Ғылыми білім және ғылыми революциялар

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкірім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырап: Ғылыми білім және ғылыми революциялар

Орындаған: магистрант Искаков Р. О.

Мамандық: Информатика М060200

Тексерген: фил. ғыл. канд. Жаркимбаева Д. Б.

Семей - 2013 ж.

Ғылыми білім және ғылыми революциялар

Ғылымның анықтамалары.
Ғылыми танымның субъект және объект білрігіндегі қажетті компоненттер бірлігіне не жатады?
В. И. Вернадскийдің ғылыми творчествоның ерекшеліктері туралы.

Ғылым - үнемі дамып отыратын табиғат, қоғам, ойлау туралы білімдер жүйесі.

Ғылым - адамдардың білім өндіруінің нәтижесі, яғни ғылыми шығармашылықтың нәтижесі.

Ғылым - ақиқат білімге жету және адам мен қоғамда бар білімді бір жүйеге келтіруге бағытталған сана жүейесі мен адамадардың іс әрекеті.

Жалпы ғылым өмірмен әртүрлі байлансы бар күрделі әлеуметтік құбылыс. Теоретикалық жағынан болмыс туралы ақиқат білімдер жүйесі. Әлеуметтік еңбек бөлінісі тұрғысынан ол еңбектің бір түрі.

Ғылым - білімді өндіретін және жинақтайтын әлеуметтік институт, әлеуметтік сананың бір формасы.

Ғылыми таным - үрдіс, яғни құрылымы күрделі дамып отыратын біртұтас жүйе. Осы жүейнің элементтері арасындағы тұрақты байланыстардың бірлігін көрсетеді. Ғылымның құрылымы әртүрлі жағынан көрсетілуі мүмкін. В. И. Вернадский ғылымның негізгі құрылымын қарастыра отырып, оның негізгі, анық, мәңгілік ядросы келесі басты элементтерден тұрады деген: математикалық ғылымдар, логикалық ғылымдар, жалпы алғанда ғылыми аппарат. Осы ғылыми білімнің - яғни біртұтас ғылымның барлық бағыттары үнемі даму үстінде болады, және олардың қамту облысы кеңейіп отырады.

Және Вернадскийге сәйкес:

Жаңа ғылымдар түгелдей жоғарыдағы ғылымдармен тығыз байланыста, және солардың арқасында өз бастауын алып отырады.
Ғылыми аппараттың фактілері мен жалпылауы ғылыми жұмыстың арқасындагеометриялық прогресте өсіп отырады.
Үнемі дами отырыпгеологиялық күшке айналады, биосфераны ноосфераға өзгертіп, сана сферасын құрайды.

Субъект пен объектінің қарым-қатынасы тұрғысынан, ғылым біртұтас төрт компонетті құрайды.

Ғылым субъектісі - ғылыми танудың негізгі элементі, ол жеке бір ғалым немесе ғылыми ұжым, коллектив, жалпы қоғам болып табылады. Ғылымның субъектілірі материалды және рухани объектілердің әртүрлі көріністерін зерттейді. Сонымен қатар ғылыми жұмысты атқарушы субъекттінің арнайы дайындығы мен білімі болу қажет.

Ғылым объектісі - ғылыми танымның пәндік облысы, осы ғылымның нақты зерттейтін объектісі, зерттеушінің барлық ой бағыты.

Ғылымның пәні - жалпы алғанда бұл адамның іс әрекеті барысында объектілер әлемінен бөлініп алынған шектелген біртұтастық.

Ғылымның тілі - табиғи және жасанды тіл сияқты арнайы белгілер жүйесі (символдар, знактар, матемитакалық теңдеулер, химиялық формулалар) .

Ғылыми танымды басқаша қарастырғанда онда келесі элементтерді атап өтеді:

Эмпирикалық тәжірибеден алынған нақты материалдар (фактілер)
Фактілерге негізделген мәселелер (проблемалар) және олардың ғылыми болжамы, яғни гипотезалар
Әлем негізінің заңдары, принциптері мен теориялары.
Философиялық негіздер
Ойлау стильдері

Үнемі даму үстіндегі жүйе ретінде ғылым 2 деңгейді құрайды: эмпирикалық және теоретикалық . Оларға 2 түрлі тығыз байланысты, бірақ әрбіреуінің өзіндік ерекшелігі бар танымдық үрдіс - эмпирикалық (тәжірибелік) және теоретикалық (рационалды) зерттеулер сәйкес келеді. Бұлар ғылыми танымның негізгі 2 формалары .

Эмпирикалық зерттеу объектісіне бағытталады, бақылау мен эксперименттің мәліметтеріне сүйенеді. Сонымен қатар эмпирикалық зерттеуде қосымша сипаттау, салыстыру, өлшеу, анализ және индукция деген әдістер қолданылады. Ғылыми білімнің формасы және эмпирикалық зерттеудің басты элементі - факт болып табылады.

Факт (factum латынша - істелінген, свершившееся )

Ақиқаттың синонимі, нақты оқиға, нәтиже
Бақылау мен эксперименттің барысында алынған эмпирикалық білімді тіркеу

Факт ғылыми болып саналады егер ол ғылыми білімнің нақты бір жүйесінің логикалық құрылымына енгізілсе. Қазіргі ғылыми методолгияда фактінің табиғатын түсінуде 2 полярлы көзқарас бар: фактуализм - яғни факт әртүрлі теорияларға тәуелсіз және автономды; теоретизм - керісінше факт теорияға тәуелді және теория ауысқан кезде түгелдей ғылымның фактілер базисі ауысады дейді. Ғылыми танымда фактілер жиынтығы гипотеза жасау мен теориялар құру үшін эмпирикалық база болып табылады. Фактілер теорияны тексеру, дәлелдеу мен теріске шығару барысында үлкен роль атқарады. Ғылыми теорияларға қойылатын басты талап ол фактілерге сәйкес келуі. Теорияның фактілермен сәйкес келмеуі ғылыми теорияның елеулі бір кемшілігі болып саналады. Бірақта егер теория бір-екі фактілерге сәйкес келмесе теория теріске шығарылды деп айтуға болмайды, өйткені ол кемшілік теорияның дамуы барысында жойылуы мүмкін.

Теориялық зерттеу ғылыми аппаратың дамуы мен одан әрі жетілуімен тығыз байланысты. Ғылыми танымның бұл дәрежесі көбінесе білімнің рациналды формаларына сүйенеді - түсініктер, теориялар, заңдар мен ойлайдың басқа түрлері. Теоретикалық зерттеуді ғылыми білімнің жоғары және ең дамыған формасы ретінде қарастырсақ, онда келесі құрылымдық компоненттерді алуға болады: мәселе (проблема), гипотеза, теория.

Мәселе - мағынасын адам әлі түсінбеген, теоретикалық білімнің формасы. Мәселе танымдық процес барысында, әлі қалыптаспаған ғылыми білім болғандықтан, ол үрдіс болып табылады және келесі екі кезеңнен тұрады: мәселенің қойлымы (постановка) және оның шешімі. Бүкіл адамзаттың танамдық үрдісінің дамуын: бір мәселенің қойылып оның шешімін тауып, одан әрі келесі мәселеге көшу үрдісі ретінде қарастыруға болады.

Гипотеза - теоретикалық білімнің формасы, ғылыми теорияның құрылымдық элементі. Фактілер негізінде жасалған ғылыми болжам, ақиқаттығы белгісіз және дәлелдеуді қажет етеді. Көптеген философтар мен ғалымдар гипотезаның ғылыми білімдегі рөлін өте жоғары бағалаған. Ірі британ математигі, логик және философы А. Уайтхидтің айтуы бойынша жүйелі ойлау жалпы қолданылатын гипотезаларсыз алдыға жылжуы мүмкін емес. Сонымен қатар гипотеза қарапайым болу керек, формальды логика заңдарына қарама қайшы келмеу керек, оны дәлелдеу немесе теріске шығару мүмкіндігі болу керек.

Теория - ғылыми танымның ең дамыған және күрделі формасы болып табылады. Ғылыми танымның басқа формалары - ғылымның заңдары, классификация, типология, алғашқы түсіндірмелі схемалар теорияның алғышарттары болып табылады, және оның құрылымының базасын құрайды. Теорияның ғылыми танымның басқа формаларынан айырмашылығы - теория болмыстың белгілі бір облысы бойынша біртұтас түсінік береді. Ғылыми теорияға мысалдар: Ньютонның классикалық механикасы , Дарвиннің эволюция теориясы, Эйнштейіннің салыстырмалы теориясы . Эйштейіннің айтуы бойынша ғылыми теория келесі шартарға сейкес келуі керек: тәжірибе нәтижелеріне қарама қайшы келмеу керек; қолда бар тәжірибелік материал арқылы тексерілуі керек; өзінің табиғи, логикалық қарапайымдылығымен айрықша болу керек; көркем, әдемі және үйлесімді болу керек; кең қолданысқа ие болу керек; жаңа, анағұрлым ортақ теорияға жол көрсете отырып өзі шекті бір түрі болып қала беруі керек.

Ғылыми білімнің теоретикалық және эмпирикалық деңгейлері әртүрлі болғанымен бір-бірімен тығыз байланысты.

Объективті-ақиқат білімді алу және дәлелдеу ғылымда ғылыми методтар арқылы жүзеге асады.

Метод (грек. metodos - зерттеу немесе таным жолы) - болмысты практикалық және теоретикалық игерудегі ережелер, операциялар мен әдістер топтамасы. Методтың негізгі функциясы - объектіні тану үрдісін іштеу ұйымдастыру мен басқару.

Методология - методтар жүйесі және осы жүйе туралы ілім, методтың жалпы теориясы.

Ғылымның дамуында пайда болған методтардың орнына, жаңа, анағұрлым күрделі методтармен алмасады. Бір ғылымның методтары екінше бір ғылымда қолданылуы мүмкін, мысалы термодинамика, химия, билогияда қолданылатын жалпы методтар синергентиканың пайда болуына себепші болды. Көптеген ғылымдарда математикалық методтар өз қолданысын тапты.

В. А. Канке методтардың келесі типологиясын ұсынды:

Индуктивты методбілімді белгілі бір объектіден белгісіз объектіге қолданады
Гипотетико-дедуктивныйметод жаратылыстануда ғылыми түсінік ережелерін анықтайды.
Аксиоматикалық және конструктивистік методлогикалық және математилық айлаудың ережелерін анықтайды
Прагматикалық методәлеуметтік және гиманитарлық ғылымдарда қоланылатын, құбылыстарды түсінуге, зерттеуші мен мәдениет әлемінің арасында сапалы қарым қатынасқа негізделген.

Сонымен қатар методтарды келесі топтарға бөледі:

жалпы методтар:

анализ
синтез
абстрактілеу
салыстыру
индукция
дедукция
аналогия

ғылым қолданатын арнайы методтар:

ғылыми бақылау
эксперимент
идеализация
формализация
аксиоматизация
абстрактіліден нақтыға көшу

логикалық:

дәлелдеу
теріске шығару
дұрыстығын көрсету
түсіндіру

Жалпы алғанда метдология негіздері және принциптері қазіргі заманғы ғылыми білімнің инструменталды, технологиялық негізін құрайды.

Ноосфера

Ноосфера туралы ілімнің негізі биосфера және адамзат бірлігі болып табылады. Адам өзі табиғатсыз өмір сүре алмайды. Ол әрқашан табиғаттың құрамында болады, табиғат адамға өзіндік әсерін тигізеді. Биосфера туралы ілімнің пайда болуын, көбінесе ұлы француз натуралисті Ж. Б. Ламарк (1744-1829) атымен байланыстырады. Ол «биология» терминін қолдануды ұсынған ғалым еді. Ал «биосфера» анықтамасы алғаш рет Австрия геологы Э. Зюсспен 1875 ж., Альпы тауларындағы жұмыстарында ұсынды. Бірақ, Зюссте биосфераның рөлі туралы мәліметтер жоқ. Биосфера туралы біршама кең ауқымды мағлұматты біз Вернадскийден (1863- 1945) кездестіреміз.

В. И. Вернадский - ұлы ғұлама, геохимияны, биохимияны, радиогеология ғылымдарының негізін құрағандардың бірі. В. И. Вернадский фактілерді аса жоғары бағалаған, гипотезалардың материалды өмірдің шындығын көрсетуін талап еткен.

Биосфера туралы фактілер биологиялық ғылымдар (ботаника, география, топырақтану) дамуымен жинақталынды. Кейін, аңдар, өсімдіктер және минералдардың қоршаған ортамен байланысы туралы тереңірек мағлұмат В. В. Докучаевтің еңбегіңен көруге болады. Сонымен, биосфера деген не? Оның өмір сүру заңдылықтары және қасиеттері қандай? Вернадскийдің биосфера туралы мағлұматтары өте өзекті. Вернадский алғаш рет Сорбонн университетінде 1924-1932 жж. биосфера туралы лекция оқыған.

Вернадский алғашқы боп өмірді тұтас дүние, геологиялық өзіндік нәрсе деп есептеуді бастады. Біз биосфераның белгілі бір бөлігі екенімізді айтқан. Ол биосфераны айрықша геологиялық дене, оның құрылымы және функциялары Жер және Ғарыш қасиеттеріне байланысты болады деп есептеген. Ал тірі ағзалар, популяцилар, түрлер және бүкіл тірі зат - биосфера құрылымының формалары.

Вернадскийдің шын ұлылығы қазіргі уақытта ғана бізге көріне бастады. Оның болашақты көздейтін терең философиялық идеялары адамзат тағдырына түгелімен байланысты. Ол 1885 жылы Мәскеу университетінің минералдар бөлмесінің сақтаушысы атанды. Бұл жерде жұмыс жасай отырып, ғалым көп жерлерге барып, химиялық және кристалды лабораторияларда жұмыс істейді және геологиялық экспедициялар жүргізеді. 1897 жылы өзінің докторлық диссертациясын қорғайды да Мәскеу университеті профессоры болады. 1906 ж. оны сол университеттің Мемлекеттік кеңесіне сайлайды. 1921 ж. Вернадский Мәскеуде ғылыми институт ашып, оның директоры атанады.

«Біз жаңа ғана тәуелсіз ғылыми ой, Homo sapiens қиялының аса үлкен қуатын сезініп келеміз. Адамның табиғатты билеуі әлі алда» - деп Вернадский өз еңбектерінде жазған.

Вернадскийдің ноосфера туралы концепциялары

Өмірдің және биосфераның пайда болуы қазіргі уақыттағы жаратылыстанудың мәселесі болып отыр. Тірі организмдердің биосфера аумағында дамуы, оның ноосфераға өтуіне жол ашады. (грекше «ноос» - ақыл) Ноосфера ұғымы табиғат пен қоғамның өзара қарым-қатынас жасау сферасын түсіндіреді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.