адамдарға төндіретін қауіпі бар оқиға. Көптеген жағдайда бұл оқиғаны авария
және катастрофа деп те атайды. Бір қарағанда бұл екеуінің айырмашылығы жоқ.
Ал олардың әкелген зияндығын, адам өлімін ескерген жағдайда ғана
айырмашылығын білуге болады.
Авария - бұл машиналар, технологиялық процестердің және т.б. өндірістік
орындарда болатын апат. Олар жарылыстарға, өртке, улы заттарды ауаға немесе
суға тастауға әкеліп соқтыруы мүмкін. Бірақ бұл оқиғалардың әсері өте үлкен
және адам шығыны көп емес. Катастрофа - бұл адам шығыны ауқымды болған
жағдайдағы қайғылы оқиға. Ол бірнеше түрге бөлінеді:
▪ экологиялық катастрофа;
▪ өндірістік немесе көліктік катастрофа;
▪ техногендік катастрофа.
Экологиялық катастрофа дегеніміз өмір сүру ортасына төтенше жағымсыз
өзгеріс тудыратын үлкен өндірістік, транспорттық және стихиялық апаттар. Ол
флора мен фаунаға, жерге,атмосфераға сонымен жалпы табиғатқа зиянын
тигізетін құбылыс.
Техногендік катастрофа - кенеттен механикалық, химиялық, радиациялық тағы
с.с. энергиялардың тасталуы, адам және материялдық шығындарға алып келіп
соғатын үлкен апаттардың әсерінен болатын апат түрі.
Стихиялық апат- бұл қауіпті катастрофаға алып келетін геофизикалық,
геологиялық, гидрогеологиялық, атмосфералық тағы сол сияқты процестер мен
құбылыстардан тұратын апат. Бұл жағдай адамның өмір тіршілігін кенеттен
өзгертіп материалдық ресурстарды бұзуға және құртуға әсер жасайды.
Төтенше жағдайды топтау
Төтенше жағдай, пайда болу әсерінің таралуы немесе ауқымы, өркендеу
жылдамдығы және төтенше жағдайды жою мүмкіншілігі жағынан топталады.
Төтенше жағдай пайда болу жағынан –табиғи, техногенді, экологиялық,
биологиялық, антропогендік, әлеуметтік және біріккен немесе қосылған болып
бөлінеді. Техногендік төтенше жағдайға - техникалық обьектілерден
туындайтын төтенше жағдайлар жатады. Мысалы, өрттер, жарылыс, химиялық
қауіпті обьектілердегі апаттар, радиоактивті және химиялық заттардың
тасталуы, ғимараттың қирауы және адам тіршілігіне қажетті жүйелердің
апаттары.
Табиғи төтенше жағдайға жер сілкісі, су алу, вулкан атқылауы,
опырмалар, сел, дауыл, табиғи өрт және т.б. жатады.
Экологиялық төтенше жағдайға атмосфераның ластануы, азот қабатының
бұзылуы, жердің шөлге айналуы, жердің тұздануы, қышқылдың жаңбырлар және
т.б. жатады.
Биологиялық төтенше жағдайға эпидемия, эпизоотия және эпифитотия
жатады.
Әлеуметтік төтенше жағдайға - қоғамда болып жатқан оқиғалар: ұлтаралық
конфликттер,терроризм,геноцид,соғыс және басқалар кіреді.
Антропогендік төтенше жағдайлар адамның қате іс-әрекетінен туындайды.
Жергілікті, бір жердің шеңберінен шықпайтын төтенше жағдайлар - бұл
өндіріс орынының бір ғана жүйесінде,технологиялық тізбегінде,қондырғысында
орын алған оқиға. Мұндай төтенше жағдайды жоюға сол мекеменің өз күштері
жеткілікті.
Төтенше жағдай обьектілері дегеніміз төтенше жағдайдың зардабы белгілі
бір зауыттың, мекеменің, оқу орнының аумағынан асып кетпейтін кездегі
жағдайды айтады. Бұл жағдайда да жергілікті төтенше жағдай секілді зардабын
жоюға мекеменің өз күші жеткілікті. Жергілікті төтенше жағдай - бұл
поселке, қала, аудан, облыс масштабындағы төтенше жағдай. Бұл төтенше
жағдайдың зардабын жою үшін жоғарыда аталған әкімшілік –орталықтарының
аумағындағы құзіретті органдар мен мекемелердің күштері мен құрамын
жұмылдырады. Ұлттық төтенше жағдай - бұл үлкен региодағы және бірнеше
облыстарды қамтыған төтенше жағдай. Ұлттық төтенше жағдайдың зардабын жою
үшін регионалдағы масштабтағы құзіретті органдар мен өкіметтің арнайы
құрған топтары айналысады. Сонымен қатар, құтқару жұмыстарына әскери
орындардан да адамдар жұмылдыру ықтимал.
Глобальді төтенше жағдай - бұл төтенше жағдайдың зардабының
ауқымдылығы бірнеше облыстарды, республика масштабын және шекаралас елдерді
қамтиды. Оның зардабын жою үшін әскерді жұмылдырады. Атап айтқанда төтенше
жағдай, қорғаныс, ішкі әскер министрлігі мен ұлттық қауіпсіздік комитетін.
Құтқару жұмыстарымен арнайы құрылған үкімет комиссиясы айналысады.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдайдың сипаттамасы
Тибиғи сипаттағы төтенше жағдай адам тіршілігі басталғаннан бері
қауіпін төндіруде. Табиғи катастрофалардың әсерінен жер шары бойынша әр
100000 адам өлуде. Табиғи катастрофалардың қысқа мерзімде үлкен аумақтағы
елді мекенді құртып жіберуге дейін мүмкіншілігі бар. Ол өзінің күтпеген
жерден болатындығымен қауіпті. Табиғи катастрофаның тағы да бір қауіптілігі
– оның болғаннан кейінгі салдары. Табиғи катастрофа болғаннан кейін ол
жерде эпидемиялық аурулар, аштық т.б. жағдайлар орын алуы мүмкін.
Табиғи төтенше жағдайдың орын алуына антропогендік әсердің де ықпалын
айта кеткен жөн.
Барлық табиғи катастрофалардың бір бірімен байланысы бар. Атап
айтқанда, жердің сілкінуі мен цунамидің, тропикалық циклондар мен су
тасқындарының. Жердің сілкінуінен өрттер, газдардың атылуы платинаның
жарылуы орын алып, ол оқиғалар да өздерінің күшті әсерлерін тигізіп жатады.
Вулканның атқылау жайлауды ластап, жан-жануарлардың өлуіне, аштыққа
соқтырып жатса, екінші жағынан атмосфералық ауаныда ластайды. Ал көшкіндер
(паводок) жер асты суларын ластап, құдықтарды уландырып, инфекциялық
ауруларды ұшқындырады. Осыған орай табиғи стихиялық құбылыстардың бір-
бірімен байланысын қарастырып көрейік.
Табиғи катастрофадан қорғану әрекеттерін жоспарлай отырып, оның
зардабын азайтуға болады.
Табиғи төтенше жағдайдан қорғаудың негізі болып апаттың себебі мен
механизмін ғылыми түрде зерттеп, білуге болады. Табиғи апаттың орын алу
процессін біле отырып оның қандай мөлшерде, қандай болатын екенін
болжауғада болады. Ал уақытылы және дәл болжап, апаттан қорғаудың тиімді
жолдарын қарастыруға, шығынды барынша азайтуға мүмкіншілік жасайды.
Табиғи қауіп қатерден қорғау активті және пассивті болып бөлінеді.
Активті қорғауға инженерлік техникалық құрылымдар салу, құбылыс механизмін
инвентаризациялау, табиғи объектілердегі құрылымдар мен құрылыстарды
реконструкция жасау. Пассивті қорғауға панаханаларды пайдалану. Көп
жағдайда табиғи апаттан қорғану кезінде активті және пассивті әдістерді
бірге пайдаланады.
Геологиялық сипаттағы төтенше жағдай
Геологиялық сипаттағы құбылыстың әсерінен болған стихиялық апаттарға
жер сілкінісі, вулканның атқылауы, опырмалар, қар көшкіні, сел және т.б.
жатады.
Табиғи сипаттағы төтенше жағдай
Геологиялы
қ - жер
сілкінісі,
вулкан
атқылауы,
опырмалар,
сел.
0 Өте жай жер сілкінісі. Бұл жағдайды тек құралдар көмегімен ғана
анықтауға болады.
1 Адамдарға еш білінбейді.
2 Ғимараттар мен тұрғын үйлердің жоғарғы қабаттарында ғана
байқайға болады.
2,5-3,0 Ғимараттың барлық қабаттарында байқауға болады. Ілініп қойылған
теңселіп тұрады.
3,5 Есіктер мен терезелер ашалып жабылып тұрады
4-4,5 Ғимараттардан тыс жерде де байқалады. Су қоймасымен су жинаған
жерлердегі судың бетінде толқындар пайда болады. Эпицентрге
жақын жерлердегі ғимараттарде кішігірім сызат(трещина) пайда
болуы мүмкін.
5 Бір атом бомбасының энергиясына сәйкес. Жүріп келе жатқан
адамдар тепе-теңдігін жоғалтады, әйнектер сынып, қабырғаның
штукатуркасы жарылады.
6 Кейбір жерлерге әжептеуір нұқсан келуі мүмкін. Жыл сайын мұндай
жер сілкінісі 100-дің шамасында. Адамның өз аяғында тұруы
қиындайды және сейсмикалық тұрақты емес ғимараттар құлап, бұзыла
бастайды.
6,5 Жерге сызат түсе бастайды. Ескерткіштер және т.с.с құлай
бастайды.
7,0 Қатты жер сілкінісі. Жалпы дүрбелең болады (паника). Тұрғызылған
құрылыстар құлап бұзылады. Жер асты құбырлар жарылып, үзіліп
кетеді және жердегі сызат үлкен болып білініп тұрады.
