Төтенше жағдай және оның түрлері

ЖЕР СІЛКІНУ.

Жер сілкінуіне дейін:

Жағдайды көз алдыңызға елестетіңіз: қатты жер сілкінісі болған кезде егер сіз жұмыста, үйде, ал балаларыңыз сол кезде мектепте немесе балалар бақшасында болса? Өзіңіз бен отбасы мүшелерінің осындай жағдай бола қалған кезде жете зерттеңіз: тығылу үшін ең қауіпсіз жер қайда, жер сілкінісі біткеннен кейін қай жерде кездескен дұрыс т.б. Сіздің алдын-ала құрған «сценариіңіз» апат болған жағдайда көмекке келеді.

Алдын-ала дайын болыңыз:
• Рюкзак немесе сөмкеңізді құжаттар;
• Үш күнге жететін тамақ пен су;
• Алғашқы медициналық дәріханасы мен медикаменттер;
• Жылжымалы электр фонары мен сіріңке;
• Жылы киім мен аяқ киім.

Алғашқы жер сілкінісі кезінде :
• Есте сақтаңыз: жер сілкінісі басталған кезде үрейленбеңіз және басқалардың да үрейленуіне жол бармеңіз;
• Газ, су және жарықты сөндіріңіз;
• Жер сілкіну төменгі баллмен жай болса, онда қорықпаңыз, сол жерде тұрыңыз, яғни күтіңіз.

Егер күшті жер сілкінісі болған кезде сіз үйдің ішінде болсаңыз (дүмпу күші бес және одан жоғары болса):
• Екінші және одан да жоғары қабатта болсаңыз ол жерден ешқайда кетпеңіз;
• Ішкі қабырғаның қауіпсіз жеріне, бұрышқа, есіктің жақтауына, ваннаға жатыңыз;
• Кереуеттің, столдың астына кіріңіз, себебі бұлар сізді құлайтын заттар мен сынықтардан қорғайды. Өзіңізді ауыр жиһаздар мен терезелерден аулақ ұстаңыз;
• Лифтіні пайдаланбаңыз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1) Уәлиханов Ш. Шығармалар жинағы. - Алматы, 1961,
2) Репина Л.П. и др. История исторического знания.- М.:Дрофа, 2004
3) Назарбаев Н.Ә. Тарих толқынында.- Алматы: Атамұра, 2003
4) Қазақ қолжазбаларының ғылыми сипаттамасы. Тарихи жырлар.-Алматы.- 1981
5) Жүгенбаева Г. Дәстүрлі ауызша тарих.- Алматы, 2005
6 )Vansina Jan. Oral tradition as history. Madison: The University of Wisconsin Press, 1985

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
Төтенше жағдай және оның түрлері
ІІ. Негізгі бөлім
1. Табиғи сипаттағы ТЖ кезіндегі әрекеттер
2. Техногендік сипаттағы ТЖ кезіндегі әрекеттер
3. Халықтың ТЖ кезіндегі құқықтарымен міндеттері
ІІІ. Қорытынды
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Төтенше жағдай дегеніміз адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе
әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық
жүргізуші объектілерге нұқсан келтірген немесе келтіруі мүмкін, халықты
едәуір дәрежеде материалдық шығындарға ұшыратып, тіршілік жағдайын бұзған
немесе бұзуы мүмкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір
аумақта туындаған жағдай. Төтенше жағдай пайда болу себептеріне қарай
табиғи сипаттағы және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға бөлінеді.
Табиғи сипаттағы ТЖ – дүлей зілзала (жер сілкінісі, сел, көшкін, су
тасқыны және басқалар), табиғи өрт, індеттер мен малдың жұқпалы аурулары,
ауылшаруашылық өсімдіктерінің және ормандардың кеселдері мен зиянкестері
арқылы зақымдануын туғызатын ТЖ-лар.
Техногендік сипаттағы ТЖ - өнеркәсіп, көлік авариялары және басқа да
авариялар, өрт (жарылыс), күшті әсер ететін улы, радиоактивті және
биологиялық жағынан қауіпті заттарды тарататын (тарату қаупі бар) авария,
үйлер мен ғимараттардың кенеттен қирауы, бөгендердің бұзылуы, тіршілікті
қамтамасыз ететін электр-энергетика және коммуникация жүйелеріндегі,
тазарту құрылыстарындағы авария туғызған ТЖ.

ЖЕР СІЛКІНУ.

Жер сілкінуіне дейін:

Жағдайды көз алдыңызға елестетіңіз: қатты жер сілкінісі болған кезде
егер сіз жұмыста, үйде, ал балаларыңыз сол кезде мектепте немесе балалар
бақшасында болса? Өзіңіз бен отбасы мүшелерінің осындай жағдай бола қалған
кезде жете зерттеңіз: тығылу үшін ең қауіпсіз жер қайда, жер сілкінісі
біткеннен кейін қай жерде кездескен дұрыс т.б. Сіздің алдын-ала құрған
сценариіңіз апат болған жағдайда көмекке келеді.

Алдын-ала дайын болыңыз:
• Рюкзак немесе сөмкеңізді құжаттар;
• Үш күнге жететін тамақ пен су;
• Алғашқы медициналық дәріханасы мен медикаменттер;
• Жылжымалы электр фонары мен сіріңке;
• Жылы киім мен аяқ киім.

Алғашқы жер сілкінісі кезінде :
• Есте сақтаңыз: жер сілкінісі басталған кезде үрейленбеңіз және
басқалардың да үрейленуіне жол бармеңіз;
• Газ, су және жарықты сөндіріңіз;
• Жер сілкіну төменгі баллмен жай болса, онда қорықпаңыз, сол жерде
тұрыңыз, яғни күтіңіз.

Егер күшті жер сілкінісі болған кезде сіз үйдің ішінде болсаңыз (дүмпу
күші бес және одан жоғары болса):
• Екінші және одан да жоғары қабатта болсаңыз ол жерден ешқайда
кетпеңіз;
• Ішкі қабырғаның қауіпсіз жеріне, бұрышқа, есіктің жақтауына, ваннаға
жатыңыз;
• Кереуеттің, столдың астына кіріңіз, себебі бұлар сізді құлайтын заттар
мен сынықтардан қорғайды. Өзіңізді ауыр жиһаздар мен терезелерден
аулақ ұстаңыз;
• Лифтіні пайдаланбаңыз.

Егер көшеде болсыңыз:
• Ғимараттар мен электр желілерінен алшақ, ашық алаңда тұрыңыз, үзілген
электр желілерінен алшақ тұрыңыз;
• Ғимараттың алдың кесіп өтпеңіз және оған кірмеңіз.

Егер автокөліктің ішінде болсаңыз:
• Ашық алаңда қалыңыз жер сілкінісі біткенше көлік ішінде болыңыз

Есте болсын. Жер сілкінісі кезінде жер жарылып, адам өлімі сирек
кездеседі. Жер сілкінісі кезінде мынадай жағдайларда бақытсыздық орын
алады:
• Ғимараттардың кейбір бөліктерінің қирауы;
• Сынған терезелердің құлауы;
• Үзілген электр желілері;
• Пәтердегі ауыр заттардың құлауы;
• Өрт;
• Үрей кезінде бақылаусыз қалған адамдардың мінез-құлқы.
Егер сіз алдын-ала қауіпсіздік шараларын сақтасаңыз, құрбан болу саны
аз болары сөзсіз.

Жер сілкінісен кейін:
• Қажет адамдарға алғашқы жәрдем көмегін көрсетіңіз;
• Зардап шеккендерді үйіндіден шығаруға көмектесіңіз;
• Радиоқабылдағышты қосыңыз;
• Суды, газды, жарықты мүмкіндік болса өшіріңіз;
• Ашық отты пайдаланбаңыз;
• Өте сақ болыңыз, ғимаратты тез арада босатыңыз, яғни басқа жаққа
барыңыз.

Назар аударыңыздар!
Радио үнемі қосулы тұрсын!
Төтенше жағдайлар қызметінің дабылын тыңдаңыздар!

Су тасқын, сел
Су тасқынының негізгі үш себебі бар: жаңбырдың өте көп жаууы, қардың
тез еруі мен тұрып қалған мұздардың жалжуы, теңіз суының жағаға ұруы,
өзенге судың көп құйылуы. Әсіресе қар еруі ұзаққа созылғанда өте қауіпті.
Елді мекендерде су тасқыны боларда алдын-ала қауіпсіздік дайындығын
жүргізу керек. Жергілікті елдің топографиясын, климаттық ерекшеліктерін
және тарихын біле отырып, су тасқынының қалай болатынын дәлдікпен білу
қиындық туғызбайды. Кішкентай су тасқыны шамамен 10-20 жылда бір рет, үлкен
су тасқыны 20-25 жылда бір рет, одан да үлкен бүкіл өзендерді қамтитын 50-
100 жылда бір рет және 100-200 жылда бір рет, бүкіл аумақты қамтитын үлкен
апаттар болуы мүмкін.

Гидрологиялық алдын-ала бақылаудың мынадай жүйесі бар:
• Қысқа мерзімдік (10-12 тәулік)
• Ұзақ мерзімдік (2-3 айға дейін)
• Өте ұзақ мерзімдік (3 айдан жоғары)

Жағаға жақын облыстардың тұрғындары жақын уақытта не болатынына
қызығушылық білдіріп жүруі керек.
Жеке адамның алдан-ала қауіпсіздік шаралары:
• алғашқы толқынның әсерінен құлатқанда;
• барлық отбасы мүшелерін жүзуге үйрету;
• қайықтың болуы (мүмкіндігінше екі қайық- біреуі кәдімгі, екіншісі-жел
үрлеп толтырылған) ;
• жергілікті елді-мекендердің топографиясымен танысу;
• жақын маңда стихиялық жағдай болғанда хабарласу түрін білу.

Су тасқыны кезінде:
• үйдегі газды, суды, жарықты сөндіру;
• пештегі жанып жатқан отты өшіру;
• үйдегі бағалы заттарды үйдің төбесіне немесе жоғары қабатқа шығару;
• бірінші қабаттағы есік пен терезелерді тақтаймен немесе фанермен қағып
тастау;
• мал тұратын сарайдағы есіктердің ілгішін ашып тастау.
Кездейсоқ су тасқанында өзіңізбен бірге жылы киім, мүмкіндігінше су
өткізбейтін киім, жамылғы, тамақ және т.б. керекті нәрселерді алып,
рельфтің ең биік жеріне көтеріліңіз, ол жерді ешқашан су баспайды. Егер ол
болмаса, қайық және т.б. дайындау қажет.
Су кеткеннен кейін электр сымдарынан, зақымданған газ магистралдан сақ болу
қажет. Үйге кірер алдында, су тасқынынан зақымданбағандығын байқау қажет.
Судан табылған заттардан тамақ әзірлеуге болмайды.
Қар көшкіні – таулы аймақтарда болатын қардың, тастың көшкіні. Бұл
құбылыс көбіне көлдерде судың толуынан, мұздардың еруінен болады. Қар мен
мұз еріп, олар төмен қарай ағады. Ағынның биіктігі 10-20 метрге дейін (кей
жағдайларда 40-50 метрге дейін), ағу жылдамдығы 3-5 мс. Көшкіннің астында
қалғандардың тірі қалуы мүмкін емес, сондықтан абай болу қажет.
Республикамызда қауіпті 300 орын тіркеуге алынған, ол жерлерде 600-ден
көп әртүрлі жағдайлар болған. Қар көшкіні жағдайлары шамамен 80%, мұз
еруінен 15% және қар еруі мен жер сілкінісінен 5% болады.
Қазақстанның ең қауіпті таулы аймақтары болып Жоңғар, Талас, Іле
Алатауы, сондай-ақ Қаратау, Кетмен, Тарбағатай таулары саналады.
Көшкін қаупі бар кезең – Қазақстанның таулы аймақтарында күн жылыған
кезде болады (тамыз-қыркүйек айлары).
Көшкіннің болу белгілері
• Көшкін қаупі бар аймақтары жаңбырдың үздіксіз жауу;
• Көшкін қаупі бар аймақтарында күннің жылуы;
• Көлде деңгейінің күрт төмендеуі немесе жоңғар жағында шұңқыр пайда
болуы;
• Жер сілкінісі.
Көшкіннің жақындау қаупі және белгілері
• Көшкінге қауіпті арналарда судың тоқтап не болмаса күрт азайып кетуі;
• Көшкінге қаупі арналардың жоғары жағында қатты дыбыстың пайда болуы;
• Көшкін алып келген тастардың соққысынан болған қозғалыстар;
• Көшкін соққысынан болған шаңды бұлттардың пайда болуы;
• Судың лайлануынан пайда болған көшкін алдындағы себептер.
Көшкін қаупі бар аймақтарда қауіпсіздік шараларын сақтау.
• таулы аймақтардағы жағдайларды бұқаралық ақпараттық құралдаынан
тыңдаңыз;
• Қатерлі аймақта тоқтаусыз жаңбыр жауса, ол жерден тез арада кетуге
тырысыңыз;
• Келе жатқан көшкін ағынына 50-60 м жақындамаңыз;
• Тау шеттеріне және көшкін ағатын аймаққа тоқтамаңыз;
• Қауіпті жерлерде адамдар арасындағы қашықтық 20-30 м болсын;
• Қаупі бар аймақтарға тынығуға бармаңыз, көлдің жағысына лагер
палаткасын тікпеңіз:
• Көшкін болатынын сезген жағдайда, тауға шығып, неғұрлым алысырақ
кетуге тырысыңыз;
• Көшкін өткеннен кейін ол жерге түспеңіз, себебі ол жерде тағы да
көшкін қаупі болуы ықтимал;
• Қауіпті аймақтада қауіпсіздік шараларын сақтаңыз;
• Теңіздің мұз жағында болу, қауіп төнген жағдайда дауыл тллқыны
болмағанда ауа температурасының жағымсыз жағында болу;
• Көлдің бөгет бойымен, жылжып жүрген үлкен мұздың немесе қар көшкіні
үстімен жүрмеңіз;

Дауыл, құйын
Дауыл – ең көп тараған табиғат апаттарының бірі. Әсіресе, бұл жел,
мұзда, теңізде, тауда өте қауіпті. Кез келген қатты жел қыста дауылмен,
жазда шаңды, құмды дауылымен байқалады.
Егер ашық жерде жел қатты тұрса, тез арада тығылу қажет.
Жазық немесе құрлық далада – жерге жатып, тастан, қалың қамыстардан
ұстап алу қажет. Киімнің алдың жауып, тыныс алу жолдарын шаң мен құмнан
сақтану үшін, орап алу қажет. Өзімен бірге фляга су алып алу қажет.
Тауда – болған жағдайда, шың басынан, асудан аулақ кеткен абзал.
Қауіпсіз орындарда тығылу – ну орманда, үлкен қорғандардың артына
жасырыну қажет. Сонымен қатар, тасты және қауіпті аймақтардан алыс жүру
қажет.
Құйын - өте қауіпті. Құйын жылдмдығы 100 мс дейін жетеді, ең тез
жылдамдығы 30-40 кмсағ. Құйынмен бірге аспанға ұшқан шыбықтар, майда
тастар және т.б. нәрселердің ұшуы адамдарға қаупті тудырады.
Құйынның дауылдан айырмашылығы, ол кіші болып келеді, сондықтан оған
кез болмау мүмкіншіліктері бар. Тек қана құйынның бағытын және жылдамдығын
анықтап, қарсы бағытта жүру қажет. Құйынға кезіккен жағдайда кез келген
жерге қадалған заттан ұстап, бетті, әсіресе, көзді қолмен не болмаса
матамен жабу қажет. Егер құйын, боран, дауылболады дегенді болжамшылардан
естісеңіз, үйдің ауласындағы барлық заттарды жерге қағып, қатайтып қою
қажет. Әсіресе, бұл салмағы аз үй соғуға қажетті заттарға: татқтайша,
фанерлерді, шифрларды ұшырып алып кетпейтіндей етіп байлау қажет. Бұл
заттарды бір-біріне байлап, жерге нықтап қою қажет. Оларды сарайларға
тығып, ұшып кетпейтіндей орында орналастру қажет. Жел тұратын бетке қарап
тұрған терезені фанерлермен немесе тақтайшалармен жапқан абзал.
Алдын ала электр құралдарын сөндіріңіз, керосин шамын алыңыз. Сонымен
қатар, құрғақ таменқ ішпес үшін, артық балонмен газ плитасын алыңыз.
Сондай-ақ, үйіңізге артығымен тамақ, су, ал қас кезінде көбірек отын
жинап қойыңыз.
Дауыл, құйын құйын жақындап келе жатқаннан, үйіңіздің жағдайы нашар,
дауылға төзбейд деген жағдайда, погребті паналаңыз (төсенгеш, жылы киім,
су, тамақ, шырақ, міндеттті түрде күрек пен балта алыңыз).

Қарлы боран (дауыл)
Егер сіз боранда қалсаңыз:
Қар үстінен паналайтын орын дайында;
• ағаштардың арасынан қуыс жер табыңыз;
• паналайтын орныңызды үлкейтіңіз;
• ұйықтамауға тырысыңыз, егер бар болса балауыз жағыңыз.

Паналайтын жерде отырып не істеу керек:
• паналаған орынды белгілеу керек;
• бір-біріңе жақын отыру керек;
• барлық киім түймелерін салып, етек-жеңін дұрыстау керек;
• Су киімді сығу керек;
• ыстық шәй, кофе ішу керек;
• басыңды, аяғыңды барынша жылы ұстау керек;
• майлы азық пен қант жеу керек

Түн уақытта не істеу керек:
• Ішімдік ішпеу;
• отты қараусыз қалдырмау;
• орынды себепсіз қалдырмау.

Автокөлікте келе жатып боранда қалсаңыз:
• машинаның жалюзиін жауып, қозғалтқышын радиатор жағынан жабыңыз;
• автокөлігіңізді қар ұрған жағына қойыңыз;
• қар астында қалмау үшін көлік айналасын қайта- қайта қардан тазалаңыз;
• пайдаланған газ шығатын трубаның қармен толып қалуын, сол газдың көлік
ішіне кірмеуін қадағылыу керек.

Егер автокөлік жолда өшіп қалсын:
• даурықпаңыз, жағдайды байқаңыз, қай уақыт, қай жерде тұрғаныңызды,
елді-мекенге қанша жер бар екенін анықтауға тырысыңыз;
• егер күтетін болсаңыз, ұйықтап қалмаңыз;
• егер ары қарай жүретін болсаңыз, трасса мен көшеден шығып кетпеуге
тырысыңыз.

Автокөлікте кемінде 5 дөңгелек болады, қажет болса біреуін жағуға
болады.
Үсіген адамды жылыту жолдары:
Ең тиімдісі:
• ваннада (40 С жооғары емес);
• ыстық суға малынған сүлгі, жаймаға орау, суысымен қайты жылысына
ауыстырып орау керек.
Бір мезгілде зардап шегушінің саусақтарын уқалап отыру керек, аяғын
жоғары көреріп қойса, денесі мен басына қан жақсы жүреді.
Дененің кейбір жерлерінің қатты үсуі өмірге өте қауіпті.
Мысалы: оттың қасына зардап шегушіні орап отырғызған дұрыс, оған өте
ыстық болмауы тиіс, жылынған сайын оттан алыс отырғызған дұрыс.
Зардап шегуші жылынып, өз қалпына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.