Аяқталмаған өндірістің бағалануы және есебі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ …… . . . 3

1 АЯҚТАЛМАҒАН ӨНДІРІСТІҢ БАҒАЛАНУЫ ЖӘНЕ ЕСЕБІ МЕН

ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

1. 1 Аяқталмаған өндірістің бағалануы және есебі . . . 5

1. 2 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі мен жіктелімі . . . 19

1. 3 Өндірістік шығындар есебі . . . 25

2 АЯҚТАЛМАҒАН ӨНДІРІСТІҢ ТАЛДАУЫ МЕН ТҮГЕЛДЕЛУІ

2. 1 Аяқталмаған өндірістің талдауы . . . 34

2. 2 Аяқталмаған өндірістің түгелделуі . . . 37

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 41

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 43

КІРІСПЕ

Қазақстан бүгінгі таңда әлеуметтік-экономикалық жаңару мен саяси демократияландырудың жаңа кезеңіне қадам басқалы тұр. Біз Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын қалаймыз. Әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуын қалаймыз. [1] .

Қазіргі заманда мемлекеттің дамуы үшін бухгалтерлік басқарушылық есепке үлкен мән беріледі. Қазақстан Республикасының Президенті

Н. Ә. Назарбаев кәсіпкерлерге үндеуінде есепті, есеп беруді жетілдіріп ХҚЕС-қа көшудің маңыздылығына тоқталды. Ол өзінің бұл үндеуінде қаржылық есеп беруді жасауды және ұсынуды ғана білдіріп қана қойған жоқ, әртүрлі экономикалық шешімдерді қабылдай білуге шақырды.

Қазіргі кезде экономикалық қатынастардың мәні мен маңызын түсіну, бизнесті жүргізу мен басқару, ақпараттарды реттеу және санаға сиярлық тиімді шешімдер қабылдау үлкен мәселеге айналды. Соның ішіндегі үлкен мәселені аяқталмаған өндіріс, яғни көптеген кәсіпорындардың айналым активтерінде орын алады. Аяқталмаған өндіріс- технологиялық ерекшеліктің күшімен белгілі бір сәтте дайын өнімге айналмаған өндірістік ресурстар шығыны болып табылады. [2] .

Курстық жұмыстың өзектілігі - өңдеудің барлық түрінен өтпеген және техникалық бөлім де, тапсырыс беруші де қабылдап алмаған аяқталмаған жұмыстар аяқталмаған өндіріске жатқызылады, ал олар бойынша жұмсалған шығындар аяқталмаған өндіріске жұмсалған шығындарды құрайды. Аяқталмаған өндірістегі шалафабрикаттың қозғалысы бойынша сандық жедел есебін диспетчерлік- жоспарлау бөлімі, ал оның ақшалай түріндегі есебін кәсіпорынның бухгалтериясы жүргізеді.

Курстық жұмыстың мақсаты - өнімнің өзіндік құнын жоспарлау, есепке алу және калькуляция жөніндегі ережелер мен тиісті нұсқауларға сай оның көлемін және іс жүзіндегі бағасын анықтау болып табылады.

Курстық жұмыстың міндеттері:

1. Аяқталмаған өндірістің іс жүзінде комплектілігін және құрастыру ісінің бөлшектермен қамтамасыз етілуін анықтау;

2. Күші жойылған тапсырыстар бойынша аяқталмаған өндіріс қалдығын табу;

3. Өнеркәсіп орындарында бөлшектердің, тораптардың, агрегаттардың артық жиналып, құрастырылып бітпеген бұйымдардың іс жүзінде бар жоғын анықтау;

4. Аяқталмаған өндірісте тұрған материалдардың, тораптар мен бөлшектердің жұмыстарын қадағалау және сақталу жағдайын;

5. Дайын өнім мен аяқталмаған өндіріс арасындағы шығындардың аражігін дұрыс ашуды;

6. Аяқталмаған өндірістің кем шығуы мен артық шығуын;

7. Ақау мен өнімнің бөлімшелерде бүлінуін анықтауға;

8. тиісті шотқа жататынына байланысты оларды есептен шығарып тастауға байланысты болады.

Осы курстық жұмысымда мен аяқталмаған өндірістің мәні мен маңызын, бағалануын, түгелделуін және де аяқталмаған өндіріске байланысты мәселелерді қарастырдым.

1 АЯҚТАЛМАҒАН ӨНДІРІСТІҢ БАҒАЛАНУЫ ЖӘНЕ ЕСЕБІ МЕН

ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

1. 1 Аяқталмаған өндірістің бағалануы және есебі

Бухгалтерлік есеп стандартты бухгалтерлік есепті қаржылық және басқару деп бөлуді және соған сәйкес орталық бухгалтерияның құрамын екі бухгалтерияға, яғни қаржылық және басқару бухгалтериясына бөлуді көздейді.