7,5 Құрылымдардың көптеген бөлігі бұзылады және опырмалар орын алуы
мүмкін.
8 Жер астындағы құбырлар түгелдей және темір жол, трамвай жолы
істен шығады
8,5 Энергиясы бір атом бомбасының әнергиясын 1 000 000 есе көп
болады.
9 Ғимараттар толығынан құлап заттар ауада ұшып жүреді.
Жалпы алғанда жер сілкінісі – бұл жер қыртысының немесе мантияның
үстінгі бөлігінің кенеттен болған жылжуының және үзілуінің нәтижесінде
пайда болатын, сонымен қатар үлкен қашықтыққа толқын ретінде берілетін жер
асты қозғалысы мен жер бетінің толқыны. Жер сілкінісі кезінде апаттың
ауқымды бөлігі оның ошағында болады.
Жер сілкінісінің ошағы – бұл жер қабатының бір бөлігі көлеміндегі
энергиясының бөлінісі. Ошақтың ортасы эпицентр деп атайды.
1935 жылы Калифорниялық технологиялық институтының профессоры
У.Рихтер жер сілкінісі энергиясын бағалау үшін магнитуда шамасын ұсынды.
Қазіргі кезде де осы Рихтер шкаласы бойынша жер сілкінісінде пайда болатын
сейсмикалық толқынның энергиясын бағалау жүргізілуде.
Жер сілкінісінің шығынын азайту үшін төмендегі іс-әрекеттер
жасалынады:
▪ сейсмикалық бақылау мен жер сілкінісінің болжамын республикалық
денгейде дамыту;
▪ сейсмикалық төзімді ғимараттарды жобалау және салу;
▪ халықтың сейсмикалық білімін арттыру;
▪ хабарлау және байланыс жүйелерін тұрақты дайындықта болуын
ұйымдастыру;
Вулкан атқылауы
Дүние жүзіне 200 миллионға жуық халық вулкан болуы ықтимал аумақта
тұрады. Вулкан атқылауы жердің астындағы тұрақты түрде активті процестер
жүріп жатқанынан болады.
Жер қыртысы және оның бетінде магманың қозғалысына байланысты құбылыс
вулканизм деп аталады.
Магма (грек тілінде – қою мазь) – жердің терең ортасында пайда
болатын силикаттық құрамы басым еріген масса магма лава түрінде атқылайды.
Лаваның магмадан айырмашылығы газдың болмауы. Ол газ атқылау кезінде ұшып
кетеді.
Вулкан – бұл лақтырудан пайда болған заттан жиналған жеке тау. Магма
ошағы жер қыртысының терең 50-70 км жерінде орналасқан.
Вулкандар – атқылау болып жатқан, ұйықтаған және сөнген болып
бөлінеді.
Ұйықтаған вулкандарға өз формасын сақтаған және оның астында жер
сілкіністері аздаған күшпен болып жатқан, сонымен қатар оның атқылаған-дығы
туралы ешқандай мәлімет жоқ вулкандар жатады.
Сөнген вулкан – бұл ешқандай вулкандық активтілігі жоқ вулкандар.
Вулканның атқылауы қысқа және ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Атқылау
продуктілері (газ, сұйық, қатты күйдегі) 1-5 км биіктікке дейін
лақтырылады.
Опырмалар
Опырмалар тік тау жыныстарында пайда болған топырақ массасының
ауырлық күшінің әсәрімен төмен қарай сырғуы. Опырмалар тік таудың
тұрақтылығы бүлінген жағдайда пайда болады. Опырмалар адам және материалдық
шығынға әкеліп соқтыратын табиғи процесс.
Опырмалар келесі факторлардың әсерінен болуы мүмкін:
▪ топырақтың сусыздануына және құрғауына;
▪ өсімдіктердің түрлерінің өзгеруінен (вида насождении);
▪ өсімдік қабатының құрып кетуінен;
▪ желденуінен.
Қатты жер сілкінісі кезінде міндетті түрде әр уақытта опырмалар орын
алады.
Опырмалар Қазақстанның барлық таулы аймақтарында болуы мүмкін. Аса
ірі опырмалар тектоникалық ұсақталуға байланысты. Опырмалар ірі өзенді
бөгейтін көлденең массаларды үйіп тастауына байланысты су тоғандарын
жасауға әкеліп соғады. Мұндай өзендерге Күнгей Алатаудағы Көлсай өзені, Іле
Алатауындағы Үлкен Алматы өзені жатады.
Опырмалар тіктігі 20 градусқа жуық жарларда жылдың кез-келген
уақытында болуы мүмкін. Ірі опырмалардың көлемі 50-60 га дейін жетеді.
Қар көшкіні
Қар көшкіні – бұл қар массасының тау беткейінен төмен қарай жылжуы.
Еуропада жыл сайын әр түрлі көшкіндер болып тұрады, ол орташа алғанда 100-
ші адам өмірін алып кетуде. Ал Қазақстанда 95 мың шаршы км тау аумағы қар
көшкіні қаупіне ұшырауда.
Қар көшкіндері құлама тау беткейлерінен жаңа қар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz