Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
ЖОСПАР
Кіріспе
1 бөлім Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
1.1 Жылдық жиынтық табыс . корпорациялық табыс салығын есептеудің негізі ретінде
1.2 «Фитопрепараттар»ФК» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техникалық ерекшеліктері және техника.экономикалық көрсеткіштері
1.3. Кәсіпорынның есеп саясаты
2.тарау.Кәсіпорында жылдық жиынтық табыс есебінің ұйымдастырылуы
2.1.Негізгі қызметтерден түскен табыстардың есебі
2.2. Негізгі емес қызметтерден түскен табыс есебі
2.3. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі және жылдық жиынтық табыстан шегерілетін шегерімдер
3.тарау.Жылдық жиынтық табыс есебінің аудиті
3.1. Негізгі және негізгі емес қызметтерден түскен табыстар
есебі аудитінің жүргізілу тәртіптері
3.2. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстар есебінің аудиті
3.3. Кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының аудиторлық қорытындысы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
1 бөлім Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
1.1 Жылдық жиынтық табыс . корпорациялық табыс салығын есептеудің негізі ретінде
1.2 «Фитопрепараттар»ФК» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техникалық ерекшеліктері және техника.экономикалық көрсеткіштері
1.3. Кәсіпорынның есеп саясаты
2.тарау.Кәсіпорында жылдық жиынтық табыс есебінің ұйымдастырылуы
2.1.Негізгі қызметтерден түскен табыстардың есебі
2.2. Негізгі емес қызметтерден түскен табыс есебі
2.3. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі және жылдық жиынтық табыстан шегерілетін шегерімдер
3.тарау.Жылдық жиынтық табыс есебінің аудиті
3.1. Негізгі және негізгі емес қызметтерден түскен табыстар
есебі аудитінің жүргізілу тәртіптері
3.2. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстар есебінің аудиті
3.3. Кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының аудиторлық қорытындысы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
Қазіргі кезде нарықтық экономикалық қатынастардың даму- ына байланысты қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесі ха- лықарылық стандарттарға біртіндеп көшіріліп келеді, яғни шарушылық басқарудың тиімді механизмін жасауға қолайлы жағдай туды деген сөз. Отандық нарықта бәсекелестіктің күшеюі табыс табу мен кәсіпорындарды сақтап қалудың басты факторы өнімнің өзіндік құнын төмендету және кәсіпорынның қаржы жағдайы мен нәтижесі болып табылады . Қазақстан өз азматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандарттарын жасай отырып,әлемнің тиімді дамып келе жатқан елдерінің қатарына қосылуға тиіс .Біз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабілеттілетті болған жағдайда ғана істей аламыз.
Біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елде- рінің қатарынан лайықты орын алу . Сондықтан да мемлекет пен жеке меншік сектор өзара сенім мен тиімділікке негіздел- әріптестік қатынастарын жолға қоюы керек.
Осы орайда еліміздің барлық экономика салаларындағы келе- сі кезекте маңызды ұйымдардың ортақ мүддесі шығады,ол бә- рімізге белгілі кез келген ұйымдардың басты мақсаты – табыс табу. Табыс артқан сайын кәсіпорындарға да тиімді,сондай-ақ мемлекетке де тиімді.Сондықтан да өнім өндіруге ,жұмыс
атқаруға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығындарды ба- рынша азайтып,оған негізсіз енетін шығындарды бақылау қа- жет Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкес әрбір заңды тұлғалар – мемлекетік кәсіпорындар , шаруашылық се- ріктестіктер,өндірістік кәсіпорындар, салық салынатын табы- сы бар коммерциялық емес ұйымдар есепті жыл ішінде та- бысқа салынатын са- төлеушілері болып табылады,соның ішін-де :
заңды тұлғалар – резиденттер,Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен басқа , және резидент емес заңды тұлғалар;
кәсіпкерлік қызметтен түскен табысы бар коммерциялық емес және бюджеттік ұйымдар.
Қазіргі кезде нарықтық экономикалық қатынастардың даму- ына байланысты қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесі ха- лықарылық стандарттарға біртіндеп көшіріліп келеді, яғни шарушылық басқарудың тиімді механизмін жасауға қолайлы жағдай туды деген сөз. Отандық нарықта бәсекелестіктің күшеюі табыс табу мен кәсіпорындарды сақтап қалудың басты факторы өнімнің өзіндік құнын төмендету және кәсіпорынның қаржы жағдайы мен нәтижесі болып табылады . Қазақстан өз азматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандарттарын жасай отырып,әлемнің тиімді дамып келе жатқан елдерінің қатарына қосылуға тиіс .Біз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабілеттілетті болған жағдайда ғана істей аламыз.
Біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елде- рінің қатарынан лайықты орын алу . Сондықтан да мемлекет пен жеке меншік сектор өзара сенім мен тиімділікке негіздел- әріптестік қатынастарын жолға қоюы керек.
Осы орайда еліміздің барлық экономика салаларындағы келе- сі кезекте маңызды ұйымдардың ортақ мүддесі шығады,ол бә- рімізге белгілі кез келген ұйымдардың басты мақсаты – табыс табу. Табыс артқан сайын кәсіпорындарға да тиімді,сондай-ақ мемлекетке де тиімді.Сондықтан да өнім өндіруге ,жұмыс
атқаруға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығындарды ба- рынша азайтып,оған негізсіз енетін шығындарды бақылау қа- жет Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкес әрбір заңды тұлғалар – мемлекетік кәсіпорындар , шаруашылық се- ріктестіктер,өндірістік кәсіпорындар, салық салынатын табы- сы бар коммерциялық емес ұйымдар есепті жыл ішінде та- бысқа салынатын са- төлеушілері болып табылады,соның ішін-де :
заңды тұлғалар – резиденттер,Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен басқа , және резидент емес заңды тұлғалар;
кәсіпкерлік қызметтен түскен табысы бар коммерциялық емес және бюджеттік ұйымдар.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1.“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы” 2002 жылғы 24 маусымдағы Қазақстан Республикасының №309-II заңы
2.Қақақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы” 1998 жылғы 20 қарашадағы №20заң күші бар жарлығы(2001 жылғы 15 қарашадағы өзгертулер және толықтырулармен.)
3.Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер”2001 жылғы 12 маусымдағы №209-II Қазақтан Республикасының салық кодексі.-Алматы:Юрист,2005 ж.-278б.
4.Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы:Қазақстан Республикасының Заңы.-Алматы:Юрист,2003.-22 б.
5.Бухгалтерлік есеп стандарттары,әдістемелік ұсыныстар, Шоттардың типтік жоспары:құжаттар жинағы.-Алматы . Раритет,2004.-786б.
6.Назарова З.Л.Шаруашылық жүргізуші субъектідегі Бухгалтер- лік есеп,Оқулық,Алматы.Экономика,2005ж.
7.Тулешова Г.К.Финансовый учет и отчетность в соответствии с международными стандартами(часть II).Алматы .- UIB,-2005
8.Әбдіманапов Ә.Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері(халықаралық стандарт).Оқулық,-Алматы 2006 жыл
9.Новодворский Вд.Бухгалтерская (финансовая)отчетность.-М.,2003.
10.Дюсембаев К.Ш.,ЕгемдердиеваС.К.,Дюсембаева З.К.Аудит и анализ финансовой отчетности.Алматы“Қаржы-қаражат” 1998
11.Абленов Д.О.Аудит негіздері.-Алматы:Экономика,2005.
12.Андреев В.Д. Практический аудит.М.:“Экономика”,1994
13.Артеменко В.Г.,Беллендир М.В. Финансовый анализ:М:,Учебное пособие.-Издательство “ДИС”,НГАЭиУ.1997
14.Ержанов М.С.,Ержанова А.М.Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов.-Алматы:Ержанов иК,2003.
15.КирьяноваЗ.В.Теория бухгалтерского учета.-М.:Финансы и статистика,1998.
16.Кондраков Н.П.Бухгалтерский учет,анализ хозяйственной деятельности и аудит.-М.:-Перспектива,1994.
17.Кеулимжаев К.К.,Әжібаева З.Н,Құдайбергенов Н.А.,Жантаева А.А.Қаржылық есеп – Алматы:Экономика,2001.
18.Кеулімжаев Қ.К.,Тулегеноа Э.Т.,Байдаулетов М.Б.,Құдайбергенов Н.А.Субъектінің қаржы-шаруашылық қызметі бухгалтерлік есеп шоттарының корреспонденциясы. Алматы:Экономика,1998.
19.Кутер М.И. Теория и принципы бухгалтерского учета.-М.:Финансы истатистика,Экспертное бюро,2000.
20.Ларионов А.Д.,Ерофеева В.А.,Бабченко Т.Н.Бухгалтерский учет в промышленности.-М.:ГРОССБУРГ-Проспект,1998
21.Нидлз Б.,АндерсонХ.,КолдуэллД.Принципы бузгалтерского учета:Пер.с анг./Под ред.Я.В:Соколова.-М.:Финансы и статистика,1996
22.Ниткин В.М.,Ниткина Д.А.Тоерия бухгалтерского учета. М.:-Дело и сервис,1999.
23.Палий В.Ф.,Палий В.В.Финансовый учет.-М.:ФБК Прес,1998.
24.Подольский В.И. Аудит.-М.:Аудит,Юнити,1997.
25. Радостовец В.К.,Радостовец В.В.,Шмидт О.Н.Бухгалтерский учет на предприятии.-Алматы:Центраудит-Казахстан,1998.
26.Рахимбекова Р.М.,Кеулимжаев К.К.,Атйхожина Л.Ж.,Кинхузова К.К.,Сальменова А.Т. Фининсовый учет на предприятии.-Алматы:Экономика,2003.
27.Крейнина М.Н.Финансовое состояние предприятия. Методы оценки.-М.:ИКЦ«ДИС»,1997.-224 с.
28.Абленов Д.О.Аудит негіздері:Типтік бағдарлама экономика мамандығын дайындайтын студенттеріне арналған.-Алматы:Экономика,2000.-17б.
29.Пятенко С.В.Организация работы аудитора и консультанта:Уч.-практ.пос.—М.:ИД ФБК- ПРЕСС,2001,-376с.
30.Пупко Г.М.Аудит и ревизия:УЧ.пос.-Мн.:Интерпрессервис; Мисанта,2003.-429с.
31.Привалов В.П.,Ковалев А.И.Анализ финансового состояния предприятия.3-е изд.,перераб. И доп.-М.:Центр экономики и маркетинга,2000.-495 с.
32.Хорнгрен Ч.Т.,Дж.Фостер.Бухгалтерский учет:управленчес- кий аспект.-М.:Финансы и статистика,2000.
33.Жылдық есеп – 2004.//Бухгалтер бюллетені,№4,қаңтар,-2004
34.Жылдық есеп – 2005.//Бухгалтер бюллетені,№4-5,қаңтар,
-2005
1.“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы” 2002 жылғы 24 маусымдағы Қазақстан Республикасының №309-II заңы
2.Қақақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы” 1998 жылғы 20 қарашадағы №20заң күші бар жарлығы(2001 жылғы 15 қарашадағы өзгертулер және толықтырулармен.)
3.Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер”2001 жылғы 12 маусымдағы №209-II Қазақтан Республикасының салық кодексі.-Алматы:Юрист,2005 ж.-278б.
4.Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы:Қазақстан Республикасының Заңы.-Алматы:Юрист,2003.-22 б.
5.Бухгалтерлік есеп стандарттары,әдістемелік ұсыныстар, Шоттардың типтік жоспары:құжаттар жинағы.-Алматы . Раритет,2004.-786б.
6.Назарова З.Л.Шаруашылық жүргізуші субъектідегі Бухгалтер- лік есеп,Оқулық,Алматы.Экономика,2005ж.
7.Тулешова Г.К.Финансовый учет и отчетность в соответствии с международными стандартами(часть II).Алматы .- UIB,-2005
8.Әбдіманапов Ә.Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері(халықаралық стандарт).Оқулық,-Алматы 2006 жыл
9.Новодворский Вд.Бухгалтерская (финансовая)отчетность.-М.,2003.
10.Дюсембаев К.Ш.,ЕгемдердиеваС.К.,Дюсембаева З.К.Аудит и анализ финансовой отчетности.Алматы“Қаржы-қаражат” 1998
11.Абленов Д.О.Аудит негіздері.-Алматы:Экономика,2005.
12.Андреев В.Д. Практический аудит.М.:“Экономика”,1994
13.Артеменко В.Г.,Беллендир М.В. Финансовый анализ:М:,Учебное пособие.-Издательство “ДИС”,НГАЭиУ.1997
14.Ержанов М.С.,Ержанова А.М.Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов.-Алматы:Ержанов иК,2003.
15.КирьяноваЗ.В.Теория бухгалтерского учета.-М.:Финансы и статистика,1998.
16.Кондраков Н.П.Бухгалтерский учет,анализ хозяйственной деятельности и аудит.-М.:-Перспектива,1994.
17.Кеулимжаев К.К.,Әжібаева З.Н,Құдайбергенов Н.А.,Жантаева А.А.Қаржылық есеп – Алматы:Экономика,2001.
18.Кеулімжаев Қ.К.,Тулегеноа Э.Т.,Байдаулетов М.Б.,Құдайбергенов Н.А.Субъектінің қаржы-шаруашылық қызметі бухгалтерлік есеп шоттарының корреспонденциясы. Алматы:Экономика,1998.
19.Кутер М.И. Теория и принципы бухгалтерского учета.-М.:Финансы истатистика,Экспертное бюро,2000.
20.Ларионов А.Д.,Ерофеева В.А.,Бабченко Т.Н.Бухгалтерский учет в промышленности.-М.:ГРОССБУРГ-Проспект,1998
21.Нидлз Б.,АндерсонХ.,КолдуэллД.Принципы бузгалтерского учета:Пер.с анг./Под ред.Я.В:Соколова.-М.:Финансы и статистика,1996
22.Ниткин В.М.,Ниткина Д.А.Тоерия бухгалтерского учета. М.:-Дело и сервис,1999.
23.Палий В.Ф.,Палий В.В.Финансовый учет.-М.:ФБК Прес,1998.
24.Подольский В.И. Аудит.-М.:Аудит,Юнити,1997.
25. Радостовец В.К.,Радостовец В.В.,Шмидт О.Н.Бухгалтерский учет на предприятии.-Алматы:Центраудит-Казахстан,1998.
26.Рахимбекова Р.М.,Кеулимжаев К.К.,Атйхожина Л.Ж.,Кинхузова К.К.,Сальменова А.Т. Фининсовый учет на предприятии.-Алматы:Экономика,2003.
27.Крейнина М.Н.Финансовое состояние предприятия. Методы оценки.-М.:ИКЦ«ДИС»,1997.-224 с.
28.Абленов Д.О.Аудит негіздері:Типтік бағдарлама экономика мамандығын дайындайтын студенттеріне арналған.-Алматы:Экономика,2000.-17б.
29.Пятенко С.В.Организация работы аудитора и консультанта:Уч.-практ.пос.—М.:ИД ФБК- ПРЕСС,2001,-376с.
30.Пупко Г.М.Аудит и ревизия:УЧ.пос.-Мн.:Интерпрессервис; Мисанта,2003.-429с.
31.Привалов В.П.,Ковалев А.И.Анализ финансового состояния предприятия.3-е изд.,перераб. И доп.-М.:Центр экономики и маркетинга,2000.-495 с.
32.Хорнгрен Ч.Т.,Дж.Фостер.Бухгалтерский учет:управленчес- кий аспект.-М.:Финансы и статистика,2000.
33.Жылдық есеп – 2004.//Бухгалтер бюллетені,№4,қаңтар,-2004
34.Жылдық есеп – 2005.//Бухгалтер бюллетені,№4-5,қаңтар,
-2005
ЖОСПАР
Кіріспе
1 бөлім Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
1.1 Жылдық жиынтық табыс – корпорациялық табыс салығын есептеудің негізі
ретінде
1.2 ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техникалық
ерекшеліктері және техника-экономикалық көрсеткіштері
1.3. Кәсіпорынның есеп саясаты
2-тарау.Кәсіпорында жылдық жиынтық табыс есебінің ұйымдастырылуы
2.1.Негізгі қызметтерден түскен табыстардың есебі
2.2. Негізгі емес қызметтерден түскен табыс есебі
2.3. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі және
жылдық жиынтық табыстан шегерілетін шегерімдер
3-тарау.Жылдық жиынтық табыс есебінің аудиті
3.1. Негізгі және негізгі емес қызметтерден түскен табыстар
есебі аудитінің жүргізілу тәртіптері
3.2. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстар есебінің аудиті
3.3. Кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының аудиторлық қорытындысы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
Қазіргі кезде нарықтық экономикалық қатынастардың даму- ына байланысты
қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесі ха- лықарылық стандарттарға
біртіндеп көшіріліп келеді, яғни шарушылық басқарудың тиімді механизмін
жасауға қолайлы жағдай туды деген сөз. Отандық нарықта бәсекелестіктің
күшеюі табыс табу мен кәсіпорындарды сақтап қалудың басты факторы өнімнің
өзіндік құнын төмендету және кәсіпорынның қаржы жағдайы мен нәтижесі
болып табылады . Қазақстан өз азматтары үшін өмір сүрудің жоғары
стандарттарын жасай отырып,әлемнің тиімді дамып келе жатқан
елдерінің қатарына қосылуға тиіс .Біз мұны ұлтымыз бен экономикамыз
бәсекеге қабілеттілетті болған жағдайда ғана істей аламыз.
Біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елде- рінің
қатарынан лайықты орын алу . Сондықтан да мемлекет пен жеке меншік
сектор өзара сенім мен тиімділікке негіздел- әріптестік қатынастарын жолға
қоюы керек.
Осы орайда еліміздің барлық экономика салаларындағы келе- сі кезекте
маңызды ұйымдардың ортақ мүддесі шығады,ол бә- рімізге белгілі кез келген
ұйымдардың басты мақсаты – табыс табу. Табыс артқан сайын
кәсіпорындарға да тиімді,сондай-ақ мемлекетке де тиімді.Сондықтан да өнім
өндіруге ,жұмыс
атқаруға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығындарды ба- рынша
азайтып,оған негізсіз енетін шығындарды бақылау қа- жет Қазақстан
Республикасының заңнамаларына сәйкес әрбір заңды тұлғалар – мемлекетік
кәсіпорындар , шаруашылық се- ріктестіктер,өндірістік кәсіпорындар, салық
салынатын табы- сы бар коммерциялық емес ұйымдар есепті жыл ішінде
та- бысқа салынатын са- төлеушілері болып табылады,соның ішін-де :
заңды тұлғалар – резиденттер,Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен
басқа , және резидент емес заңды тұлғалар;
кәсіпкерлік қызметтен түскен табысы бар коммерциялық емес және бюджеттік
ұйымдар.
Заңды тұлғалар өзінің қатысушыларынан бөлек салық са- лынуға жатады.
Серіктестіктің жай келісім-шарттан алған табысы, сонымен қатар Қазақстан
Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес ұйымдастырылған консорциумның
табыстары қатысушылар арасында таратылады және салық салынады. Табысқа
салынатын салықтың объектісі – салық салынатын табыс,ол жылдық жиынтық
табыс пен белгіленген шегерімдер арасындағы айырма ретінде
анықталады.Салық салынатын табыс теңгемен анықталады. Егер салық салынатын
табыс шетел валютасында анықталған болса, онда ол салықты төлеудің
күніндегі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің бағамы бойынша
теңгемен есептелінеді.
Жылдық жиынтық табыс деген ұғымды заңды тұлғаның күнтізбелік
жылдың ішіндегі әр түрлі көздерден алған табыс – тары деп түсінеміз.Заңды
тұлғаның жылдық жиынтық табысына кәсіпкерлік қызметтен алынған табыстардың
барлық түрлері жатады,олардың ішіне :
• өнімдерді (тауарларды, жұмыстарды)өткізуден (жанама салықтарды
қоспағанда) түскен табыс;
• үйлерді,ғимараттарды,құрылыстарды , сондай-ақ амортизациялауға
жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінентүсетін
табыстар;
• сыйақылар түріндегі табыстар;
• акциялар бойынша дивидеттер бойынша және кәсіпорында қатысудан
түскен табыстар;
• тегін алынған мүлік және ақшалар;
• тәуелсіз кәсіпорындар арасында тауарларды сатып алумен
байланысты тарифтерге,қойылымдарға байланысты түскен табыстар.
Осыдан берілген диплом жұмысының негізгі мақсаты Фитопрепараттар ФК
жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігінің жылдық жиынтық табысын
дұрыс,әрі тиімді есептеудің жолдарын қарастыру және зерттеу шығады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жылдық жиынтық табысының есебін
қарастыруда алға қойылатын негізгі міндеттер:
- кәсіпорынның есеп саясатын зерттеу ;
- кәсіпорынның жылдық жиынтық табыс есебін көрсету ;
- жылдық жиынтық табыс есебінің аудитін жүргізілу тәрті- бін көрсету
мен аудиторлық тексерудің нәтижелерін қорытын- дылау;
- жылдық жиынтық табысты есептеудің кезінде жіберілген кемшіліктерді
жою шараларын ұсыну.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің отандық нарықтың шағын бизнес
субъектісіне жатады. Елбасының халыққа жол-дауында айтылғандай , шағын
бизнес субъектілерінің маңызы жылдан жылға артуда,сондықтан да бірінші
жұмысты солардан бастауымыз қажет деп есептеймін.
Бұл кәсіпорын фармавтикалық өнімдерді өндіріп дәріхана- ларға және
емхана мекемелеріне өткізумен айналысады. Жері- нің қазба байлығы мол
,экономикалық потенциалы аса жоғары деңгейде танылған Қазақ елінің кең
байтақ аймақтарында ор- наласқан ұйымдардың немесе шаруашылық қызметін
жүргізу- ші субъектілердің көптеген құқықтық түрлері өз қызметін ат-
қарып келеді.Қандай да болмасын жаңадан құрылып,қалыптаса бастайтын
экономикалық үрдістің түпкі мақсаты материалдық өндіріс пен халықтың
сұранысы мен ұсынысына жауап берерлік және бәсекелестік тұрғыдағы өнімдерді
өндіріп ,қызметтер көрсетіп,мұның өзін үлкен бәсекелестік жағдайға келтіру
үшін әр түрлі көздерден қаржы жұмсалады және жұмсалған қаржы- ны тиімді
басқару қажеттігі туындайды.
Менің пайымдауымша,берілген кәсіпорынның еліміздің экономикасындағы
аймақтық деңгейде алатын болсақ Оңтүстік Қазақстан облысының
фармацевтикалық препараттар нарығындағы орны өте маңызды.
Диплом жұмысын орындау барысында аталған кәсіпорында өндірістік практиканы
өту кезінде жиналған жылдық есеп мәліметтері пайдаланылды, сонымен қатар
алғашқы құжаттар мен жылдық жиынтық табысты құрайтын табыстардың барлық
түрлері зерттеліп қарастырылды.
Аталған тақырыпты зерттеуге әдіснамалық және теориялық негіз болып келесі :
Бухгалтерлік және қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының
заңы;Бухгалтерлік есеп стандарттары және тағы басқа норомативтік
актілер;сонымен қатар отандық және шетелдің экономистері мен
практиктерінің еңбектері пайдаланылды.
1 бөлім Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
1.1 Жылдық жиынтық табыс – корпорациялық табыс салығын есептеудің негізі
ретінде
Кейбір жағдайларда табыс, пайда,түскен пайда терминдерін бухгалтер
қауымы дәлме-дәл түсіне бермейді . Табыс термині Ұлыбритания,АҚШ және
Қазақстан елдерінде әр түрлі жағдай- да қолданылады.Мысалға,коммерциялық іс-
әрекет ерекшелік- теріне қарай Ұлыбританияда табыс қолданылмайды.Мұның ор-
нына осы мемлекетте Сатудан түскен табыс термині қолда-нылып жалпы
табыс,таза пайда, түскен пайда ұғымдары есеп жүргізу тәжірибесіне
енгізілген .Ал АҚШ-та табыс термині пайда терминіне қарағанда жиі
қолданылады . Қандай жағ- дайда болмасынтабыстар меншығындартермині
қатар қол- данылып бұлар капитал мен пайда көлемін анықтайды.Пайда деп
– есепті жылдағы түскен табыстар сомасының жұмсалған шығындар сомасынан
артық дәрежесін айтамыз . Егер шығын- дар көлемі табыстар көлемінен
артық болған жағдайда,онда ұйымдар зиян шегеді.
Заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы есепті кезең ішін- дегі
Қазақстан Республикасы мен одан тыс жерлерден алыну- ға тиіс (алынған)
табыстардан тұрады.
Жылдық жиынтық табыста шаруашылық жүргізуші субъек- тінің
табыстарының барлық түрлері,соның ішінде:
1)тауарларды ( жұмыстарды,қызметтер көрсетуді) өткізуден түскен табыс;
2)үйлерді,ғимараттарды,құрылыстарды ,сондай-ақ амортиза- циялауға
жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс;
3)міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар;
4)күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар;
5)мүлікті жалға беруден түсетін табыстар;
6)Қазақстан Республикасының заңдарымен провизиялар жа- сауға рұқсат
етілген банктер мен банк операцияларының жеке- леген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымдар жасаған провизия – лардың мөлшерін азайтудан түсетін
табыстар;
7)борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар;
8)кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін
алынған табыстар;
9)шығып қалған тіркелген активтердің құнының ішкі топ- тың құн
балансынан асып түсуінен алынатын табыстар;
10)кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар
сомасынан кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың
асып түсуінен алынатын табыс- тар;
11)ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын
табыстар ;
12)бұрын негізсіз ұсталып , бюджеттен қайтарылған айып- пұлдардан
басқа,борышкерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар,өсімпұлдар және
санкциялардың басқа да түрлері, егер осы сомалар бұрын шегеріп тасталмаған
болса;
13)бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар;
14)өтеусіз алынған мүлік,орындалған жұмыстар,көрсетілген қызметтер;
15)дивиденттер;
16)сыйақылар;
17)оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып
кетуі;
18)ұтыстар;
19)роялти;
20)әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың
шығыстардан артығы қамтылады.
Енді осы жоғарыда аталған табыстардың қандай жағдайлар- да мойындалатынын
қарастырайық.
Тауарларды(жұмыстарды,қызмет көрсетулерді)өткізуден тү- сетін табыс,егер
Қазақстан Республикасының трансферттік бағаларды қолдану кезінде
мемлекеттік бақылау жасау мәселелері жөніндегі заңдарда өзгеше
көзделмесе, қосылған құн салығы мен акцизді қоспағанда,өткізілген
тауарлардың орындалған жұмыстардың,көрсетілген қызметтердің құны
тауарларды(жұмыстарды,қызмет көрсетулерді) өткізуден түс- табыс болып
табылады.
Тауарларды (жұмыстарды,қызмет көрсетулерді) өткізуден түскен табыс:
1.тауарларды толық немесе ішінара қайтарылған;
2.мәміле шарттары өзгерген;
3.өткізілген тауарлар (жұмыстар,қызмет көрсетулер) үшін бағалар ,өтемдер
өзгерген;
4.теңгемен төлеген кезде өткізілген тауарлардың
(жұмыстардың,қызмет көрсетулердің) құнындағы айырма алынған
жағдайларда түзетілуге тиіс.
Табысты түзету аталған өзгерістер болған есепті кезеңнің қорытындысы
бойынша жүргізіледі.
Құн өсімінен түсетін табыс үйлерді,ғимараттарды, құры- лыстарды
сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік
қажеттіліктер үшін сатып алынған активтерді қоспағанда
амортизациялауға жатпайтын басқа да активтерді өткізу кезінде
құралады.Амортизациялауға жатпайтын активтерге:
1.жер учаскелері;
2.құрылысы аяқталмаған объектілер;
3.орнатылмаған жабдық;
4.шаруашылық жүргізуші субъекті тауарларды өндіруде, жұмыстарды
орындауда,қызмет көрсетуде пайдаланбайтын негізгі құралдар мен
материаалдық емес активтер;
5.бағалы қағаздар;
6.кез келген ұйымдық - құқықтық нысандағы заңды тұлғаға ,
консорциумдарға қатысу үлесі;
7.Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылған
салық заңдарына сәйкес бұрын құны толық шегерімге жатқызылған негізгі
құралдар;
8.инвестициялық жобаларға пайдалануға берілген тір- келген
жатады.
Активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік баланста
көрсетілген құны олардың баланстық құны болып табылады.
Кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын үйлерді, ғимараттарды құрылыстарды
кезінде құн өсімі (залал) өткізу құны мен салық есебінде айқындалатын
қалдық құнның арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстарға:
1.шаруашылық жүргізуші субъекті таратылған жағдайда тарату балансы
бекітілген сәтте кредитор талап етпеген міндеттемелерді қоса алғанда ;
шаруашылық жүргізуші субъектінің міндеттемелерін оның кредиторының
есептен шығаруы;
2.күмәнді деп танылған міндеттемелерді қоспағанда Қзақстан публикасының
заң актілерінде белгіленген талап мерзімінің өтуіне байланысты
міндеттемелерді есептен шығару;
3.сот шешімі бойынша міндеттемелерді есептен шығару жатады.
Міндеттемелерді есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен
шығарылған кредиторлық берешек сомасына тең болады.
Иемденіп алынған тауарлар (жұмыстар,қызмет көрсетулер) бойынша сондай-ақ
қызметкерлерге есептелген табыстар мен Салық Кодексінің 149-бабының 2-
тармағына сәйкес айқындалатын басқа да төлемдер бойынша туындаған және
туындаған кезінен бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған
міндеттемелер күмәнді деп танылады және кредиторлық берешек туындаған
кезде қабылданған ставка бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуда қалпына
келтірілуге тиіс қосылған құн салығын қоспағанда,шаруашылық жүргізуші
субъектінің жылдық жиынтық табысына қосылуға тиіс.
Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымның талабын орындаған кезде бұрын шегерімдерге жатқызылған
провизиялар сомалары жасалған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін
табыстар деп танылады.Бұл ретте, борышкер орындаған талап сомасына
барабар мөлшердегі провизиялар сомасы табысқа енеді.Сондай-ақ цессия
шартын жасасу жолымен жол беру туралы шарт ,новация шарты ,талап құқығын
басқа- ға қайта беру негізінде және Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген өзге де негіздерде борышкерге талаптар мөлшерін азайту кезінде
бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялар сомасы да табыстар деп
танылады.Сонымен қатар талаптарды қайта сыныптау кезінде бұрын
шегерімдерге жатқызылған провизиялардың азайтылған сомасы табыстар деп
танылады.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі борышты талап етуі бойынша
борышкер төлейтін сома ,ол негігі борыштан тыс төлейтін соманы қоса және
шаруашылық жүргізуші субъек тінің борышты иемденіп алу құны арасындағы оң
айырма түрінде айқындалатын табыстары борышты талап етуді басқаға беруден
түсетін табыстар болып табылады.
Егер ішкі топтың шығып қалған тіркелген активтерінің құны салық
кезеңінің басында ішкі топтың балансынан асып түссе ,салық кезеңінде
келіп түскен тіркелген активтер құны есепке алына отырып ,артық мөлшері
жылдық жиынтық жылдық табысқа енгізілуге тиіс. Осы ішкі топтың құн балансы
салық кезеңінің соңына дейін нөлге тең болады.
Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік
жұмыстарына жұмсалған шығыстарды, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың
басқа да шығыстарын түзетуден түскен табыстар егер Салық Кодексінің 101-
бабына сәйкес жеке топтарды құрайтын шығыстарды түзететін табыстардың
мөлшері салық кезеңінде жұмсалған шығыстар ескеріле отырып , салық
кезеңінде басында соңғысының мөлшерінен асып түссе ,артық мөлшері жылдық
жиынтық табысқа жатқызылуға тиіс.Бұл топтың мөлшері салық кезеңінің соңында
нөлге тең болады.
Кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар сомасынан
кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың асып түсуінен
алынатын табыстар.Егер кен орындарын игеру салдарын жою жөніндегі нақты
шығыстар аталған қорға жасалған аударымдардан төмен болса ,айырма жер
қойнауын пайдаланушының жылдық жиынтық табысына енгізілуге тиіс.
1. Егер жер қойнауын пайдаланушы тиісті мемлекеттік уәкілетті орган
бекіткен кен игеру салдарын жою бағдарламасында көзделген кезеңде кен
орындарын игеру салдарын жою жөніндегі жұмысты жүргізбеген жағдайда,
шегерімдерге жатқызылған,кен игеру салдарын жою қорына (резервтік қор)
аударымдар сомалары олар жүргізілуге тиіс салық кезеңінің жылдық
жиынтық табы- сына енгізілуге тиіс.