Басқару бухгалтериясы 8010 "Негізгі өндіріс", 8020 "Меншікті өндірістің шала фабрикаттары", 8030 "Көмекші өндіріс", 8040 "Қосымша шығындар" бөлімшелерінің шоттарында жүргізіледі. Қалған шоттар каржылық бухгалтерияда жүргізіледі.

Баланстық және басқа да есеп беруді жасау үшін әрбір есепті кезеңнің аяғында баскару бухгалтериясынан қаржы бухгалтериясына аяқталмаған өндірістің қалдықтары беріледі. Аяқталмаған өндірістің құнын есепке алу үшін қаржылық бухгалтерияда 1340 "Аяқталмаған өндіріс" бөлімшесінің мынадай шоттары көзделген: 8010 "Негізгі өндіріс", 8020 "Меншікті өндірістің шала фабрикаттары", 8030 "Қосалқы (көмекші) өндірістер" шоттар.

Аяқталмаған өндірістің қалдықтарын басқару бухгалтериясынан қаржы бухгалтериясына беру 1340 - 1360 шоттарының дебеті бойынша 8010 "Негізгі өндіріс", 8020 "Меншікті өндірістің шала фабрикаттары", 8030 "Көмекші өндірістер", 8040 "Өндірістегі ақаулар" шоттарының кредиті бойынша (егер де, ақауды өндірісте жөндеу немесе түпкілікті ақауды талдау аяқталмаған жағдайда) бейнеленеді.

Келесі есепті жылдың басында аяқталмаған өндірістің 1340 - 1360 шоттарында есепке алынған құны басқару бухгалтериясына беріледі. Ол операция жоғарыда аталған шоттардың кредитімен 8010, 8020, 8030-шоттардын дебеті бойынша көрсетіледі.

Осылайша 1340-1360-шоттардың дербес маңызы болмайды. Олар аяқталмаған өндірістің құнын қаржы бухгалтериясында есепке алуға және оның қалдықтары туралы деректерді баланста көрсетуге арналған. 1340 - 1360 шоттар жай шоттар болып табылады, олар өнім түрлері, тапсырыстар, қайта жасаулар мен өндіріс сатылары бойынша талдамалық есебін жүргізуді талап етпейді. 1340 - 1360 шоттарда есепке алынған аяқталмаған өндірісті талдамалық есепке алу толық көлемінде 8010, 8020, 8030, 8040-шоттарында, яғни басқарушы есептің бухгалтериясында жүргізіледі. [3, 197 б] .

8010 - "Негізгі өндіріс" шотының дебеті мен кредиті бойынша шоттар корреспонденциясын қарастыру үшін жоғарыда келтірілген мысалға кайтып ораламыз. Шағын аяқ киім тігетін кәсіпорында төрт негізгі өндіріс цехтары бар болсын делік: кесу, пішу, дайындау және тігу. Ол кәсіпорын төрт түрлі өнім ассортиментін шығарады делік:

- ерлер ботинкасын;

-ерлер туфлиін;

-жеңіл әйелдер туфлиін;

үйге киетін әйелдер туфлиін.

Ағымдағы айда аталған өнімнің өндіріс көлемі мынадай болған :

10 мың жұп - ерлер ботинкасы;

7 мың жұп - ерлер туфлиі ;

5 мың жұп - әйелдер туфлиі ;

12 мың жұп - әйелдердің үйге киетін туфлиі.

Кәсіпорынның жұмысының тиімділігін қамтамасыз ету үшін онда көмекші өндірістер құрылған: жөндеу-механикалық; бу қазандық; автотранспорттық; олардың шығыны дайын өнімнің өзіндік құнына келесі тәртіпте енгізіледі: жөндеу-механикалық цехының шығыны - жөндеу жұмысының түрлері бойынша; бу қазаны мен автотранспорт цехтарының шығындары - тұтынылған қызмет көлеміне сәйкес пропорционалды жолмен таратылады.

Кәсіпорынның есептік саясатында үстеме шығыстар құрал-жабдықты пайдалану мен күтіп-ұстау шығыстарына қатысты (осы шығындардың деңгейінен алынған құрал-жабдықтың бір сағаттағы жұмысынан есептелген) бөлігіне және тиесілі өнім бірлігін әзірлеу кезіндегі жұмыстың ұзақтылығына қарап таратылуы мүмкін. Жалпы үстеме шығысын тарату негізгі өндіріс жұмысшыларының жалақысының деңгейіне қарап жасалынады.

Ағымдағы кезенде 400 жұп аяқ киім сапа белімінің бақылауынан өтпеген, демек олар ақау болып табылған. 52 жұп әйелдердің үйге киетін туфлиі жөнделмейтін ақау болып танылған, олар 12000 теңге сомасын кұраған. Жөнделмейтін ақау бойынша жасалған шығыстан 2000 теңге сомасын өзіндік құнға жатқызған. Ерлердің 348 жұп туфлиі бойынша 24683 теңге деңгейінде ақаулар табылған, бірак ол ақауды жөндеуге болатындығы дәлелденген. Ақаулар бойынша орын алған шығыңдардың бір бөлігі өтелген, оның сомасы 17100 теңге құраған, ал оның бір бөлігі өндіріс шығыны ретінде есептен шығарылған. Ағымдағы айда аяқ киімді дайындау кезінде келесі шығыстар жасалған:

Кесте-1

Қайнар көзі: В. В. Радостовец, В. К. Радостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, О. И. Шмидт«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы, 2002 581б.

Егер де біртектес өнім шығарылатын болса, дайын өнімнің өзіндік құнының бірлігін анықтау үшін жалпы шығын деңгейін шығарылған өнімнің санына бөледі. Егер де кәсіпорын бірнеше өнім түрлерін шығаратын болса, онда өнім бірлігінің тікелей шығынын бастапқы құжаттардың мәліметін ескере отырып, кешендік (үстеме) шығыстарын таратып, содан соң өнім бірлігінің құны есептелінеді. [3, 578-581 бб] .

Аяқ киім тігетін өнеркәсіп материалдардың әрбір партиясына пішу ведомостын жасайды, онда алынған күні, берілген материалдың атауы, оның сорты, терінің саны (салмағы немесе мөлшері), модельдік нөмірі, сондай-ақ осы материалдың партиясынан кесіп пішілгенде шығатын, көлемі (брутто және нетто), норма уақыты және кесімді бағасы көрсетіледі.

Брутто көлемі - бұл терінің жалпы көлемі, яғни жан-жағы кесілмеген көлемі. Нетто көлемі - бұл терінің таза іске жарайтын көлемі, яғни жан-жағы тегістелгеннен кейінгі қалған көлемі.

Әрбір пішушіге пішу картасын ашады, соның көмегімен жұмсалған материалдың нақты шығынын анықтайды, сондықтан ол (картасы) бастапқы құжат ретінде пайдаланылады. Пішуші ай сайын картаның негізінде жинақ ведомосын жасайды, онда аяқ киімнің моделіне және белгілі бір артикулына кеткен нақты материалдардың шығысы туралы мәліметтерді жинақтайды.

Жинақ ведомосымен қатар материалдардың қозғалысы туралы айналым ведомосын жасайды, онда ай сайын материалдардың сорттары мен түрлері бойынша қабылданған есеп саясатының негізінде ақшалай түрінде көрсетілген нақты шығыстарды анықтайды.

Кесте-2

Қайнар көзі:В. В. Радостовец, В. К. Радостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, О. И. Шмидт «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы, 2002 -583б.

Кесте-3

Қайнар көзі: В. В. Радостовец, В. К. Радостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, О. И. Шмидт «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп». Алматы, 2002 - 584 б.

Аяқ киімнің моделі мен артикулы бойынша материалдардың жұмсалған нақты саны туралы мәліметі және олардың нормасы бойынша нақты шығысы, сондай-ақ негізгі материалдардың қозғалысын жинақтайтын ведомостан алынған пішілген жұптардың саны да өндірістік-калькуляциялық есеп беруіне енеді. Жұмсалған материалдардың құны нақты өзіндік құны бойынша анықталады және ол осы есеп беруге материалдардың қозғалысы туралы жасалған айналым ведомосынан көшіріліп жазылады. Одан әрі пішілген таза көлемнің 1 дм ² кұнын есептейді, содан соң модельдер бойынша пішілген құнын анықтайды, ал осы модельдің таза көлемін 1 дм ² құнына көбейту жолымен табады. Технологиялық мақсаттарға арналған көмекші (қосымша) материалдардың шығысы, мысалға: желім, фурнитура, химикаты, бояу, жіп т. б. әрбір аяқкиімнің өзіндік құнына жатқызылады. Егер де бұндай жатқызу тәсілі мүмкін болмаса, онда олар әрбір өнімнің түрі бойынша олардың сметалық мөлшерлемесіне көмекші материалдарға белгіленген норма бойынша пропорционалды түрде таратылады.

Олар ай сайын пішу картасының негізінде жинақ ведомосын жасайды, онда жұмысшының өндірген өнімі кесімді бағасы бойынша көрсетіледі. Материалдар мен жалақы шығындары барлық цехтар бойынша жинақталады. Алғашқы (бастапқы) құжаттардың негізінде (картаның көмегімен) жинақталып анықталған материалдар мен жалақының шығындарын шығарылған өнім санына бөледі де, өнім бірлігінің деңгейін табады, содан соң осыған қосылмай қалған басқа да қосымша шығыстарын қосып, өнімнің өзіндік құнын анықтайды.

Кесте-4

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс