Табыстар мен шығыстар есебі

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

Кіріспе

І. Бөлім Табыстар мен шығыстар есебі

1. 1. Шығыстар мен Табыстар бухгалтерлік

есеп шоттарын жабудың тәртібі

Шығыстар мен Табыстар бухгалтерлік

есепшоттары туралы түсінік

1. 3. Шығыстар мен Табыстар есеп саясатының мазмұны

1. 4. Алдағы кезең шығыстарының есебі

1. 5. Алдағы кезең кірістерінің есебі

1. 6. Басқа да есептелген шығындар есебі

1. 7. Кіріс және Шығыс кассадағы ордерлері қолма-қол ақшаның есебі

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3

І. Бөлім Табыстар мен шығыстар есебі

1. 1. Шығыстар мен Табыстар бухгалтерлік

есеп шоттарын жабудың тәртібі…… . . . 4-8

Шығыстар мен Табыстар бухгалтерлік

есепшоттары туралы түсінік . . . 8-11

1. 3. Шығыстар мен Табыстар есеп саясатының мазмұны . . . 12-13

1. 4. Алдағы кезең шығыстарының есебі . . . 13-14

1. 5. Алдағы кезең кірістерінің есебі . . . 15-16

1. 6. Басқа да есептелген шығындар есебі . . . 17-19

1. 7. Кіріс және Шығыс кассадағы ордерлері қолма-қол ақшаның есебі . . . 19-26

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Осы тақырыпқа сай “Шығыстар мен Табыстар есебі” бухгалтерлік есептің шоттар жүргізуге байланысты. 1941 жылы Американың бухгалтерлер институтында бухгалтерлік есепке былайша анықтама берілген: “Есеп дегеніміз шоттарда операцияларды ақшалай өлшем бірлігінде тіркеу арқылы жіктеу және жалпылама көрсету мәдениеті, яғни кем дегенде оның бір бөлігі қаржылық сипат алатын, сонымен қатар алынған нәтижені көрсететін жазу”.

Қазіргі уақытта Қазақстан нарық экономикасына түгелімен көшті, оны бүкіл әлемдік қауымдастық та мойындады. Бұндай жағдайда біздің елімізде әлемдік нарықта бәсекелестік қабілеті бар кәсіпорындар, мекемелер көп болса, соғұрлым біздің экономикамыздың деңгейі де жоғарылай береді. Ал кәсіпорындардың қызметінің дұрыс жолға қойылуы көптеген факторларға байланысты болып келеді. Соның ішінде бухгалтерлік есептің, аудиттің, оның ішінде қаржылық есептің, ішкі аудиттің және талдаудың дұрыс ұйымдастырылып жүргізілуі үлкен роль атқарады.

Кәсіпорынның өндіріске жұмсалған шығындар есебін зерттеп бақылай отырып кез-келген кәсіпорынның жабдықтаушылары мен клиенттерінің кім екендігін, олардың қандай тауар сататынын, қызмет көрсететінін, олармен қандай қарым-қатынастарда, қандай тәртіпте, қандай құжат негізінде жүзеге асатынын көріп білуге болады.

Есепке алу мәліметтегі кәсіпорынның және оның құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел және тиімді басқару үшін экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлау жасау үшін және де халқымыздың экономикасының даму заңдылықтарын терең зерттеу үшін пайдаланылады.

Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында кәсіпорынның күрделі экономикалық тетігін нық, дұрыс жолға қойылған есеп жүйесінсіз, сондай-ақ сенімді экономикалық ақпаратсыз басқару іс жүзінде мүмкін емес. Осы тұрғыдан есептегенде ақша қаражаттарының есебі мен ішкі аудиті өзекті болып есептелінеді.

1. Бөлім Шығыстар мен Табыстар есебі

1. 1. Шығыстар мен Табыстар бухгалтерлік есеп шоттарын жабудың тәртібі

Кәсіпорындардың түпкі мақсаты - пайда табу болып табылады. Пайданың жалпы сомасын шығару үшін «Табыстар» мен «Шығыстар» айырымын есептеу қажет. Шоттарды жабу жұмыстары да осы пайданың көлемін белгілі бір мерзімге қарай есептеу үшін орындалады. Халақаралық бухгелтерлік есеп стандарттарында қолданылып келе жатқан тәртіп бойынша шоттарды жабу үшін ең әуелі қосымша пайда «Жинақ шоты» ашылады. Бұл счетқа «Табыстар» мен «Шығыстар» счеттары бойынша жинақталған қалдықты көшіріп жазу керек.

Мысалы, «Табыстар» шотындағы соңғы қалдық 2000 теңге болып, «Шығыстар» шотындағы соңғы қалдық 1300 теңге болса, онда бұл мәліметтерді шотқа түсіреміз.

Дт Пайда Жинақ Кт

1300 2000

Мұның негізінде «Пайда-Жинақ» счетындағы 7000 теңгені құрағандығын көруге болады. Бұл сома есепті жылға жататын сома. Сондықтан: «Пайда-Жинақ» шотының дебеті арқылы түскен пайданы «Бөлінбеген таза пайда» шоттының кредитіне жазамыз. Мұның нәтижесінде уақытша қолданған «Пайда-Жинақ» шотты жабылды. Кәсіпорынның пайда жөніндегі қорытынды есебі (отчеты) төмендегідей тәртіппен жасалады.

А кәсіпорынның пайда жөніндегі есебі:

Табыстар 2

Шығындар 1300

Пайда 7000 «Жинақ шотты»

Осылайша пайда жөніндегі есептің негізіне сүйене отырып, бухгалтерлік есептің жинақтаушы счеттары «Табыстар», «Шығыстар» және «Пайда-Жинақ» шоттары жабылады. Бұл шоттар уақытша ендірілген. Бұл шоттарды әрбір есепті жылдың басында ашып, жыл аяғына дейін жүргізуге болады. Активті қаражаттарға арналған шоттардағы бастапқы қалдық дебеттік, ал міндеттемелер мен капитал есебі және қозғалыстан жүргізуге арналған шоттардағы бастапқы қалдық кредиттік болатындығын есте сақтау қажет. Активті қаражаттар мен міндеттемелер және капитал есебіне арналған шоттардағы соңғы қалдық келесі жылға көшіріліп отырады. Сонымен пайданы есептеуге арналған шоттар уақытша енгізілген, ал баланстық шоттар тұрақты шоттарға жатады. Көптеген кәсіпорындар өз пайдаларын дұрыс есептеу және жан-жақты таңдауға ыңғайлы болуы үшін табыстар мен шығындар шотын жекелеген шығын баптарына жіктеп көрсетеді.

Мысалы, еңбек ақы, негізгі құралдарды пайдалану, сақтандыру сияқты шығындарды. Кейбір жағдайда табыстарды есептеп отыру үшін 2-3 номенклатуралық бап қажет болса, шығыстар есебіне 10-ға жуық номенкулатуралық баптар енгізуге тура келеді.

«Табыстар» туралы алты бөлімнен тұрады. Бұл счеттарда негізгі қызметтен түскен табыстар, сатылған тауарларды қайтару және сату шегерімі мен баға шегерімінен пайда болған табыстар және негізгі қызметке жатпайтын іс-әрекеттерден түскен табыстардың есебі мен қозғалысы жөніндегі операцияларға арналған шоттар тізімі берілген.

6000 Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс

6010 Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын кіріс

6020 Сатылған өнімдерді қайтару

6030 Бағадан және сатудан түскен жеңілдіктер

6100 Қаржыландырудан түскен кіріс

6110 Сыйақылар бойынша кірістер

6120 Дивиденттер бойынша кірістер

6130 Қаржылық жалдау бойынша кірістер

6140 Инвестициялық жылжымайтын мүлік операцияларынан алынатын кіріс

6150 Қаржылық аспаптардың әділ құнының өзгеруден түскен кірістер

6161 Қаржыландырудан түсетін басқа да кірістер

6200 Басқа да кірістер

6210 Активтердің шығуынан түскен кірістер

6220 Өтеусіз алынған активтерден алынатын кірістер

6230 Мемлекттік субсидиялардан алынатын кірістер

6240 Құнсыздандан залалды қалпына келтіруден алынатын кірістер

6350 Бағамдық айырмадан түскен кірістер

620 Операциялық жалдауан түскен кірістер

6270 Биологиялық активтердің әділ құнын өзгертуден түскен кірістер

6280 Басқа да кірістер

6300 Қысқартылатын қызметпен байланысты кірістер

6310 Қысқартылатын қызметпен байланысты кірістер

6400 Үлестік қатысуы бойынша есепке ескерілетін ұйымдар пайдасының үлесі

6410 Қауымдастырылған ұйымдардың пайда үлесі

6420 Бірлескен ұйымдардағы пайданың үлесі

«Шығыстар» тарауы сегіз бөлімнен тұрады. Аталмыш тараудағы шоттар сатылған тауарлардың өзіндік құнын шығару, тауарларды сатуға байланысты жұмсалған шығындардың, жалпы әкімшілік шығындардың, пайыздық төлемдерге байланысты шығындардың, негізгі қызметке жатпайтын іс -әрекеттерге жұмсалған шығындардың, табыс салыққа байланысты шығындардың, төтенше жағдайын және тоқтатылған операциялардан пайда болған табыстар, басқа да ұйымдарға үлес қосудан түскен табыс есебін жүргізуге арналған шоттардың тізімі берілген.

7000 Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құы

7010 Өткізілген өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құы

7100 Өнімдерді сату және қызметтер көрсету бойынша шығыстар

7110 Өнімдерді сату және қызметтер көрсету бойынша шығыстар

7200 Әкімшілік шығыстар

7210 Әкімшілік шығыстар

7300 Қаржыландыруға арналған шығыстар

7310 Сыйақылар бойынша шығысар

7320 Қаржылық жалдау бойынща пайыздарды төлеуге арналған шығыстар

7330 Қаржылық аспаптардың әділ құнын өзгертуден алынатын шығыстар

7340 Қаржыландыруға арналған басқа да шығыстар

7400 Басқа да шығыстар

7410 Активтердің шығуынан алынатын шығыстар

7420 Активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар

7430 Бағамдық айырма бойынша шығыстар

7440 Резервті құру және үмітсіз талаптарды есептен шығару бойынша

шығыстар

7450 Операциялық жалдау бойынша шығыстар

7460 Биологиялық активтердің әділ құнын өзгертуден түсетін шығстар

7470 Басқа да шығыстар

7500 Қысқартылған қызметпен байланысты шығыстар

7510 Қысқартылған қызметпен байланысты шығыстар

7600 Үлестік қатысу әдісімен ескерілетін ұйымдардың залалындағы үлес

7610 Қауымдастырылған ұйымдардың залалындағы үлесі

7620 Бірлескен ұйымдардағы залалындағы үлесі

7700 Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар

7710 Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар

Қазақстан Республикасында есеп жүйесінің тәжірибесіне енгізіліп Бас счеттар жоспры:

қызмет атқарушы бухгалтерлердің күнделікті жұмысына бағыт беру;
кәсіпорындар деңгейінде орын алған шаруашылық операцияларының ақпараттарын жинақтап, өзара байланыс жүйесіне келтіру;
шаруашылық қызметіндегі мәліметтер мен көрсеткіштерді бақылап, тексеруді қамтамасыз ету;
атқарушы бухгалтерлердің білім дәрежесін жетілдіріп отыруға бағыт беру;
мәліметтер мен ақпараттар жүйесін республика деңгейінде топтастырып, жинақтау үрдісін жеңілдету болып табылады.

Бас шоттар жоспары номативтік құжат ретінде қолданылады. Шоттардың жүйеге келтірілген тізіміне қарай шаруашылық операцияларының мазмұны шоттар аралық корреспонденцияланады. Сонымен қатар, кәсіпорын бухгалтериясында қызмет атқарушы бухгалтерлер арасында өзара міндет бөлу жұмысы Бас шоттар жоспары құрылымына қарай орындалады.

Бас шоттар жоспарынсыз шоттар болмайды, ал счеттарсыз шаруашылық операциялары корреспонденцияға түспейді. Ел экономикасының өмірінде қолданылып жүрген шоттар жоспары бухгалтерлік баланс баптарымен тығыз байланыста болуын және шаруашылық қаражаттары дөңгелек айналысын қамтамасыз ету мақсатын қамтамасыз етуі керек. Қазіргі кезеңде Бас счеттар жоспары негізінен шетелдік қаржы салымшы инвесторлардың және жеке меншікті қолдау мақсатымен құрылған.

Тауардың, дайын өнімнің есебі және оларды сатумен байланысты шығыстар . Дайын өнім- негізгі және қосалқы цехтарының сатуға арналған өнімі.

Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) қызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап алғаны және басқа жайлары - міндетті түрде актімен рәсімделеді.

Дайын өнімді есептеу үшін 1320 «Дайын өнім» деп аталатын активті инвентарлық (мүліктік) шот пайдаланылады. Дайын өнім кәсіпорынның айналым қаражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады.

Кейінге қалдырылған табыс салығы және сонымен байланысты есеп айырысулар. Кейінге қалдырылған салықтың есебі үшін 7310 «Кейінге қалдырылған табыс салығы» шоты арналған. Бұл шотта бухгалтерлік есеп және салық есебінің талаптарындағы айырманың нәтижесінде пайда болған уақытша сомалары көрсетіледі.

Бухгалтерлік есепте табыс пен зиян есеп саясатында қаралған және есеп стандарттармен қарастырылған қағидасы бойынша қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі анықталады. Салықтық есепте табыс пен зиянның сомасы бухгалтерлік есепте көрсетілген сомамен салыстырылып, солардың арасындағы айырмасына тиісті түзетулердің көмегімен анықталады.

1. 2. Шығыстар мен Табыстар бухгалтерлік есепшоттары туралы түсінік

Баланс шаруашылық құралдары мен олардың құрылу көздері жағдайының -белгілі бір сәтке жалпы көрнісін береді. Алайда бұл жеткіліксіз. Кәсіпорынның шаруашылық қызметін оңтайлы басқару және бақылау үшін шаруашылық құралдары мен олардың құрылу көздерінің жеке топтар бойынша ағымдағы егжей-тегжейлі ақпараттары керек. Ал мұндай деректер күнделікті қажет болып тұрады. Осындай мәліметтерді бухгалтерлік есеп шоттардың көмегімен қамтамасыз етеді.

Бухгалтерлік шоттар - бұл ағымда есепке алу үшін кәсіпорынның шаруашылық құралдарының, олардың құрылу көздерінің және шаруашылық процестерінің құрамында болып жататын өзгерістерді ақшалай және заттай бірліктерді экономикалық жағынан топтастыру әдісі.

Шот-бұл сонымен қатар есеп беру үшін ақпараттарды жинақтаушы.

Әрбір шоттың атауы онда шаруашылық құралдары мен олардың құрылу көздерінің қандай топтары есепке алынатындығына байланысты, мысалы: «Касса», «Есеп айырысу шоты», «Жарғылық капитал» және тағы басқалар. Бухгалтерлік шотты сызба түрінде екі жақты кесте ретінде көрсетуге болады, сол жағын «Дебет», ал оның оң жағын «Кредит» деп атайды.

Бұл ұғымдар тарихи түрде Италияда дүниеге келген. Бірақ есептің дамуы мен олар өздерінің бастапқы мағыналарын жоғалтқандықтан, олардың қолданылуы шартты болып табылады. «Дебет» және «Кредит» ұғымдары шаруашылық әрекеттерін жүргізу барысында әртүрлі бухгалтерлік есепшоттарының өзара байланыстылығын көрсету үшін пайдаланылады.

Бухгалтерлік есепшоттарында қалдықтарды белгілеу үшін «Сальдо (қалдық) » ұғымы қолданылады.

Бухгалтерлік шоттың нысаны мынадай:

ШОТ

(шоттың атауы)

ДЕБЕТ КРЕДИТ

Осы сызбаны пайдалана отырып, шоттарда әрекеттерді жазу үшін оларда тек қана әрекеттердің нөмірі мен сомасын ғана көрсетеміз.

Шоттар шаруашылық құралдары мен олардың құрылу көздерінің жағдайы, яғни қалдығы кірістелуі мен шығысталуы туралы сипаттама беруге болатындай етіп құрылады. Барлық шоттардың құрылуы бірдей, бірақ шоттарда дебет пен кредиттің мағыналары мен жазбалардың мазмұны әртүрлі болып келеді. Ол шоттардың нені есепке алатындығына байланысты: шаруашылық құралдары немесе олардың құрылу көздері.

Балансқа қатысы бойынша бухгалтерлік есептің барлық шоттары активті және пассивті болып бөлінеді. Сөйтіп, шоттардағы жазбалардың екі сызбасын көрсетуге болады. Активтік шоттар - бұл шаруашылық құралдарының құрамы, орналастырылуы және құралдардың пайдаланылуы көрсетілетін шоттар.

Пассивтік шоттар- бұл шаруашылық құралдарының құрылу көздері мен қаражаттардың мақсатты бағытталуы көрсетілетін шоттар.

Активті шоттардағы жазбалар сызбасы мынадай:

АКТИВТІК ШОТ

ШОТ . . .

(шоттың аталуы)

ДЕБЕТ

КРЕДИТ

ДЕБЕТ: 1. Бқ-бастапқы қалдық Шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде көбеюі (+)

КРЕДИТ: Шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде азаюы (-)

ДЕБЕТ: 2. Дебет бойынша айналым (барлық Шаруашылық әрекеттерінің сомасы)

КРЕДИТ: 3. Кредит бойынша айналым (барлық Шаруашылық әрекеттерінің сомасы)

ДЕБЕТ: Сқ соңғы қалдық

КРЕДИТ:

Активтік шоттардың дебетінде қалдығы мен шаруашылық құралдарының көбеюі, ал кредитінде-есепке алынатын объектілердің азаюы көрсетіледі. Бухгалтерлік есепшоттарында жазылған әрекеттер сомасы айналымы деп аталады. Шоттың дебеті бойынша сомасы тиісінше дебеттік айналым, ал кредиті бойынша сомасы кредиттік айналым деп аталады. Шаруашылық әрекеттерін жүргізудің соңғы қалдығы мынадай формуламен анықталады:

С _қ =Б _қ +Д. айн. - К. Айн.,

Мұндағы: Д. айн. - дебет бойынша айналым;

К. Айн. - кредит бойынша айналым;

Активтік шоттағы қалдық тек қана дебеттік немесе нөлге тең болуы мүмкін. Пассивті шоттардағы жазбалар сызбасы:

ПАССИВТІК ШОТ

ШОТ . . .

(шоттың аталуы)

ДЕБЕТ

КРЕДИТ

ДЕБЕТ: Шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде азаюы (-)

КРЕДИТ: 1. Бқ-бастапқы қалдық Шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде көбеюі (+)

ДЕБЕТ: 3. Дебет бойынша айналым (барлық Шаруашылық әрекеттерінің сомасы)

КРЕДИТ: 2. Кредит бойынша айналым (барлық Шаруашылық әрекеттерінің сомасы)

ДЕБЕТ:

КРЕДИТ:

Сқ соңғы қалдық

(1+2-3)

Пассивті шоттардың кредитінде қалдығы мен обьектілердің көбеюі, ал дебетінде азаюы көрсетіледі. Шаруашылық әрекеттерін жүргізудің соңғы қалдығы келесідей формуламен анықталады.

С _қ =Б _қ + К. айн - Д. айн.

Пассивті шоттардың қалдығы тек қана кредиттік немесе нөлге тең болуы мүмкін. Активті және пассивті шоттар бухгалтерлік есеп шоттары жүйесінің негізін құрайды.

Егер шоттың бастапқы қалдығы дебиттік болса, соңғы қалдақты табу үшін бастапқы қалдық сомасына дебиттік айналым сомасы қосылып, одан кредиттік айналым сомасы шегеріледі. Ал шоттың бастапқы қалдығы кредиттік болған жағдайда, соңғы қалдық сомасын септеу үшін бастапқы қалдыққа кредиттік айналымды қосып, одан дебиттік айналымды шегеру қажет.

Бұл айтқандарымыз түсініктірек болу үшін төмендегі екі шотты қарастырайық.

ДЕБЕТ КАССА ШОТЫ КРЕДИТ

ДЕБЕТ КАССА ШОТЫ КРЕДИТ:

Бастапқы қалдық 5000

1) 2

2) 45000

айналым 65000

соңғы қалдық (5000+65000-6)

3) 5

4) 1

айналым 6

Жоғарыдағы касса деп аталатын шоттың соңғы қалдығын есептеу үшін сол шоттың бастапқы қалдығы(дебиттік) 5(бес мың) теңгеге дебиттік айналым 65000 (алпыс бес мың) теңге қосылып, кредиттік айналым 6 (алпыс мың) теңге азайтылды. Соның нәтижесінде бұл шоттың соңғы қалдығы (дебиттік) 1 (он мың) теңге болды (5000+65000-6) .

Бұл мысалдардан көріп отырғанымыздай, негізінде шоттардың бастапқы қалдығы дебитті болса, онда ол шоттың соңғы қалдығы да дбиттік, ал шоттың бастапқы қалдығы кредиттік болса, онда ол шоттың соңғы қалдығы да кредиттік болуы тиіс.

Кейбір жағдайларда шоттың бастапқы немесе соңғы қалдық сомалары нөлге тең болуы мүмкін. Мұндай жағдайда, яғни шоттың соңғы қалдығы нөлге тең болғанда шотты жабылған шот деп атайды. Қазақстан Республикасында типтік бухгалтерлік есепшоттар кестесінің Өнімдерді сатудан және қызмет көрсетуден алынатын «Табыстар» мен «Шығыстар» деп аталатын бөлім шоттары есепті кезеңнің соңында міндетті түрде жабылады. Бұл шоттарда транзиттік шоттар деп атайды. Осыған сәйкес жоғарыдағы аталған «Табыстар» мен «Шығыстар» деп аталатын екі бөлімнің шоттарында жинақталған сома «Жиынтық табыс немесе жабылмаған зиян» шотына апарылады. Яғни «Табыстар» деп аталатын бөлім шот дебиттелініп «Жиынтық табыс немесе жабылмаған зиян» шоты кредиттелінеді және «Шығыстар» деп аталатын бөлм шот кредиттелініп «Жиынтық табыс немесе жабылмаған зиян» шотына дебиттелінеді. Осыдан кейін «Жиынтық табыс немесе жабылмаған зиян» шотының соңғы қалдығы есептелінеді. Егер бұл шоттың соңғы қалдығы дебиттік болса, кәсіпорын бұл есепті кезеңінді зиянмен аяқтағаны, ал соңғы қалдық кредиттік болған жағдайда ұйым есепті кезеңді пайдамен аяқтап болып табылады. Ал бұл «Жиынтық табыс немесе жабылмаған зиян» шотының соңғы қалдығының нөлге тең болуы кәсіпорынның осы есепті кезеңдегі табыстары мен сол табысты табуға кеткен шығындарды сомасының те болғандығын көрсетеді.

1. 3. Шығыстар мен Табыстар есеп саясатының мазмұны

Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды. Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элеметтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және тағы сол сияқты. Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды тұлға болып табылатын ұйым өзінің есеп саясатын құрастырған уақытта төменде аталған бухгалтерлік есептің негізгі әдістемелік аспектілерін айқындауы қажет.

Негізгі құралдарды амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері.
Материалдық есем активтеріне амортизациялық аударым сомасын есептеу және оларды есептен шығару жолдары.
Шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу әдістері.
Өндіріс шығыстарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі.
Жанама шығындарды анықтау және оларды обьектілер арасында тарату әдісі.
Дайын өнімдерді кіріске алудың есебі.
Аяқталмаған өндірістік анықтау және бағалау жолдары.
Материалдық қорларды бағалау әдістері.
Негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру.
Курстық айырманы есептеу.
Тағы да басқалары.

Өндірістік шығындарды есептеу мен өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі.

Өндірістің технологиялық және ұйымдастырушылық ерекшеліктеріне, өндірістік циклдің ұзақтығына, өнім түріне, оның күрделілігіне, өндірістің түрі мен сипатына байланысты кәсіпорындар шығындарды есептеу мен өнім құнын калькуляциялаудың келесі негізгі әдістерін қолдана алады:

Нормативтік әдіс (нормативный) .
Өндірістік өңдеу сатысы (попередельный) .
Тапсырыстық әдіс (показаный)

Жанама шығындарды калькуляциялау обьектілері арасында тарату әдісі.

Жанама (қосымша) шығындарды тарату базасы ретінде кәсіпорын мына төменде аталған әдістерді пайдалана алады:

Өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын төлеуге байланысты тікелей (прямые) шығындар.
Тікелей шығындардың жалпы сомасы.
Материалдық шығындардың сомасы.
Сметалық мөлшерлеме.
Өткізілген (шығарылған) өнім көлемі.

Аяқталмаған өндірістің бағалануы

Жаппай және сериялы өндірісте аяқталмаған өндіріс былайша бағаланады:

Нақты немесе нормативтік(жоспарланған) өндірістік құн бойынша.
Тікелей шығындар бойынша.
Жұмсалған шикі заттар мен материалдардың құндары бойынша.

Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында өндіріс нақты жұмсалған шығындар бойынша есептелінеді.

1. 4. Алдағы кезең шығыстарының есебі

«Алдағы кезең шығыстары» деп есеп беретін кезеңде шығарылған, бірақ келесі есеп беретін кезеңнің шығындарына жататын шығындарды айтады. Олардың қатарына жататындар:

Алдын ала (мерзімінен бұрын) төленген сақтандыру полисінің сомасы.
Келесі кезеңдерге жазылған газет, журнал және басқа да ақпарат құралдарының құны.
Маусыммен жұмыс істейтін өндірістердің маусымдық шығындары және тағы да басқалар.

Осы айтылғандармен қатар алдағы кезең шығындарына жаңа өндірісті дайындау және меңгеруге байланысты шығындар, кен өндіруші өнеркәсіпті пайдалануға дайындау жұмыстарының шығындары, жаңа кәсіпорындарды іске қосу шығындары жатады.

«Сақтандыру полисі» шотында төленген сақтандыру полисінің сомасы есептеледі.

Сақтандыру полисін алу үшін есеп айырысу шотынан төленген сомаға:

Д-: «Сақтандыру полисі» шоты;

К-т: «Есеп айырысу» шоты түріндегі бухгалтерлік жазу жазылады.

Сақтандыру полисін алу барысында болған шығындар сомасына есеп беретін уақытта мына түрдегі екі жақты жазу жазылады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.