Банк жүйесі

Жоспар

Қіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2бет

I. Банк жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2бет
1.1 Банк жүйесіндегі инновасиялар ... ... ... ... ... ... ... .4бет
1.2 Банктердің нарықтық экономикадағы ролі. ... ... ... .7бет

II.ҚР.ғы Ұлттық банктер міндеттері ... ... ... ... ... ... ..15бет
2.1 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары .15бет
2.2 Банктердің несиелік саясатын бағалау ... ... ... ... ..24бет

III.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28бет

VI.Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30бет

Кіріспе.
Банктер — несие беруге, ақша есептері мен құнды қағаздар операцияларында делдалдыққа маман-дандырылған экономикалық мекеме. Меншік түріне қарай банктер акционерлік, серіктестік, дербес, кооперативтік, муниципалдық (коммуналдық), мемлекеттік (ұлттық), мемлекеттің қатысуымен құрылған мемлекетаралық болып бөлінеді. Банк қызіметінде үш түрлі операция жүзеге асырылады: паюсивті, активті және делдалдық (комиссиялық) операциялар.
Паситвті операциялардың көмегімен Банк. өз қызметіне қажетті ақша қаржысын — өз қаржысын, сондай-ақ өзіне түскен және айналымға қосылған қаржыларды шоғырландырады. Өз қаржысы, кұрылтайшылар жарнасы (ұзақ мерзімді несие болуы да мүмкін), акциялар мен облигациялардан түскен қаржы, күнделікті пайдадан, резерв қорына бөлінетін аударылым, бөлінбейтін пайдадан құралады. Түісетін және айналымға қосылатын қаржы клиенттердің ағымдық, мерзімдік және жинақ есептеріне салатын ақшаларынаң сондай-ақ айналымға қосылатын несие ақшадан түседі. Бұған қоса ақша түсіруде банкаралық қарыз (ссудалар), вексельдерді есептеу және қайта есептеу маңызды роль атқарады.
Банктің өз қаржысы мұндағы бар қордың аз бөлігін ғана құрайды. Әдетте, ірі банктерде өз қорының үлесі 10 проценттен аспайды және банік неғүрлым . ірі болған сайын оның өз капиталының үлес салмағы да солғұрлым аз болады.
Активті операциялар пайда алу мақсатымен құралған ақша қорын пайдалануға бағытталған. Ол несие (есепті қарыз) және инвестициялық болып бөлінеді. Өз кезегінде кредит операцияларын түрлі өлшемдерге қарап топтастыруға болады: а) мерзімділігі бойынша талап етілетін қарыз, қысқа мерзімді (1 жылға дейін), орта мерзімді (1 жылдан 5 жылға дейін) және ұзақ мерзімді (5 жылдан да әрі); ә) қамтамасыз ету сипаты бойынша вексельді есепке алу, вексель кепілдігі, тауар және тауар құжаттары кепілдігі, қозғалмайтын мүліктер, құнды қағаздар арқылы және қамтамасыз етілмейтін (бланкілер) қарыздар. Өтеу тәсіліне қарай несие бірден өтелетін және бөліп-бөліп өтелетін болып бөлінеді. Процентті төлеу несие беру кезінде бірден немесе

Әдебиеттер.
1.Банк ісі- Экономика негізі,2006, N2
2..Бағалы бағаздар нарығын зерттеуду ұйымдастыру-Ізденіс,2004, N4.
3.Бағалы қағаз нарығы.-Қаржы –Қаражат,1999,N7.
4.Банковское дело. Учебник. / Под ред. Сейткасымова Г.С.—
Алматы: Қаржы-қаражат, 1998
5.Банковское дело / Под ред. Сейткасымова Г.С. — Алматы:Қаржы-Қаражат, 1998.
6.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. — М., 1992.
7.Банки и банковские операции в России / Под ред. Лапидуса М.Х. - М., 1996.
8.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. — М., 1995.
9.Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред.Платонова В., Хиггниса М. — М.: Консалтбанкир, 1998.
10.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова Е.Ф. — М.,1997.
11.Екінші деңгейдегі банктер
дің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6.
12.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03. 1995.
13.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған пруденциялық нормативтер туралы» ереже.
14..«ҚР Үлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
15.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.
30.03. 1995.
16.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған лруденциялық нормативтер туралы» ереже.
17.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
18.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
19.Қазақстандағы банк саясаты.-Ақиқат,2006,N3.
20.Ұлттық банк жүйесі.- Государства парва ,2001, N4.
21.Ұлттық банктің 2002 ж. есебі.-Қаржы-Қаражат,2005,N 77
22.Усоскин В.М. Современный коммерческий банк: управление и операции. — М.: Антидор, 1998.
23..Хамитов Н.Н. Банковский надзор и его эффективность.—Алматы, 2001.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Қіріспе ----------------------------------- -----------------------------
2бет
I. Банк жүйесі.---------------------------- ------------------------2бет
1.1 Банк жүйесіндегі инновасиялар.---------------------- ------4бет
1.2 Банктердің нарықтық экономикадағы ролі- -------------7бет
II.ҚР-ғы Ұлттық банктер міндеттері.------------------------ -15бет
2.1 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары –15бет
2.2 Банктердің несиелік саясатын бағалау ------------------24бет
III.Қорытынды ----------------------------------- -----------------28бет
VI.Әдебиеттер ----------------------------------- ------------------30бет

