Туберкулез – проблемалы инфекция

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Негізігі бөлім

1. Туберкулез ауруына жалпы сипаттама

2. Туберкулездің түрлері

3. Фтизиатря

4. Туберкулездің алдын алу

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Туберкулез(лат. tuberculum - төмпешік) - адам мен жануарлардың әртүрлі ағзалары мен мүшелерін зақымдайтын əлемде ең ауқымды таралған жұқпалы аурулар қатарына жатады. Ескіше мұны құрт ауру, көксау деп атаған. 1993 жылы Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы туберкулезді жалпы қоғамдық денсаулық сақтау жүйесінің глобальды мəселесі деп жариялады.
Туберкулез ауруы көне заманнан белгілі. Ауру белгілері бұдан 7 мыңжылдай бұрын неолит кезеңіндегі адам сүйегін зерттегенде табылған, біздің заманымыздан бұрын 3 - 2-мыңжылдықта египет мумияларынан анықталған. Туберкулездің клиникасы туралы алғашқы деректер 2 ғасырда өмір сүрген каппадокиялық дәрігер Аретейдің (Aretaіos) еңбектерінде кездеседі. Одан кейін Гиппократ, Гелен, т. б. ғалымдардың еңбектерінде де Туберкулез ауруы еске алынады. Бірақ олар туберкулезді жұқпалы ауру қатарына жатқызбаған. Ал Әбу Әли ибн Сина өзінің “Дәрігерлік ғылымның каноны” деген еңбегінде Туберкулезді тұқым қуалайтын аурулар қатарына жатқызған. Туберкулездің жұқпалы ауру екенін бірінші рет италиялық ғалым Дж. Фракасторо (1478 - 1553) дәлелдеген.

Қазіргі таңда жер бетіндегі бүкіл халықтың 1/3 бөлігі туберкулез микобактериясымен жұқтырылған, ал жыл сайын жуық шамамен 8, 4 млн. туберкулездің жаңажағдайлары тіркелсе, шамамен 2 млн. адам осы аталғанаурудан көз жұмады . Оның қоздырғышы туберкулез микобактериясы, яғни кох таяқшасы.
Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 - 10, ені 0, 2 - 0, 6 мкм. Туберкулез микобактериясының жоғары дәрежедегі айырмашылығы оның әртүрліхимиялық және физикалықәсерлерге тұрақтылығы.
Кох таяқшалары

Жұқпаның өзге қоздырушыларына қарағанда, туберкулез микобактериясынан адамдар көбірек қайтыс болады . Туберкулез науқастарының 75%-зы 20-40 жас аралығындағы, яғни еңбекке біршама жарамды жастағы адамдар болғандықтан, туберкулез анықталған жанұялар үлкен зардаптарға душар болып, мемлекет айтарлықтай шығындарға тап болады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы туберкулез жағдайларының біршама жағдайларын емдеп-жазуға болатындығын дəлелдеді.

Сырқаттың анықталуы жəне оны емдеу шаралары дұрыс та, тиімді тағайындалған болса, туберкулез науқастары толығымен жазылуы тиіс. Туберкулез - туберкулез микобактериясы
деп аталатын (ТБМ) микроағзаларының адам ағзасына түсе салысымен, дами бастайтын жұқпалы ауру. 1882 жылы неміс ғалымы Роберт Кох аталмыш ауру мен ТБМ-сын ашқаныдығы үшін Нобель сыйлығын иеленді. Бактерияны микроскоппен қарағанда иілген жұқа таяқша түрінде көрінетіндіктен, оны туберкулез таяқшалары деп атайды. Өткен ғасырларда туберкулез немесе сол заманда аталғандай «чахотка» ауруы соғыс уақытымен салыстырғанда, бейбіт өмірде өмір сүрген көптеген ғұлама адамдардың бұл дүниеден кетуіне себепші болып, мемлекеттердің қаңырап қалуына да өз əсерін тигізді. Еске сала кететін болсақ, туберкулезбен Антон Чехов, В. Белинский, Н. Добролюбов, Дж. Байрон, Ф. Шопен, Шоқан Уəлиханов сынды əйгілі адамдар ауырған. Туберкулез микобактериялары u1179 қоршаған ортаның əсеріне төзімді болып келеді. Олардың таралуына ең жайлысы адам денесінің температурасына сəйкес келетін температура болғандықтан, олар адам немесе жануар ағзасында тез тарайды. Туберкулез таяқшасы адам ағзасына көп жағдайда тыныс алу органдары арқылы түседі, алайда туберкулезге шалдыққан малдан өндірілген ет-сүт өнімдерін пайдаланғаннан да жұғуы мүмкін.

Адамда туберкулездің дамуына әсер етуші факторлар:

дұрыс тамақтанбау

маскүнемдік

шылым шегу

нашақорлық

Туберкулезді жетік емдеудің ең басты шарты, ауруды дер кезінде анықтау болып табылады. Ауруды уақытылы анықтау үшін, туберкулезге күмəн тудыратын белгілер байқалған мезетте, кідірместен дəрігерге қаралу қажет. Тұрғындардың барлығы туберкулез белгілері жайлы толық хабардар болулары керек және сол белгілер пайда болғанжағдайда, денсаулықты тексеру мақсатында, емханаға қаралулары керектігін білулері қажет.
Туберкулездің ең алғашқы басты белгілері:

• Жөтелдің 2 аптадан астам уақытқа созылуы

• Қатты шаршау

• Əлсіздік

Тəбеттің төмендеуі

• Дене салмағының азаюы

• Кеуде қуысының ауыруы

• Түңгі уақыттағы терлеу

• Дене қызуының көтерілуі

Дегенмен, аталмыш белгілер тек туберкулез жағдайында ғана болмай, өзге де себептерден болуы мүмкін. Сондықтан, дəрігер толық тексергеннен кейін ғана, туберкулездің бар-жоқтығын айқындай алады. Өкінішке орай, науқастардың көпшілігі алғашқы байқалған белгілерге аса көңіл бере бермейтіндіктен, ауруды асқындырып алады. Туберкулезді дер кезінде жəне нақты анықтау үшін, науқасты ұқыпты ды, тиянақты түрде тексеру қажет. Емханаға келген бойда науқас, өзін қалай сезінетіндігін, алдында ауырған аурулары жайлы, сонымен қоса жанұясының басқа да мүшелерінің ауырған аурулары жайлы толық айтып беруі тиіс. Ең бастысы, туберкулез науқасымен қатынас болған-болмағандығын, болған жағдайда қашан жəне қанша мерзімде екендігін білген дұрыс. Дəрігер науқасты толық тексергеннен кейін, оны одан əрі қосымша зерттеулерге бағыттайды. Қазіргі кезеңде туберкулезді анықтаудың ең дəл əдісі: бактериологиялық, рентгенологиялық диагностика жəне балалар мен жасөспірімдерде Манту сынамасы болып табылады.
Туберкулез дертінің артуына байланысты қауіп-қатерлі тобына төмендегілер жатады:

• өкпенің созылмалы

• маскүнемдікпен;

• нашақорлықпен;

АИТВ/ЖИТС ауруларымен диспансерлік есепте тұрған жандар;

• гормонды ем қабылдапжүргенжандар

• жаңабасанғанəйелдер;

• туберкулез ;

• ;

• .

