Бағыттаушы тарату жүйесі

Мазмұны:

Кіріспе бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Негізгі бөлім
1. Бағыттаушы тарату жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Кабельді желі арқылы қалааралық жоғарғы жиілікті байланысты құру принципі...7
3. Электрлік байланыс кабелі. Электрлік байланыс кабелінің классификациясы ... ... .9
4. Симметриялы байланыс кабелінің конструктивті элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
5. Коаксиальды кабельді байланыстың конструктивті элементтері ... ... ... ... ... ... ... .. 14
6. Электрлік байланыс кабельдерінің таңбалануы және түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
7. Цифрлық абонентті желілер үшін электрлік кабельдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
8. Оптикалық кабельдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

Қазақстанның магистральды бірінші байланыс желілірінің қазіргі уақыттағы дамуы кабельді, радиорелелік және ғарыштық байланыс жүйелерін қолдануға негізделіп отыр. Атмосфералық әсерлерден және әртүрлі кедергілерден жоғары қорғалған байланыс каналды кабельді байланыс желілері, республиканың ең негізгі байланыс желілері болып саналады; кабельді желімен барлық ақпараттың 75% таратылады.
Қазіргі уақытта әртүрлі белгіленген орындарға жеткілікті мықты байланыс түйіндерін жеткізуге мүмкіндік беретін ең көп тараған байланыс құралы коаксиальды кабельдер болып табылады.
Коаксиальды кабельдерде аналогтық сияқты цифрлық жеткізу жүйелері де жұмыс істейді. Дегенмен, металлды кабелдерде елеулі кемшіліктері бар: жиілікті өткізуде шектелген жолақ; найзағайдан зақымдалудан жоғарғы ықтималдық; құралдың антитоттануының жоғарғы мәні; өңді металлдарды көп пайдалануда ( кабелді өндірушілік 50% ке дейін мысты пайдаланады және жалпы ресурстың 25% ке дейін қорғасынын қолданады); екі ортадағы күшейту пунктерінің сандарының өте көп болуы - бұл жүйенің сенімділігін төмендетуге және оның бағасының көтерілуіне алып келеді.
Жіберілетін ақпараттың көлемі кенет көтірілген жағдайда ғарыштық байланыс және радиорелелік байланыстары сияқты кең таралған байланыс жолдарымен салыстырғанда талшықты-оптикалық кабельді байланысты қолдану нәтижесінде, өткізудегі кең жолақтылығы едәуір жоғары болып, толық қол жетімділікке мүмкіндік береді. Оптикалық кабельді қолдану өзарабайланған байланыс желісінің барлық аудандарында экономикалық эффективті және мақсатқа сай болады. Бұл тек жіберу жүйесінде техникалық-экономикалық көрсеткішті едәуір жоғарлатып қана қоймай, сонымен қатар цифрлық желіге кезең-кезеңімен өткізуге мүмкіндік беріп интегральды қызмет көрсетуді (ISDN желісі) қамтамасыз етеді. Әсіресе қазіргі кездегі бүкіл әлемде өңді металдың тапшылығы кезінде, әсіресе мыстың, ВОЛС- ты дәл қазір енгізу өте көкейкесті мәселеге айналып отыр.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Электроника, радиотехника және байланыс. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007 жыл.
2. Анненков Ю. М., Ивашутенко А. С. Перспективные материалы и технологии в электроизоляционной и кабельной технике —Томск, 2011 год.
3. Белорусов Н. И. и др. Электрические провода, кабели и шнуры: Справочник. М.: Энергоатомиздат, 1988 год.
4. Григорьян А. Г., Дикерман Д. Н., Пешков И. Б. Производство кабелей и проводов с применением пластмасс и резин. — М.: Энергоатомиздат, 1992 год.
5. Смелков Г. И. Пожарная безопасность электропроводок. — М.: ООО «Кабель», 2009 год.

Пән: Электротехника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қазақстанның магистральды бірінші байланыс желілірінің қазіргі
уақыттағы дамуы кабельді, радиорелелік және ғарыштық байланыс жүйелерін
қолдануға негізделіп отыр. Атмосфералық әсерлерден және әртүрлі
кедергілерден жоғары қорғалған байланыс каналды кабельді байланыс желілері,
республиканың ең негізгі байланыс желілері болып саналады; кабельді желімен
барлық ақпараттың 75% таратылады.
Қазіргі уақытта әртүрлі белгіленген орындарға жеткілікті мықты
байланыс түйіндерін жеткізуге мүмкіндік беретін ең көп тараған байланыс
құралы коаксиальды кабельдер болып табылады.
Коаксиальды кабельдерде аналогтық сияқты цифрлық жеткізу жүйелері де
жұмыс істейді. Дегенмен, металлды кабелдерде елеулі кемшіліктері бар:
жиілікті өткізуде шектелген жолақ; найзағайдан зақымдалудан жоғарғы
ықтималдық; құралдың антитоттануының жоғарғы мәні; өңді металлдарды көп
пайдалануда ( кабелді өндірушілік 50% ке дейін мысты пайдаланады және жалпы
ресурстың 25% ке дейін қорғасынын қолданады); екі ортадағы күшейту
пунктерінің сандарының өте көп болуы - бұл жүйенің сенімділігін төмендетуге
және оның бағасының көтерілуіне алып келеді.
Жіберілетін ақпараттың көлемі кенет көтірілген жағдайда ғарыштық
байланыс және радиорелелік байланыстары сияқты кең таралған байланыс
жолдарымен салыстырғанда талшықты-оптикалық кабельді байланысты қолдану
нәтижесінде, өткізудегі кең жолақтылығы едәуір жоғары болып, толық қол
жетімділікке мүмкіндік береді. Оптикалық кабельді қолдану өзарабайланған
байланыс желісінің барлық аудандарында экономикалық эффективті және
мақсатқа сай болады. Бұл тек жіберу жүйесінде техникалық-экономикалық
көрсеткішті едәуір жоғарлатып қана қоймай, сонымен қатар цифрлық желіге
кезең-кезеңімен өткізуге мүмкіндік беріп интегральды қызмет көрсетуді (ISDN
желісі) қамтамасыз етеді. Әсіресе қазіргі кездегі бүкіл әлемде өңді
металдың тапшылығы кезінде, әсіресе мыстың, ВОЛС- ты дәл қазір енгізу өте
көкейкесті мәселеге айналып отыр.

1. Бағыттаушы тарату жүйесі.

Қазіргі уақытта кең қолданыстағы кабелдермен бірге басқа да ақпарат
таратушы орталар дамып келеді олар: толқыншалар сияқты, жарықшалар,
толқынның үстіңгі желілері, жоғарығаөткізетін және ленталық кабельдер және
т.б. Бұлардың барлығы да жалпы бір атауға біріктірілген – бағыттаушы
жүйелер.

Бағыттаушы жүйе (БЖ) – бұл берілген бағытқа электромагнитті
энергияларды тасымалдауға арналған құрылғы. Осындай арна тартушы қасиетті
сымдар, диэлектрик және кез келген әртүрлі электрлік қасиеті бар орта
шегінің бөліктері (металл – диэлектрик, диэлектрик –ауа) иеленіп отыр.
Сондықтан БЖ ролін металдық желі, (кабель, толқынша), диэлектриктік
өтімділігі ε 1 бар материалдан жасалған диэлектрлік желі (диэлектрлік
толқын, талшықты жарықша), сонымен қатар металдиэлектрикалық желі (толқын
үстіндегі желі) атқара алады.

Сур. 1.1 әртүрлі бағыттаушы жүйелердің конструктивті схемасы

Жоғарғыжиілікті энергиялар тарататын қазіргі заманғы бағыттаушы
жүйелер : ауа байланыс жүйесі (АБЖ), симметриялық кабельдер (CК),
коаксиальды кабельдер (КК), жоғарыдан өткізгіш кабельдер (ЖӨК), толқыншалар
(Т), оптикалық кабельдер (ОК), толқын үстіндегі желілер (ТҮЖ), диэлектрлік
толқыншалар (ДТ), ленталық кабельдер (ЛК), жолақты желілер (ЖЖ),
радиожиілікті кабельдер болып өз ішінен бөлінеді. Әртүрлі бағыттаушы
жүйелердің конструкциясы схема түрінде 1.1.суретте келтірілген.

Әуе желілері мен симметрикалық кабельдер симметрикалық тізбектер (сур
1.1,а) тобына жатады. Айырықша ерекшеліктері екі өткізгіштің бірдей
конструкциясы мен электрлік қасиеттерінде.

Коаксиальды кабельде (сур.1.1,б) жарты цилиндр формасы сияқты
көрінетін 1 өткізгіш, 2-ші өткізгіштің ішіне концентрациялы орналасқан.
Ішкі өткізгіш сыртқыдан әртүрлі аралық қабаттардың (шайбалар, баллондар,
корделилер және т.б) көмегімен изоляцияланады. Толқынша (сур.1.1,г) жақсы
өткізгіш материалдан жасалған, тік бұрышты және дөңгелек кесінділі толық
метал трубасын көрсетеді.

Жоғарыданөткізгіш кабель (сур.1.1,в) төменгі қарсы температура шартына
орналастырылған, жалпы аз габаритті көлемді коаксиальды конструкциялы
болады.

Толқын үстіндегі желі (сур.1.1,д) жоғарғыжиілікті изоляциямен
(полиэтиленмен) қоршалған, дара металл сымын көрсетеді.

Диэлектрлік толқын (сур.1.1,е) – жоғарғыжиілікті материалдан
(полиэтилен, стирофлекс) жасалған дөңгелек және тік төртбұрышты қиындының
өзекшесі.

Жолақты желі (сур.1.1,ж) араларында изоляция орналастырылған тегіс
ленталық сымдардан тұрады. Осы желіліердің түрлері болып бір жазықтықта
орналастырылған, көп сымдардан тұратын кабель есептелінеді.

Оптикалық кабель (сур.1.1,и) бір конструкцияға біріктірілген орама мен
оптикалы-талшықты жарықшаны көрсетеді.

Радиожиілікті кабельдер (РК) коаксиальды, симметриялық немесе
спиральды конструкциялы болады.

Бағыттаушы жүйенің соңғы үш түрі (ДТ, ЖЖ, РК) локальды тағайындалған
және антеннадан аппаратураға дейін энергияны қысқа қашықтықта таратуға
фидеров сапасында қолданады. Толқын үстіндегі желі ең бастысы желіден көп
емес ұзындықта ауытқитын телевизиондық құрылғыға арналған. Қалған
бағыттаушы жүйелер қазіргі заманғы әртүрлі ақпараттарды (телефония,
телеграфия, телевидение, мәліметтерді тарату, радиохабар, фототелеграф,
газет тарату және т.б) таратуға арналған жоғарғыжиілікті байланыстарды құру
үшін қолданылады.

Бағыттаушы жүйелер ең біріншіде олардың қолданылуына сай толқын
ұзындығына және жиілік диапазонына байланысты класификациялануы мүмкін.
Табл.1.5-те бағыттаушы жүйенің жиілік класификациясы келтірілген. Бұл жерде
радиожеліге (РЖ) және радиорелелік желіге (РРЖ), сонымен қатар жердің
жасанды серігі мен оптикалық байланыс (ОБ) негізіндегі спутниктік желіге
(СЖ) қолданылатын жиіліктер көрсетілген.

1.2 суретте әртүрлі БЖ-нің жиілік диапазондары көрсетілген.

Расыменде, БЖ арқылы таратқанда жиіліктің диапазоны қаншалықты жоғары
болса, соншалықты байланыс каналдарын құруға болады және бұл тарату үнемді.

Бұл көрініс табл 1.6-да суреттелген, әртүрлі БЖ көмегімен құрылған
каналдар саны.

Сур.1.5. әртүрлі бағыттаушы жүйелердің жиілік диапазондары: ӘЖ- әуе желісі,
СК-cимметриялық кабель, ТҮЖ – толқын үстіндегі желі, ЖЛЖ – жолақты ленталы
желі, МТ-

металдық толқын, ДТ-диэлектрлік толқын.

1.2 сурет

Табл. 1.6 – ден өте жоғарғы жиілікте қолданылатын жарықшалардың,
ауқымды мөлшерде көп каналды құруға принципиальды мүмкіндік беретінін анық
байқауға болады. Маңызды симметриялық кабельде жиілік диапазоны төмен, және
әуе байланыс желісінде өткізіп тұру мүмкіншілігі өте төмен.

Таблица 1.6
Жиілік Толқын Телефондық
Бағыттаушы жүйе Гц ұзындыканалдардың Болатын байланыс
ғы жүйелер
мүмкіндік саны
Әуе желілері 105 км 10 В-12
Симметрикалық кабель 106 100 м 100 К-бОп, К-1020с
Коаксиальды кабель 108 м 1000... К-1920, К-3600
...10000 К-5400, К-10800
Толқынша
1010...мм 100000 -
1011

Оптикалық кабель 1014...мкм более 100000 СТМ-1... СТМ-256
1015

2. Кабельді желі арқылы қалааралық жоғарғы жиілікті байланысты құру
принципі.

Қалааралық байланыс желісін электрлік байланыс кабельдерін қолдану
арқылы екі- немесе төртсымды схемамен құруға болады. Екісымды схемада тура
және кері бағытта тарату сымның бір сыңары арқылы жүзеге асады. Ал,
төртсымды схемада бір сыңары арқылы тура бағытта байланысты қамтиды, ал
келесісімен – кері бағыттағы байланыс қамтылады. Сурет. 1.6-те екісымды
схема арқылы қамтылатын жоғарғыжиілікті құрылым схемасы көрсетілген, ал
сурет 1.7- те төртсымды схема арқылы қамтылатыны көрсетілген. Осы
схемаларды өз араларында ұзақтылығы мен жоғарғыжиілікті байланыста
тұрақтылығы, канал сандары және де тізбектер арасындағы өзара әсерден
қорғануын салыстырамыз.

Байланыстың тұрақтылығы мен ұзақтығында төртсымды жүйе өз артықшылығын
көресетеді. Ол былай түсіндіріледі: Жоғарғыжиілікті алыс байланыс құруда
екісымды жүйе қолданылса спектр екі бөлікке бөлінеді: төменгі және жоғарғы.
Спектрдің төменгі бөлігі бір бағытта тарату үшін қолданылады, ал жоғарғы
бөлігі – кері тарату үшін. Осындай екісымды жүйе ЖЖ каналдарда электрлік
төртсымды болып табылады. Таратуды тура және кері бағыттарға бөлу үшін және
генерацияның алдын алу үшін әр күшейткіштің шығысы мен кірісіне бөліктейтін
фильтр қойылады. (cур1.6).

Бұл фильтрлер екісымды схема арқылы бұрмаланулар енгізеді және байланыс
ұзақтығын лимиттейді.

Төртсымды байланыс жүйесі тура және кері бағытта бір жиілік жолағында
іске асады, бірақ жоғарыда көрсетілгендей тура және кері таратуда әртүрлі
сымдар жұбы қолданылады және бөліктейтін филтьрлер маңызды емес. (сур1.7)
. соңғысы төртсымды ЖЖ байланыс жүйесінің маңызды артықшылығы болып
табылады, себебі күшейткіш құрылғының жұмысын едәуір жеңілдетеді және
айтарлықтай қашықтыққа дейін тұрақты байланысты қамтамасыз ете алады.

Құрылған каналдар санына байланысты екі және төртсымды байланыс
жүйесінің бағасы тепе тең. Бұл жағдай келесі көрініспен былайша
суреттелген. 120-каналды тарату жүйесін 12 ... 552 кГц диапазонында
қарастырамыз. Екісымды жүйеде спектрдің бірінші бөлігі (12...252кГц) байланыс
үшін бір бағытқа бағытталады, ал екінші бөлігі (312 ... 552) – кері бағытқа
бағытталады. Нәтижесінде сымның бір жұбы арқылы 60 екіжақты каналдар
ұйымдастырылады.120 каналды алу үшін екіжұпты сым болуы керек. Төртсымды
жүйе арқылы бір жұпта 120 байланыс каналы (12...552кГц) ұйымдастырылады, тура
бағытта, ал екінші жұпта сол диапазонда (12...552кГц) – 120 канал кері
бағытта ұйымдастырылады. Нәтижесінде, екі жұпты сымда да байланыс
каналдарының жалпы саны төртсымды сияқты екісымды жүйеде де бірдей және тең
-120-ға. (сур. 1.8).

Алайда, егерде тізбектің саны екі еселенген болса, 2 есе төмен
диапазонды қолдана отырып, төртсымды жүйеде екісымды жүйедегі сияқты канал
санын шығарып алуға болады. Бұл күшейткіш пунктерінің арақашықтығының артуы
мен олардың санының магистральда кемуіне байланысты кабельді желінің аз
бөгеуілде жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.

Сур. 1.8. ЖЖ байланыс жүйесін сандарына қатысты салыстыру: а –екісымды, б –
төртсымды.

Тізбектің бөгеуілден қорғанысындағы өзара қорғаныстан екі сымды жүйе
артық тұр. Жалпы кабельде орналасқан электромагнитті энергияны
тасымалдағанда, энергияның бөлігі бір әсер етуші тізбектен (әсер ететін)
көрші тізбекке кедергі түрінде өтеді. Кабельде тізбектер бір біріне сәйкес
те болуы мүмкін, және де дәл солай қарама қарсы болуы мүмкін. (сур.1.9).
Орнатылғанына сай, ең нашар (өзара әсер мағынасында айтылып тұр) шартта
қарама қарсы таратылым тұр. Бұндай жағдайда тізбектің жоғарғы шығыс деңгейі
берілгіш әсерімен, қабылдағыш тізбегіне келіп түседі және онда айтарлықтай
кедергілер тудырады. Кедергі деңгейі көрші тізбекке әсер етуі жөнінен
берілген жағдайда пайдалы сигналмен шамалас болуы немес оны басуы мүмкін.

Егер таратылмдар тізбектің әсер етуі және әсерге ұшырағыш жағынан
бағыттары сәйкес келсе, онда энергия бір деңгейде таратылады және
кедергілер айтарлықтай аз әсерін тигізеді. Бұл көрініс сур.1.10-
бейнеленген.мұнда екі-төртсымды байланыс жүйесіндегі тізбектер арасындағы
өзара әсер көрсетілген.

Сур.1.9 кабельді тізбектер арқылы тарату режимдері: а – сәйкес келетін, б –
қарама қарсы келетін

Сур. 1.10. қалааралық байланыста кабельдер арасындағы өзара әсерлер мына
жүйелерде: а – сәйкес келетін, б – қарама-қарсы келетін.

Екісымды жүйеде әр тізбекте А дан Б-ға дейінгі бағытта бір жиілік
спектрі таратылады, (мысалы, 12 ... .252 кГц), ал кері бағытта Б дан А-ға
дейін басқа спектр таратылады (мысалы, 312 ... 552кГц). Ал төртсымды жүйеде
тура таратылу (A→Б), кері таратылым (Б→А) бағытында дәл сол жиілік
спектрінде (мысалы, 12...552кГц) спектрінде жүзеге асады. Сондықтанда ЖЖ
байланыс жүйесіндегі екісымды жүйеде төртсымды жүйеге қарағанда кабельді
тізбектер арасындағы өзара әсерлер аз болады.

Екі-және төртсымды жүйелерді барлық берілген қасиеттеріне қарай отырып
бағаласақ, төртсымды жүйе тұрақтылығына байланысты артықшылығы көп және
байланыс ұзақтығында сонымен қатар ол екісымды жүйемен канал санына қатысты
бағасы бірдей. Сондықтан да ол қалааралық ЖЖ байланыс құрылымының мақсатты
құрастырылған схемасы болып табылады. Тізбектің кедергіденқорғанысын
кжоғарылату үшін және кабельді магистральда қажетті емес қарама қарсы
тасымалдауды жою үшін екікабельді система қолданылады. Бұндай жағдайда тура
және кері тізбектер жеке кабельде орналастырылады. (сур.1.11). нәтижесінде
әр кабельде тарату режиміне өзара келісілген тізбектер орналасады.

Сур. 1.11. байланыс жүйелері: а – біркабельді, б – екікабельді.

Әуе желілерінде жиілік жолақтармен тасымалданған екісымды жүйе
ұйымдастырылады. Коаксиальды кабельді магистральда біркабельді байланыс
жүйесі кезінде төртсымды схема қолданылады. Оптикалық системаларда
біркабельді байланыс жүйесі қолданылады.

Кабельді техника келесі бағыттарда дамып келеді:

1.Оптикалық жүйелердің айтарлықтай дамуы; байланыстың мықты түйіндерін
құруға және әртүрлі түрдегі ақпараттарды ұзақ қашықтыққа дейін жеткізуге
мүмкіндік береді

2.Көп мөлшердегі каналды құра алатын және өз өндірілуіне дефицитті
меалдарды (мыс, қорғасын) талап етпейтін, перспективті ОК байланыс құру
және енгізу;

3.кабельді техникаға жақсы электрлік және механикалық қасиеті бар және
өндірісті автоматтандыруға мүмкіндік беретін пластмассаны (полиэтилен,
полистирола, полипропилен және т.б) қолдануды кеңінен енгізу.

4.Алюминийлі, болаттың және металдыпластмассалық қабықшаларды енгізу.
Қабықшалар герметикалық болуы мүмкін өызмет көрсету кезіндегі барлық
уақытта кабельдің электрлік параметрлерінің тұрақтылығын қамтамасыз етуі
керек.

5. Абоненттік тораптар үшін оптикалық кабельдердің экономикалық
конструкциясын өңдеуге енгізу және өндіру.

6. Абоненттік тораптар үшін қымбат емес кеңжолақты электрлік байланыс
кабельдерін құру.

3. Электрлік байланыс кабелі
Электрлік байланыс кабелінің классификациясы

Байланыс кабелі анықталған жүйе бойынша ширатылған және жалпы ылғал
өткізбейтін қабықшалы изолирленген сымдар жиынтығын көрсетеді. (сур.2.1)

Сур. 2.1. кабельдің жалпы түрі: 1-өзекшесі; 2- қабықшасы; 3- бронды сыртқы
қабаты

Электрлік байланыс кабелінің классификациясы келесі белгілерде болады:
1. Пайдалану обылысы – магистральды байланыс кабелі, ішкізоналы
байланыс кабелі, ауылдық байланыс кабелі, қалалық телефондық
кабельдер, дәнекер желілер және бағалар үшінгі кабельдер;
2. Аралық қабат пен пайдалану шарттары – жерасты кабельдері, суасты
және әуе (немесе әуе ілгекті) кабельдері;
3. Конструкция – сымдардың өзара орналасуына байланысты физикалық
сымдар – симметриялы және коаксиальды. Симметриялы тізбек екі бірдей
конструктивті және электрлік байланыстағы сымдардан тұрады. (сур.
2.2,а). Коаксиальды тізбек қосарланған осьты екі цилиндрді, ондағы
бір цилиндр – біріңғай сым келесі цилиндрдің ішіне концентрациялы
орналасады, жартылай. (сур. 2.2,б);

Сур. 2.2. Кабельді тізбектер: а – симметриялы, б – коаксиальды
4. Жиілік тарататын спектр – төменгіжиілікті кабельдер (10 кГц-ке
дейін) және жоғарғыжиілікті (10 кГц-тен жоғары);
5. Сыңар шиыршықты кабель және төрт (жұлдызды) шиыршықты кабель,
тудырушы кабель және түйінді кабель тобына жататын изолирленген
сымдардың шиыршықты түрлері.
6. Қорғаушы бетінің түрі – металды, пластмассалық қабықшалы кабель.
Бронды кабельдің қабығы болаттан (жерасты қабатына), дөңгелек сымды
болаттан (керуші күштен қорғау үшін) жасалынады.

4. Симметриялы байланыс кабелінің конструктивті элементтері

Токөткізгіш желілер. Өткізгіштер немесе токөткізгіш желілер келесі
негізгі шарттарды қанағаттандыруы керек: жоғарғы электр өткізгішті, үлкен
икемділік пен жеткілікті механикалық беріктілігінің болуы.
Байланыс кабельдерін өндіруде ең үлкен пайдалануға ие болған мыс.
Кабельді желілер үшін көбінде ММ маркалы ρ = 0,0175 Ом·мм²м үлесті
кедергісі бар жұмсақ сымдар қолданылады. Симметриялы жоғарыжиілікті
кабельдер үшін ең үлкен пайдалануды 0,9; 1,05; 1,2 мм диаметрлі мыс сымдар
иеленіп отыр. Қалалық телефондық желілі кабельдер үшін ең көп таралғаны
0,32; 0,4; 0,5; 0,7 мм. диаметрлі мыс сымдар болып отыр.
Токөткізгіш сым изоляциясы. Изоляцияланған материалдың қасиеттері
электрлік қатынаста келесі сипаттамалар бойынша анықталады:
1. Электрлік беріктілікпен Uпр, онда изоляция үлгісі жүріледі;
2. Диэлектрикте ток ағынын сипаттайтын, ρ тұрақты токта бөлінетін
электрлік кедергімен;
3. Электрлік өріс ықпал етуімен, диэлектрде зарядтар ығысу деңгейін
сипаттайтын, диэлектрлік өткізгіштікпен ε;
4. Диэлектриктегі энергия шығынын сипаттайтын, диэлектрлік шығынның
тангенс бұрышымен ;
Кабельді сымды изолирлейтін материалдар жоғары үлесті көлемді
кедергілі, диэлектрлік шығыны аз, диэлектрлік өткізгіштік мәні төмен, және
созылмалы, иілгіштік қасиеті болуы керек. Сонымен қатар, олар технологиялық
өңдеуге өте икемді, және де ескіруде төзімді болуы керек.
Байланыс кабелінде изоляцияланған материал ретінде кабельді қағаз,
полистирол, полиэтилен және басқа да полимерленген пластмассалар
қолданылады. 2.1 кестеде кабельді диэлектриктердің негізгі сипаттамалары
көрсетілген.

Кесте 2.1

Кабельді диэлектриктердің негізгі сипаттмалары

Диэлектрик Тығыздық, ε U, кВмм ·10ˉ4 1 МГц
гсм³ жиілігінде
Кабельді қағаз 0,7 2...2,5 5 400
Полистирол 1,05 2,5...2,7 40 2
Бірыңғай 0,92 2,2...2,3 30 3
полиэтилен 0,47 1,45...1,5 6...10 5
Қуыс полиэтилен 1,26...1,40 3...6 30 400
Полиаинилглорид

Симметриялы кабельді байланыста ең ауқымды қолданысқа ие болған келесі
изоляция түрлері:
• құбырлы, трубка түрінде жүктелген (сур. 2.3,а) қағаз лента түрінде
жасалынады, қағаз-қуысты изоляцияларда болады, қағаздың біртекті қабатын
көрсететін де болады;
• кордельді, сымға спиральды орналасқан кордельден тұрады, және
кордельдің үстіне жайылған ленталар;
• біріңғай, пластмассаның біріңғай қабаттарына жасалынады;
• қуысты, пенопластың біріңғай қабаттарынан тұрады.
• баллонды, ішіне сым еркін орналасқан, жіңішке пластмассалық трубканы
көрсетеді, бұл трубка перидты спираль бойынша бастырылған және желіні
изоляция центрінде сенімді ұстайды.(сур 2.3)
•

Сур. 2.3. симметриялы кабельді байланыс изоляциясының түрлері

Соңғы жалаңаш түрлерінде үшқабықты пленка – қуысты полиэтиленді
желілер кең қолданыс тапты. 2. 4 суретте изолирленген желінің көлденең
қимасы көрсетілген. Желі изоляциясы тығыздығы төмен үш концентрацияланған
полиэтилен қабаттарынан тұрады. Сыртқы 1 және ішкі 2 қабаттар біріңғай
қабықшалы жабқыштарды көрсетеді. Олардың ортасында көбік шығаратын (қуысты)
құрылымы бар, негізгі аралық 3 қабық орналасқан.

Сур.2.4. үшқабықты қабықшалы-қуысты полиэтиленді изоляция

Изоляция төрт түспен боялған : қызыл, жасыл, сары және көк. Пигмент
сыртқы қабықшалы жапқышқа кірістірілген.
Жасалу топтары. Жеке изолирленген желілер симметриялы кабельдер
элементтері деп аталатын топта ширатылады.
Топта желіні ширату тәсілдерінің бірнеше түрі бар:
• жұпты шиыршық П (сур. 2.5,а);
• жұлдызды шиыршық З (сур. 2.5,б);
• егіз жұпты шиыршық ДП (сур. 2.5,в);
• екі жұлдызды шиыршық ДЗ (рис. 2.5, г).

Сур 2.5 шиыршық желілер түрлері

Жұлдызды шиыршық ең үнемді, электрлік параметрі жағынан ең тұрақты
болып келеді. Жоғарғы жиілікті симметриялы кабельді байланыста жоғары
қолданыс тапты. Өндірісте жұпты шиыршық ең қарапайым болып саналады және
қалалық телефондық кабельдерді дайындауда қолданылады.
ДП және ДЗ шиыршықтары шиыршық жасау амал тәсілдерінің көбеюі,
сандарының өсуі салдарынан бар симметриялық кабельдер конструкциясында кең
қолданыс таппады.
Кабель өзекшесінің құрылымы. Изолирленген желіліер тобына жататын
ширатылғандар анықталған заңдар бойынша жүйеленеді және жалпы кабельдің
өзекшесінде біріктіреді.
Кабельді шиыршықтың екі түрі болады:
• біртекті, барлық ұйымдастырушы элементарлы группалардың өзекшесінде
бірдей шиыршық және бірдей диаметр болуы айырықша белгісі болады.
• біртекті емес, кабель өзекшесі структурасы бойынша әртекті және
әртүрлі диаметрлі топтан құрастырылса. (сур. 2.6,б)
•

Сур. 2.6 өзекшедегі біртекті және біртексіз шиыршықтар

Ең көп қолданысқа ие болған біртекті шиыршық. Өзекшені құру
сипаттамасына байланысты тудырушы (повивті) және түйінді шиыршық жүйелеріне
бөлінеді.
Түйінді шиыршық тобында алдымен бірнеше ондаған топтардан тұратын
түйінде шиыршықталады (ең көп таралған шиыршықтар 50 ден 100-ге дейін
топтардан тұрады), осыдан кейін түйіндер, бірге шиыршықтала отыра кабельдің
өзекшесін құрайды. (сур.2.7). түйінді шиыршықтар көбінде қалалық телефондық
тораптар үшін арналған кабельдерде қолданылады.

Сур. 2.7 өзекшедегі кабельді желі шиыршықтар тобының түйінді схемасы

Өзекшеде тудырушы шиыршық топтары бірінен келесісіне жоғарыдан
орталығына дейін жайылып, ретті концентрациялы тудырушы ретінде орналасады.
Мұндағы жапсарлас тудырушы шиыршыққа өзара қарсы бағытта болуы керек.
Кабельді бөліктеуді оңайлату үшін оның монтажындағы әрбір өзекше тудырушысы
ашық спиральды мақтамен немесе капронды иірілген жіппен оралуы керек. Әрбір
тудырушыда (повив) бақылаушы топтары бар, осы тудырушыда орналасқан қалған
группалардан түс үйлесімін айырып беретін өз түс үйлесімі бар.
Қазіргі таңда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.