Экология және адам денсаулығы

Мазмұны

I Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

II Негізгі бөлім

2.1 Қазіргі экология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Қала экологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.3 Химиялық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.4 Радиациялық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.5 Полигон ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.6 Адам денсаулығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

III Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

IV Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21

Кіріспе
Жер шарын қоршап тұрған тұрған шаң тозаң, бу мен гездан құралған атмасфаре ауасы күн сәулесін жер бетіне жеткен ұсақ - ұсақ бөлшектерге бөлініп, жан –жаққа шашырап жатады.Егер атмасферада ауа болмаса, жарық сәуле шашып беті кеуіп, жарылып, одан әрі қыза түседі. Бұлт пен жел , жауын- шашын болмай жер бетіндегі температура күндіз + 100 С –тан астам ыстық, түнде – 100 С-қа төмендеп қақыраған аз болар еді.Атмосфералық ауа тым жеңіл 1 м 3 –де 1300грамм ауа болады. Ауа газдары құрамының өзгеруі ауадағы газдар құрамы биосфераның көп жылдар бойы дамуының нәтижесі. Ауадағы қалыптасқан мөлшерде болатын шаң –тозаң атмосферада өтіп жататын күн сәулесінің азайып жерді өте ысып, кетуден сақтауға, жер бетіндегі жылудың әлемге тарап кетпеуіне жауыын-шашын әкелетін бұлттарды жинауға көмектеседі.
Адамдар ауасыз күн көре алмайды, таңдауға мұршасы болмай қандай ауа болса да дем алуға мәжбүр болады.Егер қамтамасыз етілмесе адам өледі. Адам баласы тамақсыз 5 күн өмір сүрсе, сусыз 5 күн өмір сүрсе, ауасыз 5 минутта өмір сүре алмайды. Тәулігіне адамдар өкпесі арқылы 25 кг, немесе 10-11 мың литр ауа етсе, қойға – 20мың, жылқыға 86 мың литр ауа керек. Табиғат байлықтарын есепсіз, бақылаусыз жұмсауға болмайтынын, қоршаға норта бүлініп, ісиен шығуы оңай екенін адамдар XX ғасырдың алғашқы жылдарынан түсіне бастады. Тірі организмдердің және табиғаттың басқа да құрамдары мен арақатынастарын зерттеген кезде экология басқа ғылым салаларымен тығыз байланыста болады.
Табиғат байлықтарының қымбатты түрлерінің бірі- су. Дүние жүзінде көптеген өнім мен тағамға айырбас боларлық заттар табылғанымен суды алмастыратын зат табылған жоқ.Су адамдар мен жануарлардың дене құрамына кіріп, онда болатын зат және энергия айналымына қатысады.Денедегі су мөлшері 10-12 процентке кемісе адам әлсіреп, шөлдеп, аяқ-қолы дірілдей бастайды, 20-25 процентке кемісе өмір сүруі тоқтайды.Бір адам 70 жылда орта есеппен 50 тонна су ішітін көрінеді. Су- түсі, исі және дәмі жоқ сұйық зат, жақсы ерітуші. Судың жылуды аз жоғалтып көп жинайтын қасиеттерін және кептіріп жылыту үшін су қолданылады. Жер шарындағы сулар үнемі қозғалыста болып, барлық бос сулар олардың агрогаттық сұйық, бу, мұз түрлерінің күйіне қарамастан, жердің гидросфера деп аталатын қабатына жатады.
Су қорларында өзен, көл, теңіз, жер асты сулары, таулар, поляр шеңбердегі мұздар, атмосфералық ауадағы ылғал кіреді.Экологиялық мәселелерді зерттеуде Қазақстан ғалымдары да көптеген зерттеулер жариялап, оқу құралдарын шығарып, өз үлестерін қосады. Бұл салада қазақ тілінде басылып шығарылған кітаптарда аз емес. Дегенменде бұл зерттеуші бітпейтін , анықтауы таусылмайтын, күнбе- күн жаңадан талап қоятын тақырып. Өнеркәсіпте, ауылшаруашылығында тұрмыстық қажетте көбіне өзен , көл сулары пайдаланылады.

Пайдаланылған әдебиеттер
1) К. Бозтаев, Семей полигоны “Қайнар қасіреті” ,“ Қазақстан” 1997 ж.
2) Атмосфера,ғалам ластануы және зардаптары. 2005 ж.
3) З.М.Молдахметова,А.М.Ғазалиев,С.Д.Фазылов.Оқу әдістемелік құрал.
4) Ғ. Сағымбаев «Экология негіздері»
5) Экология курсының бағдарламасы «География және табиғат» 2005
6) Экология мәдениетінің өркендеуі «Атамекен» 2000ж. 26 шілде
7) Дүние жүзінің мұхиттарының ластануы.«География және табиғат»

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

I Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

II Негізгі бөлім

2.1 Қазіргі экология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.2 Қала экологиясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.3 Химиялық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.4 Радиациялық ластану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.5 Полигон ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.6 Адам денсаулығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

III Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20

IV Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...21

Кіріспе
Жер шарын қоршап тұрған тұрған шаң тозаң, бу мен гездан құралған атмасфаре ауасы күн сәулесін жер бетіне жеткен ұсақ - ұсақ бөлшектерге бөлініп, жан - жаққа шашырап жатады.Егер атмасферада ауа болмаса, жарық сәуле шашып беті кеуіп, жарылып, одан әрі қыза түседі. Бұлт пен жел , жауын- шашын болмай жер бетіндегі температура күндіз + 100 С - тан астам ыстық, түнде - 100 С-қа төмендеп қақыраған аз болар еді.Атмосфералық ауа тым жеңіл 1 м 3 - де 1300грамм ауа болады. Ауа газдары құрамының өзгеруі ауадағы газдар құрамы биосфераның көп жылдар бойы дамуының нәтижесі. Ауадағы қалыптасқан мөлшерде болатын шаң - тозаң атмосферада өтіп жататын күн сәулесінің азайып жерді өте ысып, кетуден сақтауға, жер бетіндегі жылудың әлемге тарап кетпеуіне жауыын-шашын әкелетін бұлттарды жинауға көмектеседі.
Адамдар ауасыз күн көре алмайды, таңдауға мұршасы болмай қандай ауа болса да дем алуға мәжбүр болады.Егер қамтамасыз етілмесе адам өледі. Адам баласы тамақсыз 5 күн өмір сүрсе, сусыз 5 күн өмір сүрсе, ауасыз 5 минутта өмір сүре алмайды. Тәулігіне адамдар өкпесі арқылы 25 кг, немесе 10-11 мың литр ауа етсе, қойға - 20мың, жылқыға 86 мың литр ауа керек. Табиғат байлықтарын есепсіз, бақылаусыз жұмсауға болмайтынын, қоршаға норта бүлініп, ісиен шығуы оңай екенін адамдар XX ғасырдың алғашқы жылдарынан түсіне бастады. Тірі организмдердің және табиғаттың басқа да құрамдары мен арақатынастарын зерттеген кезде экология басқа ғылым салаларымен тығыз байланыста болады.
Табиғат байлықтарының қымбатты түрлерінің бірі- су. Дүние жүзінде көптеген өнім мен тағамға айырбас боларлық заттар табылғанымен суды алмастыратын зат табылған жоқ.Су адамдар мен жануарлардың дене құрамына кіріп, онда болатын зат және энергия айналымына қатысады.Денедегі су мөлшері 10-12 процентке кемісе адам әлсіреп, шөлдеп, аяқ-қолы дірілдей бастайды, 20-25 процентке кемісе өмір сүруі тоқтайды.Бір адам 70 жылда орта есеппен 50 тонна су ішітін көрінеді. Су- түсі, исі және дәмі жоқ сұйық зат, жақсы ерітуші. Судың жылуды аз жоғалтып көп жинайтын қасиеттерін және кептіріп жылыту үшін су қолданылады. Жер шарындағы сулар үнемі қозғалыста болып, барлық бос сулар олардың агрогаттық сұйық, бу, мұз түрлерінің күйіне қарамастан, жердің гидросфера деп аталатын қабатына жатады.
Су қорларында өзен, көл, теңіз, жер асты сулары, таулар, поляр шеңбердегі мұздар, атмосфералық ауадағы ылғал кіреді.Экологиялық мәселелерді зерттеуде Қазақстан ғалымдары да көптеген зерттеулер жариялап, оқу құралдарын шығарып, өз үлестерін қосады. Бұл салада қазақ тілінде басылып шығарылған кітаптарда аз емес. Дегенменде бұл зерттеуші бітпейтін , анықтауы таусылмайтын, күнбе- күн жаңадан талап қоятын тақырып. Өнеркәсіпте, ауылшаруашылығында тұрмыстық қажетте көбіне өзен , көл сулары пайдаланылады.
Негізгі бөлім
2.1 Қазіргі экология
Адам организмнің қоршаған ортаның жағымсыз әсерлеріне төзу қабілетін оның экологиялық төзімділігіне (адамның) жатқызамыз.
Бүкілдүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ) анықтамасы бойынша денсаулық жеке адамның толық физикалық, психикалық және әлеуметтік саулығының субьективті сезімі және обьективті күйі.
"Денсаулық" термині аса көп жоспарлы, оның медициналық критерилері оңтайлы еңбек қабілеттілігі және әлеуметтік белсенділік ұғымдарымен толығады. Жақсы денсаулық әлеуметтік, экономикалық және жеке дара дамудың басты ресурсы, соңдай-ақ тіршілік санасының аса маңызды параметрі болып табылады.
Қоғамның денсаулығы және өмірдің жалпы ұзақтығы биологиялық (тұқым қуалаушы), табиғи және әлеуметтік факторлармен анықталады. Денсаулық адамдар мен тіршілік ортасының арқасында жасалып, күнделікті өмірде сүйемелденеді. Соныменен халықтың денсаулығы сол елдің экономикалық дамуының деңгейімен және хал-ақуалымсн тығыз байланысты.
Денсаулықты сақтауға қажетті шарттар таза ауа мен су, жоғары сапалы азық өнімдері, флора мен фаунаның барлық сан алуандығы болып табылады. Халықтың денсаулығының стратегиясын жасауда шешілуі басты әлеуметтік инвестиция мен моралдық құндылықты құрайтын экологиялық проблемаларды ескеру қажет.
Алматыда алғаш рет Алматы экологиялық проблемалармен бетпе-бет тақырыбында қоғамдық тыңдаулар өткізілді. Оған 1,5 мың адам, сондай-ақ, Қазақстан Республикасының ЮНЕСКО-дағы өкілдігінің басшысы, танымал ақын және қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов, қала әкімі Иманғали Тасмағамбетов, Табиғат ассоциациялар мен кәсіпорындар экологиялық одағының жетекшісі Мэлс Елеусізов, Казмеханобр АҚ президенті александр Клец, Қазақстан мен Ресей ғалымдары, ҮЕҰ өкілдері, қала қоғамдастығы, БАҚ қатысты.
Қаланың экологиялық мәселелерінің ауқымы соншалықты, олар қалалық бағдарламалармен немесе экологиялық ұйымдар шеңберінде шектеліп қалмауы қажет. Бұл іске ең үздік ғылыми зерттемелер, ең үздік экономистер мен заңгерлердің, білім мен денсаулық сақтау салалары, бұқаралық ақпарат құралдарының күш-жігері пайдаланылу керек. Бір сөзбен айтқанда қаланың бүкіл қауымдастығы осы процеске тартылуы қажет. Осының бастамасы ретінде қоғамдық тыңдаулар деп аталынған бүгінгі форум бола алады,- деді сөзінің басында қала әкімі И.Тасмағамбетов. Оның мәлімдеуінше, Алматыдағы экологиялық ахуалдың нашарлауы соңғы 10 жылда ауру-сырқаудың 1,5 есеге артып отырғанына себепші. Бұл ретте тыныс органдары, эндокринді және қан жүйелері ауруы бойынша, қатерлі ісік, балалар арасында тыныс демікпесі бойынша қала республика бойынша бірінші орынды алады.
Ластанудың негізгі көзі автокөлік болып табылады. Олардың шығарған жарамсыз газында 200-ге жуық химиялық қоспалар бар.
Егер 1991 жылы қалада 97 мың автомобиль болса, бұл көрсеткіш 2006 жылдың желтоқсан айына шаққанда 420 мыңға жетті. Бұл қалада сағатына 30 мыңға жуық машинаның шығатынын айтпағанда. Статистикалық мәліметтерге қарағанда олар ауаға жылына 265 мың тонна зиянды зат тастайды,- деп атап көрсетті әкім.
Сонымен қатар 45 мың тоннаға жуық зиянды заттар өнеркәсіп кәсіпорындары мен үйді жылытудағы жекеменшік секторға тиесілі.
Отын ретінде көмірді пайдаланатын жекеменшік үйлерден ауаға 30 мың тонна зиянды зат тасталады. Ал біздің қаламызда 7000-нан астам көпқабатты үйлер мен 90000-нан астам ескі және апаттық үйлер бар. Олар күзгі-қысқы кезеңде көмірді отын ретінде пайдаланады. Бұл жылу энергетика кәсіпорындарынан 2 есе артық зиянды зат. Демек, осылардан тасталатын зиянды зат биіктігі аса көп емес, ал шығатын салдары өте ауыр. Мәселе мынада, осы көздерден тасталатын заттар ауаның тапал қабатында жиналады. Сондай-ақ, олар ешқандай тазарту құрылыстарымен жабдықталмаған. Ал олардың иелері отын ретінде автомобиль дөңгелектерін, пластик шыныларын, полиэтилен пакеттерін және т.б. жиі қолданады,- деді И.Тасмағамбетов. Сонымен бірге, қалада қоқысты жою мәселесі, оның жыл сайынғы көлемі 700 мың тоннаға жетеді, өзен аңғарларын тазарту, жасыл қорды сақтау мен кеңейту мәселелері өзекті болып отыр. Экологиялық ахуалды жақсарту мәселесін кешенді түрде шешу қажет. Ол үшін, әкімнің пікірінше, бірнеше бағыттан тұратын стратегия әзірлеу қажет. Бұл ең алдымен көліктің экологияға қысымын төмендетуге бағытталған шаралар, өнеркәсіп кәсіпорындарымен және жеке сектормен ауаға тасталатын зияндыларды барынша азайту, қаланы дамыту бас жоспарын қатаң сақтау, атап айтқанда, полиорталықтандыру мен кешенділік принципіне негізделу, сондай-ақ, экологиялық заңды әрі қарай жетілдіру шаралары.
Негізінен, басты мақсаттардың бірі автомобиль шығаратын жарамыз газынан пайда болатын ластануды азайту. Бұл ретте, бір жағынан, жолдарды жөндеу арқылы көшелердегі қозғалыс ахуалын жақсарту, жол айырықтарын салу, екіншіден, қалаға әкелінетін жанармай сапасын ЕУРО-1, 4 түріндегі халықаралық стандарттарының деңгейіне дейін көтеру.
Өткен жылы ғана қаланың 190 АЗС тексеруден өткізілді, 600 сынама алынды. Нәтижесінде 32 АЗС отыны белгіленген стандарттарға сәйкес келмейтіні анықталды. Ашып айтатын болсақ, меніңше, әр АЗС мұнай өнімдері сапасында проблема бар,- деп мәлімдеді әкім.
Өз кезегінде О.Сүлейменов атап көрсеткендей, экологиялық ахуалды жақсартуда тағы бір әдіс - отын ретінде биоэтанолды пайдалану. Бұл үшін ол Алматының маңайында биоэтанол шығаратын зауыт салуды ұсынды. Сонымен қатар, ақынның пікірінше, көмірден жасалатын табиғи газдың орнын басу мақсатында Іле сұр тас көмір бассейнінің көмірін газификациялау жобасы басымдықты болар еді.
Жер шарын қоршап тұрған тұрған шаң тозаң, бу мен гездан құралған атмасфаре ауасы күн сәулесін жер бетіне жеткен ұсақ - ұсақ бөлшектерге бөлініп, жан - жаққа шашырап жатады.
Егер атмасферада ауа болмаса, жарық сәуле шашып беті кеуіп, жарылып, одан әрі қыза түседі. Бұлт пен жел , жауын- шашын болмай жер бетіндегі температура күндіз + 100 С - тан астам ыстық, түнде - 100 С-қа төмендеп қақыраған аз болар еді.
Атмосфералық ауа тым жеңіл 1 м 3 - де 1300грамм ауа болады. Ауа газдары құрамының өзгеруі ауадағы газдар құрамы биосфераның көп жылдар бойы дамуының нәтижесі.Ауадағы қалыптасқан мөлшерде болатын шаң - тозаң атмосферада өтіп жататын күн сәулесінің азайып жерді өте ысып, кетуден сақтауға, жер бетіндегі жылудың әлемге тарап кетпеуіне жауыын-шашын әкелетін бұлттарды жинауға көмектеседі.Адамдар ауасыз күн көре алмайды, таңдауға мұршасы болмай қандай ауа болса да дем алуға мәжбүр болады.Егер қамтамасыз етілмесе адам өледі. Адам баласы тамақсыз 5 күн өмір сүрсе, сусыз 5 күн өмір сүрсе, ауасыз 5 минутта өмір сүре алмайды.
Тәулігіне адамдар өкпесі арқылы 25 кг, немесе 10-11 мың литр ауа етсе, қойға - 20мың, жылқыға 86 мың литр ауа керек.
Табиғат байлықтарын есепсіз, бақылаусыз жұмсауға болмайтынын, қоршаға норта бүлініп, ісиен шығуы оңай екенін адамдар XX ғасырдың алғашқы жылдарынан түсіне бастады.
Тірі организмдердің және табиғаттың басқа да құрамдары мен арақатынастарын зерттеген кезде экология басқа ғылым салаларымен тығыз байланыста болады.
Табиғат байлықтарының қымбатты түрлерінің бірі- су. Дүние жүзінде көптеген өнім мен тағамға айырбас боларлық заттар табылғанымен суды алмастыратын зат табылған жоқ.Су адамдар мен жануарлардың дене құрамына кіріп, онда болатын зат және энергия айналымына қатысады. Денедегі су мөлшері 10-12 процентке кемісе адам әлсіреп, шөлдеп, аяқ-қолы дірілдей бастайды, 20-25 процентке кемісе өмір сүруі тоқтайды.
Бір адам 70 жылда орта есеппен 50 тонна су ішітін көрінеді.
Су- түсі, исі және дәмі жоқ сұйық зат, жақсы ерітуші.
Судың жылуды аз жоғалтып көп жинайтын қасиеттерін және кептіріп жылыту үшін су қолданылады.
Жер шарындағы сулар үнемі қозғалыста болып, барлық бос сулар олардың агрогаттық сұйық, бу, мұз түрлерінің күйіне қарамастан, жердің гидросфера деп аталатын қабатына жатады.
Су қорларында өзен, көл, теңіз, жер асты сулары, таулар, поляр шеңбердегі мұздар, атмосфералық ауадағы ылғал кіреді.
Экологиялық мәселелерді зерттеуде Қазақстан ғалымдары да көптеген зерттеулер жариялап, оқу құралдарын шығарып, өз үлестерін қосады. Бұл салада қазақ тілінде басылып шығарылған кітаптарда аз емес. Дегенменде бұл зерттеуші бітпейтін , анықтауы таусылмайтын, күнбе- күн жаңадан талап қоятын тақырып.
Өнеркәсіпте, ауылшаруашылығында тұрмыстық қажетте көбіне өзен , көл сулары пайдаланылады.
Бұл әдісті Қытайда, Америкада қолданылады. Бірнеше ұңғымалар бұрғылады, сол жерде осы қабат жағылып, еріп газ шығарады. Ол құбыр арқылы қалаға көтеріледі. Бізден 200 шақырым жерде. Бұл газдың қуаттылығы табиғи газ қуаттылығынан кем емес, бірақ ол арзанға түседі,- деп атап көрсетті О.Сүлейменов. Осылардан басқа тыңдауларды ұйымдастырушы комитет атына залда орнатылған еркін микрофон мен жазбаша хаттар үшін қойылған сауыттар арқылы басқа да көптеген ұсыныстар түсті. Олар екі секцияда талқыланды. Бірі Автомобиль көлігі және экология және Алматы экологиясы проблемасының энергетикалық астары. Осындан барып, ең сындарлы (конструктивті) ұсыныстар қорытынды құжатқа енгізіліп, қарастыру үшін парламент пен үкіметке, бірнеше: энергетика және минералды ресурстар; қоршаған ортаны қорғау; индустрия және сауда; көлік және коммуникация; әділет министрліктеріне жіберіледі. Амлаты экологиясын жақсарту бойынша кеңестер мен ұсыныстар жауапты мемлекеттік органдар үстелінде жатып қалмау үшін ұйымдастыру комитеті күзде қоғамдық тыңдауларды қайта өткізу туралы шешім қабылдады. Бұл ретте тыңдауларға жоғарыда аталған министрліктер жетекшілерін шақырып, Қазақстанның ірі мегаполисінің экологиялық проблемаларының шешімін олар қайдан көріп отырғанын тыңдау жоспарланып отыр.

2.2 Қала экологиясы
Адамдар ерте заманнан бастап табиғат ресурстарын өздерінің керегіне жаратып келген. Ол кезде табиғат байлықтары мол, ал оны жұмсау аз болғандықтан адамдар олардың орнын толықтыру, қалпына келтіру сияқты мәселелерге көп көңіл бөлмеген.Адамдардың іс-әрекеті -, миллиондаған жылдар бойы қалыптасқан теңдестікті бұзып, қоршаған ортаны аздырып, енді өздерінің өміріне қауіпті бола бастады.Табиғи ортаны бұзып, бүлдірудің мөлшері өте үлкен болғандықтан жасалған зиянды табиғат өз күшімен жоя алмайтын өздігімен бұрынғы қалпына келе алмайтын күйге түсті.
Дүние жүзінде әрбір 14-15 жылда өндірістік өнім шығару екі есе өсіп, отырады. Ол үшін қажетті шикізатты құрылыс материалдарын азық-түлікті т.б. адамдар табиғаттан алады. Көп ғасырлар бойы Қожалық етіп, билік жүргізуге үйренген адамдар оның байлықтарын есепсіз қисапсыз жұмсап, шашып төгіп қазіргі экологиялық дағдарысқа әкелді.Өмір сүруі үшін табиғаттың қажет екендігін енді түсіне бастады.
Табиғат ресурстарын пайдаланғанда адамдар аолдарына белгілі мақсат қояды да, соған тезірек жету жолын ойлайды.
Қалардың саны мен олардың тұрғындары тез өсуіне байланысты экологиялық жүйеге түсетін ауырпалық үнемі күшейтіліп келеді.
Қалаларда өндіріс пен қатынас кәсіпорындары бар, ауылмен салыстырғанда мәдениет, денсаулық, сауда, коммуналдық тұрмыстық қажеттерді өтеу жақсы долға қойылған.
Қала тұрғындары бос ауқытын қызғылықты өткізуге, оқып үйренуге, қалаған мамандық алуға, мәдениет мұраларымен танысуға мүмкіншіліктері мол. Сондықтан да қалада тұрғысы келетіндер қатары көбейіп, ауылдан қалаға көшушілер саны жыл сайын артып келеді. Қазақстан Республикасы да дүниежүзілік Урбанизация процесінен тысқары қалған жоқ. Әсіресе өнеркәсіп және қатынас кәсіпорындары көп салынған, тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде қалалар саны өсті.
Қоршаған ортаға ауырпалық көбейеді дегенде қаладағы көліктердің әсіресе автомашиналар, тракторлар, құрылыыта және жол салуға қажет техникалар, ауаны түтін және газбен уландыратынын, сол уланған газбен адамдардың дем алатынын, олардың денсаулығына зиян келтіретінін айтамыз.
Сондықтанда қала тұрғындары ауыл адамдарымен салыстырғанда екі есе көп науқатанатынын айтсақ та жеткілікті.
Қаладағы табиғи ортаның таза, адамдарға зиянсыз болуы ертеден бері ғалымдарды басшы орындарды ойландырып, жүрген мәселе. Сәулеттік - құрылыстық экологияның бұл жөнінде әзірлеген ұсыныстары бар.
Қоршаған ортаға адамдардың зиянды ықпалын айтудың жолдарының бірі әр мемлекет өз территориясында халықты орналастыру мәселесін дұрыс шешуіне байланысты. Өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының, басқа да шаруашылық салаларының болашақта өсу қарқының ескере отырып, қалалар мен елді мекендердің орналасатын орындарын алдын ала белгілеу керек.
Әрбір қаланың келешекте өркендеуін ескерген бас жоспар жасалады.
Жан- жақты сауаты бар, көзі ашық, өз мамандығының жете білетін маман табиғи ортаны бүлдірмейді, өзінің өмір сүретін жеріне қастандық жасауы мүмкін емес.
Елдің байлығы мен қуаты осы еңбекке жарайтын күштің мөлшеріне байланысты. Халыққа білім беру жұмысын жолға қойып, жоғары дәрежеде жүргізу, кадрлардың іскерлік қабілеті мен мамандығын ұдайы арттырып отыру жаңа инженерлік мамандығын игеріп, елдің экономикасы мен мәдениетін өркендету арқылы дүние жүзі қоғамдастығына құрметті орын алуға болады. Тиіп- қашып, шала - шарпы оқып үлкен маман болу мүмкін емес. Еңбекке жарамды адамдар көп болып, олардың білімі мен мамандығы жоғары, денсаулығы мықты болса еңбек өнімді, қоғам бай.
"Қоршаған ортаның ластануы" ұғымының ауқымы кең. Тар мағынада ластану деп қандай да бір ортаға жаңа, оған тән емес физикалық, химиялық және биологиялық агенттерді әкелу немесе осы агенттердің табиғи ортадағы орташа көп жылдық деңгейін көтеруді айтады. Экологиялық көзқарас бойынша бұл түсінікті екі тұрғыдан қарастыруға болады:
1) қоршаған ортаға түсіп жатқан немесе адам мен табиғатқа зиянды әсерлердің нәтижесінде пайда болып жатқан заттар;
2) қоршаған ортаны ластайтын заттар (мысалы, химиялық заттар).
Экологиялық тұрғыдан ластану обьектісі әрдайым экожүйе (биогеоценоз) болып табылатындығын түсіну қажет. Бұдан өзге, табиғи орта бір заттардың тым көптігі немесе онда басқа заттардың болуы (жаңа қоспалардың) экологиялық факторлардың режимдерінің өзгергендігін білдіреді, себебі зиянды заттар өзінің шынайы мәнінде экологиялық факторлар болып табылады. Демек, бұл факторлардың режимі (немесе олардың құрамы) қаңдай да организмнің (немесе қоректік тізбектегі түйіннің) экологиялық қуысының талантарынан ауытқиды. Бұл кезде зат алмасу үрдістері бұзылады, продуценттердің ассимиляция қарқындылығы, ендеше бүтін биогеоценоздың өнімділігі де кемиді.
Осылайша, ауаның, су мен топырақтың құрамында бар кез келген зат ластаушы агент бола алады. Қоршаған ортаның құрамына кіретін заттарды құрамдас бөліктер (ннгридиенттер) деп атайды, Құрамдас бөліктер табиғи да (мысалы, жанартаудың атқылауы, өсімдік тозаңы, жел көтерген шаң, т.б.), антропогенді де (қоғамның іс-әрекетгілігнің нәтижесінде) текті бола алады.
Ортаның ластануы - күрделі, көп түрлі үрдіс. Өндіріс қалдықтарындағы химиялық қосылыстар әдетте өздері бастапқыда болмаған жерлерге тап болады. Олардың көпшілігі химиялық белсенді, әрі тірі ағзаның ұлпасының құрамына кіретін молекулалармен өзара әрекеттесуге немесе ауада белсенді түрде тотығуға қабілетті. Мұндай заттардың барлық тіршілік иелері үшін у болып табылатыны түсінікті.
Ластану түрлеріпің жіктелуі (классификациясы). Шыққан тегі бойынша ластанудың екі түрін қарастыруға болады:
- адамдардың қатысынсыз табиғи құбылыстардың нәтижесінде болатын ластанулар;
- адамдардың іс-әрекетінің нәтижесінде болатын антропогенді ластанулар; бұған өнеркәсіптік өндірістің техногендік әсерлері үлкен үлес қосады.
Ластаушылардың табиғаты бойынша ластаудың мына түрлерін айырады:
1) биологиялық ластану -- экожүйеге оған жат организм түрлерін әкелу және олардың көбеюі. Микроорганизмдермен ластануды сондай-ақ бактерологиялық, немесе микробиологиялық ластану деп те атайды;
2) физикалық (радиациялық, жылулық, жарықтық, электромагниттік, шулық және т.б.);
3) химиялық (биосфераның химиялық заттармен ластануы).
Түзілу әдісіне байланысты біріншілік және екіншілік ластануды айырады. Біріншілік ластануға - биосферадағы табиғи және антропогенді процестер арқылы қоршаған ортаға түсетін ластаушыларды жатқызады. Екіншілік ластануға қоршаған ортадағы физикалық-химиялық процестердің нәтижесінде орта мен адамдарға зиянды заттардың түзілуі жатады. Мысалы, екіншілік ластануға ауадағы әр түрлі газдардың қосылысынан түзілетін қала үстіндегі тұманды келтіруге болады (смог).
Кеңістіктік түрғыдан бүкіләлемдік, аймақтық және жергілікті қоршаған ортаның компоненттеріне байланысты біріншіден атмосфераның, гидросфераның, (литосфераның) және атфосфералық ауаның, жербеті мен жерасты суларының және топырақтың ластануын қарастырады. Адам организміне ылғи түсіп тұратын ластаушы заттардың 70% тамақпен, 20% - ауамен, ал 10% - сумен бірге түседі.

2.3 Химиялық ластану
Химиялық ластануға қоршаған ортаның табиғи, табиғи-антропогенді және антропогенді процесстер немесе тіршілік ортада болып жатқан физикалық-химиялық процесстер кезінде зиянды, улы заттардың пайда болуьн жатқызамыз. Айта кету керек, дамуы жоғары елдерде соңғы екі-үш онжылдықта қолданған шараларға байланысты қоршаған ортаның химиялық ластануы екінші орынға түсіп, бірінші орынға радиоактивті ластану шығып отыр. Біздің елімізде қоршаған ортаның химиялық ластану қаупі әлі де жоғары болып тұр.
Қазіргі кезде химиктерге химиялық заттардың 4-5 млн. түрі белгілі. Олардың саны жыл сайын 10% өсіп отырады. Адам организміне әр түрлі жолдармен (тамақпен, ауамен, сумен) түсіп тұратын организмге жат химиялық ластаушы заттарды ксенобиотиктер (грек. ксенос -- жат, биос - өмір) деп атайды.
Жердің геосферасы бойынша атмосфераның, гидросфераның және литосфераның ластануын айырады. Қоршаған ортаның компонеттері мен ластану орындары бойынша химиялық ластануды келесі түрлерге боледі:
1) ауаның ластануы (мысалы, адамдар тұратын аймақтар, жұмыс істейтін жерлер);
2) тұрмыстық және өндірістік бөлмелердің;
3) жербетілік және жерасты суларының;
4) топырақтың;
5) тамақтың және т.б.
Ортаның химиялық ластаушы көздерін мынадай үлкен топтарға бөлеміз:
1) қоршаған ортаға сұйықтық, газды және қатты түрдсгі өндіріс қалдықтарын шығаратын техникалық қондырғылар;
2) ластаушы заттар шығаратын, немесе оларды жинақтап сақтайтын шаруашылықтар;
3) ластаушы заттар келіп тұратын (транстекаралык. жылжу) аймақтар;
4) планетарлық ластануға әкелетін атмосфералық жауын-шашын, тұрмыстық, өндірістік және ауылшаруашалық қалдықты сулар.

Атмосфералық ауаның ластануы. Атмосфералық ауаның ластануы адам организміне тікелей әсер етеді, ал атмосфераның ластануы (бүкіләлемдік деңгейде) - жанама түрде климаттың өзгеруі арқылы, биосферадағы азон қабатының бұзылуымен, қышқылдық жауынменен әсер етеді. Ауаны ластаушы заттардың негізгі түрлеріне: атмосфералық газдар (азоттың, күкірттің, көміртектің газдары), көмірсутектер (хлор-, азот-, фтор-, фосфорлы заттар), фенолдар, альдегидтер, ауыр металдардың аэрозолдары мен басқа да органикалық және минералды заттарды жатқызамыз. Бұлардың көбісі улылығы мен канцерогендік қасиеттері арқасында онкологиялық ауруларға әкеледі.
Россиялық ғалымдардың зерттеу нәтижелері бойынша (1994) атмосфералық ластанудың әсері 3 пен 6 жастағы балаларға (3,3 есе) және 60 жастан асқан кәрі (1,6 есе) тұрғылықты халықтъң денсаулығына үлкен зиян әкелетіні дәләлденді. Металлургиялық өндірісі дамыған қалаларда жасы үлкен тұрғылықты халық көбінесе қан айналымы (1,5 есе) мен асқазан (1,7 есе) ауруларымен, ал балалар бронхты демікпе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.