Фтизиатрия(грек. phthіsіs - титықтап арықтау, көксау және іatreіa - емдеу) -туберкулез ауруы және оны емдеу, одан арылу шаралары жөніндегі ғылым; клиникалық медицинаның бір бөлімі. Фтизиатрияның ғылым ретінде қалыптасып, дамуына неміс микробиологы Р. Кохтың (1843 - 1910) туберкулез қоздырғышын (“Кох таяқшасы”) ашуы шешуші рөл атқарды (1882) . Фтизиатрия Қазақстанда20 ғасырдың 20-жылдарында зерттеле бастады, жүйелі зерттеулер 1932 жылдан бастап жүргізіледі. Қазір осы бағыттағы ғылыми-зерттеулік жұмыстарын республика бойынша үйлестіріп отыратын мекеме - Туберкулез мәселелері ұлттық орталығы, бұл мәселемен, сондай-ақ медициналық жоғары оқу орындарының, Дәрігерлер білімін жетілдіру институтының туберкулез кафедралары, Хирургия ғылыми орталығының торакалды хирургия бөлімі шұғылданады. Қазақстанда күнделікті дәрігерлік жұмыста туберкулезді емдеудің терапиялық, хирургиялық әдістері қолданылады. Туберкулез эндемиясын алдын ала болжау, халыққа ұдайы Фтизиатриялық көмек көрсетіпотыру мәселелері өз шешімін тапты. Бала туберкулезін анықтаудың рентгенфлюорогафиялық әдісі жетілдіріліп дерттің эпидемиологиясы, клиникасымен сақтану жолдары жөніндегізерттеулер одан әрі дамытылды. Малдан (ірі қарадан) адамға туберкулез жұғатыны (әсіресе ауылдық жерлерде), ауруға шалдығудың трансмиссивтік жолы дабарекені анықталды. Туберкулез мәселелерімен айналысатын мекемелердегі ауру адамдар санын анықтау үшін автоматтандырылған есептеу жүйесі қолданылады. патологиялық процестердің ауыр-жеңілдігіне, республиканың әр жерінде тұратын тұрғындардың жасы мен тұрмыс жағдайына байланыстырыла зерттелуде.

Республика бойынша туберкулезге қарсы 53 диспансер, туберкулез емдейтін 72 аурухана, туберкулезге қарсы 31 санаторий, 116 тубкабинеттер және орталығы аудандық ауруханаларда туберкулезден емдейтін 30 бөлімше жұмыс істейді (2006) . Туберкулезбен ауыратын адамдар үшін 14700 төсек-орын қамтамасыз етілген. Жылына 45 мыңнан астам ауру адам ем қабылдайды. 2003 -2006 ж. Фтизиатрия саласындағы республика ғалымдары 66 авт. куәлікке ие болды. Қазір Фтизиатрия ғылымының дамуына үлкен үлес қосып жүрген белгілі ғалымдар: медициналық ғылыми докторлары Ш. Исмаилов, Г. Хауодамова,
Р. Ағзамова, Е. Белова, С. Шаймерденов, т. б. Ш. Исмаилов, А. Исмаилова
Фтизиатр мамандар Қазақстандағы құрт аурының белең алуын жағдайлармен түсiндiредi екен:
- өтпелi кезеңдегi экономикалық дағдарыстың әлеуметтiк жағдайды төмендетiп
жiбергендiгi, жұмыссыздықтың пайда болуы;
- қоғамдағы асоциалды адамдар тобының көбеюi, яғни, араққа салынушылар-
дың, нашақорлардың, мекен-тұрақсыз жандар санының артуы; көшi-қон
үрдiсiнiң үдеуi;
- iндеттiң негiзгi ошағы болып табылатын түрмелердегi адам санының көбеюi;
- медицина саласына жасалған сәтсiз реформалардың салдарынан туберкулезге
қарсы күрестiң дұрыс жолға қойылмауы;
- қаржының жеткiлiксiздiгi және өкпе дертiнiң алдын алу мен бақылауды жүзеге
асыратын әдiстердiң ескiргендiгi.
Мұның сыртында өкпе ауруларын емдейтiн ауруханалардағы мамандардың
тапшылығы мен жетiспеушiлiгi тағы бар.

Туберкулездің ашық және жабық түрлері болады. Ашық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болады, сондықтан туберкулездің мұндай түрімен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді. Туберкулез науқасы жеке гигиенаның барлық ережелерін орындап, бөлмесінде үнемі тазалық сақтап тұрақты гигиеналық және медициналық тәртіптегі әртүрлі шараларды жүргізіп отырса,
сау адамдардың туберкулезге шалдығу қаупі біршама төмендейді. Сондықтан туберкулездің ашық түрімен ауыратыннауқастың жеке бөлмесі болуы қажет. Науқастың бөлмесінде жууға, тазалауға және дезинфекциялауға қолайлы қажетті заттар ғана болғаны дұрыс. Туберкулез науқасының жеке ыдыс-аяғы, яғни жеке қасығы, стаканы, тәрелкесі, шанышқысы және пышағы болу керек. Сонымен қатар, ол ыдыс-аяқтарды сау адамдардың ыдыс-аяқтарынан бөлек жуу қажет. Жөтелгенде қақырық бөлетін науқастар, қақпағы тығызжабылатын түкіргішке түкіруі керек. Бактериялар киімге жұқпауы үшін, оны арнайы матадан жасалған немесе полиэтиленді қалтада ұстап жүрген дұрыс. Түкіргіштер күнделікті жуылады. Сондықтан біреуі дезинфекцияланып жатқан кезде, екіншісін қолдана тұру үшін екі түкіргіштің болғаны дұрыс. Қақырықты, түкіргішті, іш-киімдерін және басқа да заттарын науқастың өзі дезинфекциялап отыруы керек. Ең басты есте сақтайтын жайт, ережеге сай, туберкулезді жұқтыру
қаупі ашық ортада емес жабық ортада көп жүреді. Сондықтан бөлмені барынша жиі желдетіп, бөлмеде ауаның алмасуы жақсы болуы керек. Бөлмеде тазалық жүргізу туберкулезді жұқтырудың алдын алады.

Құрғақ тазалық жүргізу, яғни сыпырғымен сыпыру тазалыққа жатпайды, өйткені бөлмені сыпырғанда пайда болатын шаң, жоғары көтеріліп, кейіннен еденге, жиһазға т. б. заттарға қайтып түседі. Сол себептен бөлмеде күнделікті дымқыл тазалық шараларын жүргізу -туберкулез микобактерияларының таралуы мен олардың адам ағзасына түсуін азайтады. Ал жабық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын науқастарда ауру жұқтырады. Туберкулез таяқшалары әр түрлі органдарды, көбінесе өкпені зақымдайды. Аурудың біліну сипаты Туберкулездің түріне, науқастыңжасына, организмнің жалпы жағдайынабайланысты. Аурудың ортақ белгілері:дене қызуының көтерілуі, түнге қарай көп терлеушілік, ұйқыныңқашуы жәнетәбеттің нашарлауы. Науқас жүдеп, ашуланшақ келеді, жұмысқа қабілеті төмендейді. Туберкулез таяқшалары түскенжердің тінінде кішкентай төмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауығабастаса мұндай төмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бұл төмпешіктердің сыртықатты затпен қоршалып, беріштенеді. Мұны некроз ошағы деп атайды. Адам организмі әлсіреп, некроз ошағына қолайлы жағдай туса, сол жердекаберна(қуыс) пайда болады. Осы қуыста туберкулез таяқшалары дамып, кеңірдек арқылы өкпенің басқа бөліктерінзақымдайды. Мұндай науқастардың қақырығында микобактериялар мол болып, қақырыққа қан араласуы, тіпті қан кетуі де мүмкін.

Туберкулездің алдын алу шаралары

Салауатты өмір салты: құнарлы тамақтану (тамаққа етті, сүт өнімдерін, балықты, дәнді дақылдарды, көкөністер мен жемістерді жеткілікті мөлшерде қолдану), үнемі дене шынықтырумен айналысу, жақсы демалу, салауатты қоршаған орта, темекі шегуден, алкогольден, есірткілерден бас тарту, көбірек таза ауада жүру, бөлмені үнемі желдету;

• Туберкулезді дер кезінде, уақытымен диагностикалау және емдеудің толық курсы аяқталғанға дейін емдеу.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.