Кіріспе.
Банктер — несие беруге, ақша есептері мен құнды қағаздар операцияларында
делдалдыққа маман-дандырылған экономикалық мекеме. Меншік түріне қарай
банктер акционерлік, серіктестік, дербес, кооперативтік, муниципалдық
(коммуналдық), мемлекеттік (ұлттық), мемлекеттің қатысуымен құрылған
мемлекетаралық болып бөлінеді. Банк қызіметінде үш түрлі операция жүзеге
асырылады: паюсивті, активті және делдалдық (комиссиялық) операциялар.
Паситвті операциялардың көмегімен Банк. өз қызметіне қажетті ақша
қаржысын — өз қаржысын, сондай-ақ өзіне түскен және айналымға қосылған
қаржыларды шоғырландырады. Өз қаржысы, кұрылтайшылар жарнасы (ұзақ мерзімді
несие болуы да мүмкін), акциялар мен облигациялардан түскен қаржы,
күнделікті пайдадан, резерв қорына бөлінетін аударылым, бөлінбейтін
пайдадан құралады. Түісетін және айналымға қосылатын қаржы клиенттердің
ағымдық, мерзімдік және жинақ есептеріне салатын ақшаларынаң сондай-ақ
айналымға қосылатын несие ақшадан түседі. Бұған қоса ақша түсіруде
банкаралық қарыз (ссудалар), вексельдерді есептеу және қайта есептеу
маңызды роль атқарады.
Банктің өз қаржысы мұндағы бар қордың аз бөлігін ғана
құрайды. Әдетте, ірі банктерде өз қорының үлесі 10 проценттен аспайды
және банік неғүрлым . ірі болған сайын оның өз капиталының үлес салмағы
да солғұрлым аз болады.
Активті операциялар пайда алу мақсатымен құралған ақша қорын
пайдалануға бағытталған. Ол несие (есепті қарыз) және инвестициялық болып
бөлінеді. Өз кезегінде кредит операцияларын түрлі өлшемдерге қарап
топтастыруға болады: а) мерзімділігі бойынша талап етілетін қарыз, қысқа
мерзімді (1 жылға дейін), орта мерзімді (1 жылдан 5 жылға дейін) және ұзақ
мерзімді (5 жылдан да әрі); ә) қамтамасыз ету сипаты бойынша вексельді
есепке алу, вексель кепілдігі, тауар және тауар құжаттары кепілдігі,
қозғалмайтын мүліктер, құнды қағаздар арқылы және қамтамасыз етілмейтін
(бланкілер) қарыздар. Өтеу тәсіліне қарай несие бірден өтелетін және бөліп-
бөліп өтелетін болып бөлінеді. Процентті төлеу несие беру кезінде бірден
немесе бүкіл мерзім ішінде бөліп-бөліп, я болмаса оны өтейтін сәтте жүзеге
асырылуы мүмкін.
Несие оның кімдерге берілетініне қарай да бөлінеді,
мәселен,лкәсііпкерлерге, мемлекетке, халыққа,, қор биржалары делдалдарына,
банктерге беріледі
Инвестициялық банк операциялары құнды қағаз-дарды сатып алудан
тұрады. Құнды қағаздарды иемдену банкті- қор биржасында алыпсатарлыққа
итермелеп, банк активтерінің өтімділігін төмендетеді, бірқатар елдерде
депозиттік-қарыз және инвестициялық қызметті қатар атқаруға шек қойылған.
Активті және пассивті операциялар бір-бірімен тығыз байланысты.
Бұл, әсіресе алдамшы ақша мысалынан айқын көрінеді. Ол банктің клиентке
бөлген қарыз ақшасы оньщ есебінен осы банкке салынған жағдайда болады,
сөйтіп активті операция пассивті операцияға жоқ жерден айналады.
Активті және пассивті операцияларға қоса банк делдалдық
(комиосиялық) қызметпен де айналысады, мұны ол клиенттердің тапсыруы
бойынша атқарады. Бұл үшін олардан процент емес, айырықша делдалдық
(комиссиялық) ақы алады
1.1.Инновация деген сөзді алғаш естігенде үсіндірме өздікке
жүгініп едік. Сөйтсек, инновацияның, яғни жаңалықтың, жаңа туған немесе
жацадан қолданысқа енгізілген дүниенін халыққа берері көп болады екен.
Инновация — дамудың бастауы, жетістіктің жаршысы сияқты көрінді. Демек, өз
жұмысында инновациялық ойларды іске асыра білген адам да, компания да
алдыңғы қатардан көрінеді деген сөз. Ұлттық баспасөз клубында өткен бас-
пасөз мәслихатында Қазақстан халық банкінің топ-менеджменті банк
қолданысқа енгізген инновациялық жетістіктерді де сөз еткен болатын.Халық
банкі сәуір айынан бастап жинақтаушы жедел депозитін іске қосады. Оның
инновациясы, яғни жаңалығы неде? Халық банкі төлем карточкаларының иелері
банкке бармай-ақ, банкоматтан депозит аша алады. Карточка шотыңыздан
тікелей депозитке ақша аударып тұрасыз. Мәселен, еңбекақыңыздың бір бөлігін
ертеңгі күнге жинап қойғыңыз келсе, банкоматтағы депозитіңіз таптырмас
құрал болмақ.
Халық банкі Қазақстандағы екінші деңгейдегі банктер арасынан
бірінші болып депозиттердіц ақшалай көлемі бойынша бір миллиард доллар-лық
көрсеткішке жетті. Бүл шыңды ақпанның басында-ақ бағындырғанбыз. Халықтан
ақша жинау арқылы емес, валюта бағамының артуынан жеткен жетістік демес
үшін, бұл жаңалықты кейінге шегеруді жөн көрдік. Қазір міне, біздің
депозиттердегі ақша көлемі 132,9 миллиард теңгеге, яғни 1,01 миллиард АҚШ
долларына жетіп отыр. Естеріңізде болса, 2001 жылдың жазында еліміздегі
екінші денгейдегі бүкіл банктерде жиналған депозит бір миллиард долларға
жеткен болатын, еңді бір банктің өзі елден осынша ақша жинап, оны көбейтіп
отыр, — деді Халық банкінің басқарма төрағасы Григорий Марненко.
Қаржылық жаңа қызметтер банк жүйесіне үлкен серпіліс әкедді десек,
оның біраз бөлігін Халық банкі іске қосып отыр. Айталык, өткен жылы жазда
Халықтық — үш валюталы депозиттерін айналымға енгізген еді. Қазір олар
ел арасында кеңінен танылып үлгерді.Халық банкінің жаңа стратегиясына
сәйкес, бұл қаржылық институт қаржылық қызметтің барлық түрінкөрсететін
банк тобына айналуы тиіс. Банк топ-мененджментінің айтуынша, депозиттер
соңғы алты жылдан бері халық үшін ең басты қаржы қызметі болып келген.
Қазір жағдай өзгере бастаған екен. Әйтпесе, былтыр 1 қарашада Халық банкі
депозиттеріндегі жинақ миллиард долларға жеткен болар еді. Банк
басшылығының түсіндірме жұмыстарынан кейін клиенттердің 9 миллиард теңгесі
депозитген құнды қағаздарға ауысқан. Бір жағынан, клиенттер жинағы
диверсификацияланды. Екінші жағынан, бүкіл жұмыс Халық банксі арқылы
жүргізілгендіктен, барлық клиент Халық банкінің қаржылық тобынан шығып
кете қоймаған. Бұл — клиенттерге де, банкке де тиімді.өзінде қаржылық топ
болып қалыптасты. Атамекен жинақтаушы зейнетақы қоры бір жақтан, Халық
банкінің өзі екінші жақтан, аз уақыттың ішінде 6 пай қорын тіркетіп
үлгерген Халық банксі үшінші жақтан елге қызмет көрсетіп жатыр. Қаржы
нарығындағы тағы бір асу — сақтандыру компаниялары. Банк жуырда Халық
банксіне сақтандыру компаниясын құрылды. Топтағы құрылымдардың барлығы-ның
халықтан жиған ақшасы 3 миллиард долларға таяды. Бұл да болса банктің
стратегиялық мақсатындағы инновацияның жеткізген жетістігі болса керек.
Халық банкі банкомат жүйесі мен оңдағы жаңа технологиялар бойынша алғашқы
орынды алады. Банкоматтар санын 1 мыңға дейін өсіру алдағы уақыттың
еншісіңде. Алдыңда айтып өткеніміздей, банк банкомат арқылы депозит ашуға
мүмкіндік тудырмақшы. Сиясы кеппеген жаңа қызметтердің арасынан сапі іо
сагсі жобасын атап айтсақ болады. Бір карточкадан екіншісіне банкомат
арқылы ақша аударудың тиімділігін айтып жатудың өзі артық болар. Мәселен,
балаңыз шетедде немесе басқа қалада оқыса, ақшаны біреуден беріп жібермей-
ақ, банктің осы қызметін пайдаланудан өткен жеңіддік жоқ та шығар. Бүгінгі
тандағы ақша айналымыдарды теңге жетіп оты менеджменті халықтың сын деп
басып айтқанымыз емес. Халық банкінің кг- лары 2,4 миллион данад Демек,
осыншама халі точканың қызметін пайды. Халық банкінің инновациялық
жоба Мобильдік банкін мейрамханаға қонақүйлердің қызметің төлесеңіз,
сіздің ұялы телефоныңызға есеп-шоты осынша ақша алынды бар келеді. Бұл —
қызмет. Халық банкі халық технологиясы арқылы осы салада көтерідді.
Айталық, бармай-ақ ұялы теле- фоныздың қызмет ақысын телефоныңыз арқылы
есе тыңыздан төлей аласыз. қызметтің бұл түрін пайдалатындар 43 мыңнан
күзде ұялы телефон арқылы кез келген төлем түр жасауға болады. Банктінің
филиалында кезекте тұрға төлем мәселесін ұялы телефоныңыз арқылы бірнеше
бірне жетсін. Елімізде 3,8 милион ұялы телефон тіркеп әзірге Халық
банкінің қызметін ұялы телефон К'Се11 байланыс жүйе қосылғандар
ғана пайдаалады екен.
Басқа банктерге қараған жиі баспасөз өткізетін Халық топ-
менеджменті ай сай жаңа жетістіктерімен көрін Банктің инновациялық тех-
логияларды енгізудегі ол қандай болса, оның да сондай болатынына жоқ
1.2 Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
құрылымдарының бірі.
Банктердің және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи
тұрғыдан қатарлас жүрді және де олар бір-бірімен өзара тығыз байланысты.
Банктер халық шаруашылығы қызметінің барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей
байланысты болады. Олар арқылы ұдайы өндіріс үрдісіне қатысушыларының
экономикалық мүделерін қанағаттандыру Жүзеге асырылады. Осы кезде банктер
қаржылық делдал ретінде шаруашылық органдардың капиталдарын, халықтық
жинақтарын және шаруашылық қызметтің үрдісінде босаған басқа да бос ақша
қаражаттарын тарта отырып, қарыз алушылардың уақытша пайдалануына береді,
ақшалай есеп айырылысу жүргізеді және экономика үшін басқа да көптеген
қызмет көрсетеді, соның арқасында өндірістің тиімділігі мен қоғамдық
өнімнің айналысына тікелей ықпал етеді (сызба).
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық,
ауданаралық үлестіру механизімін қамтамасыз_ету арқылы маңызды халық
шаруашылығы қызметін атқарады.
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Өз қызметінің үрдісінде, олар ақша нарығында тауар болатын, жаңа талаптар
мен міндеттемелерді жасады. Клиенттердін салымдарын қабылдау арқылы банк
депозит деген жана міндеттеме жасаса, ал қарызды беру арқылы қарыз алушыға
жаңа талап қойды.

Қаржылық институттар:
банктер, сақтандыру
компаниялары, зейнетақылық
қорлар, инвестициялық
қорлар

Депозит түрінде және Займдар, жеке
салымдар және
басқа жолмен берілетін келісім бойынша
берілетін
ақша қаражаттары ақшалай
қаражаттар

Ақша қаражаттарының Ақша қаражаттарын
жабдықтаушылары: пайдаланушылар:
(формалар, компаниялар, (фирмалар,
үкімет, жеке тұлғалар) компаниялар, үкімет
жеке тұлғалар)

Тікелей инвестициялар жолымен Нарықта акциялар, обли-
акциялар, облигациялар және гациялар және басқа да
басқа да қаржы құралдарын қаржы
құралдарын сату
сатып алу арқылы ұсынылатын арқылы алынған ақша
ақша қаражаттары қаражаттары

Қысқа мерзімді
капитал-дардың қаржылық
нарығы (ақшалай нарық),
ұзақ мерзімді капиталдар
нарығы (бағалы қағаздар
нарығы)

сызба. Қаржылық-несиелік институттардың қаржылық делдалдар ретіндегі
ролі.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
делдалдықтың негізін құрайды. Несие беруші қарыз алушыға және соған қатысты
қаржылық институттар қызметінің козғалысы орын ауыстыруы, қаржылық
ресурстардың құйылуы қаржылық делдалдық деп аталады.
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер жалпы ақша
қаражаттарының "тобын" құрайды және де оларды жұмыс істеп тұратын капиталға
айналдырып, әр түрлі шарттардағы несиеге деген талаптарды қанағаттандыра
алады.
Шаруашылық органдар мен тұрғьшдардың қаржылық-несиелік қызмет
көрсетуін ұйымдастыру және несиелік жүйенің қызмет етуі шаруашылық
құрылымдардың дамуында маңызды роль атқарады.
Нарықтық экономикада банктер монополистерге айналады және барлық
қаржылық капитал арқылы нақты басқарады. Олар тек делдалдық қызметтен
шығып, ұдайы өндірістің барлық фазасының аясына ғана кіреді. Несиелік жүйе
"ертегідей күшке" ие бола отырып "нақты өндіріске ең қауіпті түрде
араласуы" мүмкін. К.Маркс келесіде "Ағылшын банкісі сияқты мекеменің сауда
мен өнеркәсіпке билік етуіне" назар аударады. Банктер шаруашылық өмірдің
орталығы, барлық экономиканың негізгі түйіні екені ескеріледі.
Банктік жүйенің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы
басқарудың мақсаттары және міндеттерімен бірдей, әйтсе де банктер
басқарудың кішігірім жүйелері ретінде экономиканы басқарудың жалпы
мақсатына жетуді қамтамасыз ететін, өзіне тән жеке міндеттерін орындайды.
Экономиканы басқару органы ретіндегі банктің ролі оның өзінің қызметтерін
орындау үрдісінде және банк ісін ұйымдастыруда жалпы принциптерді сақтауда
көрініс табады.
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың
экономикалық қатынастарын қөрсетеді, ал әр қоғамның экономикалық
қатынастары ең алдымен мүдде ретінде көрініс алады, ал экономикалық мүдде
өңдірістің мақсаты, яғни оны қозғаушы фактор болыл табылатын әдістемелерді
пайдаланады. Мүддені осылай деп түсінуден келесі туындайды, яғни оларға
қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы әсер етуге байланысты. Банктер
басқарудың экономикалық әдістері мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық әр
түрлі буындарының қарыз қаражаттарындағы қажеттіліктерін әр түрлі
несиелермен немесе қолма-қолсыз есеп айырысу арқылы экономиканың үздіксіз
қызмет етуіндегі қажеттілігін қанағаттандырады, қоғамдық өнімнің тоқтаусыз
қозғалысын қамтамасыз етеді.
Банктер есеп айырысу операциотарын жүргізудің тәртібін бұзғаны үшін
айыппұл, төлем төлеу ісүнін созғаны үшін өсім, несиені өз уақытында
қайтармағандығы үшін жоғары пайыздарды алумен өзінің мүддесін ғана емес,
сонымен қатар, бұл операциялардың басқа да қатысушыларының мүддесін
қорғайды.
Банктер өз қызметтерін орындау кезінде функционалдық (экономикалық),
салалық (министерстволар, компания, фирмалар) және аумақтарды (жергілікті
орган) басқару органдарымен өзара тығыз байланыста жұмыс істейді.
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз
клиенттерінің алдындағы жауапкершілігі де экономикалық сипатта. Банктердің
экономикалық жауапкершілігінің ең алдымен олар қызмет көрсетіп меншік
түріне, ведомствалық тәуелділігіне байланысты емес, шаруашылық
органдарының, (яғни өз акционерлерінің) шаруашылық және қаржылық
қызметтерінің нәтижелерімен байланысты. Банктердің айналасында өздеріне
әрбір банкті таңдайтын фирмалар мен компаниялар топталады. Олар басқа
жағдайларда пайдамен қамтамасыз етілетін, өзі және клиенттері үшін
операцияларды неғұрлым тиімді жүргізетін несиелік сипаты жүргізіледі.
Банктерде басқарудың басқа органдарында жоқ ағымдағы ақпараттар
болады. Ең алдымен ол қызмет көрсетілетін клиенттерінің негізгі қызметі
туралы ақпарат болып табылады. Шотта еңбекақы беру, жабдықтаушыларға төлем
жасау, банктік несиелерді қайтару үшін қаражаттың болмауы тек объективті
емес, сонымен бірге, осы шарт иесінің жұмысының нашар екендігінің
күнделікті оперативті көрсеткіші болып табылады. Шотқа ақшаның келіп түсуі
жабдықтаушының тиеген тауарларының өткендігін және т.б. білдіреді. Банктің
мәліметтері бухгалтерлік есепті құруды күтпей-ақ кәсіпорын қызметтерінің
көптеген маңызды факторы туралы, әрі олардың нәтижелерін алдын ала көруге
мүмкіндік береді. Бұл банктерге өз клиенттерінің жағдайын білуге, оларды
бақылауға және олардың тағдыры мен табыстылығын анықтауға мүмкіндік береді.
Ақша айналымы бірлікпен сипатталады. Қолма-қол және қолма-қолсыз
ақша қозғалысының аясы бір ақша бірлігінде қызмет көрсетеді, әрі өзара
тығыз байланысты. Банктер кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың,
жергілікті халықтың шот есептерін жүргізу арқылы ақша айналымының
жиынтығын, ал олар арқылы шаруашылық процестердің барысын қадағалайды,
әрі оларға ықпал етеді.
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шо-ғырландырған:
мемлекеттік шаруашылық буындардың қаражаттары, халықтың жинақ ақшалары,
т.б. бар. Банктер осы қорлардың қалыптасуына белсенді қатысады, яғни
оларды пайдалану бойынша бақылау жүргізеді, ақша айналымын реттейді және
сол арқылы ұдайы өндірістік үрдіске әсер етті. Қазақстанның нарықтық
экономикаға көшуімен банктердің алдында жаңа мүмкіндіктер ашылуда.
Меншікті жекешелендіру мен мемлекетсіздендіру нәтижесінде жеке меншік,
меншіктің ұжымдық және акционерлік түрлері, кооперативтік қозғалыс кең
етек алуда, меншіктің аралас түрінің негізінде кәсіпорындар қүрылуда.
Шаруа қожалықтары санының есебі, олардың бірлесуі, жалға беруші
(арендатор) және жеке еңбек қызметімен айналысатын тұлғалар да осыған
жатады.
Қоғамда белгілі-бір класқа ие коммерсанттар, кәсіпкерлер пайда
болуда. Нарықтық қатынастардың дамуы бойынша экономикада, қоғамда
банктердің экономикалық ролі күшеюде. Олардың жұмысында бірінші орынға
әкімшілдік-әміршілік әдістердің орнын - экономикалық әдістер алмастырады.
Сөйтіп экономикаға банктік ықпал етудің құндық құрылымдарының мағынасы
арта түседі.
Бұл жағдайларда экономикада инфляцияның төмендеуінде және олардың
нарықтық жолға көшуінде, ең алдымен меншікті жекешелендіру мен
мемлекетсізденудегі ролі айрықша. Бұнда банктік жүйенің негізгі мақсаты -
несиелік механизмді жетілдіру, ақша массасын реттеудегі әдістерін
жетілдіру, есеп айырысуды түзету және төлем тәртібін сақтау болып табылады.
Қазақстан Республикасы 1993 жылы 15 қараша айынан бастап өзіміздің ұлттық
валютамыз - төл теңгемізді енгізді. Бірақ инфляция тоқтамады. Оның шыңы
1994 жылы шілде айында 46 %-ға жетті. Ұлттық банк пен үкіметтің монетарлық
шараларды қабылдауының нәтижесінде шілде айында инфляция (25%-ға),
төмендеді, ал 1994 жылы тамызда 13,5%-ға, қыркүйекте -10,9%-ға тең болды.
Инфляцияның төмендеуінің нәтижесі қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің
300-ден 250%-ға дейін төмендеуі мен несиелік ресурстар аукциондағы %-дық
мөлшерлеменің 460-тан 280%-ға төмендеуі, яғни несие үшін төлем - сұраныс
пен ұсыныс негізінде анықтаған, нарыққа айналды. Теңгенің ресми және
бейресми валюталық бағамдарының жақындасу тенденциясы бар. Аукциондарда
қысқа мерзімді қазыналық вексельдердің сату көлемі жоғарылауда. Инфляция
төлемдерінің жағымды сәті ретінде Ұлттық банктің директивті несиелерді
беруден бас тартуын атауға болады және олар тек агроөнеркәсіптік несие үшін
ғана сақталады. Несиелік ресурстар аукциондарда сатылады.
Ұлттық банк үкіметтің шығындарына несиелер беруді максималды
төмендетуде. Мұндай барлық шаралар ұлттық валютаның тұрақтануы және
инфляцияның төмендеуі бойынша жағымды нәтижелер береді.
Мемлекеттік меншікке реформа жүргізуде банктердің ролі маңызды.
Банктердің активтері мен пассивтерінің сапасы толығымен, олар қызмет
көрсететін клиенттердің қаржылық жағдайына байланысты. Осы орайда банктік
реформа мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру үрдісінен бөлек
жүргізілмеуі керек. Сондықтан, банктік реформаның негізгі мақсатының бірі -
экономикалың жеке секторын құру және кәсіпорынды жекешелендіруде демеушілік
көрсету болып табылады. Бұдан келіп шығатыны - банктік реформа мемлекеттік
меншікті жекешелендірудің мүдделеріне бағынуы керек. Өйтпесе олар шығынды
несиелерден арыла алмайды, бұл қазіргі кезде көптеген мемлекеттік
кәсіпорындардың несие портфелі сапасының төмендігіне қатысты.
Банктік реформа кәсіпорындарды жекешелендіруді қайта құруға және көп
шығын шығаратын кәсіпорындарды тарату немесе қайта құруда өз үлесін алуы
керек. Бұл шығынды және төлем қабілетсіз кәсіпорындарды несиелеуді
шектеумен қатар өміршең кәсіпорындарды несиелеу мүмкіндігін кеңейтеді. Көп
шығынды кәсіпорындардың өміршең кәсіпорындардан бөлініп және олардың
жаңадан құрылған даму банкіне берілуі арқылы қызмет көрсетілуі қалған
банктердегі нашар, әрекетсіз несиелердің шоғырлануын болдырмауы тиіс.
Банктік жүйенің реформасы инвестициялық қорлардың ролін жоғарылату
және сауықтыру банктерін құру жолымен жекешеленген кәсіпорындарды қайта
құруға қолғабыс етеді. Сауықтыру банкінің ролі жекешелендіру
бағдарламасының негізгі мақсаты болып табылатын, тиісінше жекешеленген және
көп шығынды кәсіпорындарға корпоративті жетекшілікті күшейтуге қатысты арта
түседі. Инвестициялық қорлар жекешелендірілетін кәсіпорындардың саудасына
қатысып, олардың қарыздарын акционерлік капиталға алмастыруы мүмкін, яғни
жеке меншік құқық жеке тұлғаларға көшеді деген сөз.
Банктік жүйенің реформасы жеке кәсіпорындардың банктен несие алуларын
қамтамасыз етеді, жеке сектордың дамуына жәрдемін тигізеді. Осы мерзімде ол
шығынды мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құруды ынталандырады.
Жекешелендіруіші кәсіпорындарға республикада банктік реформаны
құрудың барысында қажетті ипотекалық банктер маңызды көмек көрсетеді, яғни
бұл жерде әңгіме жекешелендіруші кәсіпорындарға, оған тиісті мүлікті
кепілге ала отырып, ипотекалық банктің ұзақ мерзімді несиесін беру
мүмкіндігі туралы болып табылады. Бірақ ол үшін ең алдымен заң базасын
жасау керек. Бүл шығынды және төлем қабілетсіз кәсіпорындарды несиелеуді
шектеумен қатар өміршең кәсіпорындарды несиелеу мүмкіндігін кеңей-теді. Көп
шығынды кәсіпорындардың өміршең кәсіпорындар-дан бөлініп және олардың
жаңадан қүрылған даму банкіне берілуі арқылы қызмет көрсетілуі қалған
банктердегі нашар, әрекетсіз несиелердің шоғырлануын болдырмауы тиіс.

Банктік жүйенің реформасы инвестициялық қорлардың ролін жоғарылату
және сауықтыру банктерін қүру жолымен жекешеленген кәсіпорындарды қайта
қүруға қолғабыс етеді. Сауықтыру банкінің ролі жекешелендіру
бағдарламасының негізгі мақсаты болып табылатын, тиісінше жекешеленген және
көп шығынды кәсіпорындарға корпоративті жетек-шілікті күшейтуге қатысты
арта түседі. Инвестициялық қор-лар жекешелендірілетін кәсіпорындардың
саудасына қатысып, олардың қарыздарын акционерлік капиталға алмастыруы
мүмкін, яғни жеке меншік қүқық жеке түлғаларға көшеді деген сөз.

Банктік жүйенің реформасы жеке кәсіпорындардың банк-тен несие
алуларын қамтамасыз етеді, жеке сектордың да-муына жәрдемін тигізеді. Осы
мерзімде ол шығынды мемле-кеттік кәсіпорындарды қайта қүруды ынталандырады.

Жекешелендіруіші кәсіпорындарға республикада банктік реформаны
кұрудың барысында қажетті ипотекалық банктер маңызды көмек көрсетеді, яғни
бүл жерде әнгіме жекеш-елендіруші кәсіпорындарға, оған тиісті мүлікті
кепілге ала отырып, ипотекалық банктің ұзақ мерзімді несиесін беру
мүмкіндігі туралы болып табылады. Бірақ ол үшін ең алды-мен заң базасын
жасау керек.

2.1Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі реттеуші
бас органның ролін атқара ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.