Бұрын жасалған шегерімдер бойынша өтем түрінде алынған кірістерге:
1)бұрын шегерімдерге жатқызылған және кейінгі салық кезеңдерінде
өтелген күмәнді деп танылған талаптардың сомалары;
2)мемлекеттік бюджет қаражатынан шығындарды(шығыс- тарды) жабуға
арнап алынған сомалар ;
3)бұрын шегерімдерге жатқызылған шығыстарды (залал- дарды) өтеу бойынша
алынған басқа да өтемдер жатады.
Сақтандыру ұйымының сақтанушыға жинақтаушы емес сақтандыру шартының
әрекеті аяқталғаннан кейін немесе оны мерзімнен бұрын тоқтатқан
жағдайда қайтаруға тиіс(қайтарылатын) және сақтанушы бұрын шегерімге
жатқызған сақтандыру сыйақыларының сомасы олар сақтанушыға қайтарылған
(қайтарылуға тиіс) есепті салық кезеңінің жылдық жиынтық табысына
жатқызылады, сақтандыру ұйымы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген
тәртіп пен нысанда өзінің тіркелген жері бойынша салық органдарын
кірістің пайда болуы туралы міндетті түрде хабардар етеді.
Өтеусіз алынған мүлік. Кез келген өтеусіз алынған мүлік , сондай-
ақ жұмыстар мен қызмет көрсетулер шаруашылық жүргізуші субъектінің табысы
болып табылады.
Мыналар :
1)жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүлік;
2) мемлекеттік бюджет қаражатынан алынған субсидиялар ;
3)жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттерін) міндетті ұжымдық
кепілдендіруді (сақтандыруды) жүзеге асыратын ұйымның банктерден алған
міндетті ,қосымша және төтенше жарналарының сомасы;
4)Сақтандыру төлемдерін кепілдендіру қоры алған сақтандыру ұйымдарының
міндетті және төтенше жарналары- ның сомасы;
5)жеке тұлғалардың салымдарын (депозитттерін) міндетті ұжымдық
кепілдендіруді (сақтандыруды) жүзеге асыратын ұйым және Сақтандыру
төлемдерін кепілдендіру қоры өтелген салымдар (депозиттер) және
төленген кепілдік әрі өтемдік төлемдер бойынша олардың талаптарын
қанағаттандыру тәртібімен алған ақшаларының сомалары табыс ретінде
қаралмайды.
Жылдық жиынтық табысты түзету
1.Салық төлеушілердің жылдық жиынтық табысынан :
1)Қазақстан Республикасындағы төлем көзінен бұрын салық
салынған,Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасынан алынған
дивиденттер;
2)эмитент өз акцияларын орналастыру кезінде алған олар- дың құнының
номиналдық құнынан асып кетуі және эмитент- тің өз акцияларын өткізуі
кезіндегі құн өсімі;
3)қор биржасының А және В ресми тізімдерінде өткізу күнінде тұрған
акциялар мен облигацияларды өткізу кезінде құн өсімінен алынған табыс;
4)мемлекеттік бағалы қағаздармен және агенттік облига- цияларымен
жасалған операциялардан түскен табыстар;
5)табиғи және техногендік сипттағы төтенше жағдайлар туындаған ретте
ізгілік көмек түрінде алынған және мақсатты түрде пайдаланылған мүліктің
құны ;
6)республикалық мемлекеттік кәсіпорынның Қазақстан Рес- публикасының
Үкіметінің шешімі негізінде мемлекеттік ор- ганнан немесе республикалық
мемлекеттік кәсіпорыннан өтеу- сіз негізде алған негізгі құрал-
жабдықтарының құны;
7) Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсызданды- ру туралы
заңдарына сәйкес алынған және жеке зейнетақы шоттарына жіберілген
инвестициялық табыстар;
8) Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтан- дыру туралы
заңдарына сәйкес алынған және Мемлекет- тік әлеуметтік сақтандыру
қорының активтерін ұлғайтуға жіберілген инвестициялық табыстар;
9) Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлар ту- ралы заңдарына
сәйкес пайлық акционерлік инвестициялық қорлар кастодиандағы шоттарға
алған және соларда болатын инвестициялық табыстар ;
10)таза табысты бөлген кезде алынған және әрбір құрыл -тайшының
,қатысушының қатысу үлесін сақтай отырып, рези -дент заңды тұлғаның
жарғылық қорын ұлғайтуға бағытталған табыс алып тасталуға тиіс.
2.Активтерді бағалаудың салық төлеуші осының алдындағы салық кезеңінде
қолданылған әдісінен өзге әдіске ауысқан кезде салық төлеушінің жылдық
жиынтық табысы бағалаудың жаңа әдісін қолдану нәтижесінде алынған оң айырма
сомасына ұлғайтылуға және теріс айырма сомасына азайтылуға тиіс.Активтерді
бағалаудың өзге әдісіне ауысуды салық төлеуші салық органына жазбаша
хабарлап,салық кезеңінің басынан бастап жүргізеді.
1.2. ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
техникалық ерекшеліктері және техника-экономикалық көрсеткіштері
ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігі 2003 жылы
Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент қала- сында құрылған.Өз қызметін
фармацевтикалық препараттар нарығында жүзеге асырады.Бұл қызмет негізінен
дәрілік шөп- терді өңдеумен және тағы басқа фармацевтикалық өнімдер- дің
өндірілуімен және өткізілуімен сипатталады.Сондай – ақ бұл кәсіпорын
Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған қызметтермен
айналысады . Кәсіпорынның иелігінде жылжымайтын мүлік, атап айтсақ -
өндірістік ғима- рат,қойма шаруашылығының ғимараты, әкімшілік ғимарат-
тары ,сонымен қатар кафе , сауна , таксопарк , бильярд ойы- нына
арналған клубы бар. Кәсіпорын балансында көлік құрал- дары бар.
ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігінде:
- қоймашы,
- экономист –бухгалтер,
- басқа да қызметтермен айналысатын қызметкерлері бар.
Әзірге кәсіпорынның негізгі табыс бөлігін жылжымай- тын мүлікті жалға
беруден түсетіндіктен, кәсіпорын өзінің өндірістік қуатын күшейтуде
жаңа техника мен технология- ларды игеру үшін үлкен көңіл бөлуде.
Берілген кәсіпорынмен өзінің қызмет ету барысында үлкен көлемді
өндірістік-шаруашылық объектілер енгізілген.Төменде ұйым жұмысының 2004-
2005 жылдардағы техника-экономи- калық көрсеткіштерін қарастырамыз.(1-
кесте)
ФитопрепараттарФКжауапкершілігі шектеулі серіктестігі- нің техника-
экономикалық көрсеткіштері.1-кесте
Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқу: Өсуі (%)
Өсуі(+) 2004-100%
Кемуі(-)
1 2 3 4 5
1.Тауарларды(қызметтерді,
жұмыстарды) сатудан түскен
табыс 87427509 28166163 -59261346 31,21
2.Таза табыс
3.Өнімнің өзіндік құны 923569 764944 -1986136 92,47
4.Негізгі қызмет бойынша 26376 24390470 0,02 102
рентабельділік 1,29 1,31
5.Табыстың бір теңгесіне
кеткен шығындар 0,77 0,76 -0,01 98,70
6.Еңбек өнімділігі
7.Еңбекке ақыны төлеуге кеткен 901654 711965 -189689 78,96
шығындар 1165933 4677453 3511520 401
8.Негізгі қорлар
9.Қорқайтымдылығы 999818 960886 -38932 96,11
10.Орташа тізімдік саны 34,27 33,34 -0,93 97,29
38 45 7 118
Техника-экономикалық көрсеткіштерді салыстырмалы талдау
нәтижесіндетауарларды сатудан түскен табыс 2005 жылы 592611346 теңгеге
,яғни 31,21 пайызға кеміген. Кәсіпорынның пайдасы 764944 тенгеге дейін
өскен.2005 жылы өнімнің өзіндік құны 1986136 теңгеге немесе 7,53%
кеміген,бұл түсімнің бір теңгесіне кететін шығынды 1,3% төмендеуіне
әкелген.
Өнімнің өзіндік құнының төмендеуі ұйымның рентабель- ділігің 1,29
пайыздан 1,31 пайызғадейін өсуіне алып келген.
Егер жекелеп қарастыратын болсақ,онда өндірістік шығындардың
төмендеуінің бағыттарын боламыз.Негізгі қызмет бойынша жұмытың артық блуы
пайда мен өндірістің рентабельділігінің көтерілуін байқаймыз.
2005 жылы еңбек өнімділігінің өспегеніне қарамастан жұмысшылар саны
38-ден 45-ке көбейген.Жұмысшыларға еңбекақыны төлеу шығындары 4677453
теңгеге ,яғни алдыңғы кезеңмен салыстырғанда 401 пайызға өскен.
Жылдық жиынтық табысты салыстырмалы әдіс бойынша талдау нәтижесінде
(1-2 қосымшалар): Жылдық жиынтық табыс:тауарларды өткізуден,қызмет
көрсетуден,жұмыс орындаудан түскен табыс:
2004-87 427 508 теңге;
2005-28 166 163 теңге.
Мүлікті жалға беруден түскен табыс:
2004-116 618 223 теңге;
2005-168 838 261 теңге
Мүлікті өткізуден сомасы:
2004-614 909 теңге зиян;
2005-367771 табыс.
Басқа табыстары :
2004-1 139 746 теңге;
2005-6 508 905 теңге.
Жылдық жиынтық табыс:
2004 - 221 570 569 теңге;
2005-216 942 829 теңге.
Шегерімдер:
Тауарларды(жұмыстарды,қызметтерді)ө ткізу бойынша шығындар:
2004- 141 680 162 теңге;
2005-101 729 457 теңге.
Теріс бағамдық айырманың оң бағамдық айырмадан асып түсуінен болған
шығындар:
2004-591 455 теңге;
2005-0.
Шегерімге жататын салық:
2004-7 286 015 теңге;
2005-8 611 164 теңге.
Тіркелген активтер бойынша шегерімдер:
2004-38222473;
2005-62161228.
Шегерімдер барлығы:
2004-203 204 932 теңге;
2005-200 951 641 теңге.
2005 жылы жылдық жиынтық табыс 2004 жылмен салыстырғанда 210 337
теңгеге кеміген.Шегерімдер 2 253 291 теңгеге кеміген.Салық салынатын табыс
– 2 042 954 теңгеге артқан.
1.3. Кәсіпорынның есеп саясаты
Халықаралық қаржылық есеп стандартында (ХҚЕС) есеп саясаты;
Қаржылық қорытынды есеп дайындау мен тапсыру жөніндегі ережелер мен
тәжірибе деп анықталған.
Қазақстандық 30 Қаржылық қорытынды есеп тапсыру жөніндегі
стандарттың 2-ші тарауында : Есеп саясаты деп - Қазақстан
Республикасындағы бухгалтерлік және қаржылық қорытынды есеп ,
бухгалтерлік есеп стандарттары және бух- галтерлік есептің типтік
счеттар жоспарының талаптарына жә- не ұйымдар қызметін жүргізу
ерекшеліктеріне сай бухгалтер- лік есеп пен қаржылық қорытынды есеп жасау
үшін ұйымдар- ды қабылдаған принциптерін,негіздерді,ережелер мен тәжіри-
бені айтады, - делінген.
Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысын- да тәжірибедегі
есеп әдістері мен қорытынды есеп жасаудағы ережелердің ішіндегі ең
тиімділерін таңдауға құқылы .Таңда- лып қабылданған ережелер мен
әдістерді өз мәнінде қолдану арқылы есеп мәліметтерін жинақтаудың
тәртібін,мұны пайда-ланушыларға түсіндіріп,шаруашылық процесінің
ерекшелік- тері жөніндегі ақпараттарды зерделеу және ұйымдар қызме-
тіндегі өзгерістер мен жағдайларды дер кезінде білу мүмкін- діктері
туындайды.
Сонымен есеп саясаты деп – ұйымдар шаруашылық қыз- меті өрісінің
іс-тәжірибесінде қолданылатын , таңдалып алынған және сабақтастықпен
жүргізілетін бухгалтерлік есеп жүйесіне тән ішкі ережелер жиынтығын
айтамыз.
Есеп саясатында Қазақстан Реапубликасының Бухгалтерлік және қаржылық
қорытынды есептілік туралы 1995 жылдың 25 желтоқсанындағы №2732(24.06.02
жылғы №329-11 толықты- тырулар мен өзгертулермен бірге) Заңына
сәйкес сұрақтар- дың екі тобы қарастырылған:
1)бухгалтерлік қызметті ұйымдастырумен,құжат айналымын
ұйымдастырумен,ішкі бақылаумен,құжаттаманың құпиялылы- ғын қорғаумен
байланысты ұйымдастырушылық - техникалық сұрақтар;
2)кәсіпорынның өндірістік және коммерциялық кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асыру жағдайлары тұрғысынан шаруашылық операцияларын,активтерді
меншікті капиталды , міндеттеме-лерді, нәтижелерді көрсетудің баламалы
әдістерін негіздейтін және таңдауға мүмкіндік беретін әдістемелік сұрақтар.
Ұйымдастырушылық - техникалық бөлім.
1.Заңды тұлғаның толық ресми атауы – Фитопрепараттар Фармацевтикалық
компаниясы жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
2.Қысқартылған атауы - ФитопрепараттарФКЖШС
3.Кәсіпорын заңды тұлғалардың Мемлекеттік регистріне №18739-1958-ЖШС-
мен енгізілген
4.Аймақтық әділет органына тіркелгенген уақыты 15.11.2002 жыл
5.Заңды мекен-жайы :Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент
қаласы,Григоренко көшесі,10
6.Пошта мекен – жайы : Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент
қаласы,Григоренко көшесі,10
7.Қызметтің негізгі мақсаты жарғылық қызметтен таза та- бысты алу .
Негізгі қызмет түрі – фармацевтикалық қызмет (ОКЭД бойынша коды-24421),
сонымен қатар Қазақстан Респу- бликасының заңдарымен тыйым салынбаған басқа
да қызмет- тердің түрлері. Мемлекеттік ОКПО классификаторы бойынша
39765575.
8.Кәсіпорын Қазақстан Республикасының территориясында фармацевтикалық
қызмет ету үшін 2003 жылдың 14 қаңтары- нан номері ИП65904011Р
мемлекеттік лицензиясын иемденген.
9.Серіктестіктің жоғарғы басқару органы – серіктестік қа- тысушыларның
жалпы отырысы болып табылады.
10. Серіктестіктің басқару атқарушы органы директор – ол
серіктестікті ағымдағы басқару қызметімен және оның жұмыс- тарын жүргізумен
айналысады.
Есеп жұмысын ұйымдастыру
1.Бухгалтерлік есепті бухгалтер жүргізеді.
2.Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы бекітілген Бухгалтерлік қызметті
ұйымдастыру туралы және бухгалтерия қызметкерлерінің шендік ережелерінің
жағдайларымен регла-менттеледі.
3.Жүзеге асырылып жатқан операциялардың бәрі бухгалтер- лік есепте
көрсетіледі,онда
1)бухгалтерлік жазулар сәйкес алғашқы құжаттардың түп- нұсқаларымен
бекітіледі және барлық операциялар бухгалтер- лік жазбаларда көрсетіледі;
2)операциялар хронологиялық және өз уақытында тіркеледі;
3)әр айдың бірінші жұлдызына синтетикалық есептің мә- ліметтері
аналитикалық есептің мәліметтерімен сәйкестендіріледі.
Бухгалтерлік есеп нысаны және ақпаратты өңдеудің технологиясы
1.Бухгалтерлік есеп жеке компьютерлерді пайдаланумен автоматты
әдіспен жүргізіледі.
2.Бухгалтерлік есепті жүргізу нысаны – журнал – ордерлік.
3.Бухгалтерлік есеп 1С:Кәсіпорын 7.7 бағдарламасы- ның және
типтік конфигурациялардың қолданылуымен жүзеге асырылады.
4.Бухгалтерлік есептің синтетикалық және аналитикалық регистрлері
автоматты түрде рәсімделеді және есепті айдан кейінгі айдың 15
жұлдызынан кешіктірілмей басылады.
Методикалық бөлім
Негізгі құралдар есебі
Бухгалтерлік есепте негізгі құралдар деп өндіріс үдерісінде ұзақ уақыт бойы
,яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын ,өзінің бастапқы түрін,көлемін
сақтай тоырып,құнын шығарылған өнімге ,орындалған жұмысқа ,көрсетлген
қызметке есептелеген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп
ауыстырып отыратын еңбек құралдарын,яғни материалдық активтерді
айтады.Негізгі құралдарға – қозғалмайтын мүлік,жер учаскелері,үйлер мен
ғимараттар,өткізгіш тетіктер,машиналар мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш
аспаптары мен құралдары,есептеуіш машиналар мен техникалары және олардың
бағдарламалық құралдары,көлік тасымалдау құралдары,аспаптар,өндірістік және
шаруашылық құрал-саймандары,өнім және жұмыс малдары,көп жылдық
көшеттер,шаруашылықтың ішкі жолы,тағы да басқалары жатады.
Тауарлы-материалдық қорлардың есебі
Ұйымның типтік бухгалтерлік есепшоттар кестесінің екінші бөлімінде
Материалдар есебі мына шотарда жүргізіледі.
-шикізат пен материалдар;
-сатылып алынған жартылый фабрикатар;
-отындар;
-ыдыс және ыдыстық материалдар;
-қосалқы бөлшектер;
-басқадай материалдар;
-өңдеуге берілген материалдар;
-құрылыс материалдары.
Шикізаттар мен материалдар шотында - өндірілетін өнімнің құрамына
кіріп,оның негізін жасайтын немесе өнімді дайындағанда оның керекті
құрастырушысы болып табылатын шикізаттар мен негізгі материалдардың ,өнім
өндіруге қатысатын немесе шаруашылық қызметіне сондай-ақ техникалық
мақсатқа пайдаланатын,өнім өндіру үдерісіне әсер ететін материалдардың
ұйымдардағы есебі,олардың кіріске алынуы мен шығыс етілуі есептеледі.
Сатып алынған жартылай фабрикаттар шотында өндіріліп шығырылатын
өнімді жинақтау үшін сатылып алынған өңдеу және жинақтауды керек ететін
жартылай фабрикат- тардың,жинақтауыш бұйымдардың,бөлшектердің кәсіпорындағы
есебі жүргізіледі және тағы басқалары.
Ақшалар есебі
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының
күрделілігіне байланысты маңызды мәселе болып саналып отыр.Бәсеке
қабілеттігі –кәсіпорындар мен ұйымдардың бүгінгі күннің талабына сай,алдағы
уақыттарда дамуына қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілуін талап
етеді.Ақшалар мен оның баламаларын дұрыс ашып көрсету және жіктеу кәсіпорын
қызметінің нәтижесін дұрыс бағалау үшін қажет.
Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін төлем
жасауға қабілетті активтер есептеледі.Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақшалары
олардың кассасындағы,есеп айырысу және валюталық шоттарындағы
ақшаларынан,аккредитивтеріндегі ақшаларынан ,чектеріндегі ақшаларынан
,банктердегі арнаулы шоттарындағы ақшалары- нан ,сондай-ақ аударылған
жолдағы ақшаларынан құралады.Кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік
балансындағы ақшаларының қалдығы деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған
ақшалар шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығының жиынтық сомасы жазылады.
Валюталық шоттардағы ақшалар қозғалысының есебі
Қазақстан Республикасының белгіленген заңына сәйкес ел ішіндегі әр түрлі
операциялар бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың бір-біріне төлейтін
төлемері тек қана ұлттық валюта түрінде жүргізілуі тиіс.Ұйымдардың резидент
емес заңды тұлғалармен орындалған ұыстар мен көрсетілген қызметтер үшін
шетелдік валюта түрінде қаржы төлеуі немесе қаржы қабылдауы арнйы рұқсатты
қажет етеді.
Міндеттемелер есебі
Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті
капиталымен қатар басқа қатыстырылған капиталды қолданады.Бұл тартылған
капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады.Кез келген өндіріспен
айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар
алғаны үшін жабдықтаушы-мердігерлерінің алдында міндетті болса,саудамен
айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші ,яғни қызмет
көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін.Тіпті өндіріспен де немесе
саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін
жұысшылар мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбектері үшін,сондай-ақ
бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы
мүмкін.
Бұл бөлімде сонымен қатар дебиторлық қарыздардың , жалдың есебінің
жүргізілу тәртіптері көрсетілген.
Қаржылық есептілік бухгалтерлік баланстан ,қаржы-шаруа- шылық нәтижелердің
есебінен,ақша-қаражаттарының қозғалы- сы есебінен,меншікті капиталдағы
өзгерістері туралы есептен және соларға түсініктеме хаттан тұрады.
Қаржылық есептілікті дайындау және ұсыну Қазақстан Рес- публикасының
17.01.03 №14 қаулысымен бекітілген 30 Қар- жылық есептілікті ұсыну
бухгалтерлік есеп стандарттарының талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Есепті кезең күнтізбелік жыл - 1 қаңтардан 31 желтоқсан күнімен қоса болып
табылады.
Осы бөлімді қорытындыласақ,қарастырылған жауапкерші- лігі шектеулі
серіктестіктің Оңтүстік Қазақстан облысының фармацевтикалық препараттар
нарығында екі жылдан астам уақыт қызмет етеді.Екі жыл ішінде бұл кәсіпорын
жақсы жетістіктерге қол жеткізген.Бұл кәсіпорынның жылдық жиынтық табысы
тауарларды (жұмыстарды,қызметтер көрсетуді) өткізуден түсетін
табыстардан,мүлікті жалға беруден түсетін табыстардан, шығып қалған
тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан асып түсуінен
алынатын табыстардан,дивиденттерден,оң бағамдық айырма сомасының теріс
бағамдық айырма сомасынан асып кетуінен түсетін та-быстардан және басқа
да табыстардан тұрады.
2-тарау.Кәсіпорында жылдық жиынтық табыс есебінің ұйымдастырылуы
2.1.Негізгі қызметтерден түскен табыстардың есебі
Негізгі және негізгі емес қызметтерден алынған табыс жылдық жиынтық
табысты құрайды және ол №5 бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
есептелінеді . Яғни жауапкершілі- гі шектеулі серіктестігінің негізгі
қызметінен түсетін табысы –28166163 теңге,ал негізгі емес қызметінен
түсетін табысы – 188776666 теңге . Сондай-ақ тауарлы-материалдық
запастар - сатқаннан, қызмет көрсеткеннен ,кәсіпорынға жататын актив -
терді пайдалануға беруден,пайыздардан ,роялтиден , және ди - виденттерден –
12582597 теңгеден тұрады.
Табыс дайын өнімдерден , сатып алынған таурлардан және көрсеткен
қызметтерден алынады;олардың сатылу құны тарап- тар аясында жасалған
келісім-шартта анықталады.Ал мәміле- ден шығатын табыс сомасы бағасынан
немесе сатудан жасала-тын жеңілдіктерін ескере отырып,
олардың(мәміленің)құнда-рын өлшейді. Сатып алушылардың алған активтер
үшін төле- ген сомасын сату құны деп атайды. Сату құнын анықтаған
кезде , тараптар өздерінің келісім – шартында бухгалтерлік есептің
мынандай басты қағидаларына көңіл бөледі : есептеу, алаламау , яғни,екі
жақты да бірдей көру, сақтық жасау тағы басқа . Тауарды сатқаннан
түскен табыс келесі жағдайды сақ- таған кезде танылады : табыс сомасын
үлкен деңгейдегі дәл- дікпен бағалағанда,яғни екі тарап та мәмілеге
қатысқан кезде, сатушы қандай соманы сұрап отырғанын және қандай соманы
сатып алушы төлейтіндігін білген жағдайда;мәмілемен байла- нысты
экономикалық олжаны және соны субъектінің алу ық- тималдығы бар болуы
мүмкін.Ал бұл сатушының сатқан тауа- ры үшін келісім – шартта көрсетілген
(айтылған) соманы са- тып алушының төлейтіндігі туралы сенімін білдіреді.
Келесі шарт сатушыдан сатып алушыға өтетін меншік құқы- ғы болып
табылады, бұл әдетте берілген кезден басталады,ал егер сатушы меншік иесі
ретінде құқығын және міндеттеме- сін сақтаған болса,онда ол сатылған
болып табылмайды және табыс танылмайды ; мәміле бойынша күтілетін шығын
үлкен нөлдік деңгейдегі бағалауды қажет етеді.
Көрсеткен қызметтен және орындалған жұмыстан алынған табыстар ,мына
жағдайларды қоспағанда ,сатқаннан алынатын табыс ретінде танылады:
- есеп беру күніне мәміленің аяқталу кезеңі үлкен деңгей- дегі
дәлдікпен анықталса;
- мәмілені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстары да, мәмі- лені аяқтау
үшін қажет шығыстары да үлкен деңгейдегі дәл- дікпен бағаланса.
Субъект барынша дәлдік деңгейде табысын анықтай алады, ол:мәмілеге
қатысушылармен төлем жағдайы мен тәсіліне,кү- тілетін компенсациясына
әрбір тараптың құқығына қатысты мәселелер бойынша мәмілеге қатысушылармен
ортақ шешімге келген жағдайда қол жеткізеді.
Мәміленің сипатына қарап оның аяқталу кезеңін анықтаған кезде мына
әдістердің бірін пайдаланады:
- белгілі бір күнге жалпы мәміле бойынша жасалған шығыс- тардың
пайыздық қатынасы;
- орындалған жұмысты талдау.
Аралық негізде жасалатын төлемдер ,яғни сатып алушылар- дан алынған
аванстар, табыс болып табылмайды.
Қызмет көрсетудің ,яғни мәміленің нәтижесінде үлкен дең- гейдегі
дәлдікпен табысты анықтау мүмкін болмаған жағдай- да, табыс жұмсалған
шығыс мөлшерінде танылады,яғни ол сол шығыстың орнын жабады.
701- Дайын өнімді (жұмыстарды,қызметтерді) сатудан түскен табысшоты.Бұл
шотта өнімді сатудан ,орындалған жұмыстардан және сыртқа көрсетілген
қызметтерден түсетін табыстар көрсетіледі. Аталған шотты жұмыстарды және
қыз- меттерді жасайтын материалдық өндіріс саласындағы кәсіпорындар
пайдаланады.Есепті кезең бойы 701-шоттың кредитінде дайын өнімді,жұмыстарды
және қызметтерді сатудан түскен табыс сомалары жинақталады.
ФитопрепарттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктесті- гінің дайын
өнімді,жұмыстарды және қызметтерді сатудан 2005 жылы түскен сомасы 28166163
теңге.Бұл шот есепті кезеңнің аяғында 571- Жиынтық кіріс (зиян) шотына
көшіріліп жазылады.Бұл кезде 701- шоты дебеттеледі де ,571-шоты кре-
диттеледі.
ФитопрепарттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктесті- гінің жал есебі
702 Жалдан алынатын табыс шотында жүр- гізіледі. Бұл шот мүлікті жалға
бергеннен түсетін табыстар туралы ақпараттарды жинақтауға арналған.
Мүлікті жалға бергені үшін алынатын жал төлемін есептегенде 702 Жалдан
алынатын табыс шоты кредиттеледі де ,мына төмендегі шоттар:
321- Еншілес ұйымдардың берешегі ,322 Тәуелді серіктестіктердің
берешегі, 323 Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың берешегі - бас және
тәуелді серіктестіктердің есептелген жал төлемінің сомаларына,
334 – Басқадай дебиторлық берешек - әр түрлі жалға алушылардың
есептелген жал төлемінің сомаларына;
611 – Болашақ кезеңдердің табыстары -қазіргі есептік кезеңге
жатқызылмайтын,алдын –ала төленген (441-ші тағы басқа шоттардың дебеті,611-
шот кредиті) жал төлемінің сомаларына дебеттеледі.
702 - Жалдан алынатын табыс 2005 жылы 168838261 теңге болды.
2.2. Негізгі емес қызметтерден түскен табыс есебі
Негізгі емес қызметтен түскен табыстың есебін жүргізу үшін шоттардың Бас
жоспарының Негізгі емес қызметтен түскен табыс есебі деп
аталатынбөлімшесі арналған және оған келесі пассивтік күрделі шоттар
жатады.721-шоты Материалдық емес активтерді сатудан түскен табыс
материалдық емес актив терді сатудан келген табыстарды жинақтауға
арналған.
722- шоты Негізгі құралдарды сатудан түскен табыс негізгі
құралдарды сатудан түскен табыстарын жинақтауға арналған.Шығыс болған
негізгі құралдардан түскен табыс 2005 жылы 36771 теңге . 723- шоты
Бағалы қағаздарды сатудан түскен табыс бағалы қағаздарды сатудан
алынған табыстар туралы ақпаратты жинақтауға арналған.
724- Акция бойынша дивиденттер және пайыздар түріндегі табыстар шоты ұзақ
мерзімді жалға берілген қарыздарды (заемдарды) , сатып алынған бағалы
қағаздарды, пайыз түрінде алынған табыстарды , акция бойынша алынған
дивиденттерді есепиеуге арналған.
Пайыз түрінде алынған табыстар 5 бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
активтерден алынатын шынайы табыс- тарды уақытша қатынастық негізінде
ескереді. Мысалы, субъектің тауарды сатып алушыларда 24% жылдық мөлшердегі
векселі бар делік.Қарыз сомасынан вексель бойынша ай сайын ғы табысы 2%
(2412) құраған. 2005 жылы бұл табыс түрі 12582597 теңге құрады.
Акциялар бойынша дивиденттерді ,сатып алынған бағалы қағаздар бойынша
есептелінген пайыздарды ,берілген қарыздарды алған кезде келесі шоттар
корреспонденциясы жасалады.
Алынған табыстар 571- Жиынтық табыс(зиян) шотына көшіріліп жазылғаннан
кейін 724-шоты жабылады.
725 – Бағам айырмашылығынан түскен табысшоты айыр- басталатын
конверттелетін шетелдік валюталарына шақ- қандағы теңге бағамының
өзгерісі кезінде пайда болатын бағамдық айырманы есепке алуға арналған.
Бағам айырмашылығынан алынған табыс- 2005 жылы 810132 теңге болып ,
жиынтық жылдық табыс сомасы артқан.
Жыл аяғында 725- шоты бойынша қалдық қалмауы керек.
726 – Атқарушы үкімет органдарының субсидиялары шоты үкімет ор
гандарынан алынған субсидиялардың сома- лары туралы ақпараттың есебін
есепке алады.
Субсидия дегеніміз – үкімет органдарының заңды тұлға- ларға беретін,әдетте
,ақшалай жәрдемақысы.
Жыл аяғында ,әдетте,726- шоты бойынша қалдық қалмауы керек және ол 571
шотымен жабылуы тиіс.Алайда ,кәсіпорын субсидиялары қандай да бір
мақсатты шараларға жүзеге асыратын болса,(мысалы , жергілікті бюджеттен
жергілікті жолдарды күтіп ұстауға және жөндеуге алса ) онда ол
жылдан жылға ауысуы мүмкін,бірақ дегенмен де 726 шотының жабылуын
қамтамасыз ету керек.
727- Басқа да шоты кәсіпорынның негізгі емес қызметінен түскен табыстарды
есепке алуға арналған.Атап айтқанда,бұл шотта табыстардың мынадай көрініс
табады:
- негізгі құралдарды түгендеу кезінде анықталған негізгі құралдардың
есепке алынбағандары(122-126 шоттарының дебеті,727-шотының кредиті);
- түгендеу кезінде анықталған материалдардың ,дайын өнімдердің
және алынған тауарлардың есепке алынбағандары (201-206,208,221,222,223-
шоттарының дебеті, 727 шотының кредиті);
- түгендеу кезінде анықталған ақша қаражатының есепке алынбағандары
(451,452 шоттарының дебеті,727 шоты- ның кредиті);
- тіркелген активтерді ағымдағы жалға бергеннен түскен табыстары(
334шотының дебеті,727 шотының кредиті);
- қысқа мерзімді қаржылық инвестицияның ағымдағы құнының өзгеруінің
нәтижесінде алынған табыстары (401- 403 шоттарының дебеті,727 шотының
кредиті) 2005 ФитопрепараттарФК кәсіпорны 727-шоты бойынша 6508905
теңге табыс тапты. 721-727- шоттары бойынша талдау есебі
кәсіпорынның номенклатуралық баптары бойынша жасалған тізімдемесіне және
кәсіпорынның есеп саясатына сәйкес жүргізіледі.
Табыстың белгілерін ашу.Субъекті қаржылық есеп берген кезде түсіндірме
жазбасын бірге тапсырады,онда: көрсетілген қызметтен түсетін табыстарды
анықтаудың жолдары; дивиденттер,роялти,пайыздан алынатын табыс,көрсетілетін
қызмет,тауарды сатудың нәтижесінде пайда болатын табыста- рымен қоса
есептік кезең үшін танылатын,табыс түрінің әрбір мәнді сомасы ашылуы
тиіс.Тауарды айырбастау немесе қыз- мет көрсету нәтижесінде пайда болатын
табыстар сомасы бө- лек ашып көрсетіледі.
2.3. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі және
жылдық жиынтық табыстан шегерілетін шегерімдер
Сатылған тауарлардың,жұмыстардың және қызметтердің өзіндік құнын есепке
алуға 80- бөлімшесінің Сатылған тауарлардың (жұмыстардың,қызметтердің)
өзіндік құны деп аталатын бір топ шоттары арналған, оған мынадай синтети-
калық шоттар (801-808) жатады:
801 – Сатылған тауарлардың (жұмыстардың, қызмет- тердің ) өзіндік құны
шоты.Бұл шот өнім өндіретін,жұмыстар істейтін және қызметтер көрсететін
материалдық өндіріс сала- ларында қолданылады және босатылған (жөнетілген)
өнім- нің,орындалған жұмыстардың,көрсетілген қызметтердің нақты өзіндік
құнын есепке алуға арналған – 2005 жылғысы 715362297 теңге.
801 шотқа сатылатын дайын өнім түрі бойынша субшоттар ашылуы
мүмкін,бірақ бұндай шешімдер есеп саясатында кө -рініс табуы тиіс.
801-шоттың дебетінде сатылған тауарлардың,жұмыстардың және
қызметтердің өзіндік құны есепке алынады да ,ал есепті кезеңнің аяғында осы
шоттың кредитінен 571- Жиынтық та- быс(залал) шотының дебетіне
жазылады.Осы жазудан кейін 801- шоты жабылады.
802- Жалға байланысты қызметтің өзіндік құны шоты.Бұл шот
экономиканың барлық салаларындағы кәсіпорындарда қолданылады.Бұл шоттың
дебетінде жалға байланысты келісім-шарт талаптары бойынша жалға берушінің
жатқызылатын басқа да шығындар(объектілерді бұзып ,тасымалдау
шығындары,объектілерді құрастыру және іске қосу шығындары, қызметкерлердің
іссапарларының шығындары тағы басқалары) есепке алынады.Есепті кезеңнің
аяғында 805-шотта есепке алынған шығындар 571- шоттың дебетіне көшіріліп
жазылады да,805 шоты жабылады.
Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі .
ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігінің 2005
жылғы негізгі емес қызметтері бойынша шығы- сы 17802 теңгені
құраған.Негізгі емес қызметтердің шығысын есептеу үшін 84 Негізгі емес
қызметтер бойынша шығысы деп аталатын бөлімше шоттары арналған.
Бұл бөлімшенің шоттары өткізілген активтердің барлық түрлерінің өзіндік
құны, сондай-ақ бағам айырмашылықтары- нан алынған сомалар туралы ақпаратты
жинақтауға арналған.
841 – Материалдық емес активтерді сату бойынша шығыстар шоты
сатылған материалдық емес активтердің құны туралы ақпаратты жинақтауға
арналған.
Жыл аяғында шығындардың барлығы табыс (зиян) шотына көшірілгеннен
кейін,841 шоты жабылуға тиіс.
842 – Негізгі құралдарды сату бойынша шығысы шоты – бұл шот сатылған
негізгі құралдардың (ұзақ мерзімді жалға берілген негізгі құралдарды
қоспағанда) құны туралы ақпа- раттарды жинақтау үшін пайдаланады. 842 –
шоты есепті кезеңнің соңында жабылады.
843 –Бағалы қағаздарды сату бойынша шығыстар шоты – сатылған бағалы
қағаздар құнын есептен шығару туралы ақпа- ратты жинақтауға арналған.
844 – Бағам айырмасы бойынша шығысы шоты бағам ай- ырмасы
(теріс)бойынша шығыстар сомасы туралы ақпаратты жинақтауға арналған,бұл
шетелдің конверттелетін валютала- рына теңгенің қатынасы бойынша өзгерістер
кезінде пайда болады.
844 – шотта есепке алынған бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығындар
есептен шығарылғаннан кейін,бұл шот жа- былады.Бағамның теріс айырмасынан
болған шығыстар 2005 жылы ФитопрепараттарФК жауапкеркершілігі шектеулі
серіктестігінде тіркелмеді.
845 – Басқа да шоты шоты басқа да қызметтер бойынша шыққан
шығындардың сомалары туралы ақпаратты жинақтауға арналған.845 - шотта
қысқа мерзімді қаржылық инвестиция- ларының күдікті құнының өзгеруінен
шыққан залалдары, облагацияның сатып алынған және номиналдық құндарының
айырмасы, әр түрлі валютаны пайдаланудан болған, теріс сомалық , айырма
тіркелген активтерді ағымдағы жалға бер- ген кезде болатын амортизациялық
аударымдар және тағы басқа негізгі емес қызметтермен байланысты шығыстар
есепке алынады.2005 жылы іркелген активтерді ағымдағы жалға берген
кездегі амортизациялық аударымның сомасы – 32314902 теңге.
841-845 шоттар бойынша жасалатын аналитикалық(талдама- лық) есеп
шығындардың баптарына қарай жүргізіледі, ондай шығындардың номенклатурасын
кәсіпорынның өзі әзірлейді. Сол шығын баптары бойынша тізімдеме
жүргізіледі.
Кезең шығындарының есебі.Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік
шығыстар болады және олар өндіріс көлеміне тәуелді емес ,тұрақты сипатқа
ие ,сатылған өнімнің , көрсетілген қызиеттің нақты бір түрімен байланысты
емес.Шаруашылық жүргізуші субъект,еш нәрсе өндірмесе де, белгілі бір
кезеңдердің барысында кезең шығыстарын жасайды.
Кезең шығыстары мыналар жатады:
- жалпы және әкімшілік шығыстар;
- пайыз бойынша шығыстар;
- тауарлық-материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
Бұл шығыстар тауарлы-матермалдық запастардың қалдығы- на
жатқызылмайды,олар өзі орын алған есептік кезеңнің жи- ынтық табысын
азайтып есептен шығарылады.Олар сатылма- ған өнімнің және аяқталмаған
өндірістің қалдықтарына жат- қызылмайды.
Жалпы және әкімшілік шығысы.Шығыстың бұл түріне бүкіл және өндірістік-
шаруашылық қызметін басқаруға байланысты кезеңдік шығыстар жатады.Бұл
шығыстардың есебі 821 Жал- пы және әкімшілік шығыстарыдеп аталатын
активтік шотта жүргізіледі.
Жалпы және әкімшілік шығындарының талдамалы есебі келесі шығыс
баптарының типтік номенклатурасы бойынша жүргізіледі.
№ Шығыс баптарының мазмұны
1 2
1. Әкімшілік персоналдарға жататын,қызметкерлердің еңбек ақысы
2. Шаруашылық және қызмет көрсетумен айналысатын қызметкерлердің еңбек
ақысы
3. Басқару әкімшілік аппаратын,субъектінің қызмет көрсететін құрылымдық
бөлімшелерін,материалдық-техникалы қ және транспорттық қызмет
көрсететіндерін ұстау.
Оның ішінде қызмет бабында пайдаланатын жеңіл транспорттың ұстаудың
шығысы және қызмет бабы үшін жеке жеңіл транспорттың пайдалану шығысын
компенсациялау
4. Байланыс торабы,дабыл қағу құралдары,есептеу орталықтары және басқа да
өндіріске жатпайтын техникалық құралдары (жалпы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 бөлім Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
1.1 Жылдық жиынтық табыс – корпорациялық табыс салығын есептеудің негізі
ретінде
1.2 ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің техникалық
ерекшеліктері және техника-экономикалық көрсеткіштері
1.3. Кәсіпорынның есеп саясаты
2-тарау.Кәсіпорында жылдық жиынтық табыс есебінің ұйымдастырылуы
2.1.Негізгі қызметтерден түскен табыстардың есебі
2.2. Негізгі емес қызметтерден түскен табыс есебі
2.3. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі және
жылдық жиынтық табыстан шегерілетін шегерімдер
3-тарау.Жылдық жиынтық табыс есебінің аудиті
3.1. Негізгі және негізгі емес қызметтерден түскен табыстар
есебі аудитінің жүргізілу тәртіптері
3.2. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстар есебінің аудиті
3.3. Кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының аудиторлық қорытындысы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
Қазіргі кезде нарықтық экономикалық қатынастардың даму- ына байланысты
қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесі ха- лықарылық стандарттарға
біртіндеп көшіріліп келеді, яғни шарушылық басқарудың тиімді механизмін
жасауға қолайлы жағдай туды деген сөз. Отандық нарықта бәсекелестіктің
күшеюі табыс табу мен кәсіпорындарды сақтап қалудың басты факторы өнімнің
өзіндік құнын төмендету және кәсіпорынның қаржы жағдайы мен нәтижесі
болып табылады . Қазақстан өз азматтары үшін өмір сүрудің жоғары
стандарттарын жасай отырып,әлемнің тиімді дамып келе жатқан
елдерінің қатарына қосылуға тиіс .Біз мұны ұлтымыз бен экономикамыз
бәсекеге қабілеттілетті болған жағдайда ғана істей аламыз.
Біздің стратегиялық міндетіміз – бәсекеге қабілетті елде- рінің
қатарынан лайықты орын алу . Сондықтан да мемлекет пен жеке меншік
сектор өзара сенім мен тиімділікке негіздел- әріптестік қатынастарын жолға
қоюы керек.
Осы орайда еліміздің барлық экономика салаларындағы келе- сі кезекте
маңызды ұйымдардың ортақ мүддесі шығады,ол бә- рімізге белгілі кез келген
ұйымдардың басты мақсаты – табыс табу. Табыс артқан сайын
кәсіпорындарға да тиімді,сондай-ақ мемлекетке де тиімді.Сондықтан да өнім
өндіруге ,жұмыс
атқаруға немесе қызмет көрсетуге жұмсалған шығындарды ба- рынша
азайтып,оған негізсіз енетін шығындарды бақылау қа- жет Қазақстан
Республикасының заңнамаларына сәйкес әрбір заңды тұлғалар – мемлекетік
кәсіпорындар , шаруашылық се- ріктестіктер,өндірістік кәсіпорындар, салық
салынатын табы- сы бар коммерциялық емес ұйымдар есепті жыл ішінде
та- бысқа салынатын са- төлеушілері болып табылады,соның ішін-де :
заңды тұлғалар – резиденттер,Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінен
басқа , және резидент емес заңды тұлғалар;
кәсіпкерлік қызметтен түскен табысы бар коммерциялық емес және бюджеттік
ұйымдар.
Заңды тұлғалар өзінің қатысушыларынан бөлек салық са- лынуға жатады.
Серіктестіктің жай келісім-шарттан алған табысы, сонымен қатар Қазақстан
Республикасының Азаматтық Кодексіне сәйкес ұйымдастырылған консорциумның
табыстары қатысушылар арасында таратылады және салық салынады. Табысқа
салынатын салықтың объектісі – салық салынатын табыс,ол жылдық жиынтық
табыс пен белгіленген шегерімдер арасындағы айырма ретінде
анықталады.Салық салынатын табыс теңгемен анықталады. Егер салық салынатын
табыс шетел валютасында анықталған болса, онда ол салықты төлеудің
күніндегі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің бағамы бойынша
теңгемен есептелінеді.
Жылдық жиынтық табыс деген ұғымды заңды тұлғаның күнтізбелік
жылдың ішіндегі әр түрлі көздерден алған табыс – тары деп түсінеміз.Заңды
тұлғаның жылдық жиынтық табысына кәсіпкерлік қызметтен алынған табыстардың
барлық түрлері жатады,олардың ішіне :
• өнімдерді (тауарларды, жұмыстарды)өткізуден (жанама салықтарды
қоспағанда) түскен табыс;
• үйлерді,ғимараттарды,құрылыстарды , сондай-ақ амортизациялауға
жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінентүсетін
табыстар;
• сыйақылар түріндегі табыстар;
• акциялар бойынша дивидеттер бойынша және кәсіпорында қатысудан
түскен табыстар;
• тегін алынған мүлік және ақшалар;
• тәуелсіз кәсіпорындар арасында тауарларды сатып алумен
байланысты тарифтерге,қойылымдарға байланысты түскен табыстар.
Осыдан берілген диплом жұмысының негізгі мақсаты Фитопрепараттар ФК
жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігінің жылдық жиынтық табысын
дұрыс,әрі тиімді есептеудің жолдарын қарастыру және зерттеу шығады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жылдық жиынтық табысының есебін
қарастыруда алға қойылатын негізгі міндеттер:
- кәсіпорынның есеп саясатын зерттеу ;
- кәсіпорынның жылдық жиынтық табыс есебін көрсету ;
- жылдық жиынтық табыс есебінің аудитін жүргізілу тәрті- бін көрсету
мен аудиторлық тексерудің нәтижелерін қорытын- дылау;
- жылдық жиынтық табысты есептеудің кезінде жіберілген кемшіліктерді
жою шараларын ұсыну.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің отандық нарықтың шағын бизнес
субъектісіне жатады. Елбасының халыққа жол-дауында айтылғандай , шағын
бизнес субъектілерінің маңызы жылдан жылға артуда,сондықтан да бірінші
жұмысты солардан бастауымыз қажет деп есептеймін.
Бұл кәсіпорын фармавтикалық өнімдерді өндіріп дәріхана- ларға және
емхана мекемелеріне өткізумен айналысады. Жері- нің қазба байлығы мол
,экономикалық потенциалы аса жоғары деңгейде танылған Қазақ елінің кең
байтақ аймақтарында ор- наласқан ұйымдардың немесе шаруашылық қызметін
жүргізу- ші субъектілердің көптеген құқықтық түрлері өз қызметін ат-
қарып келеді.Қандай да болмасын жаңадан құрылып,қалыптаса бастайтын
экономикалық үрдістің түпкі мақсаты материалдық өндіріс пен халықтың
сұранысы мен ұсынысына жауап берерлік және бәсекелестік тұрғыдағы өнімдерді
өндіріп ,қызметтер көрсетіп,мұның өзін үлкен бәсекелестік жағдайға келтіру
үшін әр түрлі көздерден қаржы жұмсалады және жұмсалған қаржы- ны тиімді
басқару қажеттігі туындайды.
Менің пайымдауымша,берілген кәсіпорынның еліміздің экономикасындағы
аймақтық деңгейде алатын болсақ Оңтүстік Қазақстан облысының
фармацевтикалық препараттар нарығындағы орны өте маңызды.
Диплом жұмысын орындау барысында аталған кәсіпорында өндірістік практиканы
өту кезінде жиналған жылдық есеп мәліметтері пайдаланылды, сонымен қатар
алғашқы құжаттар мен жылдық жиынтық табысты құрайтын табыстардың барлық
түрлері зерттеліп қарастырылды.
Аталған тақырыпты зерттеуге әдіснамалық және теориялық негіз болып келесі :
Бухгалтерлік және қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының
заңы;Бухгалтерлік есеп стандарттары және тағы басқа норомативтік
актілер;сонымен қатар отандық және шетелдің экономистері мен
практиктерінің еңбектері пайдаланылды.
1 бөлім Жылдық жиынтық табыстың бухгалтерлік есептегі мәні
1.1 Жылдық жиынтық табыс – корпорациялық табыс салығын есептеудің негізі
ретінде
Кейбір жағдайларда табыс, пайда,түскен пайда терминдерін бухгалтер
қауымы дәлме-дәл түсіне бермейді . Табыс термині Ұлыбритания,АҚШ және
Қазақстан елдерінде әр түрлі жағдай- да қолданылады.Мысалға,коммерциялық іс-
әрекет ерекшелік- теріне қарай Ұлыбританияда табыс қолданылмайды.Мұның ор-
нына осы мемлекетте Сатудан түскен табыс термині қолда-нылып жалпы
табыс,таза пайда, түскен пайда ұғымдары есеп жүргізу тәжірибесіне
енгізілген .Ал АҚШ-та табыс термині пайда терминіне қарағанда жиі
қолданылады . Қандай жағ- дайда болмасынтабыстар меншығындартермині
қатар қол- данылып бұлар капитал мен пайда көлемін анықтайды.Пайда деп
– есепті жылдағы түскен табыстар сомасының жұмсалған шығындар сомасынан
артық дәрежесін айтамыз . Егер шығын- дар көлемі табыстар көлемінен
артық болған жағдайда,онда ұйымдар зиян шегеді.
Заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы есепті кезең ішін- дегі
Қазақстан Республикасы мен одан тыс жерлерден алыну- ға тиіс (алынған)
табыстардан тұрады.
Жылдық жиынтық табыста шаруашылық жүргізуші субъек- тінің
табыстарының барлық түрлері,соның ішінде:
1)тауарларды ( жұмыстарды,қызметтер көрсетуді) өткізуден түскен табыс;
2)үйлерді,ғимараттарды,құрылыстарды ,сондай-ақ амортиза- циялауға
жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімінен түсетін табыс;
3)міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстар;
4)күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар;
5)мүлікті жалға беруден түсетін табыстар;
6)Қазақстан Республикасының заңдарымен провизиялар жа- сауға рұқсат
етілген банктер мен банк операцияларының жеке- леген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымдар жасаған провизия – лардың мөлшерін азайтудан түсетін
табыстар;
7)борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар;
8)кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін
алынған табыстар;
9)шығып қалған тіркелген активтердің құнының ішкі топ- тың құн
балансынан асып түсуінен алынатын табыстар;
10)кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар
сомасынан кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың
асып түсуінен алынатын табыс- тар;
11)ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын
табыстар ;
12)бұрын негізсіз ұсталып , бюджеттен қайтарылған айып- пұлдардан
басқа,борышкерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар,өсімпұлдар және
санкциялардың басқа да түрлері, егер осы сомалар бұрын шегеріп тасталмаған
болса;
13)бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар;
14)өтеусіз алынған мүлік,орындалған жұмыстар,көрсетілген қызметтер;
15)дивиденттер;
16)сыйақылар;
17)оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып
кетуі;
18)ұтыстар;
19)роялти;
20)әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың
шығыстардан артығы қамтылады.
Енді осы жоғарыда аталған табыстардың қандай жағдайлар- да мойындалатынын
қарастырайық.
Тауарларды(жұмыстарды,қызмет көрсетулерді)өткізуден тү- сетін табыс,егер
Қазақстан Республикасының трансферттік бағаларды қолдану кезінде
мемлекеттік бақылау жасау мәселелері жөніндегі заңдарда өзгеше
көзделмесе, қосылған құн салығы мен акцизді қоспағанда,өткізілген
тауарлардың орындалған жұмыстардың,көрсетілген қызметтердің құны
тауарларды(жұмыстарды,қызмет көрсетулерді) өткізуден түс- табыс болып
табылады.
Тауарларды (жұмыстарды,қызмет көрсетулерді) өткізуден түскен табыс:
1.тауарларды толық немесе ішінара қайтарылған;
2.мәміле шарттары өзгерген;
3.өткізілген тауарлар (жұмыстар,қызмет көрсетулер) үшін бағалар ,өтемдер
өзгерген;
4.теңгемен төлеген кезде өткізілген тауарлардың
(жұмыстардың,қызмет көрсетулердің) құнындағы айырма алынған
жағдайларда түзетілуге тиіс.
Табысты түзету аталған өзгерістер болған есепті кезеңнің қорытындысы
бойынша жүргізіледі.
Құн өсімінен түсетін табыс үйлерді,ғимараттарды, құры- лыстарды
сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік
қажеттіліктер үшін сатып алынған активтерді қоспағанда
амортизациялауға жатпайтын басқа да активтерді өткізу кезінде
құралады.Амортизациялауға жатпайтын активтерге:
1.жер учаскелері;
2.құрылысы аяқталмаған объектілер;
3.орнатылмаған жабдық;
4.шаруашылық жүргізуші субъекті тауарларды өндіруде, жұмыстарды
орындауда,қызмет көрсетуде пайдаланбайтын негізгі құралдар мен
материаалдық емес активтер;
5.бағалы қағаздар;
6.кез келген ұйымдық - құқықтық нысандағы заңды тұлғаға ,
консорциумдарға қатысу үлесі;
7.Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылған
салық заңдарына сәйкес бұрын құны толық шегерімге жатқызылған негізгі
құралдар;
8.инвестициялық жобаларға пайдалануға берілген тір- келген
жатады.
Активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік баланста
көрсетілген құны олардың баланстық құны болып табылады.
Кәсіпкерлік қызметте пайдаланылатын үйлерді, ғимараттарды құрылыстарды
кезінде құн өсімі (залал) өткізу құны мен салық есебінде айқындалатын
қалдық құнның арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыстарға:
1.шаруашылық жүргізуші субъекті таратылған жағдайда тарату балансы
бекітілген сәтте кредитор талап етпеген міндеттемелерді қоса алғанда ;
шаруашылық жүргізуші субъектінің міндеттемелерін оның кредиторының
есептен шығаруы;
2.күмәнді деп танылған міндеттемелерді қоспағанда Қзақстан публикасының
заң актілерінде белгіленген талап мерзімінің өтуіне байланысты
міндеттемелерді есептен шығару;
3.сот шешімі бойынша міндеттемелерді есептен шығару жатады.
Міндеттемелерді есептен шығару нәтижесінде алынған табыс сомасы есептен
шығарылған кредиторлық берешек сомасына тең болады.
Иемденіп алынған тауарлар (жұмыстар,қызмет көрсетулер) бойынша сондай-ақ
қызметкерлерге есептелген табыстар мен Салық Кодексінің 149-бабының 2-
тармағына сәйкес айқындалатын басқа да төлемдер бойынша туындаған және
туындаған кезінен бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған
міндеттемелер күмәнді деп танылады және кредиторлық берешек туындаған
кезде қабылданған ставка бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуда қалпына
келтірілуге тиіс қосылған құн салығын қоспағанда,шаруашылық жүргізуші
субъектінің жылдық жиынтық табысына қосылуға тиіс.
Борышкер банктің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымның талабын орындаған кезде бұрын шегерімдерге жатқызылған
провизиялар сомалары жасалған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін
табыстар деп танылады.Бұл ретте, борышкер орындаған талап сомасына
барабар мөлшердегі провизиялар сомасы табысқа енеді.Сондай-ақ цессия
шартын жасасу жолымен жол беру туралы шарт ,новация шарты ,талап құқығын
басқа- ға қайта беру негізінде және Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген өзге де негіздерде борышкерге талаптар мөлшерін азайту кезінде
бұрын шегерімдерге жатқызылған провизиялар сомасы да табыстар деп
танылады.Сонымен қатар талаптарды қайта сыныптау кезінде бұрын
шегерімдерге жатқызылған провизиялардың азайтылған сомасы табыстар деп
танылады.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі борышты талап етуі бойынша
борышкер төлейтін сома ,ол негігі борыштан тыс төлейтін соманы қоса және
шаруашылық жүргізуші субъек тінің борышты иемденіп алу құны арасындағы оң
айырма түрінде айқындалатын табыстары борышты талап етуді басқаға беруден
түсетін табыстар болып табылады.
Егер ішкі топтың шығып қалған тіркелген активтерінің құны салық
кезеңінің басында ішкі топтың балансынан асып түссе ,салық кезеңінде
келіп түскен тіркелген активтер құны есепке алына отырып ,артық мөлшері
жылдық жиынтық жылдық табысқа енгізілуге тиіс. Осы ішкі топтың құн балансы
салық кезеңінің соңына дейін нөлге тең болады.
Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік
жұмыстарына жұмсалған шығыстарды, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың
басқа да шығыстарын түзетуден түскен табыстар егер Салық Кодексінің 101-
бабына сәйкес жеке топтарды құрайтын шығыстарды түзететін табыстардың
мөлшері салық кезеңінде жұмсалған шығыстар ескеріле отырып , салық
кезеңінде басында соңғысының мөлшерінен асып түссе ,артық мөлшері жылдық
жиынтық табысқа жатқызылуға тиіс.Бұл топтың мөлшері салық кезеңінің соңында
нөлге тең болады.
Кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі нақты шығыстар сомасынан
кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың асып түсуінен
алынатын табыстар.Егер кен орындарын игеру салдарын жою жөніндегі нақты
шығыстар аталған қорға жасалған аударымдардан төмен болса ,айырма жер
қойнауын пайдаланушының жылдық жиынтық табысына енгізілуге тиіс.
1. Егер жер қойнауын пайдаланушы тиісті мемлекеттік уәкілетті орган
бекіткен кен игеру салдарын жою бағдарламасында көзделген кезеңде кен
орындарын игеру салдарын жою жөніндегі жұмысты жүргізбеген жағдайда,
шегерімдерге жатқызылған,кен игеру салдарын жою қорына (резервтік қор)
аударымдар сомалары олар жүргізілуге тиіс салық кезеңінің жылдық
жиынтық табы- сына енгізілуге тиіс.
Бұрын жасалған шегерімдер бойынша өтем түрінде алынған кірістерге:
1)бұрын шегерімдерге жатқызылған және кейінгі салық кезеңдерінде
өтелген күмәнді деп танылған талаптардың сомалары;
2)мемлекеттік бюджет қаражатынан шығындарды(шығыс- тарды) жабуға
арнап алынған сомалар ;
3)бұрын шегерімдерге жатқызылған шығыстарды (залал- дарды) өтеу бойынша
алынған басқа да өтемдер жатады.
Сақтандыру ұйымының сақтанушыға жинақтаушы емес сақтандыру шартының
әрекеті аяқталғаннан кейін немесе оны мерзімнен бұрын тоқтатқан
жағдайда қайтаруға тиіс(қайтарылатын) және сақтанушы бұрын шегерімге
жатқызған сақтандыру сыйақыларының сомасы олар сақтанушыға қайтарылған
(қайтарылуға тиіс) есепті салық кезеңінің жылдық жиынтық табысына
жатқызылады, сақтандыру ұйымы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген
тәртіп пен нысанда өзінің тіркелген жері бойынша салық органдарын
кірістің пайда болуы туралы міндетті түрде хабардар етеді.
Өтеусіз алынған мүлік. Кез келген өтеусіз алынған мүлік , сондай-
ақ жұмыстар мен қызмет көрсетулер шаруашылық жүргізуші субъектінің табысы
болып табылады.
Мыналар :
1)жарғылық капиталға салым ретінде алынған мүлік;
2) мемлекеттік бюджет қаражатынан алынған субсидиялар ;
3)жеке тұлғалардың салымдарын (депозиттерін) міндетті ұжымдық
кепілдендіруді (сақтандыруды) жүзеге асыратын ұйымның банктерден алған
міндетті ,қосымша және төтенше жарналарының сомасы;
4)Сақтандыру төлемдерін кепілдендіру қоры алған сақтандыру ұйымдарының
міндетті және төтенше жарналары- ның сомасы;
5)жеке тұлғалардың салымдарын (депозитттерін) міндетті ұжымдық
кепілдендіруді (сақтандыруды) жүзеге асыратын ұйым және Сақтандыру
төлемдерін кепілдендіру қоры өтелген салымдар (депозиттер) және
төленген кепілдік әрі өтемдік төлемдер бойынша олардың талаптарын
қанағаттандыру тәртібімен алған ақшаларының сомалары табыс ретінде
қаралмайды.
Жылдық жиынтық табысты түзету
1.Салық төлеушілердің жылдық жиынтық табысынан :
1)Қазақстан Республикасындағы төлем көзінен бұрын салық
салынған,Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғасынан алынған
дивиденттер;
2)эмитент өз акцияларын орналастыру кезінде алған олар- дың құнының
номиналдық құнынан асып кетуі және эмитент- тің өз акцияларын өткізуі
кезіндегі құн өсімі;
3)қор биржасының А және В ресми тізімдерінде өткізу күнінде тұрған
акциялар мен облигацияларды өткізу кезінде құн өсімінен алынған табыс;
4)мемлекеттік бағалы қағаздармен және агенттік облига- цияларымен
жасалған операциялардан түскен табыстар;
5)табиғи және техногендік сипттағы төтенше жағдайлар туындаған ретте
ізгілік көмек түрінде алынған және мақсатты түрде пайдаланылған мүліктің
құны ;
6)республикалық мемлекеттік кәсіпорынның Қазақстан Рес- публикасының
Үкіметінің шешімі негізінде мемлекеттік ор- ганнан немесе республикалық
мемлекеттік кәсіпорыннан өтеу- сіз негізде алған негізгі құрал-
жабдықтарының құны;
7) Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсызданды- ру туралы
заңдарына сәйкес алынған және жеке зейнетақы шоттарына жіберілген
инвестициялық табыстар;
8) Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтан- дыру туралы
заңдарына сәйкес алынған және Мемлекет- тік әлеуметтік сақтандыру
қорының активтерін ұлғайтуға жіберілген инвестициялық табыстар;
9) Қазақстан Республикасының инвестициялық қорлар ту- ралы заңдарына
сәйкес пайлық акционерлік инвестициялық қорлар кастодиандағы шоттарға
алған және соларда болатын инвестициялық табыстар ;
10)таза табысты бөлген кезде алынған және әрбір құрыл -тайшының
,қатысушының қатысу үлесін сақтай отырып, рези -дент заңды тұлғаның
жарғылық қорын ұлғайтуға бағытталған табыс алып тасталуға тиіс.
2.Активтерді бағалаудың салық төлеуші осының алдындағы салық кезеңінде
қолданылған әдісінен өзге әдіске ауысқан кезде салық төлеушінің жылдық
жиынтық табысы бағалаудың жаңа әдісін қолдану нәтижесінде алынған оң айырма
сомасына ұлғайтылуға және теріс айырма сомасына азайтылуға тиіс.Активтерді
бағалаудың өзге әдісіне ауысуды салық төлеуші салық органына жазбаша
хабарлап,салық кезеңінің басынан бастап жүргізеді.
1.2. ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
техникалық ерекшеліктері және техника-экономикалық көрсеткіштері
ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігі 2003 жылы
Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент қала- сында құрылған.Өз қызметін
фармацевтикалық препараттар нарығында жүзеге асырады.Бұл қызмет негізінен
дәрілік шөп- терді өңдеумен және тағы басқа фармацевтикалық өнімдер- дің
өндірілуімен және өткізілуімен сипатталады.Сондай – ақ бұл кәсіпорын
Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған қызметтермен
айналысады . Кәсіпорынның иелігінде жылжымайтын мүлік, атап айтсақ -
өндірістік ғима- рат,қойма шаруашылығының ғимараты, әкімшілік ғимарат-
тары ,сонымен қатар кафе , сауна , таксопарк , бильярд ойы- нына
арналған клубы бар. Кәсіпорын балансында көлік құрал- дары бар.
ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігінде:
- қоймашы,
- экономист –бухгалтер,
- басқа да қызметтермен айналысатын қызметкерлері бар.
Әзірге кәсіпорынның негізгі табыс бөлігін жылжымай- тын мүлікті жалға
беруден түсетіндіктен, кәсіпорын өзінің өндірістік қуатын күшейтуде
жаңа техника мен технология- ларды игеру үшін үлкен көңіл бөлуде.
Берілген кәсіпорынмен өзінің қызмет ету барысында үлкен көлемді
өндірістік-шаруашылық объектілер енгізілген.Төменде ұйым жұмысының 2004-
2005 жылдардағы техника-экономи- калық көрсеткіштерін қарастырамыз.(1-
кесте)
ФитопрепараттарФКжауапкершілігі шектеулі серіктестігі- нің техника-
экономикалық көрсеткіштері.1-кесте
Көрсеткіштер 2004 2005 Ауытқу: Өсуі (%)
Өсуі(+) 2004-100%
Кемуі(-)
1 2 3 4 5
1.Тауарларды(қызметтерді,
жұмыстарды) сатудан түскен
табыс 87427509 28166163 -59261346 31,21
2.Таза табыс
3.Өнімнің өзіндік құны 923569 764944 -1986136 92,47
4.Негізгі қызмет бойынша 26376 24390470 0,02 102
рентабельділік 1,29 1,31
5.Табыстың бір теңгесіне
кеткен шығындар 0,77 0,76 -0,01 98,70
6.Еңбек өнімділігі
7.Еңбекке ақыны төлеуге кеткен 901654 711965 -189689 78,96
шығындар 1165933 4677453 3511520 401
8.Негізгі қорлар
9.Қорқайтымдылығы 999818 960886 -38932 96,11
10.Орташа тізімдік саны 34,27 33,34 -0,93 97,29
38 45 7 118
Техника-экономикалық көрсеткіштерді салыстырмалы талдау
нәтижесіндетауарларды сатудан түскен табыс 2005 жылы 592611346 теңгеге
,яғни 31,21 пайызға кеміген. Кәсіпорынның пайдасы 764944 тенгеге дейін
өскен.2005 жылы өнімнің өзіндік құны 1986136 теңгеге немесе 7,53%
кеміген,бұл түсімнің бір теңгесіне кететін шығынды 1,3% төмендеуіне
әкелген.
Өнімнің өзіндік құнының төмендеуі ұйымның рентабель- ділігің 1,29
пайыздан 1,31 пайызғадейін өсуіне алып келген.
Егер жекелеп қарастыратын болсақ,онда өндірістік шығындардың
төмендеуінің бағыттарын боламыз.Негізгі қызмет бойынша жұмытың артық блуы
пайда мен өндірістің рентабельділігінің көтерілуін байқаймыз.
2005 жылы еңбек өнімділігінің өспегеніне қарамастан жұмысшылар саны
38-ден 45-ке көбейген.Жұмысшыларға еңбекақыны төлеу шығындары 4677453
теңгеге ,яғни алдыңғы кезеңмен салыстырғанда 401 пайызға өскен.
Жылдық жиынтық табысты салыстырмалы әдіс бойынша талдау нәтижесінде
(1-2 қосымшалар): Жылдық жиынтық табыс:тауарларды өткізуден,қызмет
көрсетуден,жұмыс орындаудан түскен табыс:
2004-87 427 508 теңге;
2005-28 166 163 теңге.
Мүлікті жалға беруден түскен табыс:
2004-116 618 223 теңге;
2005-168 838 261 теңге
Мүлікті өткізуден сомасы:
2004-614 909 теңге зиян;
2005-367771 табыс.
Басқа табыстары :
2004-1 139 746 теңге;
2005-6 508 905 теңге.
Жылдық жиынтық табыс:
2004 - 221 570 569 теңге;
2005-216 942 829 теңге.
Шегерімдер:
Тауарларды(жұмыстарды,қызметтерді)ө ткізу бойынша шығындар:
2004- 141 680 162 теңге;
2005-101 729 457 теңге.
Теріс бағамдық айырманың оң бағамдық айырмадан асып түсуінен болған
шығындар:
2004-591 455 теңге;
2005-0.
Шегерімге жататын салық:
2004-7 286 015 теңге;
2005-8 611 164 теңге.
Тіркелген активтер бойынша шегерімдер:
2004-38222473;
2005-62161228.
Шегерімдер барлығы:
2004-203 204 932 теңге;
2005-200 951 641 теңге.
2005 жылы жылдық жиынтық табыс 2004 жылмен салыстырғанда 210 337
теңгеге кеміген.Шегерімдер 2 253 291 теңгеге кеміген.Салық салынатын табыс
– 2 042 954 теңгеге артқан.
1.3. Кәсіпорынның есеп саясаты
Халықаралық қаржылық есеп стандартында (ХҚЕС) есеп саясаты;
Қаржылық қорытынды есеп дайындау мен тапсыру жөніндегі ережелер мен
тәжірибе деп анықталған.
Қазақстандық 30 Қаржылық қорытынды есеп тапсыру жөніндегі
стандарттың 2-ші тарауында : Есеп саясаты деп - Қазақстан
Республикасындағы бухгалтерлік және қаржылық қорытынды есеп ,
бухгалтерлік есеп стандарттары және бух- галтерлік есептің типтік
счеттар жоспарының талаптарына жә- не ұйымдар қызметін жүргізу
ерекшеліктеріне сай бухгалтер- лік есеп пен қаржылық қорытынды есеп жасау
үшін ұйымдар- ды қабылдаған принциптерін,негіздерді,ережелер мен тәжіри-
бені айтады, - делінген.
Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысын- да тәжірибедегі
есеп әдістері мен қорытынды есеп жасаудағы ережелердің ішіндегі ең
тиімділерін таңдауға құқылы .Таңда- лып қабылданған ережелер мен
әдістерді өз мәнінде қолдану арқылы есеп мәліметтерін жинақтаудың
тәртібін,мұны пайда-ланушыларға түсіндіріп,шаруашылық процесінің
ерекшелік- тері жөніндегі ақпараттарды зерделеу және ұйымдар қызме-
тіндегі өзгерістер мен жағдайларды дер кезінде білу мүмкін- діктері
туындайды.
Сонымен есеп саясаты деп – ұйымдар шаруашылық қыз- меті өрісінің
іс-тәжірибесінде қолданылатын , таңдалып алынған және сабақтастықпен
жүргізілетін бухгалтерлік есеп жүйесіне тән ішкі ережелер жиынтығын
айтамыз.
Есеп саясатында Қазақстан Реапубликасының Бухгалтерлік және қаржылық
қорытынды есептілік туралы 1995 жылдың 25 желтоқсанындағы №2732(24.06.02
жылғы №329-11 толықты- тырулар мен өзгертулермен бірге) Заңына
сәйкес сұрақтар- дың екі тобы қарастырылған:
1)бухгалтерлік қызметті ұйымдастырумен,құжат айналымын
ұйымдастырумен,ішкі бақылаумен,құжаттаманың құпиялылы- ғын қорғаумен
байланысты ұйымдастырушылық - техникалық сұрақтар;
2)кәсіпорынның өндірістік және коммерциялық кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асыру жағдайлары тұрғысынан шаруашылық операцияларын,активтерді
меншікті капиталды , міндеттеме-лерді, нәтижелерді көрсетудің баламалы
әдістерін негіздейтін және таңдауға мүмкіндік беретін әдістемелік сұрақтар.
Ұйымдастырушылық - техникалық бөлім.
1.Заңды тұлғаның толық ресми атауы – Фитопрепараттар Фармацевтикалық
компаниясы жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
2.Қысқартылған атауы - ФитопрепараттарФКЖШС
3.Кәсіпорын заңды тұлғалардың Мемлекеттік регистріне №18739-1958-ЖШС-
мен енгізілген
4.Аймақтық әділет органына тіркелгенген уақыты 15.11.2002 жыл
5.Заңды мекен-жайы :Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент
қаласы,Григоренко көшесі,10
6.Пошта мекен – жайы : Оңтүстік Қазақстан облысы Шымкент
қаласы,Григоренко көшесі,10
7.Қызметтің негізгі мақсаты жарғылық қызметтен таза та- бысты алу .
Негізгі қызмет түрі – фармацевтикалық қызмет (ОКЭД бойынша коды-24421),
сонымен қатар Қазақстан Респу- бликасының заңдарымен тыйым салынбаған басқа
да қызмет- тердің түрлері. Мемлекеттік ОКПО классификаторы бойынша
39765575.
8.Кәсіпорын Қазақстан Республикасының территориясында фармацевтикалық
қызмет ету үшін 2003 жылдың 14 қаңтары- нан номері ИП65904011Р
мемлекеттік лицензиясын иемденген.
9.Серіктестіктің жоғарғы басқару органы – серіктестік қа- тысушыларның
жалпы отырысы болып табылады.
10. Серіктестіктің басқару атқарушы органы директор – ол
серіктестікті ағымдағы басқару қызметімен және оның жұмыс- тарын жүргізумен
айналысады.
Есеп жұмысын ұйымдастыру
1.Бухгалтерлік есепті бухгалтер жүргізеді.
2.Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы бекітілген Бухгалтерлік қызметті
ұйымдастыру туралы және бухгалтерия қызметкерлерінің шендік ережелерінің
жағдайларымен регла-менттеледі.
3.Жүзеге асырылып жатқан операциялардың бәрі бухгалтер- лік есепте
көрсетіледі,онда
1)бухгалтерлік жазулар сәйкес алғашқы құжаттардың түп- нұсқаларымен
бекітіледі және барлық операциялар бухгалтер- лік жазбаларда көрсетіледі;
2)операциялар хронологиялық және өз уақытында тіркеледі;
3)әр айдың бірінші жұлдызына синтетикалық есептің мә- ліметтері
аналитикалық есептің мәліметтерімен сәйкестендіріледі.
Бухгалтерлік есеп нысаны және ақпаратты өңдеудің технологиясы
1.Бухгалтерлік есеп жеке компьютерлерді пайдаланумен автоматты
әдіспен жүргізіледі.
2.Бухгалтерлік есепті жүргізу нысаны – журнал – ордерлік.
3.Бухгалтерлік есеп 1С:Кәсіпорын 7.7 бағдарламасы- ның және
типтік конфигурациялардың қолданылуымен жүзеге асырылады.
4.Бухгалтерлік есептің синтетикалық және аналитикалық регистрлері
автоматты түрде рәсімделеді және есепті айдан кейінгі айдың 15
жұлдызынан кешіктірілмей басылады.
Методикалық бөлім
Негізгі құралдар есебі
Бухгалтерлік есепте негізгі құралдар деп өндіріс үдерісінде ұзақ уақыт бойы
,яғни бір жылдан артық уақыт пайдаланатын ,өзінің бастапқы түрін,көлемін
сақтай тоырып,құнын шығарылған өнімге ,орындалған жұмысқа ,көрсетлген
қызметке есептелеген амортизациялық аударым мөлшері шегінде біртіндеп
ауыстырып отыратын еңбек құралдарын,яғни материалдық активтерді
айтады.Негізгі құралдарға – қозғалмайтын мүлік,жер учаскелері,үйлер мен
ғимараттар,өткізгіш тетіктер,машиналар мен жабдықтар, өлшеуіш және реттеуіш
аспаптары мен құралдары,есептеуіш машиналар мен техникалары және олардың
бағдарламалық құралдары,көлік тасымалдау құралдары,аспаптар,өндірістік және
шаруашылық құрал-саймандары,өнім және жұмыс малдары,көп жылдық
көшеттер,шаруашылықтың ішкі жолы,тағы да басқалары жатады.
Тауарлы-материалдық қорлардың есебі
Ұйымның типтік бухгалтерлік есепшоттар кестесінің екінші бөлімінде
Материалдар есебі мына шотарда жүргізіледі.
-шикізат пен материалдар;
-сатылып алынған жартылый фабрикатар;
-отындар;
-ыдыс және ыдыстық материалдар;
-қосалқы бөлшектер;
-басқадай материалдар;
-өңдеуге берілген материалдар;
-құрылыс материалдары.
Шикізаттар мен материалдар шотында - өндірілетін өнімнің құрамына
кіріп,оның негізін жасайтын немесе өнімді дайындағанда оның керекті
құрастырушысы болып табылатын шикізаттар мен негізгі материалдардың ,өнім
өндіруге қатысатын немесе шаруашылық қызметіне сондай-ақ техникалық
мақсатқа пайдаланатын,өнім өндіру үдерісіне әсер ететін материалдардың
ұйымдардағы есебі,олардың кіріске алынуы мен шығыс етілуі есептеледі.
Сатып алынған жартылай фабрикаттар шотында өндіріліп шығырылатын
өнімді жинақтау үшін сатылып алынған өңдеу және жинақтауды керек ететін
жартылай фабрикат- тардың,жинақтауыш бұйымдардың,бөлшектердің кәсіпорындағы
есебі жүргізіледі және тағы басқалары.
Ақшалар есебі
Қазіргі таңда ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының
күрделілігіне байланысты маңызды мәселе болып саналып отыр.Бәсеке
қабілеттігі –кәсіпорындар мен ұйымдардың бүгінгі күннің талабына сай,алдағы
уақыттарда дамуына қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілуін талап
етеді.Ақшалар мен оның баламаларын дұрыс ашып көрсету және жіктеу кәсіпорын
қызметінің нәтижесін дұрыс бағалау үшін қажет.
Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемелерді өтеу үшін төлем
жасауға қабілетті активтер есептеледі.Кәсіпорындар мен ұйымдардың ақшалары
олардың кассасындағы,есеп айырысу және валюталық шоттарындағы
ақшаларынан,аккредитивтеріндегі ақшаларынан ,чектеріндегі ақшаларынан
,банктердегі арнаулы шоттарындағы ақшалары- нан ,сондай-ақ аударылған
жолдағы ақшаларынан құралады.Кәсіпорындар мен ұйымдардың бухгалтерлік
балансындағы ақшаларының қалдығы деп аталатын бабында осы жоғарыда аталған
ақшалар шоттарындағы ақшалардың барлық қалдығының жиынтық сомасы жазылады.
Валюталық шоттардағы ақшалар қозғалысының есебі
Қазақстан Республикасының белгіленген заңына сәйкес ел ішіндегі әр түрлі
операциялар бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың бір-біріне төлейтін
төлемері тек қана ұлттық валюта түрінде жүргізілуі тиіс.Ұйымдардың резидент
емес заңды тұлғалармен орындалған ұыстар мен көрсетілген қызметтер үшін
шетелдік валюта түрінде қаржы төлеуі немесе қаржы қабылдауы арнйы рұқсатты
қажет етеді.
Міндеттемелер есебі
Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті
капиталымен қатар басқа қатыстырылған капиталды қолданады.Бұл тартылған
капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады.Кез келген өндіріспен
айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар
алғаны үшін жабдықтаушы-мердігерлерінің алдында міндетті болса,саудамен
айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші ,яғни қызмет
көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін.Тіпті өндіріспен де немесе
саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін
жұысшылар мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбектері үшін,сондай-ақ
бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы
мүмкін.
Бұл бөлімде сонымен қатар дебиторлық қарыздардың , жалдың есебінің
жүргізілу тәртіптері көрсетілген.
Қаржылық есептілік бухгалтерлік баланстан ,қаржы-шаруа- шылық нәтижелердің
есебінен,ақша-қаражаттарының қозғалы- сы есебінен,меншікті капиталдағы
өзгерістері туралы есептен және соларға түсініктеме хаттан тұрады.
Қаржылық есептілікті дайындау және ұсыну Қазақстан Рес- публикасының
17.01.03 №14 қаулысымен бекітілген 30 Қар- жылық есептілікті ұсыну
бухгалтерлік есеп стандарттарының талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Есепті кезең күнтізбелік жыл - 1 қаңтардан 31 желтоқсан күнімен қоса болып
табылады.
Осы бөлімді қорытындыласақ,қарастырылған жауапкерші- лігі шектеулі
серіктестіктің Оңтүстік Қазақстан облысының фармацевтикалық препараттар
нарығында екі жылдан астам уақыт қызмет етеді.Екі жыл ішінде бұл кәсіпорын
жақсы жетістіктерге қол жеткізген.Бұл кәсіпорынның жылдық жиынтық табысы
тауарларды (жұмыстарды,қызметтер көрсетуді) өткізуден түсетін
табыстардан,мүлікті жалға беруден түсетін табыстардан, шығып қалған
тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан асып түсуінен
алынатын табыстардан,дивиденттерден,оң бағамдық айырма сомасының теріс
бағамдық айырма сомасынан асып кетуінен түсетін та-быстардан және басқа
да табыстардан тұрады.
2-тарау.Кәсіпорында жылдық жиынтық табыс есебінің ұйымдастырылуы
2.1.Негізгі қызметтерден түскен табыстардың есебі
Негізгі және негізгі емес қызметтерден алынған табыс жылдық жиынтық
табысты құрайды және ол №5 бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
есептелінеді . Яғни жауапкершілі- гі шектеулі серіктестігінің негізгі
қызметінен түсетін табысы –28166163 теңге,ал негізгі емес қызметінен
түсетін табысы – 188776666 теңге . Сондай-ақ тауарлы-материалдық
запастар - сатқаннан, қызмет көрсеткеннен ,кәсіпорынға жататын актив -
терді пайдалануға беруден,пайыздардан ,роялтиден , және ди - виденттерден –
12582597 теңгеден тұрады.
Табыс дайын өнімдерден , сатып алынған таурлардан және көрсеткен
қызметтерден алынады;олардың сатылу құны тарап- тар аясында жасалған
келісім-шартта анықталады.Ал мәміле- ден шығатын табыс сомасы бағасынан
немесе сатудан жасала-тын жеңілдіктерін ескере отырып,
олардың(мәміленің)құнда-рын өлшейді. Сатып алушылардың алған активтер
үшін төле- ген сомасын сату құны деп атайды. Сату құнын анықтаған
кезде , тараптар өздерінің келісім – шартында бухгалтерлік есептің
мынандай басты қағидаларына көңіл бөледі : есептеу, алаламау , яғни,екі
жақты да бірдей көру, сақтық жасау тағы басқа . Тауарды сатқаннан
түскен табыс келесі жағдайды сақ- таған кезде танылады : табыс сомасын
үлкен деңгейдегі дәл- дікпен бағалағанда,яғни екі тарап та мәмілеге
қатысқан кезде, сатушы қандай соманы сұрап отырғанын және қандай соманы
сатып алушы төлейтіндігін білген жағдайда;мәмілемен байла- нысты
экономикалық олжаны және соны субъектінің алу ық- тималдығы бар болуы
мүмкін.Ал бұл сатушының сатқан тауа- ры үшін келісім – шартта көрсетілген
(айтылған) соманы са- тып алушының төлейтіндігі туралы сенімін білдіреді.
Келесі шарт сатушыдан сатып алушыға өтетін меншік құқы- ғы болып
табылады, бұл әдетте берілген кезден басталады,ал егер сатушы меншік иесі
ретінде құқығын және міндеттеме- сін сақтаған болса,онда ол сатылған
болып табылмайды және табыс танылмайды ; мәміле бойынша күтілетін шығын
үлкен нөлдік деңгейдегі бағалауды қажет етеді.
Көрсеткен қызметтен және орындалған жұмыстан алынған табыстар ,мына
жағдайларды қоспағанда ,сатқаннан алынатын табыс ретінде танылады:
- есеп беру күніне мәміленің аяқталу кезеңі үлкен деңгей- дегі
дәлдікпен анықталса;
- мәмілені жүргізу кезінде жұмсалған шығыстары да, мәмі- лені аяқтау
үшін қажет шығыстары да үлкен деңгейдегі дәл- дікпен бағаланса.
Субъект барынша дәлдік деңгейде табысын анықтай алады, ол:мәмілеге
қатысушылармен төлем жағдайы мен тәсіліне,кү- тілетін компенсациясына
әрбір тараптың құқығына қатысты мәселелер бойынша мәмілеге қатысушылармен
ортақ шешімге келген жағдайда қол жеткізеді.
Мәміленің сипатына қарап оның аяқталу кезеңін анықтаған кезде мына
әдістердің бірін пайдаланады:
- белгілі бір күнге жалпы мәміле бойынша жасалған шығыс- тардың
пайыздық қатынасы;
- орындалған жұмысты талдау.
Аралық негізде жасалатын төлемдер ,яғни сатып алушылар- дан алынған
аванстар, табыс болып табылмайды.
Қызмет көрсетудің ,яғни мәміленің нәтижесінде үлкен дең- гейдегі
дәлдікпен табысты анықтау мүмкін болмаған жағдай- да, табыс жұмсалған
шығыс мөлшерінде танылады,яғни ол сол шығыстың орнын жабады.
701- Дайын өнімді (жұмыстарды,қызметтерді) сатудан түскен табысшоты.Бұл
шотта өнімді сатудан ,орындалған жұмыстардан және сыртқа көрсетілген
қызметтерден түсетін табыстар көрсетіледі. Аталған шотты жұмыстарды және
қыз- меттерді жасайтын материалдық өндіріс саласындағы кәсіпорындар
пайдаланады.Есепті кезең бойы 701-шоттың кредитінде дайын өнімді,жұмыстарды
және қызметтерді сатудан түскен табыс сомалары жинақталады.
ФитопрепарттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктесті- гінің дайын
өнімді,жұмыстарды және қызметтерді сатудан 2005 жылы түскен сомасы 28166163
теңге.Бұл шот есепті кезеңнің аяғында 571- Жиынтық кіріс (зиян) шотына
көшіріліп жазылады.Бұл кезде 701- шоты дебеттеледі де ,571-шоты кре-
диттеледі.
ФитопрепарттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктесті- гінің жал есебі
702 Жалдан алынатын табыс шотында жүр- гізіледі. Бұл шот мүлікті жалға
бергеннен түсетін табыстар туралы ақпараттарды жинақтауға арналған.
Мүлікті жалға бергені үшін алынатын жал төлемін есептегенде 702 Жалдан
алынатын табыс шоты кредиттеледі де ,мына төмендегі шоттар:
321- Еншілес ұйымдардың берешегі ,322 Тәуелді серіктестіктердің
берешегі, 323 Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың берешегі - бас және
тәуелді серіктестіктердің есептелген жал төлемінің сомаларына,
334 – Басқадай дебиторлық берешек - әр түрлі жалға алушылардың
есептелген жал төлемінің сомаларына;
611 – Болашақ кезеңдердің табыстары -қазіргі есептік кезеңге
жатқызылмайтын,алдын –ала төленген (441-ші тағы басқа шоттардың дебеті,611-
шот кредиті) жал төлемінің сомаларына дебеттеледі.
702 - Жалдан алынатын табыс 2005 жылы 168838261 теңге болды.
2.2. Негізгі емес қызметтерден түскен табыс есебі
Негізгі емес қызметтен түскен табыстың есебін жүргізу үшін шоттардың Бас
жоспарының Негізгі емес қызметтен түскен табыс есебі деп
аталатынбөлімшесі арналған және оған келесі пассивтік күрделі шоттар
жатады.721-шоты Материалдық емес активтерді сатудан түскен табыс
материалдық емес актив терді сатудан келген табыстарды жинақтауға
арналған.
722- шоты Негізгі құралдарды сатудан түскен табыс негізгі
құралдарды сатудан түскен табыстарын жинақтауға арналған.Шығыс болған
негізгі құралдардан түскен табыс 2005 жылы 36771 теңге . 723- шоты
Бағалы қағаздарды сатудан түскен табыс бағалы қағаздарды сатудан
алынған табыстар туралы ақпаратты жинақтауға арналған.
724- Акция бойынша дивиденттер және пайыздар түріндегі табыстар шоты ұзақ
мерзімді жалға берілген қарыздарды (заемдарды) , сатып алынған бағалы
қағаздарды, пайыз түрінде алынған табыстарды , акция бойынша алынған
дивиденттерді есепиеуге арналған.
Пайыз түрінде алынған табыстар 5 бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
активтерден алынатын шынайы табыс- тарды уақытша қатынастық негізінде
ескереді. Мысалы, субъектің тауарды сатып алушыларда 24% жылдық мөлшердегі
векселі бар делік.Қарыз сомасынан вексель бойынша ай сайын ғы табысы 2%
(2412) құраған. 2005 жылы бұл табыс түрі 12582597 теңге құрады.
Акциялар бойынша дивиденттерді ,сатып алынған бағалы қағаздар бойынша
есептелінген пайыздарды ,берілген қарыздарды алған кезде келесі шоттар
корреспонденциясы жасалады.
Алынған табыстар 571- Жиынтық табыс(зиян) шотына көшіріліп жазылғаннан
кейін 724-шоты жабылады.
725 – Бағам айырмашылығынан түскен табысшоты айыр- басталатын
конверттелетін шетелдік валюталарына шақ- қандағы теңге бағамының
өзгерісі кезінде пайда болатын бағамдық айырманы есепке алуға арналған.
Бағам айырмашылығынан алынған табыс- 2005 жылы 810132 теңге болып ,
жиынтық жылдық табыс сомасы артқан.
Жыл аяғында 725- шоты бойынша қалдық қалмауы керек.
726 – Атқарушы үкімет органдарының субсидиялары шоты үкімет ор
гандарынан алынған субсидиялардың сома- лары туралы ақпараттың есебін
есепке алады.
Субсидия дегеніміз – үкімет органдарының заңды тұлға- ларға беретін,әдетте
,ақшалай жәрдемақысы.
Жыл аяғында ,әдетте,726- шоты бойынша қалдық қалмауы керек және ол 571
шотымен жабылуы тиіс.Алайда ,кәсіпорын субсидиялары қандай да бір
мақсатты шараларға жүзеге асыратын болса,(мысалы , жергілікті бюджеттен
жергілікті жолдарды күтіп ұстауға және жөндеуге алса ) онда ол
жылдан жылға ауысуы мүмкін,бірақ дегенмен де 726 шотының жабылуын
қамтамасыз ету керек.
727- Басқа да шоты кәсіпорынның негізгі емес қызметінен түскен табыстарды
есепке алуға арналған.Атап айтқанда,бұл шотта табыстардың мынадай көрініс
табады:
- негізгі құралдарды түгендеу кезінде анықталған негізгі құралдардың
есепке алынбағандары(122-126 шоттарының дебеті,727-шотының кредиті);
- түгендеу кезінде анықталған материалдардың ,дайын өнімдердің
және алынған тауарлардың есепке алынбағандары (201-206,208,221,222,223-
шоттарының дебеті, 727 шотының кредиті);
- түгендеу кезінде анықталған ақша қаражатының есепке алынбағандары
(451,452 шоттарының дебеті,727 шоты- ның кредиті);
- тіркелген активтерді ағымдағы жалға бергеннен түскен табыстары(
334шотының дебеті,727 шотының кредиті);
- қысқа мерзімді қаржылық инвестицияның ағымдағы құнының өзгеруінің
нәтижесінде алынған табыстары (401- 403 шоттарының дебеті,727 шотының
кредиті) 2005 ФитопрепараттарФК кәсіпорны 727-шоты бойынша 6508905
теңге табыс тапты. 721-727- шоттары бойынша талдау есебі
кәсіпорынның номенклатуралық баптары бойынша жасалған тізімдемесіне және
кәсіпорынның есеп саясатына сәйкес жүргізіледі.
Табыстың белгілерін ашу.Субъекті қаржылық есеп берген кезде түсіндірме
жазбасын бірге тапсырады,онда: көрсетілген қызметтен түсетін табыстарды
анықтаудың жолдары; дивиденттер,роялти,пайыздан алынатын табыс,көрсетілетін
қызмет,тауарды сатудың нәтижесінде пайда болатын табыста- рымен қоса
есептік кезең үшін танылатын,табыс түрінің әрбір мәнді сомасы ашылуы
тиіс.Тауарды айырбастау немесе қыз- мет көрсету нәтижесінде пайда болатын
табыстар сомасы бө- лек ашып көрсетіледі.
2.3. Негізгі және негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі және
жылдық жиынтық табыстан шегерілетін шегерімдер
Сатылған тауарлардың,жұмыстардың және қызметтердің өзіндік құнын есепке
алуға 80- бөлімшесінің Сатылған тауарлардың (жұмыстардың,қызметтердің)
өзіндік құны деп аталатын бір топ шоттары арналған, оған мынадай синтети-
калық шоттар (801-808) жатады:
801 – Сатылған тауарлардың (жұмыстардың, қызмет- тердің ) өзіндік құны
шоты.Бұл шот өнім өндіретін,жұмыстар істейтін және қызметтер көрсететін
материалдық өндіріс сала- ларында қолданылады және босатылған (жөнетілген)
өнім- нің,орындалған жұмыстардың,көрсетілген қызметтердің нақты өзіндік
құнын есепке алуға арналған – 2005 жылғысы 715362297 теңге.
801 шотқа сатылатын дайын өнім түрі бойынша субшоттар ашылуы
мүмкін,бірақ бұндай шешімдер есеп саясатында кө -рініс табуы тиіс.
801-шоттың дебетінде сатылған тауарлардың,жұмыстардың және
қызметтердің өзіндік құны есепке алынады да ,ал есепті кезеңнің аяғында осы
шоттың кредитінен 571- Жиынтық та- быс(залал) шотының дебетіне
жазылады.Осы жазудан кейін 801- шоты жабылады.
802- Жалға байланысты қызметтің өзіндік құны шоты.Бұл шот
экономиканың барлық салаларындағы кәсіпорындарда қолданылады.Бұл шоттың
дебетінде жалға байланысты келісім-шарт талаптары бойынша жалға берушінің
жатқызылатын басқа да шығындар(объектілерді бұзып ,тасымалдау
шығындары,объектілерді құрастыру және іске қосу шығындары, қызметкерлердің
іссапарларының шығындары тағы басқалары) есепке алынады.Есепті кезеңнің
аяғында 805-шотта есепке алынған шығындар 571- шоттың дебетіне көшіріліп
жазылады да,805 шоты жабылады.
Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі .
ФитопрепараттарФК жауапкершілігі шектеулі серіктес- тігінің 2005
жылғы негізгі емес қызметтері бойынша шығы- сы 17802 теңгені
құраған.Негізгі емес қызметтердің шығысын есептеу үшін 84 Негізгі емес
қызметтер бойынша шығысы деп аталатын бөлімше шоттары арналған.
Бұл бөлімшенің шоттары өткізілген активтердің барлық түрлерінің өзіндік
құны, сондай-ақ бағам айырмашылықтары- нан алынған сомалар туралы ақпаратты
жинақтауға арналған.
841 – Материалдық емес активтерді сату бойынша шығыстар шоты
сатылған материалдық емес активтердің құны туралы ақпаратты жинақтауға
арналған.
Жыл аяғында шығындардың барлығы табыс (зиян) шотына көшірілгеннен
кейін,841 шоты жабылуға тиіс.
842 – Негізгі құралдарды сату бойынша шығысы шоты – бұл шот сатылған
негізгі құралдардың (ұзақ мерзімді жалға берілген негізгі құралдарды
қоспағанда) құны туралы ақпа- раттарды жинақтау үшін пайдаланады. 842 –
шоты есепті кезеңнің соңында жабылады.
843 –Бағалы қағаздарды сату бойынша шығыстар шоты – сатылған бағалы
қағаздар құнын есептен шығару туралы ақпа- ратты жинақтауға арналған.
844 – Бағам айырмасы бойынша шығысы шоты бағам ай- ырмасы
(теріс)бойынша шығыстар сомасы туралы ақпаратты жинақтауға арналған,бұл
шетелдің конверттелетін валютала- рына теңгенің қатынасы бойынша өзгерістер
кезінде пайда болады.
844 – шотта есепке алынған бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығындар
есептен шығарылғаннан кейін,бұл шот жа- былады.Бағамның теріс айырмасынан
болған шығыстар 2005 жылы ФитопрепараттарФК жауапкеркершілігі шектеулі
серіктестігінде тіркелмеді.
845 – Басқа да шоты шоты басқа да қызметтер бойынша шыққан
шығындардың сомалары туралы ақпаратты жинақтауға арналған.845 - шотта
қысқа мерзімді қаржылық инвестиция- ларының күдікті құнының өзгеруінен
шыққан залалдары, облагацияның сатып алынған және номиналдық құндарының
айырмасы, әр түрлі валютаны пайдаланудан болған, теріс сомалық , айырма
тіркелген активтерді ағымдағы жалға бер- ген кезде болатын амортизациялық
аударымдар және тағы басқа негізгі емес қызметтермен байланысты шығыстар
есепке алынады.2005 жылы іркелген активтерді ағымдағы жалға берген
кездегі амортизациялық аударымның сомасы – 32314902 теңге.
841-845 шоттар бойынша жасалатын аналитикалық(талдама- лық) есеп
шығындардың баптарына қарай жүргізіледі, ондай шығындардың номенклатурасын
кәсіпорынның өзі әзірлейді. Сол шығын баптары бойынша тізімдеме
жүргізіледі.
Кезең шығындарының есебі.Өнім өндіруге кеткен шығыстардан кезеңдік
шығыстар болады және олар өндіріс көлеміне тәуелді емес ,тұрақты сипатқа
ие ,сатылған өнімнің , көрсетілген қызиеттің нақты бір түрімен байланысты
емес.Шаруашылық жүргізуші субъект,еш нәрсе өндірмесе де, белгілі бір
кезеңдердің барысында кезең шығыстарын жасайды.
Кезең шығыстары мыналар жатады:
- жалпы және әкімшілік шығыстар;
- пайыз бойынша шығыстар;
- тауарлық-материалдық запастарды сату бойынша шығыстар.
Бұл шығыстар тауарлы-матермалдық запастардың қалдығы- на
жатқызылмайды,олар өзі орын алған есептік кезеңнің жи- ынтық табысын
азайтып есептен шығарылады.Олар сатылма- ған өнімнің және аяқталмаған
өндірістің қалдықтарына жат- қызылмайды.
Жалпы және әкімшілік шығысы.Шығыстың бұл түріне бүкіл және өндірістік-
шаруашылық қызметін басқаруға байланысты кезеңдік шығыстар жатады.Бұл
шығыстардың есебі 821 Жал- пы және әкімшілік шығыстарыдеп аталатын
активтік шотта жүргізіледі.
Жалпы және әкімшілік шығындарының талдамалы есебі келесі шығыс
баптарының типтік номенклатурасы бойынша жүргізіледі.
№ Шығыс баптарының мазмұны
1 2
1. Әкімшілік персоналдарға жататын,қызметкерлердің еңбек ақысы
2. Шаруашылық және қызмет көрсетумен айналысатын қызметкерлердің еңбек
ақысы
3. Басқару әкімшілік аппаратын,субъектінің қызмет көрсететін құрылымдық
бөлімшелерін,материалдық-техникалы қ және транспорттық қызмет
көрсететіндерін ұстау.
Оның ішінде қызмет бабында пайдаланатын жеңіл транспорттың ұстаудың
шығысы және қызмет бабы үшін жеке жеңіл транспорттың пайдалану шығысын
компенсациялау
4. Байланыс торабы,дабыл қағу құралдары,есептеу орталықтары және басқа да
өндіріске жатпайтын техникалық құралдары (жалпы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz