Шет тілін үйренудегі ынталандыру рөлі



Қазіргі психолгтар мен педагогтар іс-әрекетті орындау санасы және оның нәтижесі өз алдымен индивидтің (жеке тұлғаның) талаптануы мен қажеттілігіне оның ынталылығына байланысты деген пікірді қолданды; осы ынталылық пікірі тәсілі мен құралды анықтайтын, мақсатқа жету үшін оларға реттейтін, мақсатты бағытталған белсенділікті тудырады. Сондықтан ынталандыру кез-келген әрекеттің “жіберуші миханизімі” (И.А.Зимняя) болып табылады. Ынталылықты сезімді, шынайы, кезеңді және түпкі табыс құнарландыра және қолдайды. Егер табыс болмаса ынталылық жоғалады, сөйтіп ол іс-әрекетті орындауға кері әсерін тигізеді.
Білім беруде ынталылық проблемасы әрбір пәнде кездеседі. Арнайы әдістемелік және оқу кітаптарында әрбір пән ерекшелігін ескере отырып, оны дамытудың және ынталандырудың тәсілдері берілген. Алайда орта мектепттерде шетел тілдерін үйрену ынталылық проблемасы ұшқыр. Ынталылық мәселесін зерттеушілер оның сыныптан сыныпқа көтеріле келе төмендеуі туралы мәліметтер беруде. Шетел тілін үйренуге дейінгі және төменгі сыныптарда ынталылық өте жоғары екендігін айтып кетсек болады. Олар өз құрдастарымен шетел тілінде сөйлесуге құштар; шетел тілінде өлең оқу немесе шетел тілінде оқып, басқа елдер туралы білу өте қызықты болып көрінеді. Көптеген балалар шетел тілін үйренуде жаңа бейтаныс дүниеге ену мүмкіндігін әлде шытырман оқиғаларды көреді. “Мен – ана тілінде сөйлеуші”, “Мен – шетел тілінде сөйлеуші”.
Барлық балалардың шетел тілін үйренуге құштарлығы бпр, олардың кітап және хат жазысу арқылы байланысу мүмкіндігі бар. Бірақ шетел тілін меңгеру процесі басталса болды, оқушылар көзқарасы өзгереді, көбінің көңілі қалады. Бұл процес “құрылыс материалын” жинақтау, қажетті қарапайым мазмұнды игеру, әр түрлі қиындықтарда жеңу кезеңі болғандықтан, армандағы мақсатқа жету кейінгі ысырылып қойылады. Нәтижесінде шетел тілін меңгеруге бағытталған ынталылық кемиді, белсенділік жоғалады, ерік әлсірейді, жалпы алғанда ынталылықты кері әсер ететін үлгерім төмендейді және т.б. Ал кейінірек келе, есейгенде уақытты өткізіп алғанына өкінеді, өз-өзіне көңілі толмайды, ал ең маңыздысы, шетел тілін

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:   
Шет тілін үйренудегі ынталандыру рөлі

Қазіргі психолгтар мен педагогтар іс-әрекетті орындау санасы және оның
нәтижесі өз алдымен индивидтің (жеке тұлғаның) талаптануы мен қажеттілігіне
оның ынталылығына байланысты деген пікірді қолданды; осы ынталылық пікірі
тәсілі мен құралды анықтайтын, мақсатқа жету үшін оларға реттейтін,
мақсатты бағытталған белсенділікті тудырады. Сондықтан ынталандыру кез-
келген әрекеттің “жіберуші миханизімі” (И.А.Зимняя) болып табылады.
Ынталылықты сезімді, шынайы, кезеңді және түпкі табыс құнарландыра және
қолдайды. Егер табыс болмаса ынталылық жоғалады, сөйтіп ол іс-әрекетті
орындауға кері әсерін тигізеді.
Білім беруде ынталылық проблемасы әрбір пәнде кездеседі. Арнайы
әдістемелік және оқу кітаптарында әрбір пән ерекшелігін ескере отырып, оны
дамытудың және ынталандырудың тәсілдері берілген. Алайда орта мектепттерде
шетел тілдерін үйрену ынталылық проблемасы ұшқыр. Ынталылық мәселесін
зерттеушілер оның сыныптан сыныпқа көтеріле келе төмендеуі туралы
мәліметтер беруде. Шетел тілін үйренуге дейінгі және төменгі сыныптарда
ынталылық өте жоғары екендігін айтып кетсек болады. Олар өз құрдастарымен
шетел тілінде сөйлесуге құштар; шетел тілінде өлең оқу немесе шетел тілінде
оқып, басқа елдер туралы білу өте қызықты болып көрінеді. Көптеген балалар
шетел тілін үйренуде жаңа бейтаныс дүниеге ену мүмкіндігін әлде шытырман
оқиғаларды көреді. “Мен – ана тілінде сөйлеуші”, “Мен – шетел тілінде
сөйлеуші”.
Барлық балалардың шетел тілін үйренуге құштарлығы бпр, олардың кітап және
хат жазысу арқылы байланысу мүмкіндігі бар. Бірақ шетел тілін меңгеру
процесі басталса болды, оқушылар көзқарасы өзгереді, көбінің көңілі қалады.
Бұл процес “құрылыс материалын” жинақтау, қажетті қарапайым мазмұнды игеру,
әр түрлі қиындықтарда жеңу кезеңі болғандықтан, армандағы мақсатқа жету
кейінгі ысырылып қойылады. Нәтижесінде шетел тілін меңгеруге бағытталған
ынталылық кемиді, белсенділік жоғалады, ерік әлсірейді, жалпы алғанда
ынталылықты кері әсер ететін үлгерім төмендейді және т.б. Ал кейінірек
келе, есейгенде уақытты өткізіп алғанына өкінеді, өз-өзіне көңілі толмайды,
ал ең маңыздысы, шетел тілін меңгеру ісінің дұрыс қойылмағандығына
наразылық пайда болады. Міне, мектепте және жоғары оқу орнында шетел тілін
оқып үйренуге байланысты жалпы көрініс осындай.
Осыдан келе мынадай сұрақ туындайда: Осындай салдары бар ынталылықтың
төмендеуі қарсы тұруға мүмкіндік емес объективті процесс болып табылмай ма?
Бақылауға қарай, оқушылары талап етілетін деңгейде шетел тілін меңгерген
оқытушыларымыздың тәжірибесі ойды теріске шығарады. Олар өз процесін
сезінеді, одан қанағаттанады, сондықтан. Жоғары ынталылық олардың бүкіл
білім алу (меңгеру) кезеңінің айнымас серігі. Мектептен соң, осы оқушылар
жоғары орындарға арнайы топтарға келеді, меңгерілген дағды мен шеберлікті
курстық және дипломдық жұмыстар орындау сияқты профессионалдық мақсатта
қолданады, олар халықаралық жастар форумына белесене қатысады,
аудармашылар қызметін атқаруда және т.б. Демек, шетел тілін үйренуде
тоқушылар ынталылығын сақтап, дамытуға мүмкіндік бар. Осы мүмкіндікті
қарастыруға талпынып көрелік.
Нәтижелілікті қамтамасыз тетін ынталылықты шетел тілін меңгеру
процесінің маңызды серпілісі (бөлігі) ретінде бағалай отырып, келесі
мәселені есепке алу керек. Ынталылық – оқушының субъективті дүниесінің бір
беті, ол оқушының жеке басының талаптылығымен және құмарлығымен, түсінетін
қажеттілілігімен анықталады. Ынталылықты сырттан шығару қиындығы осыдан.
Мұғалім оған тек жанама түрде әсер ете алады, оқушылардың жұмыс барысында
жеке қызығушылығы пайда болатын негізді қалыптастырады.
Мұғалім оқушы орнына өзін қоя отырып қана жақсы нәтижеге ие бола
алады.Мұнадай жағдайда ол оқушы әреекетінің ынталылығын ғана біліп қоймай,
оның іштен шақырып, дамытып, реттей алады. Осындай ойша оқушыға
пайдаланудың міндетті шарты өз оқушыларын жақсы білу болып табылады.
Мұғалім тағы да ынталылық құралының (тәсілін) бүкіл жиынтығын, ынталылықтың
барлық типтерін оның қорын білуі керек. Сонда ғана оқу пароцесі мазмұнының
нақты ара қатынасын білуге болады, яғни шетел тілін меңгеруде процеске
(алға басуға) кепілдік беретін берік ынталылықты құрауға болады.
2. Шетел тілін үйрену ынталылығының түрлері.
Психологтар талаптандыруын күштер сипатын және олардың білім беруде
тұрақтандыру тәсілін зерттей келе адамының ынталылық өрісінің
әртүрлілігін, күрделі құрылысын айқындады. Біріншіден, оған қоғам
қажеттілігімен анықталатын әлеуметтік себептер әсер етуі мүмкін, біріккенде
олар әлеуметтік кең ынталылық және бір жақта сияқты екі түрлі бар сыртқы
ынталылықты құрайды. Екіншіден, адамның ынталылық-талаптандыру өрісіне
әрекет сипаты да әсер етеді. Бұл ішкі ынталылық деп аталады; табыстылық
(сәттілік) ынталылығы деп атайды. Сыртқы және ішкі ынталылықтардың жағымды
және теріс жақтары барлық туралы айту керек. Ынталылықтың алыс (дистансия,
кейінге қалдырылған) және жақын (көкей кесті) сияқты түрлері де бар.
Енді біз шетел тілдеріне байланысты ынталылық түрлерін суреттеп кетейік.
әлеуметтік ынталандырудың нақ сипатын П.М.Якобсон берді: “Білім борышты
ұшқыр сезінуге байланысты мәдениет құндылықтарын меңгеруге алып баратын жол
ретінде, адамдарға жақсы және пайдалы нәрсені ең саналы формада істеуге
мүмкіндік беретін құрал ретінде, білім алудың өмірдегі өз міндетін іске
асыруға апаратын жол ретінде түсінуіне байланысты”. Сонымен оқушылар үшін
әр түрлі халықаралық форумдарға қатысу мүмкіндігі шетел тілін меңгеру үшін
негіз болады.
Сыртқы ынталылықтығң екінші түрі-бір жақты ынталылық – шетел тілін
меңгеруге қатынасты кейде жеке бастың сәттілігіне алып баратын жол, өзін
танысу тәсілі ретінде анықтайды.
Мұнда моральді жоспардың кең өрісі мүмкін азаматтыққ себеппен бір жақты
халыққа дейінгі. Мысалы: “Халықаралық деңгейдегі аудармашы болғым келеді
бұл беделді”. (бірақ олда өзара түсіністілікті бекітуге әсер ететін пайдалы
әрекет), “Шетел тілі мұғалім болғым келеді, сеземін, бұл менің
қабілеттілігім, пайда әкеле аламын”, “Шетел тілін білетін машинист –
стенографист бола аламын, бұл төлем ақысы жоғары жұмыс, ата-анама көмек
көрсете аламын, өз отбасымды құра аламын”. Мұнда теріс ынталылық та бар:
“Маған шетел тілі ұнамайды, бірақ туыстарым ол маған керек болады деп
есептейді; олар өздерінің шетел тілін төмен денгейде меңгеруіне өкінеді,
сондықтан мен осындай қателік жасамаса дейді;” “Мен шетел тілін ұнатпаймын,
бірақ құрдастарыма өзімнің ол салада да лидер бола алатындығымды көрсету
үшін менгеруім керек”.
Сыртқы ынталылық, әдетте, дистантты, білім алудың нәтижесіне қыл
жеткізуге есептелген алыс ынталылық болады. Солай бола тұра оның білім алу
процесіне әсері мықты болады. Ол ең басында, кейде шетел тілін үйренуге
дейін оқушыларды “күрделі мәселені шешуге” бағыттайды. Оқу процесін оқушы
әрбір нүкте салт өзінің мақсатына жету келе жатқанын сезінетіндей етіп құру
керек. Осыған байланысты Н.Е.Кузовцева мынадай кеңес берді: кең әлеуметтік
ынталылықты нығайту үшін әр түрлі мамандықтар үшін шетел тілінің маңызын
көрсететін көрнекі презентацияның арнайы жеке әдістемелік құралдарын құру
керек: кинофилдерді, көркемфилдер үзіндісін көрсетуге және әлеуметтік-саяси
әдебиетті қолдануға болады. Осының барлығы алыстағы мақсатты сезінерліктей
етеді, күш-қуат пен уақытты тиімді қолдануға дайындық құрады. Мұнда сыртқы
ынталылық ішкімен бірігіп, қамтамасыз етіледі.
Егер сыртқы ынталылық “стратегиялық рөл” атқарса, ішкі ынталылық -“
техникалық рөл” атқарады, өйткені ол шетел тілін меңгеру процесінің өзімен
“қыздырлады” (сондықтан оны жиі процесуалар ынталық деп атайды). Бұл
ынталылық жақын және көкейтесті; өйткені оқушы әрбір сабақта қажеттілігін
қанағаттандырудан қуанышты сезу керек осы қажеттіліктер және соған
байланысты ішкі ынталылық түрлері қандай?
Шетелдік лексикар меңгеру кезіндегі ішкі ынталық проблемасымен айналысқан
психолг С.П.Пригореннан кейін, біз оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Шет тілін үйретудегі мотивацияның атқаратын ролі
Шет тілін үйренудің тиімді әдістері
Шет тілі оқыту әдістемесі
Бастауыш мектепте ағылшын тілін оқытудың жоспарлы нәтижесіне қол жеткізу
Ағылшын тілін оқыту әдістемесі
Аудио оқыту құралы ретінде
Сөйлеу дағдысының оқытудағы коммуникативті әдіс
Кредиттік оқыту бойынша студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру әдістемесі
Ағылшын тіліндегі түсіну
Берілетін материалдар көлемі
Пәндер