Қазақстандағы жануарлар дүниесінің зона бойынша таралуы

ЖОСПАР

Кіріспе

І . тарау Қазақстандағы жануарлар дүниесінің зона бойынша таралуы
І.1 Орманды дала зонасының таралуы
І.2 Дала зонасының жануарлар әлемі
І.3 Шөлейт зонасының фаунасы
І.4 Шөл зонасының жануарлары

ІІ . тарау Биік таулы аймақтардың жануарлар дүниесі
2.1 Алтай . Сауыр . Тарбағатай таулар жүйесінің фаунасы
2.2 Қазақстан Жоңғарының және Тянь . Шань таулы өлкесінің фаунасы

ІІІ . тарау Қазақстан жануарлар дүниесінің типтері.
Қазақстандық Қызыл кітап және оған енген жануарлар
3.1 Қазақстанның жануарлар дүниесінің түрлері
3.2 Қазақстандық Қызыл кітап және оған енген жануарлар

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Қазақстан Еуразия материгінің орталығында орналасқан, оның жер көлемі 2 млн. 715 мың шаршы шақырым. Қазақстанның батысында Каспий теңізінен, шығысында Алтай тауларына дейін 2925 шақырым, солтүстігінде Батыс Сібір жазықтығының оңтүстігі мен Орал тауларының сілемдерінен, оңтүстігінде Тянь – Шань биік таулы жоталары мен Қызылқұм шөлдеріне дейін 1600 шақырымға созылып жатыр. Осыған байланысты Қазақстанның табиғат жағдайлары да әртүрлі.
Мұнда жазықтық жерлердің сан алуан түрлері солтүстігінде орманды далалардан басталып, оңтүстіктегі шөл – шөлейттерге , құмды, сазды, тасты, сортаңды шөлдерге жалғасады.
Қазақстан жерінде алуан түрлі жануарлар мен өсімдіктер әлемі кездеседі. Мұнда омыртқалы жануарлардың 835 түрі бар. Соның ішінде сүтқоректілердің 178 түрі: құстың 500 –ге жуық, бауырымен жорғалаушылардың – 49, қосмекенділердің – 12 , балықтың – 104, дөңгелек ауыздылар немесе балық тәрізділердің 3 түрі тіршілік етеді. Атап айтқанда кез – келген адамға таныс аю, қасқыр, түлкі, қоян, кірпі, үйректер, тырна, қаз, аққу, бүркіт, қараторғай, бұлбұл, улы сұр жылан, бақа, алабұға , шортан және тағы басқалар кездеседі.

І – тарау Қазақстандағы жануарлар дүниесінің зона бойынша таралуы
І.1 Орманды дала зонасының таралуы
Қазақстанда орманды дала зонасында орманды да, даланы да мекендейтін жануарлар кездеседі. Сұтқоректілерден ақ қоян, су егеуқұйрығы, ақкіс, ақ құлан, түлкі, қасқыр, елік, бұлан, сұр қоян, құстардан: құр , ақ кекілік, сұр кекілік мекендейді. Қайыңды ормандарда күйкентай, бөктергі, жағалтай, ителгі, кезқұйрық, сұңқылдақ, бүокіт кездеседі. Зонаның ашық жерін бөдене, балшықшы, тартар, шек – шек торғай, дала бозторғайы мекендейді. Батпақты жерлерінде тауқұдірет, қоңыр үйрек, шүрегей кездеседі. Тал, қайың тораңғы өскен алқапта құрқылтай ұя салады.
Орманды дала зонасының әсем табиғаты мен алуан түрлі өсімдіктерін, жануарлар дүниесін табиғи қалпында сақтау үшін 1930 жылы Наурызым қорығы құрылған.
Орманды дала зонасы жануарлар дүниесі әжептәуір бай. Онда сүт қоректілерден ақ қоян, ор қоян, ақ тышқан, түлкі, қасқыр, елік кездеседі.
Құстардан қайыңды ормандарда ақ құр, сұр құр, тоқылдақ, көкек, ақсары, күйкенетай, кезқұйрық мекендейді. Ащық далаларда бөдене, шәукілдек, дала бозторғайлары кездеседі. Бауырымен жорғалаушылардан кесірткенің екі түрі, улы сұр дылан, сарыбас жылан болады.

Пайдаланған әдебиеттер
1. Өтемағанбетов Н. « Қазақстанның физикалық географиясы »
Алматы., 1967ж 285б [ 94-98 с]
2. К.М. Джаналиева ., « Физическая география республики Казажстан » Алматы., 1998г 317б [ 176 – 183с]
3. « Қазақстан ұлттық энциклопедиясы » Алматы., 2003 ж 5 том. 234 б [ 57-68с]
5. « СССР физикалық географиясы » Алматы., 1983 ж 2- том. 546б [ 434-465 с]
4. Ә.Жумадилов; А.Бекенова; Х.Қыдырбаев
«Қазақстан қорықтары» Алматы «Қайнар»; 1980 255б /138-143с/
5. «Оңтүстік Қазақстан ұлттық энциклопедиясы » 2005 жыл 557 б [ 347-350с]
6.Есназарова Ұ «Қазақстанның физикалық географиясы» А.2001 345б [156-61]
7.Акимов Т.А « Экология» М, 1998 234 [115-119] 225б [ 356 – 365 с]
8.Әділов Ж « Қала және қоршаған орта» А, 1991 321 б [ 99-103с ]
9.Сальников В.Г « Загрязнение и охрана атмосферы» А,2002 425б [ 256 – 265 с]