Хазарлар
Кіріспе
1. Хазарлар мемлекеті жайлы сипаттамалар
2. Х ғ. Хазар қағанаты
3. Хазарияның жаулары
4. Волжск Хазариясының археологиялық ескерткіштері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Хазарлар мемлекеті жайлы сипаттамалар
2. Х ғ. Хазар қағанаты
3. Хазарияның жаулары
4. Волжск Хазариясының археологиялық ескерткіштері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың маңыздылығы:
Хазарияның құрамында камалық балғарлар,буртастар,суварлар,мордва-эрзя,черемистер,вятичтер,солтүстіктегілер және славяндар болды. Шығыста бұл хандық Хорезммен шекараласты,яғни оның құрамында Манғышлақ пен Үстірт болды. Оңтүстіктегі шекаралас аймағы Дербент қаласы болды. Батыста Солтүстік Кавказ жері, Қырым және Днестр мен Қарпат тауына дейін созылған қаратеңіздік жайылымдар Хазар хандығына бағынса да, сол аймақтарда хазарлар емес аландар, черкестер, печенегтер мен венгрлер қоныстанған. Негізінен хазар халқы тұрған жерлер жоғарыда айтылған террияторияға сәйкес келмейді. "Хазарлар" атауы тарихи әдебиетте бұрыннан айтылып жүрсе де, хазарлардың басқа халықтардағыдай ата бабалары болмады. Сондықтан да олардың шығу тегі нақты жоқ. Хазар қағанатының орналасқан жері жақсы зерттелгенімен, бірақ олардан бірде бір археологиялық ескерткіш табылмаған. Хазарлар жайлы көптеген мәліметтерді көршілес халықтар қалдырған: Византиялық гректер хазарлармен одақтар құрып,оларға православиялық миссионерлерді жіберген; Парсылар мен арабтар хазарлармен соғысты, бірақ мұсылман саудагерлерінде хазарлардың астаналарында өздерінің кварталдары болатын; Киев пен Черниговтың орыстары хазарларға алым салық төледі, бірақ 965 жылы күш жинап, Хазарияға қарсы шығады. Сонымен қатар хазарлар жайлы армян мен грузиндер жазды. Бірақ хазарлар жайлы нақты дерек беретін құжаттар Х ғ. ортасында хазар ханы Иосифтің Испанияға халиф Абдрахман III, Хасдаи ибн Шафрутқа жазған хаты болатын. Саяхатшылардың жазулары бойынша Хазария оңтүстікте Парсы елімен, Хорезммен және Византия империясымен, солтүстікте Русь елімен, Ұлы Болгариямен және Перммен сауда саттық қатынастарын жасады. Соңғы рет хазарлар туралы дерек XIII ғ. Батый ханға бағынған халықтар арасында таралады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Л.Н.Гумилевтің «Хазарияны ашу» кітабын оқу барысында мынадай міндеттер қойылады:
- Хазарлар жайлы сипаттамаларды ашып көрсету;
- Х ғ. өмір сүрген Хазар қағанатының тарихына шолу жасау;
- Хазарияның соғыс жүргізу қимылдары, әскери тактикасы жайлы айтып кету;
- Волжск Хазариясының әрбір табылған ескерткішіне сипаттама беріп, қорытынды шығару.
Жұмыстың құрылымы:
- Кіріспеден;
- Тақырыпшылардан;
- Қорытындыдан;
- Пайдаланған әдебиеттер тізімінен құралады.
Тақырыптың маңыздылығы:
Хазарияның құрамында камалық балғарлар,буртастар,суварлар,мордва-эрзя,черемистер,вятичтер,солтүстіктегілер және славяндар болды. Шығыста бұл хандық Хорезммен шекараласты,яғни оның құрамында Манғышлақ пен Үстірт болды. Оңтүстіктегі шекаралас аймағы Дербент қаласы болды. Батыста Солтүстік Кавказ жері, Қырым және Днестр мен Қарпат тауына дейін созылған қаратеңіздік жайылымдар Хазар хандығына бағынса да, сол аймақтарда хазарлар емес аландар, черкестер, печенегтер мен венгрлер қоныстанған. Негізінен хазар халқы тұрған жерлер жоғарыда айтылған террияторияға сәйкес келмейді. "Хазарлар" атауы тарихи әдебиетте бұрыннан айтылып жүрсе де, хазарлардың басқа халықтардағыдай ата бабалары болмады. Сондықтан да олардың шығу тегі нақты жоқ. Хазар қағанатының орналасқан жері жақсы зерттелгенімен, бірақ олардан бірде бір археологиялық ескерткіш табылмаған. Хазарлар жайлы көптеген мәліметтерді көршілес халықтар қалдырған: Византиялық гректер хазарлармен одақтар құрып,оларға православиялық миссионерлерді жіберген; Парсылар мен арабтар хазарлармен соғысты, бірақ мұсылман саудагерлерінде хазарлардың астаналарында өздерінің кварталдары болатын; Киев пен Черниговтың орыстары хазарларға алым салық төледі, бірақ 965 жылы күш жинап, Хазарияға қарсы шығады. Сонымен қатар хазарлар жайлы армян мен грузиндер жазды. Бірақ хазарлар жайлы нақты дерек беретін құжаттар Х ғ. ортасында хазар ханы Иосифтің Испанияға халиф Абдрахман III, Хасдаи ибн Шафрутқа жазған хаты болатын. Саяхатшылардың жазулары бойынша Хазария оңтүстікте Парсы елімен, Хорезммен және Византия империясымен, солтүстікте Русь елімен, Ұлы Болгариямен және Перммен сауда саттық қатынастарын жасады. Соңғы рет хазарлар туралы дерек XIII ғ. Батый ханға бағынған халықтар арасында таралады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Л.Н.Гумилевтің «Хазарияны ашу» кітабын оқу барысында мынадай міндеттер қойылады:
- Хазарлар жайлы сипаттамаларды ашып көрсету;
- Х ғ. өмір сүрген Хазар қағанатының тарихына шолу жасау;
- Хазарияның соғыс жүргізу қимылдары, әскери тактикасы жайлы айтып кету;
- Волжск Хазариясының әрбір табылған ескерткішіне сипаттама беріп, қорытынды шығару.
Жұмыстың құрылымы:
- Кіріспеден;
- Тақырыпшылардан;
- Қорытындыдан;
- Пайдаланған әдебиеттер тізімінен құралады.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Л.Н.Гумилев «Хазарияны ашу» еңбегі
2. Л.Н.Гумилев «Қиял патшалығын іздеу» еңбегі
3. http://kk.wikipedia.org/wiki/
1. Л.Н.Гумилев «Хазарияны ашу» еңбегі
2. Л.Н.Гумилев «Қиял патшалығын іздеу» еңбегі
3. http://kk.wikipedia.org/wiki/
Мазмұны:
Кіріспе
1. Хазарлар мемлекеті жайлы сипаттамалар
2. Х ғ. Хазар қағанаты
3. Хазарияның жаулары
4. Волжск Хазариясының археологиялық ескерткіштері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың маңыздылығы:
Хазарияның құрамында камалық балғарлар,буртастар,суварлар,мордва -
эрзя,черемистер,вятичтер,солтүстікт егілер және славяндар болды. Шығыста бұл
хандық Хорезммен шекараласты,яғни оның құрамында Манғышлақ пен Үстірт
болды. Оңтүстіктегі шекаралас аймағы Дербент қаласы болды. Батыста
Солтүстік Кавказ жері, Қырым және Днестр мен Қарпат тауына дейін созылған
қаратеңіздік жайылымдар Хазар хандығына бағынса да, сол аймақтарда
хазарлар емес аландар, черкестер, печенегтер мен венгрлер қоныстанған.
Негізінен хазар халқы тұрған жерлер жоғарыда айтылған террияторияға сәйкес
келмейді. "Хазарлар" атауы тарихи әдебиетте бұрыннан айтылып жүрсе де,
хазарлардың басқа халықтардағыдай ата бабалары болмады. Сондықтан да
олардың шығу тегі нақты жоқ. Хазар қағанатының орналасқан жері жақсы
зерттелгенімен, бірақ олардан бірде бір археологиялық ескерткіш
табылмаған. Хазарлар жайлы көптеген мәліметтерді көршілес халықтар
қалдырған: Византиялық гректер хазарлармен одақтар құрып,оларға
православиялық миссионерлерді жіберген; Парсылар мен арабтар хазарлармен
соғысты, бірақ мұсылман саудагерлерінде хазарлардың астаналарында өздерінің
кварталдары болатын; Киев пен Черниговтың орыстары хазарларға алым салық
төледі, бірақ 965 жылы күш жинап, Хазарияға қарсы шығады. Сонымен қатар
хазарлар жайлы армян мен грузиндер жазды. Бірақ хазарлар жайлы нақты дерек
беретін құжаттар Х ғ. ортасында хазар ханы Иосифтің Испанияға халиф
Абдрахман III, Хасдаи ибн Шафрутқа жазған хаты болатын. Саяхатшылардың
жазулары бойынша Хазария оңтүстікте Парсы елімен, Хорезммен және Византия
империясымен, солтүстікте Русь елімен, Ұлы Болгариямен және Перммен сауда
саттық қатынастарын жасады. Соңғы рет хазарлар туралы дерек XIII ғ. Батый
ханға бағынған халықтар арасында таралады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Л.Н.Гумилевтің Хазарияны ашу кітабын
оқу барысында мынадай міндеттер қойылады:
- Хазарлар жайлы сипаттамаларды ашып көрсету;
- Х ғ. өмір сүрген Хазар қағанатының тарихына шолу жасау;
- Хазарияның соғыс жүргізу қимылдары, әскери тактикасы жайлы айтып кету;
- Волжск Хазариясының әрбір табылған ескерткішіне сипаттама беріп,
қорытынды шығару.
Жұмыстың құрылымы:
- Кіріспеден;
- Тақырыпшылардан;
- Қорытындыдан;
- Пайдаланған әдебиеттер тізімінен құралады.
Хазарлар мемлекеті жайлы сипаттама
Ұлы Еуразия континентiнiң орталық бөлiгiнің елдері бедеу және жабайы
болып тек қана сырттай қарағанда солай көрiнедi. Батыста батыс еуропалық
полуконтинентінің ежелгi мәдениетiмен, шығыста Қытай өркениетiмен,
солтүстiкте өте алмайтын қалың орманды Ұлы даламен шектелген. XX ғ. бiрiншi
жартысында этнографиялық бүтiндiктердiң болуы әлi күмәнге тірелді, өйткенi
ғылымда оларды болмыс ретiнде қабылдауға мүмкiндiк беретiн дәлел
жеткiлiксiз болды. Көрмеуге де оларды мүмкiн емес еді, сонда академик
Н.И.Конрад көрсеткен шығыс және батыс абстракциялар орын алатын болды.
Шындығында, материалды екi бөлiмге бөлу есептi әрдайым ықшамдайды, бiрақ
бұл әрдайым дұрыс шешiм бола бермейді.
Жер бедерлердің де нәсiлдермен қатар өз тарихы болады. IIIге
дейiнгі Едiл дельтасы бүгiнгіге мүлдем ұқсамады. Едiл сол кездері майда су
болатын, қазiргi алап бойынша емес, шығысқа таман Ахтуба және Бузан арқылы
ағып, Каспиймен қосылған Орал ойығына құйды. Осы кезеңнен сармат – алан
тайпаларының, яғни турандықтардың мәдениетiнiң ескерткiштерi қалды.
Хазарлар сол уақыттарда Теректің төменгi жақтарында мекендеді. II-III ғ.
атлантикалық циклондар құйылатын өз жолдарын солтүстiкке қарай жылжытты.
Жауын шашын осы аймақтарда уақытша тоқтап, шөлдi дала орнайды да, Едiл-
Октық өзен аралықта және Кама су жинағышы кеңдiктерiнде жауын мөлшері
көбейді.
Едiл барлық лай суларды тасыды, бiрақ оның төменгi
жақтарындағы мұндай ағындар тар болды. Сондықтан оңтүстiктегі Бозашы
түбегiне(Маңғыстаудан солтүстiкте қарай ) дейiн дерлiк қазiргi түрдiң
дельтасы жайылды. Тұщыланған таяз сулар балықтардың үлкен жақтауларын
асырай бастады. Жағалауларда ну орман бой көтерді, ал дөңдердiң арасындағы
жазықтықтар көк майсаларға айналып кеттi. Тек қана төбелерде (тiк зоналық)
қалған сахаралық шөптер батыс және шығысқа қарай шегiндi де(бүгінде сол
жерде Бахтемiр және Қиғаш тармақтары орналасқан), пайда болған азондағыш
жер бедерлi ядрода лотос гүлдедi, құтан және шағала ұя сала бастады. Ел өз
келбетін өзгерттi. Сонда орналасқан оның нәсiлi де өзгердi. Далалық -
сарматтар малға маса маза бермегендіктен және дымқыл шөптерге
үйренбегендіктен сол жерлерді тастап кетеді. Ал Хазарла рболса Каспий
теңізінің деңгейінен 6 м төмендегі жағалау сызығы бойына орналасты. Олар
бэров баурайларында аттары үшiн жайылымдар, құсы және аңы көп, бай балық
аулау қоныстарын тауып алды. Хазарлар жүзiм черенкаларын өздерімен бiрге
әкелдi және осы жүзімді оларға қан төгіссіз кездейсоқ табиғаттың
қайырымдылығы бойынша қолдарына түскен жерлерінде отырғызды. Жүзiм өте
боранды қыстарда қурап, бiрақ қайта-қайта дагестандық сорттармен
толытырылды, өйткенi Терск және Волжск хазарияның аралығында байланыс
тоқтамады. Каспий маңы даласында иелік еткен жауынгер аландар және ғұндар
хазар үшiн қауiптi болмады. Дельтадағы тармақтар кез келген жат елдiк адам
жөн таба алмайтын лабиринт болады. Тармақтардағы ағым тез, жағалары бойынша
қамыс өседі, сондықтан жағалауға шығып кетуге барлық жерде мүмкін емес.
Хазарияға кiруге талаптанған кез келген атты әскер тоғай қоршаған
тармақтарды жылдамдатуға жылдам iстей алмас едi. Атты әскер нақ сол жерде
өзінің басты артықшылығынан маневрлiктен айрылып қалады, яғни лабиринттағы
тармақтардың жолдарын сол жерде тұратын тұрғындар ғана білгендіктен
жауларына күтпеген жерден соққы беріп, ұсталмайтындай бола келтiріп,
бастамашылықты өзiне алатын.
Қыста қиындау болды. Мұзы нәзiк және сирек өзендерде тіпті суық қақаған
аяздарда да мұз ат және сауытты шыдай алмады.
Хазария жаулармен қоршалған табиғи бекiнiс болды. Үйінде
күшті әрі сенімді хазарлар оларға iске жарайтын далаға шығуға тәуекел
етпедi.
Хазарлар далаларда өмiр сүрмедi, демек олар көшпелiлер болмады. Бірақ олар
керiсiнше табиғаттан тек қана молдық алды: балық, жүзiм және бақтардан
жемiстер. Қысқаша айтқанда, Едiлдің төменгi жақтарының нәсiлдерi сол
кездері гомеостаздың фазаларында болды, яғни табиғатпен және бiр-бiрiмен
тепе-теңдiк сақтау. Өмiрлік бұл жүйеде нәсiлдер сирек араласты, өйткені
соғысу тиімсіз еді, ал егер басқа этностан қыз алса, олар басқа дәстүрге
үйренген сондықтан күйеуінің үйінде қиналады деп ойлады.
Х ғ. Хазар қағанаты
III ғ. дейін скифтердi қырған, парфяндарға жасағы бар көсемдi
сыйға тартқан, қаталдығымен ерекшеленген сарматтардың ұрпағы аландар мың
жыл ішінде мәдени, байсалды нәсiлдерге айналып кеттi. Бұл айналуға
ғұндарға бағынудан құтылу үшiн 371 жылдан бастап Испанияға кеткен өте
белсендi және көндiрiлмейтiн Аланның бiр бөлiгi себеп болды. Бiз тұқым
қуалау белгiсi арқылы пассионарлықты бiле аламыз. Демек, пассионарлы
Аландардың нәсiлдерiн солтүстік Кавказда емес, Кастилияда iздеу керек.
Угрлар, соның iшiнде мадьярлар ІІ-V ғ. ғұндардан пассионарлық энекцияны
алған ежелгі этнос. Көбінесе гуздар пассионарлы болды, өйткені олар
тәуелсіздікті түркілерден де, ғұндардан да сақтай алды. Византиялық этноста
ұрпақ болмады. Бірақ бұл олардың питекантроптардан пайда болмады дегенді
бiлдiрмейдi, бiрақ нәсiл адамдардың мал басы емес, ол ескi мәдениеттің
орнын басатын тарихи уақытта пайда болатын динамикалық жүйе. Жерорта теңізі
мағында ертеде Лациум және финикиялық қалалар өзiне өрлеу кезiнде қосқан
бiртұтас эллинистикалық мәдениет бар болды. Ол этникалық тұрғыда батыс
еуропалықты еске салады, өйткенi негiзгi эллиндiк ядро жан-жақты
эллинистикалық мәдениеттiң барлық варианттары бiтiрмейдi. Әрине, Рим,
Карфаген және Пелло этностары өз ерекшелiктерiне ие ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Хазарлар мемлекеті жайлы сипаттамалар
2. Х ғ. Хазар қағанаты
3. Хазарияның жаулары
4. Волжск Хазариясының археологиялық ескерткіштері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың маңыздылығы:
Хазарияның құрамында камалық балғарлар,буртастар,суварлар,мордва -
эрзя,черемистер,вятичтер,солтүстікт егілер және славяндар болды. Шығыста бұл
хандық Хорезммен шекараласты,яғни оның құрамында Манғышлақ пен Үстірт
болды. Оңтүстіктегі шекаралас аймағы Дербент қаласы болды. Батыста
Солтүстік Кавказ жері, Қырым және Днестр мен Қарпат тауына дейін созылған
қаратеңіздік жайылымдар Хазар хандығына бағынса да, сол аймақтарда
хазарлар емес аландар, черкестер, печенегтер мен венгрлер қоныстанған.
Негізінен хазар халқы тұрған жерлер жоғарыда айтылған террияторияға сәйкес
келмейді. "Хазарлар" атауы тарихи әдебиетте бұрыннан айтылып жүрсе де,
хазарлардың басқа халықтардағыдай ата бабалары болмады. Сондықтан да
олардың шығу тегі нақты жоқ. Хазар қағанатының орналасқан жері жақсы
зерттелгенімен, бірақ олардан бірде бір археологиялық ескерткіш
табылмаған. Хазарлар жайлы көптеген мәліметтерді көршілес халықтар
қалдырған: Византиялық гректер хазарлармен одақтар құрып,оларға
православиялық миссионерлерді жіберген; Парсылар мен арабтар хазарлармен
соғысты, бірақ мұсылман саудагерлерінде хазарлардың астаналарында өздерінің
кварталдары болатын; Киев пен Черниговтың орыстары хазарларға алым салық
төледі, бірақ 965 жылы күш жинап, Хазарияға қарсы шығады. Сонымен қатар
хазарлар жайлы армян мен грузиндер жазды. Бірақ хазарлар жайлы нақты дерек
беретін құжаттар Х ғ. ортасында хазар ханы Иосифтің Испанияға халиф
Абдрахман III, Хасдаи ибн Шафрутқа жазған хаты болатын. Саяхатшылардың
жазулары бойынша Хазария оңтүстікте Парсы елімен, Хорезммен және Византия
империясымен, солтүстікте Русь елімен, Ұлы Болгариямен және Перммен сауда
саттық қатынастарын жасады. Соңғы рет хазарлар туралы дерек XIII ғ. Батый
ханға бағынған халықтар арасында таралады.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Л.Н.Гумилевтің Хазарияны ашу кітабын
оқу барысында мынадай міндеттер қойылады:
- Хазарлар жайлы сипаттамаларды ашып көрсету;
- Х ғ. өмір сүрген Хазар қағанатының тарихына шолу жасау;
- Хазарияның соғыс жүргізу қимылдары, әскери тактикасы жайлы айтып кету;
- Волжск Хазариясының әрбір табылған ескерткішіне сипаттама беріп,
қорытынды шығару.
Жұмыстың құрылымы:
- Кіріспеден;
- Тақырыпшылардан;
- Қорытындыдан;
- Пайдаланған әдебиеттер тізімінен құралады.
Хазарлар мемлекеті жайлы сипаттама
Ұлы Еуразия континентiнiң орталық бөлiгiнің елдері бедеу және жабайы
болып тек қана сырттай қарағанда солай көрiнедi. Батыста батыс еуропалық
полуконтинентінің ежелгi мәдениетiмен, шығыста Қытай өркениетiмен,
солтүстiкте өте алмайтын қалың орманды Ұлы даламен шектелген. XX ғ. бiрiншi
жартысында этнографиялық бүтiндiктердiң болуы әлi күмәнге тірелді, өйткенi
ғылымда оларды болмыс ретiнде қабылдауға мүмкiндiк беретiн дәлел
жеткiлiксiз болды. Көрмеуге де оларды мүмкiн емес еді, сонда академик
Н.И.Конрад көрсеткен шығыс және батыс абстракциялар орын алатын болды.
Шындығында, материалды екi бөлiмге бөлу есептi әрдайым ықшамдайды, бiрақ
бұл әрдайым дұрыс шешiм бола бермейді.
Жер бедерлердің де нәсiлдермен қатар өз тарихы болады. IIIге
дейiнгі Едiл дельтасы бүгiнгіге мүлдем ұқсамады. Едiл сол кездері майда су
болатын, қазiргi алап бойынша емес, шығысқа таман Ахтуба және Бузан арқылы
ағып, Каспиймен қосылған Орал ойығына құйды. Осы кезеңнен сармат – алан
тайпаларының, яғни турандықтардың мәдениетiнiң ескерткiштерi қалды.
Хазарлар сол уақыттарда Теректің төменгi жақтарында мекендеді. II-III ғ.
атлантикалық циклондар құйылатын өз жолдарын солтүстiкке қарай жылжытты.
Жауын шашын осы аймақтарда уақытша тоқтап, шөлдi дала орнайды да, Едiл-
Октық өзен аралықта және Кама су жинағышы кеңдiктерiнде жауын мөлшері
көбейді.
Едiл барлық лай суларды тасыды, бiрақ оның төменгi
жақтарындағы мұндай ағындар тар болды. Сондықтан оңтүстiктегі Бозашы
түбегiне(Маңғыстаудан солтүстiкте қарай ) дейiн дерлiк қазiргi түрдiң
дельтасы жайылды. Тұщыланған таяз сулар балықтардың үлкен жақтауларын
асырай бастады. Жағалауларда ну орман бой көтерді, ал дөңдердiң арасындағы
жазықтықтар көк майсаларға айналып кеттi. Тек қана төбелерде (тiк зоналық)
қалған сахаралық шөптер батыс және шығысқа қарай шегiндi де(бүгінде сол
жерде Бахтемiр және Қиғаш тармақтары орналасқан), пайда болған азондағыш
жер бедерлi ядрода лотос гүлдедi, құтан және шағала ұя сала бастады. Ел өз
келбетін өзгерттi. Сонда орналасқан оның нәсiлi де өзгердi. Далалық -
сарматтар малға маса маза бермегендіктен және дымқыл шөптерге
үйренбегендіктен сол жерлерді тастап кетеді. Ал Хазарла рболса Каспий
теңізінің деңгейінен 6 м төмендегі жағалау сызығы бойына орналасты. Олар
бэров баурайларында аттары үшiн жайылымдар, құсы және аңы көп, бай балық
аулау қоныстарын тауып алды. Хазарлар жүзiм черенкаларын өздерімен бiрге
әкелдi және осы жүзімді оларға қан төгіссіз кездейсоқ табиғаттың
қайырымдылығы бойынша қолдарына түскен жерлерінде отырғызды. Жүзiм өте
боранды қыстарда қурап, бiрақ қайта-қайта дагестандық сорттармен
толытырылды, өйткенi Терск және Волжск хазарияның аралығында байланыс
тоқтамады. Каспий маңы даласында иелік еткен жауынгер аландар және ғұндар
хазар үшiн қауiптi болмады. Дельтадағы тармақтар кез келген жат елдiк адам
жөн таба алмайтын лабиринт болады. Тармақтардағы ағым тез, жағалары бойынша
қамыс өседі, сондықтан жағалауға шығып кетуге барлық жерде мүмкін емес.
Хазарияға кiруге талаптанған кез келген атты әскер тоғай қоршаған
тармақтарды жылдамдатуға жылдам iстей алмас едi. Атты әскер нақ сол жерде
өзінің басты артықшылығынан маневрлiктен айрылып қалады, яғни лабиринттағы
тармақтардың жолдарын сол жерде тұратын тұрғындар ғана білгендіктен
жауларына күтпеген жерден соққы беріп, ұсталмайтындай бола келтiріп,
бастамашылықты өзiне алатын.
Қыста қиындау болды. Мұзы нәзiк және сирек өзендерде тіпті суық қақаған
аяздарда да мұз ат және сауытты шыдай алмады.
Хазария жаулармен қоршалған табиғи бекiнiс болды. Үйінде
күшті әрі сенімді хазарлар оларға iске жарайтын далаға шығуға тәуекел
етпедi.
Хазарлар далаларда өмiр сүрмедi, демек олар көшпелiлер болмады. Бірақ олар
керiсiнше табиғаттан тек қана молдық алды: балық, жүзiм және бақтардан
жемiстер. Қысқаша айтқанда, Едiлдің төменгi жақтарының нәсiлдерi сол
кездері гомеостаздың фазаларында болды, яғни табиғатпен және бiр-бiрiмен
тепе-теңдiк сақтау. Өмiрлік бұл жүйеде нәсiлдер сирек араласты, өйткені
соғысу тиімсіз еді, ал егер басқа этностан қыз алса, олар басқа дәстүрге
үйренген сондықтан күйеуінің үйінде қиналады деп ойлады.
Х ғ. Хазар қағанаты
III ғ. дейін скифтердi қырған, парфяндарға жасағы бар көсемдi
сыйға тартқан, қаталдығымен ерекшеленген сарматтардың ұрпағы аландар мың
жыл ішінде мәдени, байсалды нәсiлдерге айналып кеттi. Бұл айналуға
ғұндарға бағынудан құтылу үшiн 371 жылдан бастап Испанияға кеткен өте
белсендi және көндiрiлмейтiн Аланның бiр бөлiгi себеп болды. Бiз тұқым
қуалау белгiсi арқылы пассионарлықты бiле аламыз. Демек, пассионарлы
Аландардың нәсiлдерiн солтүстік Кавказда емес, Кастилияда iздеу керек.
Угрлар, соның iшiнде мадьярлар ІІ-V ғ. ғұндардан пассионарлық энекцияны
алған ежелгі этнос. Көбінесе гуздар пассионарлы болды, өйткені олар
тәуелсіздікті түркілерден де, ғұндардан да сақтай алды. Византиялық этноста
ұрпақ болмады. Бірақ бұл олардың питекантроптардан пайда болмады дегенді
бiлдiрмейдi, бiрақ нәсiл адамдардың мал басы емес, ол ескi мәдениеттің
орнын басатын тарихи уақытта пайда болатын динамикалық жүйе. Жерорта теңізі
мағында ертеде Лациум және финикиялық қалалар өзiне өрлеу кезiнде қосқан
бiртұтас эллинистикалық мәдениет бар болды. Ол этникалық тұрғыда батыс
еуропалықты еске салады, өйткенi негiзгi эллиндiк ядро жан-жақты
эллинистикалық мәдениеттiң барлық варианттары бiтiрмейдi. Әрине, Рим,
Карфаген және Пелло этностары өз ерекшелiктерiне ие ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz